Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Jachimowszczyzna, wieś i dobra w pow. oszmiańskim, g. wileńskiej, niegdyś dziedzictwo Judyckich i Sulistrowskich. W r. 1867 dobra zostały sprzedane pod przymusem i po pewnym czasie stały się własnością rodziny Lubańskich. Były doskonale zagospodarowane. W r. 1908 sprzedane przez Aleks. Lubańskiego.
Jakubów, m-ko w p. telsz., gub. kow., o w. 63 od Telsz i 10 od Kretyngi położone. Kościół katolicki filjalny pod wezw. N. M. P., fundowany przez Nagórskiego, do parafji w Kretyndze. Jakubowo, leży w pobliżu granicy pruskiej.
Jałowo, folwark w pow. sokolskim, gub. grodzieńskiej, jako wyspa przy szosie z Grodna do Lipska w gub. suwalskiej, nad rzeką Bobra. Obszar około 200 dziesięcin. Przy moście na szosie przez rz. Bobrę do kościoła, poczty i telegrafu l wiorsta do Lipska za rzeką Bobra w pow. augustowskim. Ziemia pszenna i nadzwyczaj urodzajna, tuż i kawałek lasu. Do platformy Różanostockiej kolei Zaniemeńskiej 4 wiorsty. Folwark ten przeszedł koleje następne: z polskich rąk w smutnych czasach
1831 roku przeszedł do rosjanina pułkownika Szczerby, nanastępnje przechodzi do rąk byłego gubernatora grodzieńskiego radcy tajnego Batiuszko wa, potem do rąk izraelity kupca Mojżesza Kurlasdzkiego. Następnie od 1907 roku przeszedł do pol skich rąk pana Feliksa Tarasiewicza.
Jałówka, m-ko i dobra w pow. j wołkowyskim, gub. grodź., przy drodze z Białegostoku do Mińska położone, o w. 72 od Grodna i 42 od Wołkowyska. Niegdyś był kościół paraf., dziś dwie cerkwie. Zarząd gminny. Ludności około 1,300, 3/5 żydów, dużo cieśli i kotlarzy. Okolica górzysta. Konstytucja sejmowa z r. 1773 przyznała to starostwo niegrodowe w używałność emfitentyczną na lat 50 Michałowi Bułharymowi, pisarzowi ziemskiemu, za sumę 15 tyś. złp.
Janiszki, m-ko w pow. szawelskim, gub. kow. położone, o 6 mil od Szawel i tyleż od Mitawy, przez Szawle do granicy pruskiej. Zarząd gminny i policyjny. Niegdyś były tu sławne jarmarki, dziś w upadku. Koleje żelazne ominęły ten niegdyś ruchliwy i handlowy punkt. Ludność rolnicza, szlacheckowłościańska, około 1,800 osób. Niegdyś własność Zubowa, obecnie m-ko rządowe. Najwybitniejsza budowla-synagoga żydowska. Kościół par. katolicki pod wezw. św. Trójcy, wzniesiony przez Zygmunta III w roku 1626. Proboszcz-dziekanem. Grunta janiskie słyną z urodzajności w całym powiecie.
Janiszki, m-ko i dobra w pow. wił., nad jeż. Oryna położone, o w. 40 od Wij na. Zarząd gminny, szkółka wiejska, parafjalny pościół katolicki pod wezw św. Jakuba, około 450 mieszkańców. Ludność w połowie polska i litewska. Dobra stanowią własność J. hr. Tyszkiewicza, linji, t. zw. Waczańskiej, w odległości od st. k. ż. Warsz-Petersb. Podbrodzie 17 w.
Janów, m-ko w p. kobryńskim, g. grodzieńskiej, przy gościńcu Kobryńsko-Pińskim, o w. 28 od Drohiczyna i 82 od Kobrynia położone. Mieszkańców około 1,800. Zarząd gminny i policyjny. Kościół parafjalny świętego Krzyża murowany, wzniesiony w r. 1842. W pobliżu rzeki Pina, Jasiołda i Czyryka. Własność niegdyś Szujskich, następnie Orzeszków. Tu miał jakoby rozwijać swą propagandę jezuita Andrzej Bobola i zginąłw r. 1657, pogrzebiony w Połocku. Figura przy gościńcu wskazuje m i ej ser tego męczeństwa.
