Ustanowienie tymczasowego Rządu W. Ks. Litewskiego i jego działalność.

Tymczasowy Rząd W. Ks. Litewskiego.

Rozkaz dzienny.

Odezwa do Obywateli.

Działalność tymczasowego Rządu.

Ustanowienie tymczasowego Rządu w Mińsku.

Ustanowienie tymczasowego Rządu W. Ks. Litewskiego i jego działalność.

Rozkaz ces. Napoleona I ustanawiający tymczasowy Rząd W. Ks. Litewskiego 1 lipca 1812 r.

(Tymczasowa Gazeta Mińska 1812 № 6).

§ 1. Ustanawia się Rząd tymczasowy X-twa Lit., składający się z pięciu Członków i iednego Sekretarza Generalnego.

§ 2. Kommissyi tymczasowey Rządu Lit. porucza się Admini- stracya Finansów, Żywności, Organizowanie Woyska Kraiowego, formowanie Gwardyi narodowey i żandarmeryi.

§ 3. Przy Kommissyi tymczasowego Rządu Lit. znaydować się będzie ieden Kommissarz Cesarski.

§ 4. Guberniia Wileńska, Grodzieńska, Mińska i Białostocka rządzone będą każda odzielnie przez Kommissyę, złożoną z 3-ch członków pod prezydencyą Intendenta.

§ 5. Kommissyę Administracyyne zostawać będą pod władzą Kommissyi tymczasowey Rządu Lit.

§ 6. Administracya każdego z osobna Powiatu powierzona będzie Pod-Prefektowi.

§ 7. Miasto Wilno mieć będzie Mera (Maire) czyli Prezydenta, czterech Adiunktów, i radę municypalną z 12-stu członków złożoną. Administracyi tey obowiązkiem będzie zarządzać dobrami do Mia­sta należącemi, mieć dozór nad Instytutami dobroczynności i nad municypalną policyą.

§ 8. Uformowana będzie w Wilnie gwardya narodowa, złożona z dwóch batalionów, każdy batalion z 6-ciu kompanii. Gwardya ta narodowa organizowaną będzie, iak następuie: Sztab wyższy: Kommendant 1, Szefów Batalionu 2, Adiutantów Maiorów 2, Kwa­termistrz 1, Adiutantów Pod-Oficerów 2, Dobosz 1, Rzemieślni­ków 3, Chirurg Maior 1, Podchirurg 1, Muzykantów 8. Kompania: Kapitan 1, Porucznik 1, Podporucznik 1, Sierżant Maior 1, Sierżan­tów 4, Kapral Furyer 1, Kapralów 8, Doboszów 2, żołnierzy 100. Siła dwóch Batalionów 1,450.

§ 9. Każda gubernia, iako to: Wileńska, Grodzieńska, Mińska i Białostocka mieć będzie żandarmeryę (gens d'armes) pod komendą Pułkownika, maiącego pod sobą iak następuie: gubernie Wileńska i Mińska po 2-ch Szefów Eskadronu, gubernie Grodzieńska i Białostocka po iednym Szefie Eskadronu. W każdym powiecie będzie po iedney kompanii żandarmeryi, każda z nich mieć będzie Kapitana komenderuiącego 1, Kapitana drugiego w rzędzie 1, Porucznika 1-go w rzędzie 1, Poruczników drugich w rzędzie 2, Kwatermistrza Szta­bu 1, Kwatermistrzów 4, Brygadyerów Sierżantów 16, żandarmów wolonterów 80, Trębacza 1, wszystkich 107.

§ 10. Pułkownik żandarmeryi mieszkać będzie w głównym mieście gubernskim. Mieszkanie Oficerów i rozlokowanie Brygad naznaczone będą przez Kommissyę tymczasową Rządu Lit.

§ 11. Oficerowie, Podoficerowie i Wolontery żandarmów brani będą z pomiędzy Szlachty Właścicielów w Powiecie. Nikt się z tego nie będzie mógł wymówić. Nominować się będą następnym sposo­bem: Oficerowie przez Kommissyę tymczasowego Rządu Lit., Pod­oficerowie i Wolontery żandarmów przez Kommissyę Administracyyne guber. Wileń., Grodzień., Miń. i Białost.

§ 12. Mundur żandarmeryi będzie Polski.

