Папярэдняя старонка: Лідскі піўзавод

Аўтар: Сліўкін В.,
Дадана: 03-04-2007,
Крыніца: 'Лідскі летапісец' № 31-37.

Зараджэнне піўной справы на Лідчыне

У Вялікім Княстве Літоўскам піва з’явілася ў 14 ст. У 1546 г. была ўведзеная пасада піўнічага ВКЛ. Першым піўнічым быў Мікіта Мікалаевіч, ён кіраваў вялікакняскімі піўніцамі і пастаўкамі піва да стала Вялікага князя (ЭГБ, т. 5, с. 509).
У 16 стагоддзі на нашай зямлі з’явіліся бровары. У кожным прыстойным маёнтку меліся свае саладоўні, дзе "гадавалі" солад, неабходны пры варэнні піва. У гарадах солад рыхтавалі на продаж адмысловыя рамеснікі-саладоўнікі. У Смаргоні ў 1621 г. рыхтавалі солад пшанічны, жытні, ячменны, рысавы, з турэцкага аўсу. (ДГА Літвы, Ф.525, воп. 8, с. 1193, арк.7).
Піва любілі ўсе станы. Ужывалі піва па святах і на вялікіх сямейных урачыстасцях. У вёсках піва варылі з ячменю, у некаторых выпадках з прапражаных сухароў з дадаткам ячменю, хмелю, мёду, духмянай травы. Склад кампанентаў і тэхналогія падрыхтоўкі піва вызначаліся народным каляндаром, у залежнасці ад гэтага піва атрымлівала назву: пакроўскае, змітраўскае, міхайлаўскае, мікольскае. Вядомыя былі таксама піва шляхецкае, манастырскае і сакавіцкае.
У 16-18 стагоддзях піваварства ў ВКЛ хутка развівалася, бровары з’явіліся ў Гародні, Мастах, Наваградку, Шчорсах, Ашмяне, Слоніме. Лідскія мяшчане права на будаўніцтва піўных заводаў атрымалі разам з магдэбургскім правам у 1590 г., але з умовай: "Для бяспекі ад агню соладавы і піўны заводы павінны будавацца ўбаку ад горада". У 1680 г. у Лідзе 19 мядовых, гарэлачных і піўных корчмаў, 10 з іх утрымоўваліся хрысціянамі, 9 - габрэямі. У дваццатых гадах 19-га стагоддзя па ўспамінах паручніка лейб-гвардыі Фінляндскага палка Андрэя Розена на Лідчыне частавалі нямецкім сакавіцкім півам. Яшчэ ў 1863 г. разглядалася ў судзе справа аб таемным правозе піва Яўсеем Левіным і Бярковічам. Гэта ўскосна сведчыць аб адсутнасці на той час мясцовага бровара.
Дакладна, піўныя заводы з’явіліся ў Лідзе толькі ў другой палове 19 стагоддзя, прычым адразу тры. Першы піўны завод быў пабудаваны ў 1863 г. Гэта выцякае з прашэння, якое падалі мяшчане Эйля Айзікавіч Ландо і Давыд Юдзелевіч Камянецкі ў Будаўнічае аддзяленне Віленскага Губернскай управы: "Всепресветлейшiй державнъйшiй, Великiй Государь Императоръ Александръ Николаевичъ самодержецъ всероссiйскiй, государь всемилостивъiшiй. Просятъ обыватели г. Лиды мещане Эйля Айзиковичъ Ландо и Давидъ Юделевичъ Каменецкiй о ниже следующем: Имъя в г. Лидъ на собственном плацъ деревянный пивоваренный заводъ, существующий уже пять лът, и, желая переделать его на винокуренный таковый, а для пивоваренного завода сдълать при оном новую деревянную же пристройку, представляемъ при семъ план мъстности и строений и всеподданнейше просим къ сему прошенiю Дабы повелено было представляемый планъ утвердить и разрешить нам возведение предполагаемой пристройки. 1863 года августа 27 дня."
У другой палове 19-га стагоддзя быў пабудаваны піўны завод у фальварку Дворышча Лідскага павету. (Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. V. Спб. 1886, с. 19). Вядома, што ў 1868 годзе арандатар фальварка Дворышча Віктар Міхайлавіч Петухоў перадаў піўзавод у арэнду аднаму з сялянаў. (ЦДГА Літвы, ф. 525, воп. 1, с. 1270, арк. 43-45.) Будынак завода быў з дрэва. (ЦДГА Літвы, ф. 525, воп. 1, с. 1270, арк. 131.). Вядома, што завод працаваў яшчэ ў 1880-я гады.(Там жа.) Звесткі пра яго далейшы лёс пакуль адсутнічаюць.

1874 - 1876. Носель Пупко будуе піўны завод

У 1874 г. Я. Л. Папірмейстар заснаваў другі піўны завод у Лідзе, а ў 1876 г. лідскі мешчанін Носель Зелікавіч Пупко запусціў трэці піваварны завод. Завод Ландо і Камянецкага неўзаметку знік у 70-х гадах 19-га стагоддзя, піўзавод Папірмейстара ў 1944 г. быў перабудаваны ў камбінат харчовых канцэнтратаў, а піўзавод Носеля Пупко з часам ператварыўся ў АТЗТ "Лідскае піва" - самае знакамітае піўное прадпрыемства Беларусі. Носель Зелікавіч Пупко, таксама як Эйля Ландо, Давыд Камянецкі і Якуб Папірмейстар, быў лідскім яўрэем. Прозвішча Пупко - было самым распаўсюджаным і шматлікім сярод жыхароў горада. У 1838 г. пры выбарах кагальных і рабіна сярод 89, якія галасавалі, чацвёрабылі з прозвішчам Пупко: Хаім- Груна Ноткавіч, Ёсель Вольфавіч, Ёсель Ханонавіч і Янкель Арэлавіч (НГАБ у Гародні. Ф. 2, воп. 3, арк.12-15). У 1903 г. у горадзе жылі 92 сям’і з прозвішчам Пупко, тады як Ілютовічаў было 35, а Палячакаў - 20. У сукупнасці яўрэяў з прозвішчам Пупко ў горадзе жыло каля 500 чалавек, гэта амаль 5 % гарадскога насельніцтва. (НГАБ у г. Гародні. Ф. 1574, воп. 2, с.2-4).
29 сакавіка 1873 г. Носель Пупко атрымаў згоду Лідскай павятовай паліцэйскай управы на будаўніцтва піўнога завода на ўласным участку па вуліцы Віленскай. Свидетельство № 12794.
Дано настоящее свидетельство из Лидского Уездного Полицейского Управления, вследствие постановления сего 29 марта 1873 года состоявшегося, еврею жителю города Лиды Носелю Зеликовичу Пупко в том, что как по штатному осмотру оказалось, пустопорожный плац его Пупка, расположенный в городе Лиде со стороны Виленской улицы, возле реки Лидзеи, имеет пространство длины 150 саж. и ширины 13 сажен, по бокам его тоже пустопорожние плацы дворян Остроуха и Потриковской и, что за тем на постройку на этом плацу, близ речки Лидзеи, пивоваренного завода со стороны полиции препятствий не имеется. В чем, подписываясь, приложением казенной печати по просьбе Носеля Пупки, удостоверяется.
Августа 28 дня 1874 года подписали:
И. д. Уездного Исправника Деркаев и
И.д. секретаря (неразборчиво) (М.П)
С подлинным верно.
И.д. Полиц. Надзир. города Лиды Тимофеев
Печать надзирателя города Лиды.
(ДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, с.758. арк.7.)

