Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Ліст архібіскупа полацкага Язафата Кунцэвіча да мітрапаліта кіеўскага Язэпа Руцкага ад 10.08.1622
Найсьвяцейшы ойча, пастыру наш!
Чакаю адказу В[ашай] Міласьці майго міласьцівага пана [1] зь Вільні, а тым часам зьезджу вадой да Віцебску, каб умацаваць гаротнікаў папоў, якія вельмі прыгнечаныя папамі-адступнікамі і людзьмі сьвецкімі, хаця па праўдзе кіраўнікі мне ня раілі. Так, узяўшы на дапамогу Бога, выпраўлюся. Пабываўшы там і агледзіўшы, думаю ўрэшце сам выбрацца да Варшавы, хаця гэта і зьвязана зь вялікімі цяжкасьцямі. Тым часам няхай В[аша] Міласьць мой пан прызволіць там чуваць і хадайнічаць перад тымі, якія дзеля Х[рыста] Бога і сьвятых ягоных могуць нам дапа-магчы дзеля Х[рыста] Бога. Каб яго міласьць Х., да якога пішу, лёгкасьць сэрца не траціў і ў ратунку не стамляўся. Пры аддаваньні ліста таксама прызволь В[аша] Мосьць мой міласьцівы пан яму пра ўсю тутэйшую справу пераказаць паводле майго першага ліста да В[ашай] Міласьці [2]. Калі зацьверджаны будзе дэкрэт камісарскі лёгка ўсё супакоіцца, бо яшчэ не спыніліся восем або дзесяць мужыкоў. Толькі гэтыя сваволяць, шляхты ж аніякае няма. Езьдзілі або хадзілі да некаторых верхаводаў полацкае шляхты, вырабіўшых ліст да Яго Міласьці караля і выпыталі ў іх, што падпісаліся тыя напіўшыся, аб чым потым шкадавалі, і самі ня ведалі дзеля чаго падпісваліся, як потым самі прызналі. Экзэкутарамі [3] гэтага дэкрэту хай бы Яго Міласьць кароль прызначыў тых самых камісараў. Яго міласьці пану Коўшчару ўжо павезьлі самахоць тых касматых зьвяроў: сабалёў, рысяў, вепрукоў. Ужо яго палачаны і магілеўцы аж надзвычай уславілі па ўсім [бела]рускім краі, бо што дадуць або што зьбіраюцца даць, пра тое кажуць і на яго ўсе пачынаюць спадзявацца. Аб гэтым прызволь Ваш[а] Мосьць мой міласьцівы пан яго перасьцерагчы. Калі ж цяпер, крый Божа, будзе гэткае патураньне: адтэрмінуюць або пакінуць бяз выніку гэты дэкрэт, як магілеўскі, безумоўна тыя мужыкі ўсіх духоўных і сьвецкіх [папоў] прыціснуць… ня мала да пекла пойдзе. Ды Яго Міласьць пан канцлер [4], што цяпер… на ліст Яго Міласьці мне праз бунтаўнікоў полацкіх перададзены апраўдай…, што мяне неспра-вядліва абвінавацілі ў неадукаванасьці папоў, не зважаючы, што схізма неадукаванасьць памножыла, а ня Еднасьць. Яшчэ і тое нядобра, што Яго Міласьць лісты мне празь іх перадае. Пісары, копіі тых лістоў зрабіўшы, іх злачынцам аддаюць. Часам самі таксама ўзяўшы, расьпячатаўшы, перапісваюць, потым прыціснуўшы якой-колечы пячаткай аддаюць. Калі ўчыняць як хочуць казакі і на гэтым cойме [5] Сьв. Бога і праўду Ягоную каталіцкую прыціснуць , тым хутчэй гэтая дзяржава (ад чаго захавай Божа) да згубы прыйдзе, бо хто грашыць праз таго можа быць пакараным. Зьведаўшы тое казакі, што на іх зважаюць , а на што не адважацца, што ўсё провіду Боскаму належыць даручыць. На аўдыенцыі ў Яго Міласьці караля прызволь Ваша Міласьць міласьцівы мой пан пра маю справу пільна прасіць, каб магла мець вынік, асабліва каб заступніцтва прыйшло Яго Мосьці пана ваяводы [6], які ленвойта [7] зноўку высылае да двара і таксама да гарадзкога ўраду, які дзеля гэтае справы высылае двух тых усіх са справамі Іх Міласьці. Дапамогі В[ашай] Мосьці прашу. Пра віленскае бязладзьдзе нягодніцкае абавязкова прызволь В[аша] Міласьць Яго Міласьці каралю пераказаць, што ўсе бунты і неспакоі схізматычныя ад тамтэйшых паходзяць.
Пры гэтым аддаю сябе на вашу звыклую міласьць майго міласьцівага пана.
З Полацку ў пяты перад сьвятарымскім сьвятам Унебаўзяцьця Прачыстае [дзень].
Вашай Міласьці майго міласьцівага пана раб Язаф.
Преосвященный отче пастыру нашъ!
