Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Chalcz, m-ko i dobra nad Sożem w pow. homelskim, gub, mińskiej, niegdyś własność możnej na Białejrusi rodziny Chaleckich, obecnie należy do Sianorzęckich. Chaleccy fundowali tu klasztor dla Jezuitów z kościołem; klasztor zamknięty w r.1829. Stacja koi. Lib.-Rom. Ludności około 1500 osób.
Chojniki, m-ko i dobra w pow. rzeczyckim gub. mińskiej, przy gościńcu pocztowym z Jurewicz do Brahinia ów. 70 od Rzeczycy z jednej, a Mozyrza z drugiej strony. Niegdyś własn. ks. Wiśniowieckich, potem Szujskich, wreszcie dostało się Prozorom. Wspaniała rezydencja, dobra wraz z atynencjami olbrzymie (12550 dziesięcin). Dwa młyny wodne i przed laty huta żelazna,. Stacja pocztowa i szkółka ludowa. Kościół filjalny do Ostrohiadowicz został skasowany przed dwudziestu kilku laty.
Cholawszczyzna, wieś i dobra w pow. i gub. mińskiej do Tyszkiewiczów należące, o 4 w. od Gródka, rezydencji, leżące. W r. 1864 był tu zbudowany kościół murowany kosztem hr. Tyszkiowiczowej, o dwóch wieżach w stylu gotyckim w malowniczej miejscowośi na wysokiej górze, teraz zabrany na cerkiew. Cholawscy parafjanie 3 prośby podawali o zwrot, lecz im odmawiano. W roku l905 otwarto w Cholawszczyznie cmentarz rzymsko - katolicki, na którym parafjauie cholawscy w tym samym roku spotykali arcybiskupa Szembeka podczas wizytacji w Gródku, a w roku 1908 na cmentarzu cholawskim ksiądz kanonik Kazimierz Michalkiewicz, obecny wikarjnsz Apostolski i Rządca dyecezji wileńskiej, poświęcił niewielką kapliczkę.
Chołmecz, m-ko i dobra w pow. rzeczyckim, gub. mińskiej położone, z przystania nad Dnieprem, o w. 30 od Rzeczycy i 300 od Mińska. Po pierwszym rozbiorze, tu w r. 1775 d. 4 lipca był podpisany akt rozgraniczenia Polski od Rosji. Siedziba niegdyś Wołlowiczów, następnie Rokickich; obszar dóbr do 10000 dziesięcin.
Zarząd gminy, szkółka elementarna. Ludność dość zamożna, handel wre tu z pewnem ożywieniem.
Chołopienicze, m-ko i dobra w pow. borysowskim, gub. mińskiej, o 56 w. od Borysowa, przy trakcie handlowym z Borysowa do Witebska. Ludności około 1806 osób; niegdyś własność Chaleckich, potem Chreptowiczów. Miasteczko dużo zawdzięcza w swym rozwoju podkanclerzemu Joachimowi Chreptowiczowi i jego światłej a rządnej gospodarce. Kościół parafjalny po-Dominikański, fundowany przez Chaleckich w r. 1703. Dobra liczą obszaru 7,500 dziesięcin i należą obecnie do rodziny Wilkenów.
Istnieją jeszcze do dziś ruiny byłego klasztoru, a niedawno zostały zniesione szczątku XIX stulecia 7-mio klasowe gimnazijum z polskim językiem wykładowym i szkóła niższa polska z wykładem podług metody Lankastra.
Chołuj, wieś i m-ko w pow. ihumeńskim gub. mińskiej, nad Świsłoczą, o w. 50 od Ihumenia. Licha mieścina; ludność włościańska trudni się wyrobem rohoży z włókna lipowego, a źydowstwo handluje tym towarem. Mieszkańców' około 500. Drewniany kościółek filjalny Chrystusa Ukrzyżowanego do parafji w Swisłoczy. Dobra niegdyś stanowiły własność Niezabytowskich.
Chomsk, m-ko i dobra w pow. kobryńskim, gub. grodzieńskiej, nad rz. Jasiółdą, w pobliżu jeż.Sporowskiego, o w. 20 od Drohiczyna, przy b. trakcie handlowym z Pińska do Prużany. Ludności około 1,800 osób. Była tu niegdyś (w r. 1815) fabryka sukna z dobrą' marką, założona przez Wandalina Pusłowskiego. Stacja pocztowo-telegraficzna.
