W ostatnich miesiącach 2000 r. z inicjatywy białoruskiego pisma "Lidzki latopisiec" pracowano nad sporządzeniem listy wyjątkowo zasłużonych postaci XX wieku - których działalność była, bądź jest nadal, związana w ten lub inny sposób z Lidą. W pracy tej, na zaproszenie redakcji, uczestniczyli:

• Walery Sliwkin, starszy pracownik naukowy Historyczno-Artystycznego Muzeum w Lidzie;

• Tamara Zieniukiewicz, bibliograf Lidzkiej Centralnej Biblioteki Miejskiej im. J. Kupały;

• Aleksander Kołyszko, prezes TKPZL i redaktor naczelny "Ziemi Lidzkiej";

• Leon Ławresz, założyciel i redaktor lidzkiej historyczno-krajoznawczej strony WWW;

• Antoni Sawuk, kolekcjoner biogramów znakomitych Lidzian;

• Włodzimierz Milgram, badacz historii Żydów lidzkich. Dzisiajrównież redakcja "Ziemi Lidzkiej" ma zaszczyt zaprosić swoich czytelników do zapoznania się z wynikami wielu kompromisów i burzliwych dyskusji.

Członkowie akademii nauk:

Piotr Kogan (8(20).05. lub 01.06.1872-02.05.1932). Urodzony w Lidzie w rodzinie lekarza, Prezydent Rosyjskiej Akademii Historii Sztuki (1921-29), literaturoznawca, teatroznawca, krytyk i pedagog.

Władysław Kotwicz (01.04.1872-03.10.1944). Urodzony we wsi Osowo, członek Polskiej Akademii Nauk (1927), altaista, rektor Instytutu Języków Wschodnich w Piotrogrodzie w latach 1920-22, profesor uniwersytetu we Lwowie; założyciel serii «Collectanea Orientalia»; autor wielu prac z dziedziny języków mongolskich, tureckich i tunguskich; również wydanej w 1953 r. pozycji "Studia nad językami altajskimi".

Arkadiusz Migdał (11.03.1911-09.02.1991). Urodzony w Lidzie, członek Akademii Nauk ZSRR (1966), fizyk-teoretyk, założyciel nowych kierunków w fizyce jądra i metali. W literaturze naukowej inspirator następujących pojęć - skok Migdała, konstanta Migdała. Odznaczony orderami Lenina i Czerwonego Sztandaru Pracy.

Naukowcy:

Jan Budziewicz 25.12.1940, Lida. Profesor, doktor habilitowany nauk rolniczych (1992), członek-korespondent Rolniczej Akademii Nauk RB, naukowiec z dziedziny biotechnologii w hodowli zwierząt.

Szalom Cholawski (1914), doktor habilitowany nauk historycznych, autor badań nad Holocaustem w Zachodniej Białorusi.

Zygmunt Mokrzecki 1865-1936, urodzony we wsi Dzitryki, gmina Białogród. Leśnik, entomolog; prof. SGGW. Opracował nowe metody zwalczania szkodników - prace z entomologii stosowanej i ochrony roślin. Założyciel Muzeum Przyrody w Symferopolu oraz Instytutu Entomologii i Ochrony Lasów w Skierniewicach.

Irena Stasiewicz-Jasiukowa, profesor doktor habilitowany nauk historycznych, przewodnicząca Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN, redaktorka serii "Polacy na Ziemi Lidzkiej", autorka wielu artykułów w "Ziemi Lidzkiej".

Wacław Szukiewicz (1896-1992), mieszkał w rodowym majątku Krupa. Organizator Samoobrony Lidzkiej (1918), wynalazca polskiego kauczuku syntetycznego (1935), odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz krzyżem komandorskim orderu Odrodzenia Polski.

Przemysłowcy:

Salomon Melup, założyciel i prezes największej we Wschodniej Europie fabryki obuwia "Ardal", w 1930 r., na wystawie w Brukseli otrzymał pierwszą premię i złoty medal.

Juliusz Stolle (1855-1927), właściciel jednego z największych w Europie zakładów - Huty Szkła "Niemen" w Brzozówce.