Janów, m-ko i dwór w p. kow., na prawym, wyniosłym brzegu Wilji położone, przy szosie petersbursko-warszawskiej, o w. 31od Kowna i 34 od Wiłkomierza. Miasteczko liczy około 3,750 mieszkańców z dużą przewagą żydów i względnie znacznym procentem starowierców, którży tu w Janowie zbierają się parokrotnie co rok z całej gub. kowieńskiej. Kościół katolicki filjalny św. Jakóba, do parafji Skorulskiej, w miasteczku wprost Janowa, leżącem na drugim brzegu rzeki. Na szosie jest prom przez rzekę, a o wiorst trzy przechodzi most kolejowy, gdyż jest tu o 1/2 w. stacja "Janów" k. ź. Libawo - Romeńskiej. Był tu niegdyś klasztor Trynitarzy. Zarząd mieszczański i policyjny, posterunek obserwacyjny komunikacji wodnej i stacja pocztowa i telegraficzna. Miasteczko jest dość ruchliwe pud względem, przemysłu i handlu.
Dobra stanowią własność rodziny Kossakowskich. Niegdyś rządy swe tu roztaczał smutnej pamięci biskup - J. Kossakowski, który wszakże, jak wiadomo, był doskonałym administratorem gospodarczym, czego ślady w życiu miasteczka przetrwały aż dotychczas. Grłówniejsze zakł. przemysłowe: 3 browary, 2 fabryki octu, dwie fabryki świec i łojowych. 2 młyny wodne na rzeczce Warnówce, piec wapien ny i t. d. Z Wiłkomierzem i Kownem komuuikuje się uboższa część ludności aż dotychczas odwiecznemi karetkami żydowskicmi.
Janów, m-ko w pow. sokolskim, gub grodzieńskiej, mieszkańców 2,250, w czem 2/3 żydów, o w. 21 od Sokółki. Kościół parafjalny św. Jerzego. Fabryka żelaza z roczną produkcją przeszło 200 tyś. rubli. Niegdyś własność ks. Sapiehów. Ks. Teodora z Soitanów Sapieźyna. której zwłoki spoczęły w kościele, była jego fundatorką wr. 1725.
Janowicze, m-ko i dobra w p. witebskim nad rzeczką Wymnicą, dopływem Kuspli, położone. o 35 w. od Witebska; a 7 od grań. g. mohylowskiej. Około 1,150 mieszk. Zarząd gminny. Obszar dóbr 1,660 dziesięcin, własność rodziny Bohdanowiczów.
Jasienowka, w powiecie białostockim, miasteczko-własność niegdyś Ważyńskich, Wołłowiczów, Mionczyńskich, a obecnie Ludersa; paraf) a, poczta, urząd miejski; 3,000 mieszk.; 2,400 żydów, 500 katolików, reszta tatarów, mających swą ulicę Tatarską, w większości opanowaną przez żydów po upadku tatarskiego przemysłu garbarskiego. Do 30 garbarni z obrotem 1.000,000 rubli; włościanki wyrabiają grube dywany wełniane. Ludność zarobkuje przy garbarniach.
Od stacji Czarna Wieś Peters. Warsz. k. ź. 18 wiorst, od stacji Knyszyn Nadwiślańskich - 14 wiorst, do Knyszyna buduje się szosa. W odległości 4 wiorst m. Krzywa, wydzielone dla Komorowskich ze starostwa Korycińskiego; w 16 stuleciu parafja, erygowanadlaks. Komorowskiego, podkauclerzego królowej, rozpadła się po jego śmierci, a kościół zniszczał. Lud pokazuje górę, zwaną Kościółkiem, ze śladami fundamentów i opodal trzy topole, gdzie według podania proboszcz Komarowski został zabity przez brata, który w znak pokuty wybudował kaplicę. Jarmarków trzy: poniedziałek po Wszystkich św., po św. Trójcy, ostatni wtorek zapustny. Targow niema.
Jasiołda rz., wypływa z rozległych błot gub. grodzieńskiej, w pobliżu wsi Truchnowicz, niemal na granicy pow. wołkowyskiego. Pod Koczanowcami w gub. mińskiej uchodzi do Prypeci. Długość 250 w., z tego na przestrzeni 100 w. jest żeglowna. Niemal na całej przestrzeni rzeka przepływa przez błotnistą, nizką dolinę. Wchodzi do systemu kanału Ogińskiego.
Jasmujźa, gub. Witebska, powiat dyneburski, osada, gmina, kościół paraf, pod wezw. Podniesienia św. Krzyża, w 1815 r. erygowany przez Ksawerego Szadurskieo.