Choroszcza, m-ko w pow. białostockim, gub. grodzieńskiej, nad rz. Choroszczanką i Narwią. Parafjalny kościół pod wezw. św. Jana, Chrzciciela w r. 1709 przez bisk. Paca. Był tu niegdyś klasztor Dominikanów, dobrze uposażony, który był obowiązany utrzymywać szkołę i uczniów z niej wysyłać do uniwersytetu w Krakowie. O trzydzieści staj od Choroszczy leży góra zwana Switkowizna i dziś jest ona porośnięta karłowatemi dębami, tradycja zaś miejscowa wskazuje, że tu, za czasów pogańskich, oddawano cześć Światowidowi. W Choroszczy jest znana i ceniona fabryka sukna Moesa, która zatrudnia około 300 robotników.
Chosławicze, m-ko w pow. mścisławskim, gub. mohylowskiej, o 33 w. od Mścisławia, ma słynny jarmark na całą Białoruś. Położona nad Soźem, który tu jest jeszcze nie spławny. Za czasów Rzeczpospolitej było siedzibą starostwa niegrodowego, następnie dostało się w ręce rodziny hr. Sałtykowów.
Chotajewicze, m-ko i dobra w pow. borysowskim. gub. mińskiej, położone przy drodze z Ziembina do Mołodeczna. Był tu niegdyś klasztor Dominikanów, skasow. w r. 1832. Parafjalny kościół św. Ducha, drewniany, wzniesiony w r. 1803. Dobra obszaru około 400 dziesięcin stanowią własność rodziny Reklewskich.
Chotimsk, mała mieścina wraz z dobrami w pow. Klimowickim gub. mohylowskiej, niemal na samem pograniczu z gub. smoleńską. Dobra stanowią odwieczną własność rodziny Hołyńskich.
Chotynicze, wieś i dobra w pow. pińskim gub. mińskiej, o wiorst 70 od Pińska i 14 od Kaczajki, przy drodze z Mińska do Pińska położone, śród ogromnych błot i lasów, w których jeszcze można spotkać dość liczne okazy grubszego zwierza. Stacja pocztowa, cerkiew i zarząd gminny. Dobra stanowią własność rodziny hr. Potockich.
Chożow, rn-ko o 7 wiorst od st. Molodeczno d. ż. Lib-Rom., posiada cerkiew parafjalną, rzerobioną z kościoła katolickiego, i kaplice katolicką pod wezw. sw. Antoniego, urządzona staraniem pp. Chełchowskich, właścicieli Chórowa.
Chwałojnie, m-ko w pow. szawelskim gub. kowieńskiej, o w. 50 od Szawel, położone w ślicznej miejscowości przy drodze z Użwent do Wora, nad rzeką Wentą. Kościół parafialny Zwiastowania N. M. P. od r. 1864 zamieniony na cerkiew. Był tu również klasztor Karmelitów, fundowany przez kolatora Adamkowicza i niezmiernie bogato uposażony w dobra ziemskie. Klasztor ten Został skasowany i zamknięty w r. 1863; Od r. 1817 była tu szkoła 6-klasowa, przeniesiona z Kroż, zamknięta z rozkazu rządu w r. 1835. Ziemie przy miasteczku z czasem zostały podzielone na oddzielne folwarki i te, w liczbie trzech, należą do rodzin Francuzowiczów i Bichaiewiczów.
Ciapin, dobra i wieś, pow. lepelski, g. witeb., o 10 w. od Czasznik, o 25 od Lepla. Ładna rezydencja. Był tu kościółek murowany przez marszałka Paulina rozebrany na cegłę. Młynek wodny. Grunta urodzajne. Kiedyś własność Słuszków - Ciapińskicli. Przez Krzysztofa Stuszkę sprzedany w 1601 r. Kniaziom Swirskim, następnie własność Świrły, Samuela Starosielskiego, Przeżdzieckich, Zenowiczów, Sulistrowskich, Okuszków, a wreszcie Korsaków. W ostatnich czasach własność Mikołaja, Paulina, po śmierci którego nabyty przez Adolfa Kustera. Obszar ziemi użytecznej 465 dzies., lasu 160 dzies., nieużytków 10 dziesięcin.
