Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Культура Гродзенскага рэгіёну: праблемы развіцця ва ўмовах поліэтнічнага сумежжа
Зборнік навуковых прац
Гродна 2003
УДК 008/7(476)
ББК 83(4Беі)
К90
Рэдакцыйная калегія: прафесар А.М.Пяткевіч (адк. рэд.),
дацэнт Г.М.Семянчук,
кандыдат гістарычных навук С.М.Токць.
Рэцэнзенты: прафесар, доктар філалагічных навук А.І.Мальдзіс;
доктар гістарычных навук Г.Я.Галенчанка.
Культура Гродзенскага рэгіёну: праблемы развіцця ва ўмовах поліэтнічнага сумежжа: Зб. навук. пр. / Адк. рэд. А.М.Пяткевіч. -
Гродна: ГрДУ, 2003.- 399 с. ISBN 985-417-479-4.
У зборнік увайшлі матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Культура Гродзенскага рэгіёну: праблемы развіцця ва ўмовах поліэтнічнага сумежжа» (лістапад 1999 г.), якую арганізавала кафедра беларускай культуры ГрДУ. Разглядаюцца пытанні гісторыі, археалогіі, этнаграфіі, мастацтва, мовы і літаратуры Гродзеншчыны.
Кніга ў фармаце DJVU
УДК 008/7(476)
ББК 83(4Беі)
ISBN 985-417-479-4.
К90
ЗМЕСТ
Крэнь Іван (Гродна) Уводзіны ... 3
Пяткевіч Аляксей (Гродна). Праблемы рэгіянальнай культуры і яе гродзенскі арэал ... 4
ЧАСТКА І. ГІСТОРЫЯ
Гардзееў Юры (Гродна). Да праблемы этнаканфесійнай структуры старажытнага Гродна ... 8
Лобач Уладзімір (Полацк). Вядзьмарскі працэс 1691 г . у Гародні:да тыпалогіі чарадзейскіх спраў у сярэднявечнай Беларусі ... 20
Галубовіч Віталь (Полацк). Гарадзенскія акты па гісторыі культуры ў кнігах запісаў «Метрыкі Вялікага княства Літоўскага» першай трэці XVII ст. ... 26
Шаланда Аляксей (Гродна). Гербы шляхты Гарадзенскага павета ВКЛ у другой палове ХVІ - першай палове ХVІІ ст.: да праблемы гербавай паланізацыі ... 30
Русаў Пётр (Мінск). Баяры сярэднявечнага Зецела ... 34
Сліж Наталля (Гродна). Сям'я Аляксандра Слізня, ашмянскага стольніка ... 39
Семянчук Альбіна (Гродна). Мястэчка Любча як асяродак культуры ў ХVІ-ХVІІ ст. ... 44
Куль-Сяльверстава Святлана (Гродна). Ліцвінская культурная традыцыя як гістарычна-культурны феномен другой паловы XVIII - першай паловы ХІХ ст. ... 52
Амелька Cяргей (Гродна). Адлюстраванне матэрыяльнай культуры і маёмаснага стану дваранства ў фондах апек Гродзеншчыны ў XIX-пач. XX ст. ... 59
Соркіна Іна (Гродна). Адукацыйна-асветніцкая роля мястэчак Гродзенскай губерні ў першай палове ХІХ ст. ... 66
Шаўчэня Міхаіл. Культурныя аспекты функцыянавання беларускага кiрмаша ў ХІХ ст. (па матэрыялах Гродзенскай губернi) . ... 74
Карпыза Вітальд (Гожув Велькапольскі). Вёска Самойлавічы і яе цэрквы ... 80
Кошур Святлана (Карэлічы). Ігнат Дамейка. Новыя матэрыялы з Карэліцкага краязнаўчага музея «Зямля і людзі» ... 87
Гулак Анастасія (Мінск). Заходняя Беларусь другой паловы XIX ст. у рукапіснай працы П. Бяссонава ... 92
Латышонак Алег (Беласток). Іпаліт Краскоўскі - «западно-русский» пісьменнік з Беласточчыны ... 99
Проценко Ольга (Гродно). О некоторых аспектах цензурной политики на Гродненщине во 2-й половине ХІХ в. (по материалам Национального исторического архива Беларуси в г .Гродно) ... 101
Швед Вячаслаў (Гродна). Расійскае Біблейскае таварыства на Гродзеншчыне. Да гісторыі канфесійнай палітыкі царызму ... 105