§ 13. Żandarmerya czynić będzie służbę Policyi, dawać po­moc zbroyną każdey Zwierzchności publiczney, zatrzymywać włó­częgów, maroderów i iakiego bądź woyska dezerterów.

§ 14. Rozkaz nasz dzienny w ostatnich dniach miesiąca Czerw­ca zapadły, ogłoszony będzie w każdey gubernii stosownie do niego ustanowiona będzie Kommissya Woyskowa.

§ 15. Maior Generał nominować będzie Oficera generalnego czyli Przełożonego, Francuza lub Polaka z woyska liniowego na Komendanta w całym Departamencie. Ten będzie miał pod swoią władzą gwardyę narodową, żandarmeryę i woysko kraiowe.

W Wilnie w główney kwaterze Cesarskiey dnia 1 Lipca 1812 r.

Popdisano Napoleon.

Przez Cesarza, Minister Sekretarz Stanu, Hrabia Daru.

Tymczasowy Rząd W. Ks. Litewskiego.

Kommissya tymczasoivego Rządu.

Prezes Stanisław Sołtan b. Marszałek Litewski.

Karol Prozor b. Oboźny litewski

Józef hr. Sierakowski.

Aleksander ks. Sapieha.

Franciszek hr. Jelski.

Aleksander hr. Potocki.

Jan Sniadecki.

Jeneralny teyże Kommissyi Sekretarz Józef Kossakowski.

Konsyljarze Komitetów pod naczelnictwem Członków rządu Litewskiego:

Komitet żywności i magazynu:

Prezydent Stanisław Sołtan. Lappa b. marszałek trocki. Hornowski podkomorzy. Jasieński,

Tomasz Wiłeyko prezydent ziemski Wileń. Józef Kiewlicz b. assesor.

Komitet policyi:

Prezydent Karol Prozor. Paweł ks. Sapieha. Wincenty Zaleski. Malewicz. Przeciszewski.

Komitet finansów:

Prezydent Józef hr. Sierakowski.

Antoni Lachnicki b. Marsz. Wil.

Listowski.

Tarnowski.

Poniatowski.

Kazimierz Szwykowski.

Michał Zaleski podkomorzy rosieński.

Zaleski wojski.

Dąbrowski sędzia Wiłkomierski. Paszkowski pułkownik.

Komitet siły zbrojnej:

Prezydent ks. Aleksander Sapieha. Ignacy hr. Tyszkiewicz b. pułkownik gwardyi. Ks. Giedroyć b. Gienerał dywizyi. Kossakowski generał brygady.

Aleksander hr. Chodkiewicz pułkownik.

Paweł ks. Sapieha.

Antoni Chrapowicki.

Łappa marszałek.

Józef Kossakowski łowczy lit.

Kozielski komendant Gwardyi Narodowej.

Komitet sprawiedliwości:

Prezydent Franciszek Jełski. Michał Romer b. prezydent dep. Antoni Laudański b. Prezydent dep. Baliński assesor. Tomasz Umiastowski. Walenty Górecki wojski.

Komitet spraw wewnętrznych:

Prezydent Aleksander hr. Potocki. Renno szambelan. Zenon Machwic. Kordzikowski assesor. Mikulicz.

Mikołaj Abramowicz. Antoni Giełgud.

Strumiłło sekretarz Izby szlacheckiej.

Komitet oświecenia i religji:

Prezydent Jan Śniadecki. Biskup Kossakowski. Biskup Hołownia. Jeleński podkomorzy mozyrski. Eustachy Karp. Tadeusz Kukiewicz.

Członkoivie Administracyi Departamentu Wileńskiego:

Ignacy hr. Tyzenhauz. Adam hr. Chreptowicz. Zastępca tegoż podkomorzy Wołłowicz. Ferdynand hr. Plater.

Komendant Gwardyi honorowej. Gabriel ks. Ogiński.

Podprefekci w departamencie Wileńskim:

w powiecie Wileńskim - Jan ks. Giedroyć marsz.

Trockim - Józef Pietrykowski marsz. Oszmiańskim - Żaba marsz. Wiłkomierskim - Morykoni. Zawilejskim - Przezdziecki marsz. Brasławskim - Wawrzecki podkomorzy. Kowieńskim - Zabiełło podkomorzy. Upitskim - Brunnów marsz. Rosieńskim - Micewicz marsz. Szawelskim - Witkiewicz marsz. Telszewskim - Piłsudzki marsz.