Jaswojnie, m-ko rządowe i dwór nad rzeką Szuszwą, w pow. kowieńskim położone, o w. 43 od Kowna i o 12 od Kiejdan. Zarząd gminny. Parafjalny kościół katolicki VVW. Ś. Ś. Były to dobra niegdyś stołowe królewskie, nadane następnie przez Zyg. Aug. w dzierżawę Kwileckiemu. W końcu XVIII wieku opłacały kwarty 3,24 zł. p.
Jaszuny, m-ko i dobra w pow. wileńskim, nad rz. Mereczanką, o w. 27 od Wilna położone, przy stacji tejże nazwy koi. żel. Poleskicli. Mereczanką obraca tu młyn, tartak, gonciarnię i hamernię. Dobra te, obszaru 4,600 dziesięcin, w czem około 3,300 dz. odwiecznych borów sosnowych, do końca w. XVIII były własnością Radziwiłłów, w następstwie przeszły do Balińskich. Na cmentarzu miejscowym spoczęły zwłoki słynnego matematyka, rektora uniwersytetu wił. Jana Śniadeckiego, oraz znanego historyka Michała Balińskiego. Piękny pałac wzniesiony według planu Podczaszyńskiego. Ostatni dziedzic Jan Baliński zmarł w roku 1908.
Jeremicze, dobra w pow. bobrujskim, niegdyś stanowiące część ks. słuckiego, o mil 2 od m. Lubań, nad bagnistą rz. Kołodną, na Polesiu położone. Do połowy w. XVII dziedzictwo ks. Olelkowiczów, następnie Radziwiłłów i ks. Wittgensteina; około 4,350 dziesięcin. Sprzedano przez ks. Hoheniohe pod przymusem.
Jewje (Anastasjewskaja), m. i dobra rządowe w p. trockim, gub. wileńskiej położone, przy gościńcu z Wilna do Kowna wiodącym; o l1/-; w. stacja tejże nazwy kolei Wilno-Kowno-Wierzbotów. Od Wilna w. 38, od Trok w. 16. Zarząd gminny i szkółka elementarna; mieszkańców przeszło 850. Murowany kościół parafialny i dwie cerkwie. Niegdyś dziedzictwo Ogińskich, w r. 1830 skonfiskowane Gabrjelowi Ogińskiemu. Ogińscy niegdyś tu wznieśli zbór helwecki oraz cerkiew wraz z monasterem przy monasterze była drukarnia, z której wyszło kilka rzadkich wydawnictw w języku russińskim. Drukowano tu również i pisma polskie.
Jezieryszcze, wieś w pow. horodeckim, gub. witebskiej, nad jeż. tejże nazwy położone. Przechowały się tu ślady drewn. zamku obronnego z w. XVI, który często stawał się łupem zdobycznym w starciach rosjan z polakami. Na początku w. XIX starostwo jezierzyszczańskie zostało nadane księciu Aleksandrowi Wirtemberskiemu i przynosiło dochodu 11,550 rubli. Obecnie samo fundum, zwane Zamek, stanowi własność p. Juliana. W miasteczku od r. 1880 został otwarty bank wkładowe - zaliczkowy.
Jeziorosy (Nowo-Aleksandrowsk), miasto pow. w gub. kowieńskiej. Powiat jezioroski (nowoaleksandrowski), utworzony w r. 1842 z dawniejszego powiatu brasławskiego i części wiłkomierskiego, zajmuje wschodnią część gubernji kowieńskiej, północną granicą przylega do Kurlandji, od wschodu i południa graniczy z gub. wileńską, od zachodu z z pow. wiłkomierskim i poniewieskim. Powierzchnia powiatu zajmuje przestrzeń 5,078,1 wiór. kw. Przerżnięty jest wyniosłemi wzgórzami i zasiany mnóstwem jezior (około 400). Grunt powiatu, z występującym czerwonym piaskowcem formacji dewońskiej, należy do najbardziej nieurodzajnych w gubernji. Piasek zajmuje tu wielkie obszary i tylko w części północnej spotyka się czarnoziem, połączony z piaskiem. Z rzek ważniejsze: Świenta, Nicmenek i Dzisna z dopływami. Z jezior główniejsze: Dryświaty, Drywiaty, Snudy, Wojsa, Cno, Opsa, Buźa, Obole, Lodzę, Dukszty, Dusiaty. Ludność w części odłączonej od dawniejszego pow. wiłkomierskiego mówi czystym językiem litewskim, w części zaś, stanowiącej dawny powiat brasławski - białoruskim, łotewskim i gdzieniegdzie polskim; pas powiatu pograniczny z Kurlandją zwolna się germanizuje. W r. 1907 ludność (prócz Jezioros i Widz) wynosiła 216.203 osoby płci obojej. Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo i rybołóstwo w jeziorach oraz uprawa lnu. Zwłaszcza słynie w handlu len z dóbr Rakiszki lir. J. Przeździeckiego. Większe miasteczka w powiecie; Rakiszki, Brasław i Widzę (5,884 mieszkańców).