Ciechanowiec,- miasto w pow. bielskim, gub. grodzieńskiej, nad rz. Nlircem, o 9 w. od ujścia, tej rzeki do Bug. Od Grodna w 168, od Bielska 47, od Drochiczyna 30, od Nura 14 odległe. Niegdyś wlasność Kiszków, potem Bremerów a Bryttmar (holendrów), wreszcie Ciecierskich. Miasro leży po obu brzegach Nurca, na lewym Stary, na prawym Nowy Ciechanowiec, który już należy do gub. łomżyńskiej, o w. 18 od Czyźewa st. kol. Warsz.- Petersb, Ludność St. Ciechanowa wynosi około5,000 osób. Kościół parafjalny murowany, parafjanie przeważnie drobna szlachta (zagonowa). Dwie cerkwie murowane. Jest tu olbrzymi posąg znakomitego przyrodnika polskiego, ks. Krzysztofa Kluka, fundowany piwz kolatorów Ciecierskich, roboty Jakuba Tataskiewicza (ucznia Thordwalsena) z piaskowca.
Był tu niegdyś szpital dla ubogich przy kościele w specjalnych i licznych budynkach murowanych umieszczony, wraz z przytułkiem dla dziewcząt i szkółką elementarną. Dziś zabudowania te stanowią własność prywatną. Z zamku obronnego ocalały jeno nieliczne resztki, a najlepiej zachowała się brama z wieżą. Kilka fabryk sukna, 2 młyny, 3 folusze, cegielnia, browar. Dobra stanowią własność rodziny Ciecierskich.
Ciechinicze, m-ko i dobra w pow. rohaczewskim, gub. mohylowskicj, ów. 18 od Rohaczewa, dawne dziedzictwo Oskierków. Kaplica pod wezw. N. M. P. wzniesiona przez Rafała Oskicrke. Zarząd gminny, ludności l 000 osób.
Ciepień, wira i dobra w powiecie ihicnenskim, gubcrnji mińskiej, dawnn dziedzictwo starej rodziny Uniechowskich, o wiorst 45 od Minska. Rozległość dóbr przeszlo 100 wlók.
Cimkowicze, m-ko i dobra w pow. słuckim, gub. mińskiej, o w. 48 od Słucka. i 28 od Nieświeża. Dziedzictwo Chodkiewiczów, na stępnie Sapiehów. Paraf, kościół św. Michała drewniany.
Citwa, znaczne dobra i wieś w powiecie ihumenskim, gub. mińskiej, o 4 w. od stacji Rudzieńsk Lib.-Rom. dr. żelaznej nad rzeką Ptycz, dawne dziedzictwo rodziny Janiszewskich. Gmina w miejscu, cerkiew po-unicka.
Cudzeniszki, m-ko w pow. i gub. wileńskiej, o w. 30 od Wilna przy granicy pow. ormiańskiego. Niegdyś kościół parafjalny został przerobiony następnie na cerkiew. Ludność miasteczka nie przenosi 400 osób.
Cyrma, dobra w pow. Lucyńskim gub. witebskiej, położone nad jeziorem tegoż nazwania, obszaru 580 dziesięcin, własność p. Zyger-Korszowej.
Cyryn, licha mieścina i wieś w samym środku pow. nowogródzkiego nad rz. Serweczem. Zarząd gminy, cerkiew parafialna i szkółka gminna. Od Nowogródka 36 wiorst. Ludność 700 osób. Niegdyś starostwo w rękach Niesiołowskich.
Cytowiany, miasteczko w pow. rosieńskim, gub. kow., położone na trakcie pomiędzy Rosieniami (25 wiorst) a Szawlami (40 w.). 1,400 dusz ludności, w tem żydów 400, katolików 900, a 100 luter. i praw. wyzo. Położone w suchej miejscowości wśród lasu sosnowego ściąga latem z okolicznych miast powiatowych licznych letników (w r. 1908 - 80 rodzin) na letniska. Kościół murowany, w l614 r. Przez Andrzeja Wołłowicza fundowany, przy nim klasztor Bernardynów, skasowany po 1863 r., przyczem chwilowo zamknięty byt także kościół, potem jednak na skutek prośby parafjan oddany. Stary kościółek drewniany Św. Jerzego, zagarnięty przed 10 laty przez miejscowego popa i dotąd parafjanom nie zwrócony, trzy murowane kaplice katolickie; murowana cerkiew prawosławna, przy niej szkoła cerkiewna, chociaż prawosławnej ludności w okolicy prócz policji i urzędników niema. Szkółka ludowa. Poczta. Towarzystwo spożywcze, należy do gminy szydłowskiej, powiatu rosieńskiego. Resztki bibijoteki klasztornej względnie uporządkowane, cenniejsze jednak rzeczy zabrane przy kasacie klasztoru. O 7 wiorst znany z cudownego obrazu Matki Boskiej Szydłow. O kilka wiorst w lesie miejsce potyczki w 1863 r., w której pobity został i zabity Cytowicz Zygmunt przez pułk. Kosicza. Dobra obszaru około 6 tyś. dziesięcin dziś stanowią własność rodziny Roemerów.