Municypalnośc miasta Wilna: Prezydent Michał Romer. Adiunkt Symon Malewski człon. uniw. Kalikst Daniłowicz adwokat. Ignacy Woynicz chirurg. Śledziński kupiec.

Członkowie Rady Municypalnej: Antoni Chrapowicki. Franciszek Czyż assesor. Malczewski. Froland.

Szymkiewicz doktór. Woynicki adwokat. Neyman doktór. Reyzer kupiec. Max siodlarz. Statkowski muzyk. Borkowski b. burmistrz.

Zandarmerya Departamentu Wileńskiego: Kommendant: Antoni Chrapowicki. Szefowie: Stefan ks. Giedroyć.

Stanisław Radziszewski

Gwardja Narodowa, Wileńska,:

Komendant: Kozielski. Szefowie batalionów: Francezon.

Zakrzewski.

Rozkaz dzienny.

Na tem miejscu podajemy Rozkaz dzienny ces. Napoleona z dn. 13 lipca mianujący starszyznę do pułków litewskich:

Do pułków jazdy Litewskiej

w 17-ym pułkownikiem Michał Tyszkiewicz, majorem Giedroyć kapitan, szefami szwadronów Stroski kapitan i Adam Sołtan kapitan,

w 18-ym pułkownikiem Wawrzecki brygadjer, majorem Trzciński kapitan, szefami szwadronów Jan Płoszczyński kapitan, Dłuski kapitan,

w 19-ym pułkownikiem Rajecki, majorem Kamiński, szefami szwadronów Roztworowski kapitan, Podkański ka­pitan.

w 20-tym pułkownikiem Obuchowicz z Nowogródzkiego, majorem Gutakowski, szefami szwadronów Henryk Zabiiełło kap. i Mikoszewski kaip.

Do pułków piechoty litewskiej

w 18-tym pułkownikiem Aleksander Chodkiewicz, majorem Sur (szef 17 pułku piechoty), szefami bataljonów Stanisław Trębicki kapitan, Stupecki kapi­tan i Roland kapitan.

w 19-tym pułkownikiem Konstanty Tyzenhauz, majorem Pawłowski (szef z 17-go). szefami bataljonów: Radwan kapitan, Rymiński kapitan i Górski.

w 20-tym pułkownikiem Adam Biszpińg, majorem Glaser (szef z 15-go), szefami bataljonów: Milberg kapitan (z 1-go) Walicki kapitan, Płączyński kapitan.

W 21-szym pułkownikiem Karol Przezdziecki, majorem Węgierski (szef z 15-go), szefami bataljon.ów: Górski kapitan, Andrychiewicz kapitan, Starzewski kapitan.

W 22-gim pułkownikiem Stanisław Czapski, majorem Hilchen, kapitan. Szefami batalionów: Mieszkowski, Laszowski kapitan, Je­zierski kapitan.

Dan w głównej kwaterze Cesarskiej dnia 13 lipca 1812 r.

Napoleon.

Odezwa do Obywateli.

Od Kommissyi tymczasowey Rządu Xięs. Litewskiego.

Obywatele!

Dwadzieścia przeszło lat obijały się o uszy Wasze obce i nie- znaiome Rządowych Rozkazów wyrazy: dwadzieścia lat w obcym i nieznajomym, od obcych i nieznajomych, odbieraliście je języku. Polacy! Słuchajcie wreszcie współbraci, słuchajcie głosu i języka Polaków, a uwielbiając Naywyższe nad sobą wyroki, uwielbiaycie razem drugą tę widzialną opatrzność, którey w Napoleonie Wiel­kim, Bohatyrze wieku, doznaiecie - Samo Jego do nas zbliżenie, nakształt podnoszącego się nad ściętemi lodem bryłami Słońca, stopniało i zniszczyło wszystkie zawady, a dobroczynnym naysłod- szych nadziei powiewem serca nasze do nayczulszey wdzięczności Dobroczyńcy swemu zagrzało - Wezwani dekretem rozkazu dziennego w dniu pierwszym idącego lipca do tymczasowey Kom­missyi Rządu Litewskiego, odzywamy się do Was, abyście czucia nasze dzielili. Trzebaż więcey do tego powodów, nad wspomnienie samo naywiększego dla nas, w powróceniu Narodowego bytu Do­brodziejstwa? - Usłyszycie w dalszych odezwach Nayłaskawszą troskliwość o zmnieyszenie, ile można, klęsk woyny, i oszczędzenie losu teraźnieyszego waszego, a ofiary choć trudne, których wycią­gać od Was będziemy, nAczem prawie są, względem wróconey Exystencyi, którą nam się cieszyć pozwala. - Odezwa ta długą być nie może, zacierają pismo łzy rzetelney dla Dobroczyńcy naszego wdzięczności, a pewni jesteśmy, że i w Was podobne obudzą. Prze­stajemy zatem na urzędowem tem oznaymieniu wszystkim Wła­dzom i Mieszkańcom Xięstwa Litewskiego o nastąpioney Installacyi, i zaczętey przez nas Kommissyi tymczasowey Rządowey, zaleca­jąc oraz zgłaszanie się do nas we wszystkich zdarzeniach Rządu Kraiowego tyczących. Dan na Sessyi Dnia 6 Lipca 1812 Roku.