Jeziorosy (od r. 1836 przechrzczone na Nowoaleksandrowsk), leżą na wzniesieniu, pomiędzy jeż. Ossą i Osidą oraz wypływającą z ostatniego rzeką Owilką, dopływem Łaukiesy, w odległości 171 wiorsty od Kowna i 24.5 wiorst od Dyneburga. Niegdyś m-ko Jeziorosy, w pow. brasławskim województwa wileńskiego, stanowiło wraz z okolicznemi wsiami starostwo niegrodowe, później dobra stołowe biskupów wileńskich. Jednocześnie ze zmianą nazwy Jezioroay na Nowoaleiksandrowsk przeniesiono tu z Widz władze powiatowe pow. brasławskiego, gub. wileńskiej, poczem od r., 1842 wyznaczono je na miasto powiatowe nowoutworzonego powiatu gub. kowieńskiej. Kościół parafjalny pod wezwaniem Wniebowzięcia N. M. P. założony został przez Jana, biskupa wileńskiego, w XVI wieku. Ludność w r. 1907 wynosiła 6995 osób płci obojej.
Z instytucji społecznych są: Komitet Meljoracyjny Kow. T-wa Rolnicz., tudzież nowoaleksandrowskie T-wo "Dobrochotnoj Kopiejki".
Jeziory, m-ko i dobra nad jeziorem Białem w pow. grodzieńskim, o wiorst 22 od Grodna. 1,350 mieszkańców, zarząd gminny. Parafjalny kosciół katolicki M. B. Różańcowej - drewniany, b. stary. Zarząd gminny, szkoła elementarna, cerkiew. Naokół lasy obszerne, rządowe. Dobra Jeziory, stołowe królewskie przeszły następnie do Walickich. Niegdyś słynne gospodarstwo rolne, zbiory cenne i bibljoteka.
Jezno. m-ko i dobra w pow. trockim, gub. wileńskiej, nad jeziorem t. n. położone, o 59 w. od Trok i 103 od Wilna. Zarząd gminny i szkółka elementarna. Kościół parafjalny murowany św. Mich. Arch., st. pocztowe - telegraficzna. Mieszkańców około 800. Jezno było niegdyś królewszczyzną, którą otrzymał na własność książę Hołowczyński od Aleksandra, króla. W drodze wiana przeszło w dom Paców, wraz z Hołowczynem w gub. mohylowskiej. W Jeznie to Antoni Pac, pisarz W. Ks. Lit. wzniósł pałac, imponujący przepychem i ogromem, co posłużyło do przysłowia, "Wart Pac pałaca, a pałac Paca". Kościół tutejszy, przerobiony ze zboru helweckiego, został zrabowany doszczętnie w powstaniu Kościuszki. Po wygaśnięciu rodu Paców, dobra przeszły w ręce kredytorów.
Pożar w r. 1837 i dwukrotna dewastacyjna gospodarka komisji eksdywizyjnych spowodowały zniszczenie pałacu i jego urządzenia. Przed dziesięciu jeszcze laty Jezno należało do p. L. Kwinty, lecz z kolei rzeczy stało sie raz jeszcze łupem wierzycieli. A przecież dobra te i dziś, po wyniszczeniu lasów, stanowią wartość poważną, gdyż leżą w doskonałej glebie.
Jodziszki, dobra w pow. trockim, gub. wileńskiej położone, na północ od traktu, o w. 5 miedzy Rumszyszkami i Żyżmorarci. Własność p. Fab. Moukiewicza.
Johaniszkiele, m-ko i dobra w p. poniewieskim, gub. kowieńskiej, nad rz. Mażupią o w. 35 od Poniewieźa. Parafjalny kościół św. Trójcy, wymurowany przez Benedykta Karpia w r. 1792, a kaplica murowana fundacji włościanina Szlaźysa. Szpital utrzymywany przez Karpiów, właścicieli dziedzicznych, szkoła elementarna. Od r. 1869 istnieje tu niższa szkoła agronomiczna, założona przez Ignacego Karpia. Dobra wyróżniają się śród innych wysokim rozwojem współrzędnym niemal wszystkich gałęzi gospodarki rolnej, hodowli i przemysłu.
Józefów, gub. Witebska, pow. dyneburski, majątek należy do Bohdana Szachny. Kościół pod wezwaniem ś.ś. Piotra i Pawłn, założony w 1782 r. przez St. Szadurskiego.