Lejba Szapiro budowniczy i właściciel zakładu maszyn rolniczych (obecnie "Lidsielmasz").

Rolnicy:

Władysław Brochocki (1870?-1931), właściciel majątku Małe Możejkowo. Sery Brochockiego były szeroko znane i popularne.

Helena Jarmantowicz (15.08.1929-19.09.1986), urodzona we wsi Leśniki. Starsza drużyny uprawy lnu, bohater Pracy Socjalistycznej (1966), deputowana i członek Prezydium Rady Najwyższej BSRR (1967-71).

Oleg Nowikow (1928-09.02.1998), dyrektor sowchozu "Tarnowo" (1960-1988). "Zasłużony Pracownik Rolnictwa BSRR", odznaczony orderami: Lenina, Rewolucji Październikowej oraz Czerwonego Sztandaru Pracy.

Wacław Słuk (07.09.1926) wieś Poddubne. Hodowca bydła rogatego w sowchozie "Tarnowo", bohater Pracy Socjalistycznej (1966).

Pracownicy administracji państwowej:

Leonid Chitrun urodzony 24.06.1930 r. we wsi Nowickie-2. Minister Budowy Maszyn do Hodowli Zwierząt i Produkcji Pasz ZSRR (1986-87), I sekretarz Obwodowego Komitetu Partii w Riazaniu, Przewodniczący Obwodowej Rady Deputowanych Ludowych w Riazaniu, członek KC KPZR, Deputowany Ludowy ZSRR.

Wacław Iwanowski (25.05.(07.06.)1880-07.12.1943), urodzony w majątku Lebiodka. Doktor habilitowany nauk technologicznych (1909), jeden z założycieli białoruskiego ruchu narodowego, wydawca, docent Technologicznego Instytutu w Petersburgu (1909-13), rektor Pedagogicznego Instytutu w Mińsku, Minister Edukacji w Rządzie BRL (1918), profesor, dziekan Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej (1930-33), burmistrz Mińska w latach 1941-43.

W Lidzie, 17.10.1930 r. urodził się prokurator BSRR Adam Mogilnicki.

W Brzozówce, w 1941 r. urodził się Stanisław Bryl, Minister Budownictwa BSRR.

W Lidzie pracowali:

Iwan Grycuk- Minister Łączności BSRR;

Giennadij Kuroczkin- Minister Budownictwa RB z 1999 r.

Michał Minkiewicz (15.02.1919-28.03.1987) - Minister Edukacji BSRR, członek KC KPB, członek RN BSRR;

Architekci:

Stanisław Juchnowicz urodził się w Lidzie 10.08.1923 r. Doktor habilitowany nauk technicznych (1965), profesor (1974). Wykonał projekty odnowienia starego miasta w Gdańsku (1948-50), budowy Nowej Huty (1950-59 - w zespole), przebudowy centrum Łodzi, Krakowa, Lublina, Sant Jago (1962-70), rekultywacji oraz rehabilitacji terenów po wydobyciu węgla w okolicach Wałbrzycha. Autor 6 publikacji z dziedziny urbanistyki.

Jarosław Liniewicz urodzony 16.01.1932 r. we wsi Bielica. Zasłużony Architekt Białorusi (1982), od 1989 r. Główny Architekt Mińska, główny architekt Instytutu "MińskProjekt" (1994-98).

Antoni Maśliński (1918-14.05.1994), urodzony w Lidzie, absolwent Gimnazium im. K. Chodkiewicza, profesor, doktor habilitowany, pracownik naukowy i wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, wieloletni prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki, autor licznych prac z historii sztuki.

Malarze:

Bronisław Jamontt (05.08.1886-04.02.1957), urodzony w Dokudowie. Profesor Uniwersytetu Wileńskiego (1937-39) i UMK w Toruniu (1946); doktor habilitowany, malował stylizowane pejzaże o romantycznym nastroju, zajmował się grafiką i rysunkiem. Jego imię nosi ulica w Toruniu.