Józef Hrabia Sierakowski.

Xiąże Aleksander Sapieha.

Franciszek Jelski.

Zgodne z protokułem Józef Kossakowski Jener. Sekr.

Działalność tymczasowego Rządu.

Po ukonstatowaniu się Komissyi Rządu tymczasowego pierw- szem zadaniem było ustanowienie władzy w poszczególnych powiatach. Każdy departament powinien mieć swoją Komissyę, którą składają osoby z wyboru, komissya tworzy trzy wydziały: 1) spraw wewnętrznych, policyi i sądu, 2) spraw wojskowych i furażu, 3) fi­nansów i oświaty. Działalność tych komissyj, a raczej podkomissyj zamyka się oczywiście w granicach danego departamentu. Wszelkie sprawy mające znaczenie ogólne, a także stosunek z generalną radą Konfederacyi Królestwa winien odbywać się za pośrednictwem komisyi centralnej tymczasowego Rządu Wielkiego Księstwa litew­skiego. Prócz wymienionych wyżej podkomissyj ustanawia się pod- prefektów, których władza podobna do władzy marszałków, przeważnie też wybierano na to stanowisko b. marszałków. Obowią­zkiem podprefekta w pierwszym rzędzie było zapewnić porządek, spokój, bezpieczeństwo osobiste i majątkowe w swym okręgu, był on zarazem szefem policyi, ponadto należały do podprefekta sprawy podatkowe, rozkład podatków na poszczególnych obywateli oraz obowiązek wyegzekwowania. Słowem była to władza wykonawcza. Każdy podprefekt miał 2 pomocników.

