Папярэдняя старонка: Эканамічная гісторыя

Беларусь i водка 


Аўтар: Душэўскі К.,
Дадана: 04-03-2018,
Крыніца: Душэўскі К. Беларусь i водка // Крывіч. 1923. №1. С. 32-36.



Прынята думаць, што Беларусь з'яўляецца краем вельмі "пьяным". "Пьянства" на Беларусі так акрычалі, што "пьяныя" матывы трапілі i ў прыгожую літэратуру. Рэдка можна натраціць, прыкладам, сцэнічны твор з народнага жыцьця, дзе-бы не фігуравала пьянства. Нават лепшыя нашы пісьменьнікі - драматургі як Я. Купала, Фр. Алехновіч i тыя паддаліся гэтай агульнай апініі i часта выстаўляюць беларуса як горкага пьяніцу. Але гэта далёка не так, што мы i ўгледзім з цыфраў i параўнаньняў прыведзеных далей.

У быўшай Расійскай Імпэрыі, па вырабу спірыту, Беларусь стаяла на адным з першых месцаў паміж ўсімі спіртагоннымі районамі. У 1911 годзе ў нашым краі i ў Літве было 744 бравары. Па губэрнях яны распадзяляліся гэтак:

Табл. 1. Распадзел бравароў па губэрнях.

Г У Б Э Р Н I

Лік бравароў

Прадукцыя у 1000 вёдзер 40% водкі

1.

Менская губ.

229

5.696

2.

Магілёўская

150

3.227

3.

Горадзенская

103

2.950

4.

Віленская

102

2.559

5.

б. ч. Смаленскай [1]

58

1.460

6.

Вітабская

44

663

7.

б. ч. Чарнігаўскай [2]

40

332

8.

Ковенская ....

18

417

744

17.304

Як бачым з пададзеной табліцы, найбольш бравароў мае Менская губэрня, a пасьля Магілёўская, Гродзенская i Віленская. Рэшта губэрняў сільна адстае ў вырабе спірытусу. На апошнім пляне стаіць губэрня Ковенская.

Ворнай зямлі пры браварох было каля 450 тыс. дзесяцін, з якіх 55 тыс. дз. засаджвалася бульбай.

У 1911 годзе Беларусь перагнала на спірт 2622 тыс. пуд. збожжа, апрача таго каля 40.800 тыс. пудоў бульбы i больш 22 тыс. пудоў патакі. Каді гэта ўсё перавясьці на збожавы эквівалент, то акажацца што пярэгнана на сьпірт каля 15'/а міл. пудоў збожжа (у меру разьвіцьця сьпіртагону выгонка яго са збожжа зьмяншалася на карысьць выганкі з бульбы).

У тым-жа годзе Беларусь выгнала 40%-ай водкі звыж 17½ міл. вёдзер. (на 2 міл. больш чым Польшча). Лік гэты складае каля 13 % выганкі ўсей быўшай Расійскай Імпэрыі. Найбольш прадукавала Меншчына, пасьля яе суседкі Магілеўшчына, Гродзеншчына, Віленшчына i ўрэшце другія губэрні.

На душу жыхарства на Беларусі прыходзіцца выгонкі каля 1,4 вёдзер.

Але далёка ня ўся водка ішла на патрэбы i ужытак нашага краю. Значнейшая частка яе ішла на продаж заграніцу i ў Расію i толькі часьць выпівалася i наагул ужывалася у нас на месцы.

Цяпер глянем сколькі ўжывала Беларусь i Літва 40 %-ой водкі на душу жыхарства.

Табл. 2. Ужываньне спірта (40°) у вёдрах на 1 душу жыхарства па губэрнях у 1911 годзе.

Г У Б Э Р Н I

У гарадох

У Паветах

Віленская

1,14

0,21

Вітабская

0,95

0,27

Горадзенская

0,69

0,30

Ковенская

0,64

0,26

Менская

1,01

0,35

Магілёўская

1,09

0,31

Смаленская

1,84

0,50

Чарнігаўская

1,31

0,36

Сярэдне

1,08

0,32

У гэты лічбы ўвашло ўжываньне спірту як да піцьця так i для другіх патрэб, г. зн. для тэхнікі, аптэк i інш. A дзеля гэтага каб атрымаць цыфры "піцьця" спірту, трэба адняць ад паказанага ліку пэўны працэнт. Працэнт гэты для ўсіх краін зьяўляецца, з большага, адналькавым i прапарцыянальнасьць ужываньня астаецца, больш-менш, тая-ж самая.

Гэткім чынам, мы бачым, што гарады пьюць водку куды больш (у тры i нават у пяць разоў), чым адпаведныя вёскі.

З гарадоў найменш пьюць гарады Ковеншчыны i Вітабшчыны, пасьля ідуць гарады Меншчыны, Магілёўшчыны i Віленшчыны, i ўрэшце піцьцё сільна павышаецца ў кірунку на ўсход i поўдзень г. зн. у гарадох Чарнігаўшчыны i Смаленшчыны. Сярэдне ў беларускіх гарадох выпітай 40° водкі прыходзіцца каля 1 вядра (20 бутэляк) ў год на душу жыхарства.

Лік ужываньня спірту вёскай ідзе крыху ў другім парадку a найменна: найменш пье вёска Віленшчыны пасьля Ковеншчыны i Вітабшчыны; значна больш (на 50%) пье Горадзеншчына, Магілеўшчына, Меншчына i Чарнігаўшчына i яшчэ больш пье Смаленшчына. Сярэдне вёска беларуская i Літоўская выпівала 1/3 вядра (каля 6½ бутэляк) на душу жыхарства ў год (½ бутэлькі на чалавека ў месяц.)