Matus Irena (Białystok). Kursy nauczycielskie. Z historii oświaty cerkiewno - parafialnej w diecezji grodzieńskiej 1900 - 1915 ... 111
Токць Сяргей (Гродна). Нацыянальныя аспекты ў развіцці пачатковага школьніцтва на Гродзеншчыне ў другой палове ХІХ - пачатку ХХ ст. ... 116
Ляхоўскі Уладзімір (Мінск). Беларуская школьная справа на Гродзеншчыне ў 1915 - 1919 г. ... 125
Глагоўска Лена (Беласток). З дзейнасці беларускіх парламентарыяў на Гродзеншчыне ў 1922 - 1930 г . ... 128
Трацяк Янка (Гродна). Спробы беларусізацыі каталіцкіх парафій на Гродзеншчыне (пач. ХХ ст. - 1939 г .) ... 137
Мазько Эдуард (Гродна). Дзейнасць Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі ў 1926 - 1935 г . ... 144
Якобсонс Эрикс (Рига). Выходцы с Гродненщины в общественно-политической жизни белорусов Латвии в 20-30-е годы ХХ в. …150
Леанавец Вячаслаў (Гродна). Размяшчэнне навуковых і навучальна-навуковых устаноў Беларусі (20-я -30-я г .) ... 155
Мазец Валянцін (Мінск). Асаблівасці культурнага жыцця Гарадзеншчыны ў 1939 - 1941 г . ... 161
Белозорович Виктор (Гродно). Роль религиозных конфессий в общественно-политической жизни Западной Беларуси (1939 - 1941 г .) ... 163
Mironowicz Eugeniusz (Białystok). Polskie władze komunistyczne wobec problemu białoruskiego w pierwszych latach po II wojnie swiatowej ... 168
ЧАСТКА ІІ. АРХЕАЛОГІЯ, НУМІЗМАТЫКА, ЭТНАЛОГІЯ І МАСТАЦТВАЗНАЎСТВА
Абухоўскі Віктар (Варшава). Засяленне тэрыторыі Беларускага Панямоння ў X-V тыс. да н.э. ... 182
Лакіза Вадзім (Мінск). Этнакультурныя працэсы на Беларускім Панямонні ў бронзавым веку ... 189
Медведев Александр (Минск). Этнокультурная история Белорусского Понеманья в раннем железном веке ... 194
Добриян Александр (Гродно). «Легендарный» период изучения археологических памятников Гродненщины ... 199
Зайкоўскі Эдвард (Мінск). Культавыя камяні Гродзеншчыны: агульнабеларускія рысы і рэгіянальныя асаблівасці ... 206
Иов Олег, Шаблюк Валерий (Минск). Материальная культура средневекового поселения Поречье ... 210
Сінчук Іван (Мінск). Некаторыя назіранні над метрычнымі параметрамі керамічнага посуду са старога замка ў Гродне .... 216
Рябцевич Валентин (Минск). Два клада X в. из Гродненской области ... 218
Рябцевич Дмитрий (Минск). Российские монеты XVI-XVII в. На рынках западных регионов Великого княжества Литовского (Брестщина, Гродненщина, Литва) ... 220
Колобова Ирина (Минск). Монетные клады Гродненской области XVI-XVII в. ... 225
Какареко Виктор (Гродно). Военные деньги Северной войны … 230
Колесинский Валерий (Минск). Монеты и бумаги кооперативов как часть денежного хозяйства на территории Западной Беларуси в 1920-1939 г . ... 237
Мікуліч Тацяна (Мінск). Міжэтнічныя кантакты як фактар культурнага і сацыяльнага развіцця ... 240
Engelking Anna (Białystok). Mowy, nacje, wiary. Samoświadomość mieszkańców pogranicza. Komunikat z badań etnograficznych, prowadzonych w naczy w roku 1998 ... 245
Жабінская Марыя (Мінск). Адбітак хрысціянскага сімвала ў арнаменце беларусаў (па матэрыялах гродзенскага рэгіёну) ... 253
Барвенава Ганна (Мінск). Касцюм кн. Вiтаўта i яго двара ... 256
Трусаў Алег (Мінск). Сінагогі і мячэці Гарадзеншчыны ... 264