Zadanie tymczasowego Rządu litewskiego stokroć trudniejsze i bardziej skomplikowane było od zwykłych obowiązków każdego rządu w czasach pokoju. Oprócz bowiem zadośćuczynienia potrzebom miejscowym chwili bieżącej: sądownictwa, poczt, szkolnictwa, nadzoru policyjnego, potrzebom, bez których żaden kraj cywilizowany ani godziny obejść, się nie może, 99 procentów czasu, sił i energii należało poświęcić tym potrzebom nadzwyczajnym, które spowodował stan wojenny. Nie mówiąc już wcale o niezwykłych wysiłkach, jakie wymagało utrzymanie porządku i bezpieczeństwa w kraju, gdzie grasowały niezliczone bandy maroderów zbiegłych z pod chorągwi zarówno francuskich, jak rossyjskich, największy obowiązek ciężył na Litwie względem ogromnej armii, która teraz zagłębiała się wśród niezmiernych przestrzeni Rossyi. Dla tej to armii Litwa była jedyną podstawą, była śpichrzem, szpitalem, skarbnicą... Gdy jednak zasoby pieniężne, zasiłki w ludziach, napływały też z innych krajów, ciężar przekarmienia niezliczonych zastępów Napoleońskich spadał wyłącznie prawie na Litwę. Niezwykle pięknie zapowiadający się urodzaj tego lata zdawał się zabezpieczać największe nawet potrzeby, lecz plony były jeszcze na polu, dla zebrania tych darów Bożych brakowało rąk. Wieś opustoszała, młodzież szlachecka, rządna sławy, poszła za orłami niezwyciężonego wodza, starsi szukali w miastach schronienia przed bandami zbójeckiemi, które grasowały po całym kraju. Śród mas kmiecych, tej podstawy rolnictwa, panował ferment niebezpieczny. Spodziewano się tam ogólnie, że Napoleon, wkroczywszy w granice Litwy, zniesie niezwłocznie pańszczyznę. Niewątpliwie Wielki wódz i również genialny reformator miał podobny projekt na względzie, przechodząc przez Niemen, większość szlachty litewskiej, pomnej tradycyi 3-ciego maja, powitałaby reformę podobną z entuzjazmem, lecz dla dokonania tak wielkiego przewrotu trzeba było czasów spokojnych, podczas wojny mogło to doprowadzić do ruiny ekonomicznej kraju i potężną armję narazić na śmierć głodową. Obowiązkiem tedy Rządu tymczasowego było utrzymać stan panujący, jednocześnie jednak nieodbierać nadziei na lepsze jutro ludowi, aby go wrogo nie usposobić względem tego, którego uważano za "Zbawcę Ojczyzny". W tym więc celu postanowiono działać łagodnie, za pomocą per- swazyi, wydając odezwy do obywateli i włościan, aby nie porzucali ziemi, nie dawali się powodować bałamutnym wieściom i strachom, aby każdy spełniał swój obowiązek dla dobra spólnej Ojczyzny, starano się wpływać na szeroką masę ludu wiejskiego za pomocą duchowieństwa, jednocześnie zaś bez litości tępiono maroderów, do czegoprzyznać trzebarząd francuski dzielnie się przyczyniał, nie szczędząc ani francuzów, ani włochów lub niemców. Każdy o rabunek przekonany żołnierz niezwłocznie na śmierć był sądzony, i wyrok natychmiast wykonany podług praw wojennych. Na potrzeby armji z rozkazu rządu tymczasowego ustanawia się po wszystkich miastach i miasteczkach magazyny chlebne większe ii mniejsze, prócz tego pięć głównych, czyli zapasowych magazynów mieścić miało: W Wilnie 100 tys. centnarów zboża 500 tys. centnarów owsa, 4500 centn. siana i tyleż słomy. W Kownie: zboża 25 tys., owsa 250 tys., siana oraz słomy po 2250. Magazyn w Oszmianie tą samą winien był nagromadzić ilość zboża oraz siana co w Kownie. Magazyn w Mereczu obejmował 25 tys. centn, zboża, 500 tys. centn. owsa oraz siana i słomy po 4500. Tak samo zaopatrzony magazyn znajdował się w Olicie. Ogółem więc tylko w tak zw. "zapasowych" magazynach nagromadzono 200 tys. centn. zboża, 2 miliony centn. owsa oraz po 18 tys. siana i słomy, nie licząc setek pomniejszych magazynów, rozrzuconych po całym kraju. Racja dzienna, którą wydawano żołnierzom, ustanowiona przez rząd tymczasowy w porozumieniu z władzą wojskową francuską, wynosiła: na utrzymanie żołnierza dziennie 1 i pół funta chleba, pół f. mięsa, ósemka krup, jedną dziesiątą soli, pół kwarty wódki. Na utrzymanie koni: 2 garnce litewskie i 3 kwarty owsa, 10 funtów siana i tyleż słomy.

Osobnych zapasów żywności zarówno jako też lekarstw, szarpi i t. p. wymagało utrzymanie szpitalów wojennych.

Niezależnie od tych, że tak powiem nadzwyczajnych potrzeb, należało przywrócić porządek wewnętrzny i utrzymać machinę administracyjną w ustawicznym ruchu. Sądy zostały ustanowione, sądownictwo miało się odbywać na podstawie statutu litewskiego oraz Konstytucyi. Poczty funkcjonowały normalnie., co też wielkie miało znaczenie dla armii. Z polecenia samego Napoleona, który wtedy już trafnie ocenił wielkie znaczenie i wpływ prasy, poczta w pierwszym rzędzie zająć się miała rozpowszechnianiem pisma miejscowego "Kurjera Litewskiego", przyjmując np. prenumeratę i czyniąc wszelkie udogodnienia. Nie potrzeba dodawać, że tak niezwykłe czasy i potrzeby wymagały też niezwykłych wydatków, którym kraj musiał nastarczyć. Jakkolwiek wysoko wyśrubowane podatki musiały być rozdzielone równomiernie i sprawiedliwie, podług zamożności obywateli To było jednem z głównych zadań Kommissyi. Dla pokrycia nadzwyczajnych wydatków, oprócz zwykłych ustanowiony zostaje jednorazowy, osobisty podatek. Podług tego cała ludność dzieli się na 12 klas.