Ludmiła Miagkowa urodzona 26.04.1929 r., od sierpnia 1959 r. pracuje w Hucie Szkła "Niemen", autorka wielu kompozycji ze szkła artystycznego, Zasłużona Działaczka Sztuki BSRR (1977).

Włodzimierz Murachwier urodzony 05.12.1931 r., od sierpnia 1959 r. pracuje w Hucie Szkła "Niemen", autor wielu kompozycji ze szkła artystycznego, odznaczony złotym medalem na wystawie szkła i porcelany w m. Jabłoniecz (Czechosłowacja) w 1979 r., Zasłużony Działacz Sztuki BSRR (1990).

Kompozytorzy:

Arkadiusz Dzwilański. Urodził się 02.09.1950 r. w Lidzie, ukończył szkołę nr 1 oraz szkołę muzyczną. Jest autorem 10 preludiów, dwóch sonat, rapsodiów fortepianowych, czterech cykli kamerowo-wokalnych, suity na tematy pieśni żydowskich, pieśni. Muzyk-pedagog, etnomuzykolog, poeta. Doktor historii sztuki (1989), docent (1995).

Konstanty Gorski (13.06.1859-31.05.1924). Urodził się w Lidzie, skrzypek, autor dwóch oper, poematów symfonicznych, pięciu koncertów na skrzypce, mazurka, poloneza, 12 pieśni, fantazji na organy, pieśni liturgicznych.

Dzinara Mazitowa. Urodziła się w Lidzie 24.03.1984 r., była uczennicą szkół nr 11 i 17, Lidzkiej Szkoły Muzycznej, obecnie uczy się w Liceum przy Białoruskiej Akademii Muzyki. Zaczęła pisać muzykę w wieku 7 lat, laureatka kilku festiwali muzycznych. Autorka dwóch oper, trzech baletów, suity, cykli, utworów na fortepian, skrzypce, flet; pieśni, romanse, hymn Tatarów białoruskich.

Czesław Pypeć. Urodził się w Lidzie 23.04.1959 r. Ukończył szkołę nr 10. Kierownik teatru pieśni "Lida-musical". Autor ponad 100 pieśni. Laureat II Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Dziecięcej "Dzień Urodzin" w Sankt-Petersburgu (2000 r.), dyplomy republikańskich konkursów za aranżację pieśni.

Śpiewacy:

Anna Chałszczenkowa (z d. Redźko). Urodziła się we wsi Bancewicze 21.01.1951 r., uczyła się w szkołach nr 2 i 10, śpiewała w zespole "Lidczanka", od 1971 r. solistka Biełteleradio, zasłużona artystka BSRR (1982).

Stanisław Pieczora- śpiewak operowy, w latach 30-ch śpiewał w kościele św. Józefa Kalasancjusza. Po wojnie przez kilka lat śpiewał w londyńskiej operze Covent Garden.

Jerzy Rudziewicz. Urodził się w Lidzie, ukończył szkołę nr 3, solista zespołu "Czysty Głos".

Czesław Statkiewicz. Urodził się 21.11.1971 r. na kolonii niedaleko wsi Repniki, wokalista Państwowego Zespołu Muzyki Ludowej "Świata", Sekretarz Odpowiedzialny Związku Folklorystów Białorusi.

Olga Wrońska. Urodziła się w 1971 r. w Lidzie. Śpiewaczka estradowa, aktorka, od 1997 r. jest solistką Państwowego Młodzieżowego Teatru Estrady w Mińsku. Dyplom konkursu młodych wykonawców "Słowiański Bazar" (1998), laureatka konkursu "Jałta-99" oraz konkursu młodych wykonawców "Złoty szlagier" (1999).

Aktorzy:

Halina Aleksandrowska z d. Grudzińska (11(24).03.1899 - 04.12.1980). Urodziła się w miasteczku Żołudek, aktorka Teatru im. J. Kupały (1923-62), Artystka Ludowa BSRR (1946).

Andrzej Bubaszkin, urodził się w Lidzie 4 maja 1958 r., ukończył szkołę nr 8, zagrał w filmach "Smok", Płacz przepiórki", "Pierwszy chłop" in., zniknął w 1999 r. w Polsce.