З гэтага пасведчання выцякае, што ў 1873 г. Носель Пупко атрымаў згоду паліцыі на будаўніцтва піваварнага завода на незабудаваным участку, які належаў яму, плошчай 1950 квадратных сажаняў, што раўназначна 88,5 соткам. Але з сведчання зусім не відно, што завод функцыянаваў. У жніўні 1874 г. пляц Пупко быў яшчэ пустапарожнім, г. зн. незабудованым, да будаўніцтва піўнога завода Н. Пупко мог прыступіць увесну 1875 г. І толькі ў 1876 г. была зварана першая партыя піва. Дата гэтая выкладзеная цэглай на завадскім коміне "Сущ. с 1876" і зафіксаваная на першых фірмовых этыкетках.
Разам з тым, у 90-х гадах Носель Пупко ў перапісцы неаднаразова сцвярджаў, што "піваварны мой завод у г. Лідзе існуе з 1873 года"; "завод дзейнічае з 1873 года". Сярод даследчыкаў Лідскай піўной справы гэтыя сцвярджэнні спарадзілі надзеі адсунуць дату заснавання завода на 1873 г. Для гэтага досыць было адшукаць у архівах дазваленчыя пасведчанні Віленскай акцызнай управы. Але за мінулыя 130 гадоў дакументы не знайшліся.

1893-1900. Н. Пупко пашырае вытворчасць, прасоўвае прадукцыю на аддаленыя рынкі збыту.

Аб першых шасці гадах піваварства на заводзе нічога невядома. У 1882 г. паведамляецца, што Носель Пупко мае ўласны піваварны завод па Віленскай вуліцы з 4 пакоямі, 2 уваходамі. У 1892 годзе гадавы абарот бровара складаў 1500 рублёў, а сума чыстага прыбытку за год - 150 рублёў. (ДГА Літвы. Ф. 517, с. 1712, арк. 39, 40). Гадавы абарот за 1893 год быў павялічаны да 2000 рублёў, колькасць працоўных на прадпрыемстве налічала 10 чалавек. (ДГА Літвы. тФ. 517, с. 1714, арк. 130.).
Участак, на якім Н. Пупко прыйшлося будаваць свой завод, быў выцягнуты з захаду на ўсход ад вул. Віленскай да рэчышча р. Лідзейкі. Шырыня яго была ўсяго 28 м пры даўжыні 320 м, да таго ж участак быў нахілены да Лідзейкі і ва ўсходняй частцы забалочаны.
Жылыя будынкі Н. Пупко пабудаваў поблізу ад вуліцы Віленскай, а завод і дапаможныя будынкі аднёс у глыбіню. Праходзячы па Віленскай цяжка было нават выказаць здагадку, што за невялікім цагляным домам хаваецца цэлы завод.
19 лютага 1893 г. Будаўнічае аддзяленне Віленскай губернскай управы звярнулася ў Лідскую павятовую паліцэйскую ўправу з пытаннем - ці сапраўды Носель Пупко валодае піваварным заводам у Лідзе, і з чыйго дазволу завод дзейнічае.
Папярэджваючы магчымыя, мабыць, адмоўнага характару наступства, мешчанін Носель Зелікавіч Пупко, заплаціўшы 1 рубель 60 капеек за дзве гербавыя маркі, падаў 18 сакавіка 1893 г. праз свайго ўнука Зеліка Іцкавіча Пупко ў Будаўнічае аддзяленне Віленскай Губернскай управы план піваварнага завода з подпісам Губернскага архітэктара і прасіў зацвердзіць чарцяжы і дазволіць далейшае існаванне завода. Пры гэтым ён паведаміў, што завод існуе ўжо дваццаць гадоў на яго ўласнай зямлі па Віленскай вуліцы. ( ДГА Літвы. Ф.382, воп 2, с.758, арк.1.).
На плане 1893 г. відно, што на ўчастку меліся два аднапавярховых жылыя дамы: цагляны на 9 пакояў, з двухсхільным чарапічным дахам, плошчай 144 м2, з двума ўваходамі, пяцю прастакутнымі вокнамі і дзвюмя парамі калон на фасадзе, адкрытым на вул Віленскую; драўляны 5-пакаёвы, 8-аконны дом з адрынай, агульнай плошчай у 227 м2; хлеў для жывёлы плошчай 102 кв. м.; стайня на 12 стойлаў і завод.
Завод быў пабудаваны папярок участка і складаўся з трох драўляных будынкаў.

1. Трохпавярховая сушня з печчу.
2. Двухпавярховы будынак з праездам. На першым паверсе размяшчаліся саладоўня, варачнае аддзяленне з водаварачным і суславарачным катламі, кацёл для адваркі затору, а таксама фільтрацыйны чан. На другім паверсе знаходзіліся гарышча для збожжа, якое размяшчалася над саладоўняй, гарышча пры сушыні, кантора і жылое памяшканне з дзвюмя кафлянымі печамі, у асобных пакоях стаялі заторны чан і запасныя чаны.
3. Аднапавярховы будынак плошчай 724 м2, у якім размяшчаліся брадзільнае аддзяленне з 10 чанамі, ляднік і разлівачная.