Klasa pierwsza składająca się z najuboższych oswobodzona od wszelkiej powinności.

Klasa druga obejmująca robotników najniższego rzędu, włościan bezrolnych i t. p. płaci po 15 groszy.

Klasa 3-cia obejmuje drobnych rzemieślników i służbę; podatek 1 ził.

KI. 4-ta. Drobna szlachta i włościanie czynszownicy. Służba dworska jako to: lokaje, stangreci i t. p. rzemieślnicy, szynkarze po wsiach liczących nie więcej ponad 15 chat - podatek 2 złł.

KI. 5-ta. Szlachta bezrolna służąca po dworach w charakterze ekonomów, pisarzów, rządców. Drobni właściciele ziemscy. Właściciele domów drewnianych w miastach. Dzierżawcy mniejszych posiadłości na wsi. Majstrowie. Szynkarze, organiści, zakrystianie. Drobni urzędnicy otrzymujący pensję nie wyższą ponad 1200 złł. Subjekci handlowi oraz artyści w mniejszych miastach płacą podatek po 4 złł.

KI. 6-ta. Oficerowie w randze kapitana. Właściciele lub dzierżawcy majątków posiadających 40 chat. Proboszczowie, guwernerzy i guwernantki, właściciele domów jednopiętrowych w miastach głównych, lub większych, murowanych nieruchomości w miastach pomniejszych. Szynkarze w miastach głównych. Płacą po 10 złł.

KI. 7-ma. Szefowie szwadronów. Właściciele oraz dzierżawcy 40-80 dymów. Prałaci, kanonicy, przełożeni klasztorów. Właściciele kamienic po dużych .miastach, kupcy po mniejszych miastach, adwokaci, fabrykanci utrzymujący 3-6 robotników,, właściciele prywatnych szkół. Urzędnicy otrzymujący pensję w wysokości 1200-5000 złł. Artyści w miastach pierwszorzędnych. Właściciele małych browarów przerabiających nie więcej nad 2200 beczek jęczmienia - płacą po 30 złł.

KI. 8-ma. Wojskowi w randze majora, właściciele i dzierżawcy majątków liczących 80-250 dymów. Adwokaci przy sądzie głównym oraz lekarze w miasteczkach mniejszych. Aptekarze. Urzędnicy z pensją od 5 do 7 tys. złł. Kawalerowie niższych orderów, a również kawalerowie maltańscy. Rentjerzy nie posiadający żadnego zawodu lub nieruchomości, a dzierżawiący mieszkanie od 1000 do 2000 złł. rocznie. Fabrykanci i rzemieślnicy zatrudniający więcej niż 6 robotników. Właściciele pałaców po miastach oraz piekarze w miastach głównych - płacą po 60 złł.

KI. 9-ta. Wojskowi w randze pułkownika. Właściciele i dzierżawcy majątków liczących od 250-480 dymów. Prałaci i kanonicy kapitulni. Rentjerzy wynajmujący mieszkanie za 2-3 tys. złł. Kupcy, złotnicy, właściciele większych browarów po wielkich miastach. Lekarze i właściciele zajazdów po średnich miastach. Redaktorowie pism i właściciele drukarni. Kawalerowie orderów zagranicznych (bez gwiazdy). Urzędnicy otrzymują od 7-9 tys. złł. - płacą po 100 złł.

KI. 10-ta. Właściciele majątków liczących 480-1000 dymów. Rentjerzy płacący za mieszkanie rocznie więcej, niż 3000 złł. Arcybiskupi i biskupi. Antreprenerzy teatrów. Kupcy hurtownicy w miastach pierwszorzędnych. Właściciele restauracyj, zajazdów, kawiarni i lekarze po miastach pierwszorzędnych. Kareciarze, bankierzy, kupcy handlujący wyrobami wschodniemi, właściciele magazynów mód. Kawalerowie orderów mniejszych oraz zagranicznych ze wstęgą łub gwiazdą. Właściciele gorzelni lub browarów wielkich w miastach pierwszorzędnych. Urzędnicy otrzymujący od 10 do 15 tys. płacą po 300 złł.