Pola Raksa. Urodzona 14.04.1941 r. w Lidzie. Znana polska aktorka kinowa. Popularność swą zawdzięcza rolom w filmach: "Czterej pancerni i pies", "Popiół", "Pogoń za Adamem", "Beata", "Nokturn", "Zosia" in. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Zasłużony Działacz Kultury (1979).

Helena Rynkowicz. Urodziła się 30.09.1923 r. W latach 1939-45 mieszkała z rodzicami we wsi Scierkowo i Berdówka, z 1948 r. pracuje w Teatrze im. J. Kupały. Zasłużona Aktorka BSRR (1968).

Poeci:

Danuta Biczel (Biczel-Zagnietowa). Urodzona 03.12.1937 lub 01.01.1938 r. we wsi Biskupce. Białoruska poetka. Za zbiór wierszy "Dzie chodziać basanoż" otrzymała Państwową Nagrodę BSRR w 1984 r.

Samuel Gordon (1865-1933). Urodził się w Lidzie, autor zbioru wierszy "Harfa Izraela" oraz wielotomowych komentarzy do Biblii.

Eliza Paszkiewicz (Ciotka). (03(15).07.1876-05(18).02.1916). Urodzona we wsi Piesczyna powiatu lidzkiego. Białoruska poetka, pisarka, aktorka. W 1915 r. utworzyła pierwszą w historii miasta legalną szkółkę białoruską.

Walenty Tawłaj. (26.01(08.02).1914-27.04.1947). W latach 1921-24 uczeń Lidzkiej Szkoły Powszechnej nr 5, dziennikarz lidzkiej gazety "Upierad" (1939-41), białoruski poeta i literaturoznawca.

Pisarze:

Włodzimierz Klimowicz. Urodzony we wsi Ignatowce w 1967 r., autor powieści "Ten, co buduje miasto" (1997), "Łolita i kaktus" (1997).

Krystyna Lalko. Urodzona 30.03.1956 r. we wsi Chodziuki. Członkini Związku Pisarzy na Białorusi (1983). Wydała książki "Droga pod górę"(1985) w 1986 r. otrzymała nagrodę komsomołu Białorusi, "Świtanek nad brzozami" (1989), zbiór bajek. Jest redaktorką działu literatury w magazynie "Białoruś" oraz redaktorem-wydawcą magazynu "Nasza wiara".

Wiktor Prawdzin. Urodzony 11.05.1955 r. w Lidzie w rodzinie wojskowego. Członek Związku Pisarzy na Białorusi (1996). Autor książek: "Gość z północy" (1992), "Ból. Spowiedź milicjanta" (1996), "Ekshumacja" (1997).

Jerzy Putrament. 14.11.1910-23.06.1986. Ukończył Gimnazjum im. K. Chodkiewicza. Prozaik, publicysta, działacz komunistyczny; członek grupy Żagary. Napisał kilka powieści o tematyce wojennej i politycznej ( Rzeczywistość 1947, Wrzesień 1952, Bołdyn 1969), autor opowiadań, reportaży, felietonów i wspomnień ( Pół wieku 1961-87), w których pokazał Lidę lat 30-ch.

Dziennikarze:

Władysław Abramowicz. Redaktor i wydawca "Ziemi Lidzkiej" (1936-39), autor książki "Strony Nowogródzkie" (1938).

I. D. Kamieniecki. Redaktor i wydawca pierwszego społeczno-politycznego tygodnika "Lidzkie Słowo", wydawanego w latach 1912-13.

Stanisław Sudnik. Urodzony 21.09.1954 r. Od 1994 r. mieszka w Lidzie. Dziennikarz, poeta, wydawca, działacz społeczny. Redaktor naczelny gazet: "Głos z Lidy" (1995), "Nasze słowo" (1997-2000), magazynu "Lidzki latopisiec" (1997-2000). Wydawca gazety "Głos Lidy" (1998-2000), założyciel i wydawca magazynu literackiego "Od murów lidzkich" (1998-2000).

