Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
ГАРОДНЯ Х - ХХ стст.
Каралеўскі горад з правінцыйным лёсам
Пад рэдакцыяй доктара гістарычных навук А.Ф. Смаленчука
Гародня 2014
ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА
прысвячаецца той Гародні, якой мы ганарымся.
Дзякуем усім, хто з намі.
"Гародня Х - ХХ стст. Каралеўскі горад з правінцыйным лёсам" - чарговае выданне кніжнай серыі "ГАРАДЗЕНСКАЯ БІБЛІЯТЭКА".
З усіх старажытных беларускіх гарадоў сёння найбольш актыўна даследуецца Гародня. Кніга
"Гародня Х - ХХ стст. Каралеўскі горад з правінцыйным лёсам" яшчэ адзін таму прыклад. 11 гісторыкаў з Беларусі і Польшчы ажыццявілі першае ў гісторыі сумеснае беларуска-польскае даследаванне мінуўшчыны горада на сумежжы цывілізацый. Аўтары паставілі перад сабой мэту не толькі паказаць уласнае разуменне падзеяў, але і ўзаемна ўшанаваць польскі і беларускі ўнёсак у развіццё Гародні. Адначасова належная ўвага ў кнізе нададзена гарадзенскай габрэйскай суполцы, якая была значным дэмаграфічна-эканамічным чыннікам Гародні ад сярэднявечча да ХХ ст. Кніга складаецца з арыгінальных тэкстаў, створаных адмыслова для гэтай кнігі і ўкладзеных у чатыры раздзелы: "Х - XV стст. Горад рыцараў, дойлідаў і гандляроў"; "XV - XVIIIстст. Каралеўскі горад пад Магдэбургскім правам"; "Канец XVIII - пачатак ХХ ст. Горад супраць Імперыі"; "ХХ стагоддзе. Змаганне за горад".
Аўтары:
Пшэмыслаў Баравік
Юры Гардзееў
Аляксандр Ерашэвіч
Аляксандр Краўцэвіч
Ян Ежы Мілеўскі
Андрэй Павач
Аляксандр Радзюк
Вольга Сабалеўская
Віктар Саяпін
Аляксандр Смалянчук (рэдактар)
Вячаслаў Швед
Кіраўнік рабочай групы: Павал Мажэйка
Карэктура: Вераніка Курсевіч
Дызайн і падрыхтоўка да друку: Ян Паўлёнак
ISBN 978-83-7893-160-7
Змест
Прадмова (Аляксандр Смалянчук) ... 7
Спіс скарачэнняў ...10
Х - XV СТСТ. ГОРАД РЫЦАРАЎ, ДОЙЛІДАЎ І ГАНДЛЯРОЎ.
Летапісны Горадзен і яго археалагічнае даследаванне (Аляксандр Краўцэвіч) ... 13
Гарадская прастора ў ХІ - XVI стст. (Аляксандр Краўцэвіч) ... 25
Гарадзенская архітэктурная школа ХІІ ст. (Аляксандр Краўцэвіч) ... 35
Гародня і пачатак Вялікага Княства Літоўскага (Аляксандр Краўцэвіч) ... 40
Фарпост Літвы (Аляксандр Краўцэвіч) ... 43
На схіле сярэднявечча (Аляксандр Краўцэвіч) ... 46
З'яўленне габрэйскай суполкі (Вольга Сабалеўская) ... 48
XV - XVIII СТСТ. КАРАЛЕЎСКІ ГОРАД ПАД МАГДЭБУРГСКІМ ПРАВАМ.
Асаблівасці гарадскога права (Юры Гардзееў) ... 55
Гарадзенскія парафіі (Пшэмыслаў Баравік) ... 68
Горад і палітычнае жыццё краіны (Юры Гардзееў) ... 80
Гарадская прастора ў XVI - XVIII стст. (Юры Гардзееў) ... 92
Вёскі гарадзенскіх месцічаў і паселішчы замкавай юрыдыкі (Пшэмыслаў Баравік) ... 104
Гаспадарчае жыццё і камунальная гаспадарка (Юры Гардзееў) ... 111
Гарадзенскія таргі і кірмашы. Гарадскія фінансы (Пшэмыслаў Баравік) ... 119
Гарадніца і пераўтварэнні Антонія Тызенгаўза (Юры Гардзееў) ... 130
Гарадзенскі кагал у XVI - XVIII стст. (Вольга Сабалеўская) ... 138
КАНЕЦ XVIII - ПАЧАТАК ХХ СТ. ГОРАД СУПРАЦЬ ІМПЕРЫІ.
Падзенне Рэчы Паспалітай: бяссілле і змаганне (Аляксандр Ерашэвіч, Вячаслаў Швед) ... 153
Гародня ў час напалеонаўскіх войнаў (Аляксандр Ерашэвіч) ... 176
Жыццё горада ў першай трэці ХІХ ст. (Вячаслаў Швед) ... 193
Гарадзенцы versus улада (Аляксандр Радзюк) ... 208
Горад і гарадзенцы ў 30-50 я гады ХІХ ст. (Аляксандр Радзюк) ... 220
Мяцежны горад (Аляксандр Смалянчук) ... 238
Гаспадарчы і культурніцкі рэванш (Аляксандр Смалянчук) ... 258
Час пераменаў. 1914 - 1921. (Аляксандр Смалянчук) ... 283
Габрэйскі квартал губернскага горада (Вольга Сабалеўская) ... 303
ХХ СТАГОДДЗЕ. ЗМАГАННЕ ЗА ГОРАД
У польскай дзяржаве (Андрэй Павач ... 331
Габрэйская суполка і жыццё горада (Вольга Сабалеўская) ... 357
Паміж чырвонай зоркай і свастыкай (Ян Ежы Мілеўскі) ... 370
Жыццё і смерць гарадзенскага гета (Вольга Сабалеўская) ... 395
Ад аднаўлення да пабудовы "светлай будучыні" (Віктар Саяпін) ... 408
Нязгодныя або за фасадам "савецкага раю" (Аляксандр Смалянчук) ... 438
"Выгнанне з раю" або Перабудова другой паловы 80-х гг. (Аляксандр Смалянчук) ... 467
ГОРАД ЯК МЕСЦА ПАМЯЦІ (Аляксандр Смалянчук) ... 483
Бібліяграфія ... 498
Аўтары ... 510
Кніга ў PDF