KI. 11-ta. Właściciele majątków liczących przeszło 1000 dymów. Urzędnicy otrzymujący 15-20 tysięcy. Urzędnicy, którzy otrzymują ponad 20 tys. płacą od każdego tys. ponadto po 50 złł.

KI. 12-ta. Kapitaliści nie, objęci powyższym spisem płacą jedną siódmą rocznego dochodu.

Rozpisaliśmy się szerzej, uważając, że powyższe zestawienie rzuca niezmiernie charakterystyczne światło na warunki materjalne oraz różnice klasowe na początku XIX wieku.

Dodać wypada, że wszystkie miasta podzielone zostały na 5 klas.

Do kl. 1-szej należały: Wiilno, Grodno, Mińsk i Białystok.

KI. 2-ga miasta liczące od 500 do 700 domów.

Kl. 3 " " " 300 " 500 "

Kl. 4 " " " 100 " 300 "

KI. 5 " " " 40 " 100 "

Oprócz powyższego "jednorazowego" podatku, nie należy zapominać, że ludność obciążona była podatkami zwyczajnemi, nad któremi nie będziemy zastanawiać się, dodamy jeszcze, że opodatkowane zostało także duchowieństwo na podstawie uchwał kon- stytucyi 1789 r.

Dalej ustanawia Rząd tymczasowy opłatę sztempla oraz podatek spadkowy.

Skutkiem przemarszu wojsk z najrozmaitszych krańców Europy napływa też moneta ze wszystkich krajów, zwłaszcza zaś fran- cuzka, włoska, saska, austryacka, pruską, na którą ustanowiony zostaje stały kurs. Moneta W. Księstwa Warszawskiego winna być przyjmowana podług wartości nominalnej.

Osobne, szerokie pole działalności otwiera się dla komissyi wojskowej tymczasowego Rządu. Kolejno więc mamy wiadomości brance rekrutów przyczem na departament Wileński przypada 3 tys., Miński - 3 tys., Grodzieński^-2500; Białostocki-1500. Rekruci winni służyć 6 lat co w porównaniu do stosunków panujących za rządów rossyjskich było dla ludu wielką ulgą. Dla obywatelstwa wiejskiego natomiast dotkliwym ciężarem był pobór do kawalerji, gdyż winni byli stawiać rekruta z mundurem i koniem. Co prawda liczba ich nie była znowu zbyt wielka, gdyż przypadało na departament Wileński - 1327, na departament Miński - 1307, Grodzieński - 996, Białostocki - 370.

Niezależnie od tego sformowana zostaje dla potrzeb miejscowych Gwardja Narodowa, Źandarmerja, powstaje 6 bataljonów "strzelców" składające się przeważnie z gajowych, straży leśnej

t. р., których zadaniem jest oczyszczać lasy z maroderów oraz włóczących się band wszelkiego rodzaju opryszków.

Prócz tego pod kierunkiem generała gwardji cesarskiej hr. Wincentego Krasińskiego formuje się pułk gwardji litewskiej, który składać się ma z tysiąca dobrowolnej młodzi szlacheckiej. Przytaczamy na zakończenie list hr. Krasińskiego do członka administracji departamentu wileńskiego hr. Ignacego Tyzenhauza, określający charakter tego pułku, który stanowić miał niejako czoło wojsk litewskich oraz kondycje niezbędne do przyjęcia w jego szeregi:

Jaśnie Wielmożny Mości Dobrodzieju!

Jego Cesarska Mość, chcąc dać dowód łaski swojej Młodzi Litewskiej, rozkazał przyjąć do Regimentu starej Gwardyi, którym mam honor komenderować, tysiąc młodej szlachty litewskiej. Mam honor przesłać J. W. Panu Dobrodziejowi kondycye pod jakiemi mają być przyjmowani.

Mam nadzieję, iż patryotyzm znany W. WPana Dobrodzieja i przywiązanie do Wielkiego Bohatera, któren Kraj nasz odradza, ułatwi wszelkie przeszkody, które by tylko być mogły. Posyłam Mu oficera, któremu chciey być łaskaw oddać przeznaczonych do mojego Regimentu, którego jest powinnością ich przyprowadzić do Armii.