Ожедаю на отписъ в. милости моего милостиваго Пана [8] з Вилна и тымъ часомъ зъежчу водою до Витебска для умоцненя небожъя поповъ, которие велце суть утропени отъ поповъ апостатовъ и людей светскихъ в правде и большие ми не радили. Такъ, Богу взявши на помощъ, пустилемся. Побывавши тамъ и осмотревши, мышле выбратися, наконецъ, самъ до Варшавы хотли то з великою тяжкостью прийдетъ. Тымъ часомъ рачитъ в.м[ил]ость мой панъ тамъ бодрствовати, и тымъ забегати которые Х. Бога и святыхъ его могутъ намъ допомочи для Х. Бога, жебы его милость Х. лекгость серца нетратилъ и вратунку неуставалъ, до которого пишу при отдаванью листу рачъ тежъ в.мость мой милостивый Панъ ему всю справу тутешнюю преложити ведле первого описанья моего до в.милости [9], кгды потвержоный будетъ декретъ комисарскии лацно ся тутъ успокоитъ, бо ещеся не взмогли осьмъ хлоповъ, або десять тилько то броятъ, шляхты немашъ жадное. Ездили або ходили до некоторыхъ герштиковъ шлахты полоцкое листъ справивши до короля его милости и упросили ихъ, жеся подписали попившися, чого напотомъ жаловали и сами неведали, до чого ся подписовали, яко потомъ сами вызнали. Екзекуторми [10] того декрету нехайбы тыхъ же комисаровъ назначилъ король его милость, его милость пана Ковщеру кгвалтем повезли, тыхъ бестый косматыхъ соболевъ, рысевъ, вепровъ уже тежъ его полочане и могилевцы, ажъ на збытъ уславили тыми подарками по всемъ краю рускомъ, бо што дадутъ або маютъ дати вчомъ кажутъ, в чомъ рачъ его вашмость, милостивый мой панъ, перестеречь и въ его надею все собе смети починаютъ. Теперь уховай, Боже, еслиже такое поблаженье отнесутъ або тотъ декретъ тамъ без скутку яко и могилевский зостане невымовне всехъ духовныхъ и светскихъ тое хлопство утрапитъ... не мало до пекла пойдетъ.
Да его милость панъ канцлеръ [11] ажъ теперь... на листъ его ми-лости презъ бунтовниковъ полоцкихъ мне отданый усправедли..., же мя не слушне удали о грубиянство поповское не зважаючи, же схизма грубиянства намножила, а не едность еще и то недобре же его милость листы мне за ними даючи, копее тыхъ же листовъ сняли писири имъ зброднемъ даютъ, которые они всюды по своихъ розсылаютъ, часомъ тежъ сами снявь, отпечатавши, преписуютъ, потомъ притиснувши яко-кольвекъ печать отдаютъ. Если к воли козакомъ чинятъ и на томъ сейме [12] Св.Бога и правду его святую кафолицкую опримуютъ , тымъ ближшее тое панство (чого, Боже, уховай) до згубы бо презшло, хто грешитъ, презъ того можетъ быти скаранымъ. Познавши то, Козаки же на ихъ респектуютъ , а чогося неважатъ, што все опатрности Божіей належитъ полецати на авдиенции у короля его милости рачъ. Вашмость, милостивый мой панъ, мою справу пильно залецить, жебы могла мець скутокъ звлащаже инстанция наступитъ его мость пана воеводы [13], который ленцвойта [14] своего высылаетъ знову до двору также и ураду мейсткого, кото-рый тежъ к воли самой той справе шлетъ двухъ всехъ тыхъ з справами ихъ милости. Помочи в.мости залецаю. О виленской колотне лотровской пилно рачъ в.милость королю его милости преложити все бунты и непокое схизматицкие от тамтыхъ походятъ.
Отдаюся притомъ въ звыклую вашу милость моего милостиваго пана.
С Полоцка в пятомъ предъ внебовзятіемъ пречистое святримского свята.
Вашей милости моего милостиваго пана рабъ Іоасафъ [15].
[1] Язэп Вэльямін Руцкі (1574-05.02.1637) у 1609-1614 гг. архімандрыт віленскага Траецкага манастыру, у 1613-1637 гг. мітрапаліт кіеўскі Язэп IV.
[2] Ліст гэты дасьледчыкам невядомы.
[3] Судовыя выканаўцы.
[4] Маецца на ўвазе канцлер ВКЛ Лявон Сапега.
[5] Сойм дзеяў між 24 студзеня і 11 сакавіка 1623 году.
[6] Полацкім ваяводам у 1621-1654 гг. быў удзельнік Хоцінскае бітвы Ян Станіслававіч Кішка.
[7] Намесьнік войта. У Полацку пасаду войта традыцыйна займаў ваявода полацкі, таму ленвойт фактычна другая пасада ў гарадзкой адміністрацыі.
[8] Язэп Вэльямін Руцкі (1574-05.02.1637) у 1609-1614 гг. архімандрыт віленскага Траецкага манастыру, у 1613-1637 гг. мітрапаліт кіеўскі Язэп IV.
[9] Ліст гэты дасьледчыкам невядомы.
[10] Судовыя выканаўцы.
[11] Маецца на ўвазе канцлер ВКЛ Лявон Сапега.
[12] Сойм дзеяў між 24 студзеня і 11 сакавіка 1623 году.
[13] Полацкім ваяводам у 1621-1654 гг. быў удзельнік Хоцінскае бітвы Ян Станіслававіч Кішка.
[14] Намесьнік войта. У Полацку пасаду войта традыцыйна займаў ваявода полацкі, таму ленвойт фактычна другая пасада ў гарадзкой адміністрацыі.
[15] Тэкст пададзены ў расейскай транскрыпцыі паводле выданьня: Сапунов А.П. Витебская старина, 1883, Т.1, сс. 216-217.