Czabiszki, m-ko i dobra, na prawym brzegu Wilji w pow. i gub. wilen. położone, w odległości w. 48 od Wilna. Prześliczna rezydencja nad samą Wilją, z parkiem, podług planów Wawrzyńca Gucewicza. Parafialny kościół murowany św. Jana Chrzciciela, fundowany przez kolatora Piłsildzkiego w r. 1810. Przewóz na rzeci Wilii przy drodze do st. Kolejowej Zsle o w. 14. O trzy wiorsty od Czabiszek na lewym brzegu Wilji zostaly pochowane zwłoki pułkownika Valentin de Hauterive, szefa sztabu korpusu gen. Chłapowskiego w r. 1831, który tu utonął. Młyn wodny. Czabiszki z dawna stanowią własność rodziny Piłsudzkich. Obszar ich wynosi niespeіna 2000 dziesięcin.
Czadosy, m-ko i dobra w pow. jezioroskim gub. kowieсskiej, o w. 86 od Jezioros na granicy Kurlandji. Kościóął parafialny N. M. P. zbud. w r. 1784 przez Marję Gуrską. Dobra stanowią własność rodziny Komarów.
Czarna, rzeka, prawy dopływ Niemna, uchodzi doń pomiędzy Szczorsami a Lubczem. Pozatem są jeszcze na Litwie i Białejrusi aż trzy drobne rzeczułki tejże nazwy, ktуrym atolinie warto poświęcać uwagi.
Czasznicki Kanał, 570 sążni długości, należy do systemu Bereżyńskiego, łączącego Dniepr z Dżwiną. Przy pomocy śluzów w kanale i w rz. Ullance (vel Ulle) podnoszą wodę, co ułatwia spławianie tratw z pod Lepla i wyżej z leśnych miejscowości w powiecie borysowskim.
Czaszniki, miasteczko w pow. lepelskim gub. Witebsk., dawniej w województwie Połockim. Mieszkaсców jest 6130 głów, z nich izraelitуw 4,276, a chrścijan tylko 1,854. Zamieszkali w obrębie miastecyka włościanie stanowią wieś pod nazwą "Słobody Czasznickiej" lub też "Nowej Słobody", liczącrj 121 gospadarzy. Jest tu Zarząd mieszczańki, spital włościański, a przy nim lekarz, apteka, dwie szkoly ludowe, kantor pocztowo-telegraficzny, kasa oszczędnościowo - pożyczkowa i przeszło stokramów. Odległść od Witebska, 90 w., od Lepla 32 w., od Bieszenkowicz (Nad Dżwiną, gdzie chodzą parostatki) 30 wiorst, od stacji Łowsza (Rygo - Orłowśkiej kolei) 67 wiorst, od stacji Bobr (Moskiewsko-Brzeskiej kolei) 65 wiorst. Handel leśny i zbożowy z Rygą po Ulle i Dżwinie. Mieszczanie trudnią się spławianiem tratw, a zimą wyrębem lasu. Jest paru garncarzy, farbiarzy, kilku wyrobników łyżek, wrzecion, skrzyń i t. p. Większe doroczne targi (kiermasze) na św. Mikołaja 9 maja i 6 grudnia, oba na konie, których czasem w ogromnej bywa iloś ci. Przed Bożem Narodzeniem, tak zwany "Krasnik", duży targ na sadіo i nierogaciznę, mniejsze targi odbywają sią każdej niemal niedzieli. Dawniej, zgodnie z przywilejem Stanisława Augusta z roku 1782, jarmarki były na świętego Ducha, świętego Jana, Narodzenie św. Jana, w dzień Matki Boskiej Różańcowej, na św. Michała i na św. Barbarę. Drugi większy kościoł, wzniesiony przey Stanisława Bykowskiego Łopotta, wraz z klasztorem, dokąd przeniesiono Dominikanów około roku1750. Konwent Dominikanów zniesiono około 1842 r.. odkąd parafją zarządali świeccy księża, aż do jej skasowania w 1868 r. Zabrany kościуł stal około dwudziestu lat zamkniętym, bez użytku. W kościele tym była słynąca z cudów figura Pana Jezusa, zrobiona przez włościanina z Przystój około 1705 r., w większe doroczne festy zbierały się tłumy pielgrzymów z dalekich nawet stron. Kościół odznaczał się wykończeniem wewnętrznem, a część pięknych fresków dotąd