Będę miał honor przedstawić Jego Cesarskiej Mości podług Jego rozkazu liczbę młodzieży co jaki departament dostawi. Kommissya rządząca jeżeli jeszcze W-u WPanu Dobrodziejowi instruk- cyi nie nadesłała, wkrótce W-u WPanu Dobrodziejowi nadeszle, gdyż Jego Cesarska Mość teyże Kommissyi przesłała swych życzeń oświadczenia.

Mam honor być z winnem Uszanowaniem Jaśnie W-o WPana Dobrodzieja Nayniższym sługą Krasiński

Generał Brygady, Hrabia Imperii Pułkownik kommenderujący od Gwradyi, Szambelan Jego Cesarskiey Mości. Jeden z komendantów Legii honorowey.

Na marginesie dopisano:

Kondycye do przyjęcia:

Urodzenie Szlachcica

Postępowanie żadnemi wadami nie splamione.

Wiek między 18 i 32 rokiem.

Dostarczenie konia, mundura (jeżeliby można), które po skoń- czoney Kampanii lub w pośród Kampanii powrócone zostanie.

W Głębokim 21 lipca 1872.

Ustanowienie tymczasowego Rządu w Mińsku.

(Tymczasowa Gazeta Mińska Nr 1).

Dnia 13 lipca Za dekretem J. O. K-cia d'Eckmuhl ustanowiona została Kommissya tymczasowego Rządu prowincyi. Mińskiej i wyznaczone do onej osoby, która na dniu 14-go pod prezydencyą J. W. Barbenegre Jenerała Brygady Wojsk francuzkich, tymczasowego Gubernatora Mińskiego otworzyła pierwsze posiedzenie swoje następną odezwą, wszystkich Obywateli o tak szczęśliwej uwiadamiając zmianie.

"Obywatele Polacy! Godzina uszczęśliwienia naszego wybiła. Opieką największego z Monarchów i walecznością niezwyciężonych wojsk Jego jesteśmy powróceni Ojczyźnie. Rząd tymczasowy za rozkazem J. O. K-cia d'Eckmuhl Marszałka Państwa Fran- cuzkiego ustanowiony, ogłasza wam onego prawidła i podaje wiadomości waszej tak radośną dla serca Polaka okoliczność spodziewając się, że każdy dobry Polak wspierać będzie jego działania dążąc do szczęścia Ojczyzny i wypełnienia nadziei Wielkiego Napoleona, wspaniałego Wybawiciela".

Dmia tegoż Kommissya tymczasowego Rządu stosownie do Dekretu J. O. Kscia d'Eckmiihl rozdzieliła się na wydziały, mieszcząc w onych osoby przez tego J. O. Kscia za kommisarzy wybrane, z których mianowicie są: Prezydent kommissyi ogólnej Michał Książe Puzyna. Wydział 1-szy żywności: Wiceprezydent kommisyi i dyrektor wydziału Ignacy Moniuszko, członkowie kommissyi Antoni Wańkowicz i Michał Zenowicz. Wydział drugi Policyi: Dyrektor wydziału Ludwik Kamieński, członkowie Wincenty Wołodko- wicz, Ksawery hr. Lipski. Wydział trzeci skarbu: dyrektor wydziału Jan Chodźko, członkowie Atanazy Prószyński, Karol hr. Czapski. Sekretarzem Jeneralnym Kommissyi wybranym został W. Roman Iwanowski.

Dnia 14 lipca Kommissya tymczasowego Rządu ustanowiła w powiatach przez wojska francuzkie zajętych, to jest: Mińskim, Bo- rysowskim, Ihumeńskim i Wilejskim Kommissyę powiatowe z pięciu członków złożone, z których jeden prezyduje i takowych Kom- missarzy mianowała.

Dnia 15 lipca: przybył do tutejszego miasta Mąż z cnoty, talentów i miłości ku Ojczyźnie znajomy J. W. Bronikowski. Jenerał w wojsku francuzkiem, gubernator prowincyi Mińskiej. Serca Polaków przepełniają się radością słysząc z ust Rządcy swojego głos narodowy, od 20 lat niesłyszany.

Dnia tegoż sessye Kommissyi poczęły się odbywać pod pre- zydencją J. W. Bronikowskiego Jenerała i Gubernatora Mińskiego.