З атрыманнем плана Губернская ўправа, у адпаведнасці з дзейным тады парадкам, у той жа дзень звярнулася ў Лідскую гарадскую ўправу і да Лідскага павятовага спраўніка з запытамі - ці не маецца з іх боку якіх-небудзь перашкод да задавальнення хадайніцтва Пупко. У адказах павятовы спраўнік 27 сакавіка данёс, а Гарадская ўправа 3 красавіка апавясціла, "што для далейшага існавання піваварнага завода ў горадзе Лідзе, які належыць мешчаніну Носелю Пупко, перашкод з боку паліцыі і ўправы не сустракаецца" (Там жа, арк.2 і 3).
15 красавіка 1893 г. на паседжанні Будаўнічага аддзялення Віленскай губернскай управы чарцёж піваварнага завода Н.Пупко быў зацверджаны, далейшая дзейнасць завода дазволена. Уладальніку было прапанавана неадкладна перарабіць трухлявы гонтавы дах з кроквамі над варачным аддзяленнем, замяніць драўляны слуп з подпорамі, які служыў асновай жылога памяшкання з печамі, на мураваную сценку, перарабіць печы так, каб усе яны мелі самастойныя карэнныя каміны, у саладоўні падвесці пад бэлькі цагляную сценку, завод аддзяліць ад саладоўні брандмурам і ўстанавіць ахоўны фільтр. (Там жа, арк. 10.)
21 красавіка Носель Зелікавіч Пупко атрымаў з Будаўнічага аддзялення копію чарцяжа піваварнага завода і выпіску з журнала з дазволам далейшага існавання завода. У той жа дзень ён даў падпіску азначаныя работы выканаць да 1-га верасня, і ў выпадку невыканання ўмоў пагадзіўся быць падвергнутым адказнасці па артыкуле 102 Статута аб пакараннях, якія накладваюцца міравымі суддзямі з магчымым закрыццём завода.
2 траўня выканаўца пасады паліцэйскага наглядчыка г. Ліды афіцыйна давёў да Н. Пупко Ўказ Віленскай губернскай управы ад 15 красавіка. Усё выкладзенае ва Ўказе Н.Пупко абавязаўся выканаць у дакладнасці і ізноў даў з гэтай нагоды падпіску. (Там жа, арк. 12.) 8 траўня Лідская павятовая паліцэйская управа прадставіла ў Губернскую ўправу распіску Н. Пупко аб аб’яўленні яму Ўказу. (Там жа, арк. 11.) 30 лістапада 1893 года, са спазненнем у два месяцы Носель Зелікавіч Пупко заявіў Губернскай управе, што ўсе работы на піваварным заводзе, паказаныя ў пратаколе Будаўнічага аддзялення, завершаныя, і прасіў аб аглядзе праведзеных работ тэхнікам Будаўнічага аддзялення. (Там жа, арк. 13.) 17 снежня завод быў агледжаны Губернскім інжынерам Айвазавым.
На наступны год, 12 траўня 1894 г., Н. З. Пупко ізноў звярнуўся ў Будаўнічае аддзяленне Віленскай губернскай управы з просьбай дазволіць яму пабудову каменнай сушні замест драўлянай і замену драўляных сценаў на мураваныя. Пры гэтым ён прадставіў чарцяжы і прасіў дазволіць работы праводзіць пад наглядам губернскага архітэктара Поладава. Атрымаць назад дазвол і зацверджаны план даверыў унуку Зеліку Іцкавічу Пупко. (Там жа, арк. 14.)
Паперы пайшлі пракладзеным шляхам. Губернская ўправа назаўтра звярнулася ў Лідскую гарадскую ўправу і Лідскую павятовую паліцэйскую ўправу - ці няма перашкод? На працягу тыдня Гарадскі галава і паліцэйскі спраўнік апавясцілі Губернскую ўправу, што да задавальнення хадайніцтва Носеля Зелікавіча Пупко аб дазволе пабудовы мураванай сушні замест драўлянай, а таксама замены існых драўляных сценаў мураванымі на яго піваварным заводзе, перашкод … не сустракаецца. (Там жа, арк. 15-16.)
25 траўня 1894 г. на паседжанні Будаўнічага аддзялення прашэнне Носеля Пупко было разгледжана. Будаўнічае аддзяленне дазволіла Носелю Пупко правесці перабудову з умовай, каб работы былі праведзеныя ва ўсім паводле праекту і пад наглядам тэхніка, які мае на тое права, і каб па заканчэнні работ Н. Пупко заявіў Губернскай управе на прадмет агляду іх тэхнікам Будаўнічага аддзялення. Пасля зацверджання пастановы губернатарам Зеліку Пупко пад распіску выдалі копію праекту і выпіску з журнала, якія стала павінны былі знаходзіцца на заводзе. Для аб’явы Н. Пупко ўказ быў пасланы ў Лідскую павятовую паліцэйскую ўправу і апавешчана Лідская гарадская ўправа. (Там жа, арк. 17-17 аб.) 16 чэрвеня з Лідскай павятовай паліцэйскай управы за подпісам паліцэйскага спраўніка быў пададзены рапарт, да рапарта прыкладалася распіска мешчаніна Носеля Пупко (Там жа, арк. 21) наступнага зместу: "Я, нижеподписавшийся домовладелец гор. Лиды Носель Зеликович Пупко, даю сию расписку Г. Полицейскому Надзирателю г. Лиды в том, что … указ Виленского Губернского правления … относительно разрешения постройки каменной сушильни и замены существующих стен деревянных на каменные на моем пивоваренном заводе, … объявлен, в чем и расписуюсь. Носель Пупко." Распіску з яго ўзяў в. с. паліцэйскага наглядчыка г. Ліды Цімафееў. (Там жа, арк. 22.)
З траўня па верасень 1894 г. піва не варылася, на заводзе вяліся будаўнічыя работы. За 4 месяцы былі пабудаваныя з цэглы чатырох-павярховая сушня з комінам, двухпавярховая саладоўня з свіранам, а таксама драўляны аднапавярховы жылы дом плошчай 143 м 2 з двума ўваходамі і адрына плошчай 145 м 2.
Чамусьці Н. Пупко своечасова не паведаміў аб завяршэнні будаўнічых работ. Праз два гады, 27 чэрвеня 1896 г., Будаўнічае аддзяленне звярнулася да Лідскай павятовай паліцэйскай управы і прапанавала пераканацца на месцы, ці завершаныя работы на піваварным заводзе, і ў станоўчым выпадку абавязаць заводчыка неадкладна заявіць аб гэтым пісьмова на прадмет агляду тэхнікам Будаўнічага аддзялення. (Там жа, арк. 23-23 аб.) Праз месяц, 29 ліпеня 1896 г. Лідская павятовая паліцэйская ўправа за подпісамі паліцэйскага спраўніка і сакратара рапартавала: "Работы на піваварным заводзе, дазволеныя пастановай Губернскай управы 25 траўня 1894 г., скончаныя." (Там жа, арк. 24.) Пры рапарце прыкладалася распіска Носеля Пупко ад 11 ліпеня ў тым, што ён неадкладна абавязваецца данесці пісьмова Губернскай управе, што работы па пабудове мураванай сушні скончаныя і драўляныя сцены піваварнага завода замененыя на мураваныя. (Там жа, арк. 25.)
Будаўнічае аддзяленне не задаволілася адказам і прапанавала 8 жніўня Паліцэйскай управе данесці ў дапаўненне да папярэдняга рапарта: "ці знаходзіцца ў дзеянні піваварны завод Носеля Пупко, і калі дзейнічае, то з чыйго дазволу, і якія былі прынятыя меры з боку паліцыі ў адносінах пераследу Пупко за адкрыццё дзейнасці без папярэдняга агляду завода тэхнікам Будаўнічага аддзялення". (Там жа, арк. 34-34 аб.)
14 жніўня 1896 г. Будаўнічае аддзяленне нарэшце атрымала ад Н. З. Пупко заяву, у якой ён апавяшчаў, што "усе работы на піваварным маім заводзе ў г. Лідзе, дазволеныя па пастанове Віленскай губернскай управы ад 25-га траўня 1894 г. мною скончаныя і вырабленыя ва ўсім паводле плана, зацверджанага Будаўнічым Аддзяленнем". (Там жа, л.27.) Ліст быў датавана 2 жніўня. Губернскаму інжынеру нічога не заставалася, як адправіцца на агляд завода.
20 жніўня Губернскі інжынер Вінер сумесна з лідскім павятовым спраўнікам агледзеў завод і выявіў, што "перабудова завода праведзена з вялікімі адступленнямі ад дазволенага плану і з парушэннем правілаў будаўнічай тэхнікі і Будаўнічага Статуту". Быў складзены акт, у якім Н.З. Пупко прапаноўвалася выправіць указаныя неадпаведнасці, пераскласці план пабудоў завода, паводле таму, як ён існуе ў рэчаіснасці, і прадставіць гэты план у Губернскую ўправу на зацвярджэнне. (Там жа, арк. 31.)