się jeszcze zachowała. W 1565 r. wojska litewskie pod dowództwem hetmana Mikołaja Radziwiłła odniosły w pobliżu Czasznik na polach iwańskich walne zwycięstwo nad wojskiem cara Iwana Groџnego, dowodzonem przez kniazia Piotra Szujskiego, który polegі na polu bitwy. W 1567 r. Roman Sanguszko rozbił w okolicy Czasznik tatarów, dowodzonych przez Amurata. W roku 1580 król Stefan Batory zatrzymał się tu z wojskiem i przyjmował posła carskiego. W 1708 r. feldmarszałkowie Mieńszykow i Szeremietjew odbyli tu naradę wojenną. W 1812 r. Czaszniki, tudzież cały szereg sąsiednich wiosek uległy spaleniu w bitwach 19 pażdziernika i 2 listopada, które były wywołane przes francużów dla odwrócenia uwagi od pryeprawz pryey Berezyne. Pierwotnie Czaszniki należeć do książat Łukomskich. W końcu 16 wieku były już własnością Kiszków przeszły do Sapiehów, następnie do Adama Kazanowskiego, marszałka nadwor. koron. który zapisal całe hrabstwo Czasznickie żonie swej Halszce ze Słuszków 2-do voto Radziejowskiej. Po jej śmierci odziedziczyli te dobra Sіuszkowie. Potem posiadali Czaszniki Potoccy. Łopottowie, a wreszcie Wołodkowicze, do ktуrych dotąd należą.
Czausy, m-ko pow. gub. mohylowskiej. Powiat czauski zajmuje przesirzeń 2168 wiorst kw. Grunta po większej części piasczyste, usiane kamieniami, tylko mały wschodni zakątek na pograniczu mścisławskiem, w okolicach Rasny, ma grunta urodzajne. Z rzek--glówne Pronia i wpadająca do niej pod Czausami Basia. Powiat ma dużo zaścianków szlacheckich, zwłaszcza dokoła Rasny i Radomła. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 3 okręgi policyjne (stany), których kancelarje mieszczą się: 1-go -- w Czausach, 2-go--w Rasnie i 3-go -- w Drybinie oraz 9 gmin, podzielonych na 3 rewiry ziemskie. Czausy leżą nad rzeką Basią, przy trakcie pocztowym z Mohyłowa do Czerykowa, w odleglości 48 w. od Mohylewa, na dość wzniosłem wzgórzu. Za czasów Rzyczposp. istniał tu wspanłały kościól i klasztor Karmelitów, fund. Mikołaja Podbipęty w r. 1653. Nadane prawo magdeburskie przez Władysława IV
Czeczersk, m. pow. rohaćź: g. min. stare i ładnie położone nad rzeczką Czeczorą, blisko od jej ujęcia do Soźa. Stacja żeglugi parowej na Sożu. Odległość od Rohaczewa około 60 wiorat. Stacja pocztowa i telegraficzna. Szkoła minister, ośw. dla chłopców i takaż dla dziewcząt. Kroniki wspominają o Cz. w r. 1157, stanowił on własność rodową książąt czerujhowskich. W r. 1501 oddany przez króla Aleksandra w dożywocie małżonce jego Helenie. W roku 1511 otrzymał przywilej opłacania podatków bezpośrednio do skarbu. W r. 1621 nadany przez Zygmunta III, jako stareatwo, Aleksandrowi Sapieże. W r. 1654 zapłacił kontrybucję Zołotarence. Po powrocie do Rzplitej znowu stał się królewszczyzną. W r. 1774 otrzymał go od Katarzyny II hr. Czernyszew-Kruglikow, który wymurował kościół katolicki (proboszczowi nadał folwark) oraz trzy cerkwie prawosławne. Na początku w. XIX hrab. Anna Czernyszewa założyła 2 szpitale, (dla mężczyzn i dla kobiet) bezpłatne, które istniały do czasu zniesienia poddaństwa, oraz bezpłatna - pensję dla ubogich szlachcianek, która zamknięto po śmierci fundatorki.
Czekisyki, wieś z kościołem parafjnym w pow. ros. gub. kow., nad rz. Dubissa leżąxą po obu stronach traktu posytowego. Kościol drewniany bardzo starożytny.