Нашы ведамкі аб піцьці на Беларусі былі бы ня поўны каб мы не параўнялі яго з піцьцём у бліжэйшых суседаў.

Табл. 3. Параўнаньне ўжываньня спірту на душу жыхарства (1911 г.)

КРАІНЫ I ГУБЭРНІ.

Ведзер

Бутэляк

Ведзер

Бутэляк

Беларусь

1,08

20

0,33

6,5

Эўр. Расія

1,15

30

0,46

9,0

Латвія

1,87

37,5

0,24

5,0

Эстонія

2,54

51

0,30

6,0

Польшча

1,00

20

0,25

5,0

Архангельск, губ

3,31

66

0,51

10,0

Кацярынаслаўская

1,51

30

0,87

17,5

Тульская

2,12

42

0,66

13

Ніжагародзкая

2,15

43

0,52

10,5

Гэта табліца нам наказвае, што гарады Беларускія i Літоўскія па ўжываньню спірту стаяць на апошнім месцы паміж усімі краінамі быўшай Расійскай Імпэрыі, i толькі Польшча піла ня больш чымся Беларусь. Гарады Расіі ў паўтара раза больш пілі, Латвійскія гарады пілі блізка ў два разЫ больш, Эстонскія ў два з паловай. Паасобныя-ж губэрні пілі i яшчэ больш прыкладам гарады Архангельскай губ. пілі ў 3½ разы больш; Тульскай Ніжагародзкай больш чым у два разы.

Сколькасьць піцьця водкі па вёсках ідзе крыху ў другім парадку. Мала менш чым беларуская вёска піла польская, эстонская i латышская. Веска-ж па ўсей Эўрапэйскай Рассіі піла ў 1½ разы больш чым беларуская a паасобныя губэрні i яшчэ болей. Прыкладам, Архангельская у 1½ разы, Кацярынаслаўская звыж 2½ разоў i г. д.

Усе прыведзеныя цыфры, ўзяты з афіцыяльных крыніц, a найменна, з публікаваных "Депертаментом Неокладных сборов" справаздач.

Як мы бачым "пьянства" на Беларусі i Літве не зьяўляецца нечым трагічным, i калі так можна сказаць, не зьяўляецца "нацыянальным" злом. Ужываньне водкі на Беларусі ня толькі ня большае, чымся ў яе суседзяў, a наадварот куды меншае. Дзеля гэтага Беларусь можна назваць краем цьвярозым, a не пьяным, i гэта ня гледзячы на тое, што па вытвару спірту Беларусь займала адно з першых месц у быўшай Расіі.

I запраўды хто знаёмы з беларускай вёскай, той добра ведае, што там алькаголікі - зьявішча блізка нябывалае, пьяніцы - зьявішча рэдкае. Пьюць найчасьцей у сьвяты, ці то народныя i рэлігійныя, ці то сямейныя, ды i то пьюць у меру.

Нельга не адзначыць аднэй, дужа прыемнай характэрнасьці. Гэта к чэсьці беларускай кабеты, трэба сказаць, што яна не пьяніца. Кабеты-пьяніцы на Беларусі - рэч нябывалая. Калі пьюць дык пераважна мужчыны. У той час як прыкладам у Асяродкавай, ды i па ўсей Расіі Кабеты пьюць, з большага, столькі-ж, сколькі мужчыны.

Цікава яшчэ глянуць на тое, ці пьянства на Беларусі i Літве з бегам часу пашыраедца, ці убывае.

Табл. 4. Ужываньне сьпірту на душу жыхарства на гадах. (у вёдрах)

ГУБЭРНІ.

У гарадох.

Н a в ё с к a x.

1907

1908

1909

1910

1911

1907

1908

1909

1910

1911

Віленская

1,09

1,11

1,01

0,99

1,14

0,24

0,23

0,22

0,22

0,21

Вітабская

0,98

0,96

0,93

0,92

0,95

0,27

0,26

0,25

0,26

0,27

Горадзенская

0,75

0,72

0,66

0,67

0,69

0,31

0,27

0,28

0,30

0,30

Ковенская

0,76

0,77

0,71

0,63

0,64

0,27

0,26

0,25

0,25

0,26

Магілеўская

1,17

1,12

1,05

1,06

1,09

0,35

0,31

0,29

0,30

0,31

Менская

0,95

0,97

0,94

0,96

1,01

0,34

0,33

0,32

0,33

0,35

Смаленская

2,99

2,15

1,85

1,78

1,84

0,56

0,47

0,43

0,45

0,50

Чарнігаўская.

1,27

1,13

1,19

1,24

1,31

0,42

0,37

0,31

0,34

0,36

Сярэдня

1,19

1,11

1,04

1,03

1,08

0,34

0,31

0,29

0,32

0,32

Як мы бачым, значных зьмен у ліку ўжыванай водкі на Беларусі i Літве за пяцігадовы пэрыёд часу (г. зн. ад 1907 да 1911 году) няма. Рожніца ёсьць толькі ў сотых частках. Калі-ж узяць два канцавыя гады г. зн. 1907 i 1911, то ўжываньне водкі нават крыху зьменшылася.

Падвоздячы падрахунак усяму сказанаму мы павінны прысьці да такіх зывадаў.

Вытворчасьць спірту на Беларусі высока разьвіта.

Беларусь край цьвярозы, a не пьяны.

Кабеты на Беларусі пьюць вельмі мала.

Пьянства на Беларусі не расло, a наадварот, мела тзндэнцыю замяншацца.



[1] б. ч. = беларуская часьць.

[2] б. ч. = беларуская часьць.

 
Top
[Home] [Maps] [Ziemia lidzka] [Наша Cлова] [Лідскі летапісец]
Web-master: Leon
© Pawet 1999-2009
PaWetCMS® by NOX