Aleksander Żełkowski. Urodzony 01.03.1933 r. Od maja 1969 r. do 1986 r. był redaktorem naczelnym gazety "Upierad", następnie do dnia dzisiejszego jest korespondentem własnym gazety "Grodzieńska prawda" w lidzkim regionie.

W Lidzie urodzili się:

Barbara Pietkiewicz- redaktor tygodnika "Polityka" (Warszawa).

Witali Siemaszko- redaktor projektów specjalnych Białoruskiej Agencji Telegraficznej.

Lekarze:

Jan Klauzunik. Urodził się 29.03.1925 r. w miasteczku Wasiliszki. Doktor medycyny, profesor (1970), specjalista w dziedzinie anastaziologii i reanimacji.

Stefan Kozubowski. Absolwent Imperatorskiej Wojskowej Akademii Medycznej, naczelny lekarz szpitalu w Lidzie w latach 1921-1939.

Wiktor Worobjow (11.03.1912-08.08.1991). Mieszkał w Lidzie od listopada 1944 r. Kierownik chirurgicznego oddziału lidzkiego szpitala, «Zasłużony Lekarz BSRR» (1958), odznaczony Orderem Lenina (1966).

W Lidzie urodzili się:

Czesław Markiewicz (1922-26.04.1994), profesor zwyczajny, dr hab. Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

Witold Stasiewicz (1900-1975), profesor, lekarz wojewódzki w Białymstoku.

W Lidzie został pogrzebany:

Jan Biryło (1900-03.03.1945). Mieszkał w Lidzie od 1942 r., chirurg; opracował metodę ożywienia wpompowaniem krwi do serca poprzez arterię.

Generałowie:

Cypryjan Kondratowicz (28.04.1859-31.10.1932), zastępca generała-gubernatora oraz dowódca: Turkiestańskiego Okręgu Wojskowego (1907) i I Kaukaskiego Korpusu (1910), generał infanterii (1910), członek Centralnej Białoruskiej Rady Wojskowej (1917-1918), członek Sekretariatu Ludowego Białoruskiej Republiki Ludowej (1919). Pogrzebany w Lidzie. W 1997 r. jego prochy przeniesiono do Werenowa.

Adam Wincenty Mokrzecki (16.02.1856-06.04.1921), urodził się w majątku Dzitryki nad Dzitwą, generał armii rosyjskiej, kierownik II grupy Samoobrony Wileńskiej z dowodzeniem w Lidzie, dowódca I Dywizji Litewsko-Białoruskiej, generał brygady WP (1921).

Stefan Adam Mokrzecki (11.05.1862-1932), urodził się w majątku Dzitryki, dowódca pułku armii rosyjskiej podczas I Wojny Światowej, dowódca połtawskiej brygady armii ukraińskiej hetmana Pawła Skoropadskiego (1918), generał dywizji WP.

Gustaw Paszkiewicz (1893-1954), urodził się w Wasiliszkach. Podpułkownik armii rosyjskiej, dowódca pułku WP (1920), dowódca dywizji (1935-39), I Korpusu Polskiego (1943-45) i Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1947-49), generał brygady (1939). Odznaczony orderami: Świętego Stanisława, Świętej Anny, Świętego Włodzimierza i Virtuti Militari - trzykrotnie.

Księża:

Józef Kojałowicz (1840?-1920), ksiądz prawosławny w Lidzie w latach 1860-1920, dziekan (1866-90), protojerej z 1866 r., proboszcz Lidzkiego Zboru. Odznaczony orderami Świętej Anny III stopnia (1879), Świętej Anny II stopnia (1883) i Świętego Włodzimierza IV stopnia (1890).

Wiktor Kuryłowicz (03.04.1913-05.1984), protojerej, od 1946 r. pracuje w parafiach lidzkiego dziekanatu. W latach 1961-63 oraz 1968-84 dziekan lidzki. Odznaczony orderem wielebnego Sergiusza z Rodonieżu III stopnia (1983).

Stanisław Kalasanty Roek, Sch. P., (16.11.1908-06.10.1996), ksiądz katolicki w Lidzie w latach 1939-1996, dziekan, proboszcz kościoła Podniesienia Krzyża Świętego

W Lidzie urodzili się:

Szymon Gorwic (1865-1946), znany rabin i kabalista.