Czereja, m-ko i dobra w pow. sieńskim, gub. mohylewskiej, nad jeziorem położone, o w. 38 od Sienna. Niegdyś olbrzymie hrabstwo Sapiehów. Ludność miasteczka wynosi przeszło 3 tys. osób. Miasteczko dość handlowe, najbliższa stacja kolejowa Krupka kol. Mosk.-Brzeskiej w. 35. Materjały leśne i wyroby drzewne -- główny przedmiot zbytu. Paraflalnf murowany kościół z cudownym obrazem św. Michała Apostoła, zarząd gminy, szkółka, apteka, urząd akcyzowy. Obecnie dobra główne, obszaru około 6 tyś. dziesięcin stanowią własność rodziny Miłoszów. Ziemie gliniaste, urodzajne.
Czeressa, m-ko i dobra w pow. dzisienskim, gub. wileńskiej, o w. 33 od Dzisny. Własność rodziny Ś. p. Adolfa Jełowićkiego. Cerkiew św. Mikołaja fundacji Radłiwiłłów i zarząd gminy.
Czemawczyce, m-ko w pow. brzeskim gub. grodzieńskiej, o w. 15 od Brześcia i 200 od Grodna, przy b. trakcie handlowym brzesko-grodzietiskim. Ludność wynosi około 1,000 osób: Niegdyś kościół parafjalny, wzniesiony w r. 1585 przez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła. W pobliżu miasteczka zamek Radzhriłlowski, zwany Tura, wzniesieny w r. 1761.
Czerniawka, osada na lewzm brzegu Bereyzny, w pow. borzsowskim, gub. mińskiej, nedaleko ujścia rzeki Bobra, naprzeciw wsi Murawa. Ludność nie przenosi osób 200, wziątkowo żydów. O wiorstę od osadz nad rzeką Bobrem leży fabryka żelaza, założona przez ks. Leona Radziwiłła i huta z 2 piecami, walcownia i tokarnia. Fabryka nieczynna. W pobliżu tartak parowy. Czerniawka słynie ze swych wyrobów garncarskich.
Czerstwiaty jeż. i wieś tejże nazwy w pow. lepelskim, gub. witebskiej, wieś. stanowiła niegdyś własność arcybiskupów połockich. Jezioro ma 6 i pól wiorst długości i do 3 w. szerokości, przy głębokości do 5 sążni. Cały obszar wynosi 11 wiorstkwadratowych.We wsi zarząd gminny.
Czerwony Dwór, wspaniała rezydencja na wyniosłym brzegu Niewiaźy, a przy ujściu rzeki tej do Niemna, w pow. i gub. kowieńskiej, o w. 7 od Kowna położona. Niegdyś był ta zamek i warowny i pałac obecny został wzniesiony na jego fundamentach. W wieku XVIII były to dobra Zabiełłów i od nich przeszły do marszałka kow. Benedykta hr. Tyszkiewicza, który wzniósł tu pałac i prześliczny o wiorstę kościół z parkiem naokół pod wezw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Kościół jest parafjalny i wewnątrz odznacza się pięknem i kosztownem urządzeniem. Pomniki marszałka i jego żony stanowią także niemałą ozdobe.
Czerzków, m-ko pow. gub. mohylewskiej. Powiat czerykowski zajmuje 4,864 wiorst w.przestrzeni. Grunta wogóle dosyć urodzajne, z wyjątkiem pogranicza czauskiego i bychowskiego, gdzie grunta są żwirowate i płonne. Główna rzeka powiatu-- Soź, przepływa w kierunku od północy na zachód. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 3 okręgi policyjne (stany), których kancelarje mieszczą się: I-go okręgu -- w Czerykowie, II-go--w Krzyczewie i, III-go-w Krasnopolu,. oraz l6 gmin, podzielonych na 5 rewirów ziemskich. Miasteczka znaczniejsze: Krzyczew, Krasnopol, Malatycze i Studzieniec. Czeryków położony jest na prawym brzegu Soźa w odległości 87 wiorst od Mohylewa przy szosie warszawsko-moskiewsklej, liczy około 5 tyś. mieszkańców i jest stosunkowo miastem nowem bez wspomnień, Kościół w stylu romańskim wzniesiony został w r. 1865. Poważniejszy przemysł fabryczny w powiecie nie istnieje; są jednak fabryki pomniejsze, nie a mianowicie: młyny, garbarnie (z tych aż 4 w Krzyczewie, który z wielu względów przenosi miasto powiatowe)