Маліноўская Тацяна (Гродна). Рысы паладыянства ў архітэктуры Шчорсаўскага палаца ... 267
Семянчук Генадзь (Гродна). Уніяцкія храмы Гродзеншчыны ў культурна-гістарычным развіцці ... 270
Словік Святлана (Гродна). Матэрыяльная культура шляхецкай сядзібы ў ХІХ ст. на Гродзеншчыне ... 278
Загідуліна Марына (Гродна). А.Каменскі і яго краёвыя інтарэсы … 291
ЧАСТКА ІІІ. МОВАЗНАЎСТВА І ЛІТАРАТУРАЗНАЎСТВА
Станкевіч Аляксандра (Гомель). Міжмоўныя кантакты і лексічнае ўзаемадзеянне ў гаворках Гродзеншчыны ... 294
Кавальчук Аксана (Гродна). Назвы асобы - пазычанні з польскай мовы як вынік беларуска-польскіх узаемадзеянняў … 298
Ламака Вячаслаў (Гродна). Намінацыі лоўчых рыбацкіх прыладаў у гаворках Гродзеншчыны ... 302
Сіплівеня Жана (Гродна). Іншамоўныя культуралагічныя намінацыі і іх аб'ектыўныя дэрываты ў гаворцы Гродзенскага раёна ... 307
Радзівонава Тацяна (Гродна). Грыбы лясоў Гродзеншчыны: найменні і іх семантычная структура ... 312
Ляшчынская Вольга (Гомель). Варыянтнасць і сінанімія ў гаворках Гродзеншчыны ... 315
Гулінская Тацяна, Сцяцко Павел (Гродна). Славянскія каляндарныя найменні месяцаў ... 318
Карпуць Іна (Гродна). Польскія словы ў мове жыхароў в.Даўбянкі Бераставіцкага раёна ... 322
Даніловіч Мікола (Гродна). Дзіцячая фразеалогія ў гаворках Гродзеншчыны ... 326
Frankowska-Kozak Boźena (Szczecin). Zjawiska recesywne w języku mówionym przesiedleńców z Kresów Wschodnich na Ziemi Gorzowskiej ... 331
Бычак Інга (Гродна). Азначэнні характарыстыкі асобы ў гаворках Гродзеншчыны ... 335
Варановіч Валеры (Гродна). Фемінінатывы-неалагізмы ў беларускай літаратурнай мове ... 342
Буглак Жана (Гродна). Бульбяныя і хлебныя стравы ў побыце гарадзенцаў: семантычная і словаўтваральная структура намінацыяў, іх паходжанне .... 347
Карашчанка Ігар (Мінск). Гродзенска-іншарэгіянальныя беларускія падабенствы ў загадках ... 351
Сячэйка Святлана (Гродна). Лёс старажытных назваў спадніц (саян, панёва, андарак) у гаворках Гродзеншчыны ... 355
Банцэвіч Павел (Гродна). Раман У. Караткевіча «Хрыстос прызямліўся ў Гародні» (погляд асветніка на гісторыю) ... 363
Петрушкевіч Ала (Гродна). Вобраз Нёмана ў паэзіі Дануты Бічэль ... 360
Навумовіч Уладзімір (Мінск). Творчасць Васіля Быкава на Гродзеншчыне. Агульначалавечы аспект твораў аб мінулай вайне ... 369
Смольская Тацяна (Мінск). Вобраз аўтара-апавядальніка ў творах Янкі Брыля ... 374
Шынкарэнка Вольга (Гомель). Нацыянальны свет паэзіі Л.Геніюш ... 378
Туровіч Алесь (Мінск). Беларускі народны верш: літаратура і рытуал ( на прыкладзе замоў Гродзеншчыны) ... 382
Чувак Святлана (Гродна). Ментальнасць - асоба - грамадства … 386
Карэктар Н.П.Дудко
Камп'ютарная вёрстка: В.І.Карасік
Здадзена ў набор 04.12.2002. Падпісана да друку 18.04.2003.
Фармат 60х84/16. Папера афсетная №1.
Друк афсетны. Гарнітура Таймс.
Ум.друк.арк. 23,1. Ул.-выд.арк. 28,3. Тыраж 120 экз. Заказ .
Установа адукацыі «Гродзенскі дзяржаўны
універсітэт імя Янкі Купалы».
ЛВ № 96 ад 02.12.2002. Вул. Пушкіна, 39, 230012, Гродна.
Надрукавана на тэхніцы выдавецкага аддзела
Установы адукацыі «Гродзенскі дзяржаўны
універсітэт імя Янкі Купалы».
ЛП № 111 ад 29.12.2002. Вул. Пушкіна, 39, 230012, Гродна.
Навуковае выданне