Józef Naruszewicz (1914-1994), doktor teologii.

W Lidzie pracował i otworzył w 1905 r. jeszybot - Icek Jakub Rajnes (1839-1915), lider ruchu Mizrachi.

Uniwersyteccy profesorowie:

Natalia Baranowa (z d. Gołowataja) urodzona w Lidzie 23.06.1950 r., ukończyła średnią szkołę nr 1, doktor hab. nauk pedagogicznych, rektor Białoruskiego Lingwistycznego Uniwersytetu.

Józef Daliński (1900-2000), profesor Wszechzwiązkowego Państwowego Instytutu Kinomatografii w Moskwie.

Harry Polak (01.06.1913-?), matematyk, profesor Univercity of Maryland (USA)

Ryszard Smolski urodzony w Lidzie 03.04.1946 r., teatroznawca, doktor hab. historii sztuki, rektor Akademii Sztuk Pięknych Republiki Białoruś, autor książek i monografii nt. białoruskiego teatru i jego aktorów.

Stefan Warszawski (08.04.1904-?), matematyk, profesor Univercity of Minnesota (USA).

Nauczyciele:

Dymitr Iwaszko (26.10.1896-25.02.1973), nauczyciel chemii od 3 stycznia 1945 r. i zastępca dyrektora Średniej Szkoły nr 1, "Zasłużony Nauczyciel BSRR" (1957), honorowy obywatel miasta Lida, odznaczony orderami Lenina i "Znak Honoru".

Maria Nowicka (z d. Snitko) (03.06.1865-26.11.19108), założycielka Lidzkiego Żeńskiego Gimnazjum.

22 nauczycieli z miasta oraz 11 z rejonu na przestrzeni wielu lat zostało odznaczonych tytułem "Zasłużonego nauczyciela BSRR", 4 - tytułem "Zasłużonego Pracownika Edukacji Narodowej". Szereg znakomitych nauczycieli pracował w mieście w okresie międzywojennym.

Sportowcy:

Walery Cylendź urodzony w Lidzie 22.09.1969 r. Mistrz Sportu Międzynarodowej Kategorii, zdobył brązowy medal na XXVI Igrzyskach Olimpijskich w wadze średniej w zapasach greko-rzymskich w 1996 r.

Wacław Gebelt (10.12.1913-16.10.1999), mieszkał w Lidzie od 1949 r. Międzynarodowy arbiter FIDE w kompozycji szachowej (1959), Mistrz Sportu Międzynarodowej Kategorii w kompozycji szachowej (1977), wielokrotny mistrz ZSRR w osobistych i zespołowych zawodach, zwycięzca I Mistrzostw Międzynarodowej Federacji Szachów w zawodach drużynowych (1975).

Włodzimierz Nikolski urodzony w Lidzie 10.07.1975 r., mistrz świata arm-wrestling'u w kategorii 100 kg (1997), Mistrz Sportu Międzynarodowej Kategorii.

Trenerzy:

Włodzimierz Hryszanowicz (10.01.1948-30.12.1993), trener piłkarskiej drużyny "Abutnik" - Mistrza BSRR w latach 1983, 1985, 1986, 1989, zdobywca Pucharu BSRR 1989 r., "Zasłużony Trener BSRR" (1989).

Józef Wołczek (13.01.1945-29.11.1996), w Lidzie od 1968 r. Trener, a później starszy trener zapasów stylem wolnym oraz dyrektor sportowej szkoły dla młodzieży nr 2, Mistrz Sportu ZSRR (1971), "Zasłużony Trener BSRR" (1986).

Włodzimierz Wołczek, urodził się 02.04.1939 r., w Lidzie z 1967 r., pracował jako trener w Towarzystwach "Spartak", "Czerwony Sztandar", w sportowych szkołach dla młodzieży. Mistrz Sportu ZSRR w zapasach w stylu wolnym (1964), sędzia kategorii republikańskiej (1973), "Zasłużony Trener Białorusi" (1993), przyszykował 42 mistrzów sportu w zapasach w stylu wolnym.