Гэты акт Губернскі інжынер адправіў Лідскаму павятоваму спраўніку і прасіў пасля падпісання акта прывезці яго ў Будаўнічае аддзяленне з абавязальніцтвам Пупко зрабіць належныя папраўкі на заводзе і прадставіць чарцяжы ў 2,5 месячны тэрмін. (Там жа, арк.30.) Праз тыдзень, 29 жніўня Лідскі павятовы спраўнік адправіў у Губернскую ўправу рапарт з рэзалюцыяй Губернскага інжынера, акт аб аглядзе піваварнага завода, а таксама падпіску Носеля Пупко з абавязальніцтвам зрабіць на заводзе належныя выпраўленні. "Я, нижеподписавшийся, владелец пивоваренного завода в г. Лиде Носель Пупко даю настоящую подписку Лидскому Уездному исправнику в том, что содержание акта, составленного 20 августа Исправником и Виленским Губернским Инженером об осмотре моего пивоваренного завода мне сего числа объявлено, и обязуюсь в 2.5 месяца сделать надлежащие, согласно акту, исправления на заводе, и представить в Строительное Отделение Губернского Правления чертежи завода. Носель Пупко."
Заставалася адказаць "з чыйго дазволу, і якія былі прынятыя меры з боку паліцыі ў адносінах пераследу Пупко за адкрыццё дзейнасці без папярэдняга агляду завода". Павятовы спраўнік звярнуўся па тлумачэнні да паліцэйскага наглядчыка. Той данёс, што "пивоваренный завод Носеля Пупко существует в г. Лида около двадцати лет и в течение всего этого времени находился безостановочно в действии, за исключением лишь в 1894 году с мая по сентябрь месяц включительно, по случаю некоторых переделок на заводе варка пива в нем не производилась. В виду того же, что завод этот действует в настоящее время, то на это со стороны моей разрешение даваемо не было и против него, Пупки по сему какого- либо преследования не возбуждено". (Там жа, арк. 35)
Паліцэйскі спраўнік, незадаволены падобным адказам, вярнуў паліцэйскаму наглядчыку яго тлумачэнне і запатрабаваў выпатрабаваць ад Носеля Пупко тлумачэнні - з якога часу існуе яго піваварны завод, і з чыйго дазволу ён пабудаваны. (Там жа, арк. 37.)
1 верасня Н. Пупко растлумачыў, што "піваварны мой завод у г. Лідзе існуе з 1873 года"; што на далейшае існаванне завода маецца дазвол Будаўнічага аддзялення Віленскай губернскай управы ад 12 красавіка 1893 года; што пасля заканчэння работ завод быў агледжаны Губернскім інжынерам Айвазавым 17 снежня 1893 года; што на пабудову мураванай сушні і замену драўляных сценаў на мураваныя быў атрыманы дазвол Губернскага ўправы; што аб заканчэнні работ было заяўлена Будаўнічаму аддзяленню ў першых днях жніўня; што выкананыя работы былі агледжаны губернскім інжынерам Вінерам сумесна з Лідскім павятовым спраўнікам, якія пасля агляду прапанавалі перарабіць паказаныя імі няспраўнасці, пераскласці план пабудоў, паводле таму, як яны існуюць у рэчаіснасці і прадставіць гэты план у Губернскую ўправу на зацвярджэнне; і што ўсе гэтыя работы неабходна было зрабіць за 2,5 месяцы, якія будуць яшчэ мною выкананыя, у пасведчанне чаго адабраная была падпіска. (Там жа, арк. 36).
У той жа дзень паліцэйскі наглядчык прадставіў тлумачэнне Н.Пупко ў Лідскую павятовую ўправу. Паліцэйскі спраўнік 9 кастрычніка ізноў вяртае паліцэйскаму наглядчыку дакументы з загадам "дазнаць ад Носеля Пупко, калі і кім выдаваліся патэнты і адмысловыя пасведчанні на піваварства, і кім яны падпісаныя". Паліцэйскі наглядчык ізноў звяртаецца па тлумачэнні да Носелю Пупко. Той тлумачыць, што піваварны завод існуе з належнага дазволу Губернскага начальства, аб чым ён ужо даваў тлумачэнні ў верасні, што завод дзейнічае з 1873 года, і штогод атрымлівае патэнты ад 5-й акругі Віленскай акцызнай управы; адмысловыя ж дазваленчыя сведчанні на кожнае варэнне піва выдаюцца той жа акругай, і што ўсе гэтыя дакументы за ўвесь перыяд часу з 1873 г. знаходзяцца ў Акцызнай управе, дзе маюцца звесткі пра тое, кім такія былі падпісаныя. Пры гэтым раздражнёна дадаў, што азначаныя звесткі зусім не патрэбныя Будаўнічаму аддзяленню. (Там жа, арк. 38.)
17 кастрычніка паліцэйскі наглядчык данёс Лідскай павятовай паліцэйскай управе, што на дзеянні піваварнага завода, пачынаючы з 1873 года, штогод атрымліваюцца патэнты ад 5 акругі Віленскай акцызнай управы; усе дакументы за перыяд часу з 1873 г. знаходзяцца ў Акцызнай управе. 19 лістапада Лідскі павятовы паліцэйскі спраўнік рапартаваў у Будаўнічае аддзяленне з паданнем усёй перапіскі і тлумачэнняў заводчыка, што піваварны завод Пупкі знаходзіцца ў дзеянні паводле дазволаў, якія выдаюцца Акцызнай управай 5 акругі. (Там жа, арк. 33.)
У лютым 1897 г., з спазненнем на тры месяцы, Носель Зелікавіч Пупко прадставіў у Віленскую губернскую ўправу план мураваных будынкаў піваварнага завода і ўсіх іншых памяшканняў, з натуры зняты, з паказам прыбудовы і надбудоў з просьбай прыбудову і надбудовы дазволіць і прыкладзены план зацвердзіць і пасля гэтага выдаць план на рукі. (Там жа, арк. 40.)
Будаўнічае аддзяленне вытрымала паўзу ў 2 гады і 8 месяцаў. І толькі 20 лістапада 1899 г. Губернскі інжынер Вінер прыехаў у Ліду і разам з павятовым спраўнікам агледзеў піўны завод. Да гэтага часу ўчастак Н. Пупко пашырэў да 32 м, мабыць удалося прыкупіць 2-сажанную паласу ў суседа Анушкевіча. Былі пабудаваныя невялікі драўляны ляднік, хлевушок з туалетам і падоўжана саладоўня. Хлеў для жывёлы быў перанесены бліжэй да Лідзейкі. Аддзяленні размяшчаліся такім чынам, што ячмень завозіўся ў далёкі кут участка, а піва пакупнікі і перавозчыкі атрымлівалі ў блізкім да вуліцы будынку, тэхналагічны працэс, які ператвараў ячмень у піва, перамяшчаўся з усходняга боку ўчастка да заходняга.
15 снежня 1899 г. Губернскі інжынер прадставіў у Губернскую ўправу складзены ім 20 лістапада акт агляду піваварнага завода Н.З. Пупко. (Там жа, арк. 41.) На паседжанні Будаўнічага аддзялення 28 снежня 1899 г. Вінер паведаміў, што агледзеў завод Пупко ў Лідзе і знайшоў, што прадстаўлены план піваварнага завода ў асноўным складзены адпаведна з натурай, завод находзіцца ў здавальняльным стане, і дзеянне яго можна дапусціць, але варта абавязаць уладальніка, каб ён перабудаваў лесвіцы, акаваў катлы металічнымі парэнчамі, трухлявую драўляную прыбудову для бакаў знёс і пабудаваў іншую лесвіцу з негаручага матэрыялу. Будаўнічае аддзяленне пастанавіла: разгледзеўшы хадайніцтва Носеля Зелікавіча Пупко ад 7 лютага 1897 года аб зацвярджэнні плана існых мураваных будынкаў, знятага з натуры, піваварнага завода яго ў г. Ліда і прымаючы да ўвагі, што завод гэты выбудаваны з дазволу Губернскай управы, а прадстаўлены Пупко план у выніку праверкі на месцы 20 лістапада гэтага года Губернскім інжынерам знойдзены складзеным згодна з натурай, а таму зацвердзіць план, дазволіць Пупко адкрыць дзейнасць у пазначаным заводзе, але з абавязковымі ўмовамі: 1) каб існыя на заводзе драўляныя лесвіцы былі замененыя негаручымі; 2) у аддзяленні піваварства для папярэджання няшчасных выпадкаў павінны быць агароджаныя металічнымі парэнчамі катлы для варэння; 3) трухлявую драўляную прыбудову для бакаў пры аддзяленні піваварства неабходна знішчыць і пабудаваць з негаручага матэрыялу; 4) пасля выканання прадпісаных работ Пупко абавязаны заявіць аб гэтым Будаўнічаму аддзяленню на прадмет паўторнага агляду завода тэхнікам і 5) пасля зацвярджэння сутнасці пратаколу спадаром губернатарам выдаць пад распіску Пупко копію з зацверджанага плана завода і выпіску з гэтага пратаколу, якая павінна стала знаходзіцца ў канторы завода, пра што для звесткі і аб’явы Носелю Пупко даць ведаць Лідскай павятовай паліцэйскай управе, прапанаваўшы яму распіску яго, Пупко, у аб’яве гэтага прадставіць у Будаўнічае аддзяленне. (Там жа, арк. 43 - 44 аб.)
17 студзеня 1900 г. Будаўнічае аддзяленне Віленскай губернскай управы паведаміла Лідскаму павятоваму паліцэйскаму спраўніку, што губернатар 28 снежня мінулага года дазволіў лідскаму мешчаніну Носелю Зелікавічу Пупко адкрыць дзейнасць на піваварным заводзе, змешчаным на ўласнай зямлі ў г. Лідзе, але з абавязковымі ўмовамі:

1. каб існыя на заводзе драўляныя лесвіцы былі замененыя незгаральнымі;
2. у аддзяленні піваварства катлы для варэння павінны быць агароджаныя металічнымі парэнчамі;
3. трухлявую драўляную прыбудову для бакаў пры аддзяленні піваварства неабходна знішчыць і пабудаваць новую з незгаральнага матэрыялу;
4. пасля выкананні прадпісаных работ Пупко абавязаны заявіць аб гэтым Будаўнічаму аддзяленню на прадмет паўторнага агляду завода тэхнікам.

Аб вышэйпададзеным для звесткі і аб’явы Носелю Пупко Будаўнічае аддзяленне, даючы ведаць паліцэйскай управе, прапаноўвае распіску яго, Пупко, у аб’яве гэтага прадставіць у Аддзяленне.
22 студзеня 1900 г. паліцэйскі павятовы спраўнік даручыў паліцэйскаму наглядчыку г. Ліды давесці пастанову Будаўнічага аддзялення да Н. Пупко. 8 лютага 1900 года купецкі сын Мейлах Носелевіч Пупко па даверанасці свайго бацькі Носеля Пупко даў распіску ў тым, што загад Будаўнічага аддзялення Губернскай управы ад 17 студзеня аб дазволе адкрыць дзейнасць на піваварным заводзе яму абвешчана. (Там жа, арк. 49). 21 лютага паліцэйскі наглядчык перапіску з распіскай Мейлаха Пупко прадставіў у Лідскую павятовую паліцэйскую ўправу, а Ўправа ў сваю чаргу адправіла ў Будаўнічае аддзяленне Віленскай губернскай управы.
Нягледзячы на складаныя адносіны з Будаўнічым аддзяленнем і фактычную адсутнасць дазволу на дзейнасць Н.З.Пупко працягваў варыць піва і актыўна ўкараняцца на новыя рынкі збыту. 1 студзеня 1898 г. кіраўнік акцызных збораў Гарадзенскай губерні дазволіў Н.Пупко адкрыццё аптовага склада піва ў Беластоку з правам продажу піва, портару і мёду толькі на вынас. У той жа год Н.Пупко атрымаў дазвол на адкрыццё аптовых складоў у Ляхавічах і Гарадзеі (чыгуначная станцыя ў Нясвіжскім раёне). У 1900 г Н. Пупко меў 7 аптовых складоў піва і некалькі піўных крам. У 1899 г. на заводзе было выпушчана 93200 вёдзер піва на суму 54 000 рублёў, прыбытак склаў 4000 рублёў. Па чыгунцы было адпраўлена 58 вагонаў піва ў колькасці 35380 вёдраў на склады ў Кобрыне, Беластоку, Пінску, Гарадзеі і Ляхавічах. (ДГА Літвы. Ф. 515, оп.9, д.137, л.78). У кожным вагоне мясцілася па 610 пудоў або 9760 кг. 58 вагонаў - гэта 566080 кг або 35380 вёдраў. Вядро з гэтага разліку роўна 16 кг, пры шчыльнасці 1.1 гэта 17, 5 літраў піва. Вядро піва каштавала 58 капеек, літр піва каштаваў 3,3 капейкі. Для параўнання дзённы заробак мужчыны чорнарабочага складаў 70 кап, жанчыны - 50 кап.
Відаць, прыбытак ад продажу піва быў некалькі большы. На 1900 г. піўзавод быў абкладзены раскладачным зборам у 190 рублёў. Пры разліку збору прыбытак па заводзе ацанілі ў 16,2 тысяч рублёў. Носель Зелікавіч абурыўся і напісаў пярэчанне: "Признавая обложение меня раскладочным сбором за принадлежащий мне пивоваренный завод в размере 190 руб. и определенную прибыль с этого заведения в размере 16200 руб. преувеличенными, я имею честь возразить"... Далей ён паведамляў, што існуе сур’ёзная канкурэнцыя з боку Віленскага "акцыянернага таварыства піваварства "Шапэн", што гэтае таварыства мае ў Лідзе свой аптовы склад піва, яно вядзе ўпартую канкурэнтную барацьбу з мясцовымі півазаводчыкамі, адабрала ў іх "дзве апошнія карчомныя ўстановы ў г. Лідзе, якія служаць месцам продажу піва", і прадае піва па самых нізкіх коштах. Пры такой моцнай канкурэнцыі, сцвярджаў ён, не можа быць прамовы ні аб павелічэнні абарачэнняў, ні аб павелічэнні прыбыткаў.
Пярэчанні не падзейнічалі. Раскладачная прысутнасць, у якую ўваходзілі найбуйнейшыя заводчыкі Лідчыны, пакінула суму збору без змяненняў. На пачатак 20 стагоддзя піўзавод Н. Пупко складаўся з 9 аддзяленняў.