Józefowo, majątek i parafja, kościół murowany, położony nad rzeką Dźwiną w odległości 16 wiorst od miasta Dyneburgu, p.dyneburskiego. Majątek należy obecnie do rodziny p. Szachno, byłego posła do pierwszej Dumy państwowej z gub. Witebski ej. Ludność przeważnie łotyska. Niedaleko od majątku znajdują się ruiny zamku nieznanego pochodzenia. Wieś też Józefowo nazywają również Starym Zamkiem; jest ona zaludniona przez starowirrców, sprowadzonych tu za Arakczejewa.
Judejki, Wielkie i Małe wraz z Rurgami i. Anopolem, dobra w pow. telszewskim, gub. kowieńskiej nad rzeką Wcirdawą położone, była własność Onufrego Ważyńskiego, ostatniego starosty Tyrkszlewskiego. Następnie przeszły w dom Swirtunów-dziś w rękach niemieckich. Małe Judejki, zabrane na skarb, rozdzielono storoobrzędowcom. Anopol własność Rościszewskich. Małe Judejki po zgonie Ważyńskiego, zmarłego z ran od pik kozackicli w 31 roku, pozostawione były dożywotnio wdowie przez cesarza Mikołaja I, jakoby w uznaniu waleczności męża.
Judryca, gub, Witebska, pow. dyneburski, dobra należące do hr. Platerów. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, zbudowany w 1695 r. Przez Jana hr. Platera.
Juraciszki, miasteczko i folwark w gub. wileńskiej, pow. oszmiański, a okr. adm., 53 wiorsty od Oszmiany i 35 od Dziewieniszek. Dziś miasteczko ma 244 mieszkańców i cerkiew prawosławną. Zarząd gminy, liczącej 4,969 dusz.. Niegdyś własność Kopciów, potem Kościałkowskich i Rodkiewicza.
Jurborg, miasto i dobra w pow. rosieńskim,. gub. kow., na prawym brzegu Niemna, o 6 m. od Rosień, nad samą granicą Królestwa Polskiego, niedalekogranicy pruskiej, o w. 131 od Kowna i 42 od Taurogów. Prastare miasto źmudzkie. Przez miasto płynie rz. Imstra, a za niem rz. Mitwa, obie wpadają do Niemna. Miasto jest z większych niepowiatowych i porządniej zabudowane, kilkadziesiąt domów murowanych i takież świątynie wszystkich wyznań. Stać. poczt. telegr., przystań i stacja obser wacyjna na Niemnie, komora celna, apteka. Nowy wspaniały kościół św. Trójcy, murowany, niedawno wzniesiony, tudzież cerkiew. Dobra należą obecnie do majoratu ks. Wasilczykowych, dwór leży nieco za miastem. Dobra w wysokiej kulturze rolniczo-przemysłowej. Prastary zamek obronny wznosił się za miastem, na górze, zw. Wiszpilis, którą niemcy nazywają Szlosberg. Ludność miasta przenosi 4 tyś. osób, nie licząc wojsk tu konsystujących. W r. 1908 rząd powziął projekt utworzenia stałego portu na Niemnie w Jurborgu, celem scentralizowania tu handlu spławianych zagranicą materjałów leśnych. Wpłynęłoby to bardzo na wzrost miasta. Jurbore: niegdyś należał do dóbr stołowych królewskich; w r. 1611 miał sobie nadane prawo magdeburskie. Puszcza leśna jurborska odznaczała się rozmiarami i bogactwem. Po upadku Rzeczpospolitej Jurborgz do brami został darowany Płat. Zubowowi, w r. 1840 stał się własnością rządową i w sześć lat później przez Mikołaja I został darowany ojcu dzisiejszych właścicieli, ks. Wasilczykowowi.
Jurewicze, m-ko i dobra w pow. rzeczyckim, gub. mińskiej, w pobliżu lewego brzegu rz. Prypeci, przy drodze, wiodącej z Łojowa, Brallina, Chojnik do Mozyrza, w pięknej miejscowości położone. Jezuici litewscy wznieśli tu i wspaniały kościół w r. 1726, po Jezuitach Bernardyni, wreszcię Kapucyni. Parafja przetrwała do r. 1866, kiedy kościół został zabrany na cerkiew. Miasteczko liczy około 200 mieszkańców. Urząd policyjny, szkółka elementarna i zarząd gminny. Dobra, obszaru 1500 dzies., były niegdyś własnością Oskierków, dziś należą do p. Bukunienki.