1. Свіраны для ячменю плошчай 455 м2 займалі другі паверх над саладоўнямі ва ўсходняй частцы завода.
2. Саладоўні займалі тры блокі агульнай плошчай 544 м2 на 1 паверсе. У першым і трэцім блоках стаялі чаны для замочвання ячменю.
3. Млын для соладу плошчай 110 м2 знаходзіўся на другім паверсе над трэцім блокам саладоўні. На млыне выкарыстоўваліся ачышчальная ручная машына, арфы, млын ручны або драбільня, пад’ёмная платформа.
4. Сушня чатырохпавярховая для соладу размяшчалася паміж саладоўнямі і свіранамі. Там стаяла вертыкальная сушыльная печ з каналамі для халоднага паветра і трубамі для награвання. На 3 паверсе размяшчалася першая сушыльная пляцоўка плошчай 40 м2 і адтуліны для спуску соладу з верхняй пляцоўкі на ніжнюю, а з яе на другі паверх на млын, на 4 паверсе - другая сушыльная пляцоўка.
5. Аддзяленне для піваварства займала паўночны блок (147 м2). На 1 паверсе размяшчаўся дапаможны чан, а на другім паверсе - катлы для кіпячэння густой часткі затору, для варэння сусла з хмелем і для гарачай вады, а таксама заторны чан.
6. Аддзяленне астуджэння піва з кільшарамі плошчай 116 м2 знахадзілася на другім паверсе паміж аддзяленнямі піваварства і млыном.
7. Тут жа на першым паверсе знаходзілася аддзяленне разлівання піва.
8. Брадзільнае аддзяленне размяшчалася на першым паверсе пад млыном. Там стаялі 16 брадзільных чанаў і прыбор для астуджэння піва.
9. У заходняй частцы завода знаходзіліся леднікі агульнай плошчай 170 м2 з 39 бочкамі для піва і лёдам.

Завяршаўся завод невялікім складам.

1900-1907. Нашчадкі Носеля Пупко працягваюць бацькоўскую справу.

Заснавальнік Лідскага піўнога завода, ураджэнец Ліды, купец 2-ой гільдыі Носель Зелікавіч Пупко памёр улетку 1900 г. у веку каля 75 гадоў. Пахаваны ён быў на лідскіх яўрэйскіх могілках. Маёмасць Н.З. Пупко, у тым ліку піўны завод, была падзелена паміж 4-ма сынамі Іцкам, Гершам, Абрамам і Мейлахам. На сямейнай радзе было вырашана, што заводам будуць кіраваць малодшыя браты Абрам і Мейлах. Гэта былі дарослыя мужчыны, Мейлаху, напрыклад, было ўжо 40 гадоў.
Першая праблема, з якой сутыкнуліся спадчыннікі, - няздзейсненыя абавязальніцтвы перад Будаўнічым аддзяленнем Віленскай губерн-скай управы. 20 снежня 1901 года памочнік лідскага павятовага спраўніка Зубрыцкі па просьбе Будаўнічага аддзялення ў прысутнасці панятых Баляслава Леанардавіча Рэксця і Іосіфа Карпавіча Залескага зрабіў агляд піўзавода для высвятлення: ці выпраўленыя недаробкі, выяў-леныя ў 1899 г. Пры аглядзе аказалася, што драўляныя лесвіцы незгаральнымі не заменены; катлы для варэння агароджаны жалезнымі кратамі толькі з аднаго боку; замест драўлянай прыбудовы для бакаў пры аддзяленні піваварства ўсталёваны тры слупы з цэглы і насланы рэйкі, на якіх і змяшчаецца бак. Быў складзены прата-кол. У той жа дзень, па гарачых слядах было напісана тлумачэнне: "Вследствие требования Строительного Отделения … об устройстве на пивоваренном заводе, принадлежавшем умершему Носелю Пупко, лестницы из несгораемого мате-риала, имею честь объяснить, что таковое тре-бование не исполнено, за смертью владельца завода, а наследникам его требование Строительного Отделения не было известно, … существующая лестница будет заменена новой из несгораемого материала по наступлении весны. Лично за себя и по доверенности братьев своих Мейлах Носелевич Пупко." (ЦДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, сп. 758, арк. 51.)
Праз паўгода Будаўнічае аддзяленне прапанавала Лідскай павятовай паліцэйскай управе апавясціць Аддзяленне, ці ўсталяваны на піваварным заводзе Пупко незгаральныя лесвіцы. 8 ліпеня 1902 г. лідскі паліцэйскі наглядчык у прысутнасці панятых Абрама Мастоўскага і Генаха Баярскага правёў агляд лесвіц, аказала-ся, што ў варачным аддзяленні ўсталявана адна незгаральная лесвіца, астатнія ж лесвіцы разабраныя, паколькі ў іх няма патрэбы. У той жа дзень Абрам Пупко даў распіску паліцэйскаму наглядчыку ў тым, што загад Будаўнічага аддзялення яму абвешчаны, і заявіў, што на заводзе адна незгаральная лесвіца зроблена, і ён аб гэтым абавязваецца заявіць Будаўнічаму аддзяленню пісьмова.
24 студзеня 1903 года малодшы губернскі інжынер Пінаеў, сумесна з паліцэйскім нагляд-чыкам г. Ліды правялі агляд піўзавода. У акце запісана, што "з усіх паказаных на плане не-згаральных лесвіц ні адной так і не зроблена, а ўсе лесвіцы ўстаноўлены драўляныя. У ліку новых лесвіц устаноўлена адна жалезная. Вядзе яна з падлогі другога паверху піваварнага аддзялення да катла для варэння сусла з хмелем, які ўсталяваны на вышыні гарышча. На другім паверсе, у тым ж варачным аддзяленні, пры катле для кіпячэння густой часткі затору зроблена патрэбная ага-роджа жалезнымі парэнчамі. Былая драўляная прыбудова для бакаў пры аддзяленні піваварства замененая мураванай, пры чым у частцы гэтай прыбудовы зроблена памяшканне для вадзяной помпы. Адзін з бакаў стаіць над гэтай часткай, іншы ж побач на прагонах, якія падпіраюцца цаглянымі слупамі. Што тычыцца драўляных лесвіц, то пры дадзеных умовах, замена іх незга-ральнымі не дасць істотнай перавагі, … ; што ж тычыцца неабходнасці ў іх, то па роду выт-ворчасці піваварныя заводы могуць быць пастаў-леныя ў адны і тыя ж умовы са спіртавымі, для якіх патрабаванне незгаральных лесвіц неабавязкова, таму на азначаным заводзе можна абмежавацца існымі драўлянымі лесвіцамі. Уладкаваная не-згаральная лесвіца, якая вядзе да суславарнага катла, ніякага значэння ў пажарных адносінах не мае, між тым як драўляная лесвіца, што стаіць побач і вядзе з другога паверху на першы, мае патрэбу ў большай бяспецы, таму тут яна была б больш карыснай і дарэчнай ,у выніку чаго неабходна замяніць незгаральную лесвіцу да суславарачнага катла драўлянай, перанесці наяўную жалезную ў ніжні паверх для злучэння 1 і 2 паверхаў варачнага аддзялення". (ЦДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, сп. 758, арк. 56.) Вось як аказваецца, можа быць, і лесвіцы незгаральныя неабавязковыя, не даюць пераваг і ніякага значэння не маюць.
2 сакавіка 1903 г. лідскі павятовы спраўнік рапартаваў у Будаўнічае аддзяленне, што загад Аддзялення абвешчаны Мейлаху Пупко, і ў яго ўзята падпіска. Заводчык абавязаўся ў чарговы раз замяніць драўляныя лесвіцы незгаральнымі да 1 ліпеня 1903 г. (ЦДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, сп. 758, арк. 62.)Трэба лічыць, замяніў, тэма гэтая больш не ўзнікала. Тут і рэвалюцыя 1905 года падаспела. 17 сакавіка заштрайкавалі працоў-ныя абодвух лідскіх піўзаводаў, зрэшты штрайк быў нядоўгім, гаспадары пайшлі насустрач патрабаванням па скарачэнні працоўнага дня пры захаванні заработнай платы, і на гэтым штрайк завяршыўся.
У траўні 1907 г. завод "Нашчадкаў Пупко", складаўся з 10 асобных будынкаў і належаў братам Мейлаху і Абраму Пупко.

1907. Справа аб спробе падрыву піўзавода і спадарожным шантажы.

23 траўня 1907 г. каля 6 гадзін раніцы рабочы піўзавода Восіп Рагуцкі у мыйным аддзяленні знайшоў бляшаную цыліндрычную скрынку, вышынёй 9 см, абкручаную дротам. Мяркуючы, што гэта некім згубленая рэч, Рагуцкі схаваў банку і на другі дзень паспрабаваў банку адчыніць. Пасыпаліся жоўты парашок, патроны і аскепкі чыгуну. Рагуцкі паведаміў аб знаходцы старэйшаму рабочаму Яну Новіку, які аднёс банку ўладальніку завода Мейлаху Пупко, а затым паліцэйскаму наглядчыку г. Ліды.
У паліцэйскай управе было ўстаноўлена, што бляшаная скрынка з абгарэлым кнотам уяўляла сабой разрыўны снарад. Сілаю выбуху гэтага снарада, па заключэнні эксперта штабс-капітана Старыкава, можна было прычыніць смерць чалавеку.
У ноч на 23 траўня 1907 г. завод ахоўваў вартаўнік Міхась Слука. Аднак пракрасціся ў двор завода пабочнай асобе можна было неўза-метку, бо частка плоту, навакольнага двара, была знятая.
Абрам Пупко заявіў паліцыі падазрэнне на гаспадара Лідскай коннай пошты мешчаніна Янкеля Пупко і яго сына Абеля, якія патрабавалі ад яго і яго брата Мейлаха Пупко 500 рублёў, пагражаючы ў адваротным выпадку знішчэннем завода. 6 траўня 1907 г. Мейлах Пупко атрымаў па пошце ліст з мастычным штэмпелем "Федэ-рацыя Віленскай групы анархістаў Чорны Крум-кач". У лісце паказвалася, што "федэрацыя", выслухаўшы скаргу працоўнага Сямёна П. і пераканаўшыся ў справядлівасці яго, вырашыла спагнаць з Мейлаха Пупко 500 рублёў. Гэтую суму Мейлах павінен быў перадаць бацьку працоўнага Я. П. Калі Я. П. адмовіцца прыняць грошы, то М. Пупко павінен паказаць ліст, і тады "справа не падлягае адмове". У выпадку невы-канання паказанага патрабавання маёмасць М. Пупко будзе падвергнута "спусташэнню і зні-шчэнню". 23 траўня Зелік Абрамовіч Пупко каля поўдня поруч адчыненага акна ў кватэры свайго бацькі знайшоў ліст. У лісце, які меў такі ж мастычны штэмпель, як і на першым лісце, выказвалася шкадаванне, што бомба не па-дарвалася, і загадвалася перадаць Я. П. ужо 600 рублёў, у тым ліку 100 руб. штрафу "за невы-кананне першага патрабавання і наданне справе галоснасці".
Па тлумачэнні Мейлаха і Абрама Пупко ў абодвух лістах пад умоўнымі знакамі Я. П. і Сямён П. вынікала разумець мешчаніна Янкеля Пупко і яго сына Шымеля, абвінавачванага ў замаху на забойства Яна Боландзя. Шымель Пупко, які працаваў на піўным заводзе ў 1907 г., быў узяты пад варту і затым вызвалены ў лютым за паручыцельства ў суме 300 руб. Калі Шымель Пупко з’явіўся на завод, каб яго прынялі на працу, М. Пупко яму адмовіў. Неўзабаве да Мейлаха Пупко з’явіліся тры незнаёмыя яўрэі і запатрабавалі, каб ён прыняў ізноў на службу Шымеля Пупко. М. Пупко выканаў гэтае патра-баванне. Шымель гаварыў рабочым, быццам з-за ўладальнікаў завода ён быў узяты пад варту. 6 сакавіка Ш. Пупко знік з г. Ліды, пасля чаго брат яго Абель, сустрэўшы ў красавіку на вуліцы Абрама Пупко, пагражаў апошняму адпомсціць быццам б за данос пракурору суда на Шымеля. Пасля атрымання ліста ад 6 траўня Мейлах Пупко запрасіў Янкеля Пупко і прачытаў яму ліст. Янкель сказаў, што яму нічога не было вядома аб змесце ліста, і што ён адмаўляецца прыняць якія-небудзь грошы ад Мейлаха. Праз два дні Янкель ізноў прыйшоў да Мейлаху і паказаў яму толькі што атрыманы па пошце ліст, у якім "група анархістаў" патрабавала, каб Янкель прыняў ад Мейлаха 500 руб. і перадаў гэтую суму асобе, якая з’явіцца па грошы. Янкель на пытанне Мейлаха, як ім паступіць, адказаў, што ён, Янкель Пупко, ні пад якім выглядам не прыме ад Мейлаха грошай. Пры ператрусе, праведзеным у кватэры Янкеля Пупко, ліста атрыманага ім 8 траўня выяўлена не было. Почырк, якім былі напісаныя лісты на імя Мейлаха і Абрама Пупко, не мае падабенства з почыркам ні аднаго з чальцоў сям’і Янкеля Пупко і іх знаёмых Юдас Прускай і Лейбы Сталавіцкага. Прыцягнуты да следства ў якасці абвіна-вачванага мешчанін Янкель Пупко не прызнаў сябе вінаватым і растлумачыў, што яго сын Шымель уцёк з Ліды за мяжу, а з сынам Абелем ён знаходзіўся ў сварцы, і Абель з сакавіка 1907 г. жыў на асобнай кватэры. Яму невядома, хто паклаў бомбу. Калі ён атрымаў ліст з патра-баваннем атрымаць грошы ад Мейлаха Пупко, то заявіў, што ніякіх грошай не прыме. Абвіна-вачваны дадаў, што, калі ён ездзіў у Вільню клапаціцца аб вызваленні з-пад варты Шымеля, то дазнаўся у акруговым судзе, што Шымель быў арыштаваны з прычыны даносу падпісанага пяццю асобамі, у тым ліку жонкаю Мейлаха Пупко Рахіллю. Разглядам справы па абвінава-чанні мешчаніна Шымеля Пупко і інш. у замаху на забойства Яна Боландзя ўстаноўлена, што ніякай заявы, падпісанай Рахіллю Пупко, у справе Шымеля не маецца.
Прыцягнутыя да следства ў якасці абві-навачваных мяшчане Абель і Шымель Пупко схаваліся, аб вышуку іх праз публікацыю Віленскім акруговым судом зроблена належнае распа-раджэнне ў дачыненні да першага ў ліпені; а ў дачыненні да другога ў снежні 1907 г.
11 студзеня 1908 года пракурор прыняў рашэнне: вытворчасць у дачыненні да мешчаніна Янкеля Лейбава Пупко далейшай вытворчасцю спыніць, прычым адмяніць і прынятую супраць яго меру ўтрыманя ад спосабаў ухіліцца ад следства і суда - поручыцельства ў суме 2500 рублёў. Вытворчасць у дачыненні да мяшчан Абеля Лейбава і Шымеля Лейбава Пупко прыпыніць надалей да іх затрымання.
Падставай да прыцягнення Янкеля Пупко ў якасці абвінавачванага паслужыла заява Абрама Пупко аб тым, быццам Янкель Пупко ўдзельнічаў у складанні і адпраўленні Мейлаху і Абраму Пупко лістоў з патрабаваннем перадачы Янкелю Пупко 500, затым 600 руб. Гэтая заява аспрэчана на следстве тлумачэннямі, як Мейлаха так і Абрама Пупко аб акалічнасцях, якія суправаджалі атрыманне гэтых лістоў, і катэга-рычнай адмовай абвінавачванага Янкеля Пупко атрымаць ад Мейлаха Пупко якія-небудзь грошы. Пры гэтых умовах, выяўленае ў лістах на імя Мейлаха і Абрама Пупко патрабаванне пера-даць грошы менавіта Янкелю Пупко не выключае невінаватасці апошняга. Такім чынам удзел Янкеля Пупко ва ўчыненні злачынства, якое прыпісваецца яму, не з’яўляецца даказаным.
Следствам не ўстаноўлена, хто менавіта пакінуў у мыйным аддзяленні завода разрыўны снарад. Таксама не ўстаноўлены прозвішчы яўрэяў, якія прыходзілі да Мейлаха Пупко з патрабаваннем аб прыняцці Шымеля Пупко на працу. (ЦДГА Літвы. Ф. 446, воп. 1, сп. 1000.) Тлумачэнні: Янкель Лейбавіч Пупко ўтры-моўваў конную пошту, яму было 58 гадоў, ён меў чатырох сыноў: Файвеля - 33 гады, Абеля - 22, Шымеля - 21, Ёселя - 18 і пецярых дачок ва ўзросце ад 13 да 27 гадоў. (НГА ў Гародні. Ф. 1574, воп. 2, сп. 3, стар. 351.) Гэта быў час, калі маладыя яўрэі, захопленыя рэвалюцыйнымі ідэямі, адмаў-ляліся ад запаведзяў Майсея і сямейных традыцый.

1910 год. Мейлах Пупко перабудоўвае завод і арганізуе з Папірмейстарам фірму "Баварыя".

У 1907 г. паміж лідскімі піўнымі заводамі была пракладзеная тэлефонная лінія - першая ў горадзе.
У 1908 г. 48 - гадовы Мейлах Носелевіч Пупко становіцца поўным гаспадаром прадпры-емства, ён выплаціў свайму брату Абраму яго долю, у гэтым яму сваімі зберажэннямі дапамагла маці, яна была ўпэўненая, што Мейлах лепш за іншых яе сыноў справіцца з кіраўніцтвам баць-коўскім прадпрыемствам. У гэтым жа годзе ён быў залічаны ў купцы 1-й гільдыі. Ён жанаты - жонка Рахіль Мардухоўна 1866 г. н. У іх чацвёра дзяцей: Фрыда 1901 г. н, Ганна і Марк 1902 г. н., Сямён 1909 г. н. (НГА ў Гародні. Ф. 1574, воп. 2, сп. 4, стар. 305.)
Вытворчасць паступова пашыраецца, быў набыты невялікі ўчастак зямлі ў суседа Малеўскага і забудаваны. 27 жніўня 1910 г. М. Н. Пупко звярнуўся ў Будаўнічае аддзяленне Віленскай губернскай управы з прашэннем аб дазволе на пабудову мураванага будынка для варэння піва і правядзення некаторых вонкавых і ўнутраных пераробак.
Губернскі інжынер 2 верасня адправіў запыт у Лідскую гарадскую грамадскую ўправу з просьбай апавясціць, ці не сустракаецца з боку Управы перашкод для дазволу ўладальніку Пупко пабудовы новага будынка і пераробкі існых будынкаў піўзавода.
7 верасня гарадскі стараста Лявон-Пётр Вісьмант ад імя Гарадской управы, а 15 верасня лідскі павятовы спраўнік фон Гроца дэ Бука апавясцілі Будаўнічае аддзяленне, "што для дазволу ўладальніку Пупко пабудовы новага будынка і перабудовы існых будынкаў яго піва-варнага завода перашкод не сустракаецца". (ЦДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, сп. 2292, арк. 3 і 4.)
30 верасня праект быў разгледжаны ў Будаўнічым аддзяленні Віленскай губернскай управы і ўхвалены губернатарам, губернскім інжынерам і губернскім архітэктарам. 12 кастры-чніка Будаўнічае аддзяленне даручыла Лідскаму павятоваму спраўніку апавясціць купца Мей-лаха Носелевіча Пупко, што 30 верасня пратаколам № 250 "праект ухвалены і дазволена пабудаваць два новыя мураваныя будынкі для варэння піва і кацельнага памяшкання, надбудаваць трэці паверх над існым мураваным будынкам і правесці некаторыя вонкавыя і ўнутраныя пера-робкі ў астатніх будынках піваварнага завода, з тым, каб пабудовы гэтыя будаваліся ва ўсім паводле прадстаўленаму і ўхваленаму праекту і пад наглядам тэхніка, які мае на тое права па закону, і каб па завяршэнні ўсіх работ на адкрыццё дзейнасці завода быў "исходатайствован" ад-мысловы дазвол … " (ЦДГА Літвы. Ф. 382, воп. 2, сп. 2292, арк. 6-8.)
За пяць месяцаў (кастрычнік - люты) усе работы былі завершаныя, і 22 лютага 1911 года старэйшы фабрычны інспектар Віленскай губерні па даручэнні губернатара просіць Будаўнічае аддзяленне камандзіраваць прадстаўніка для агляду піваварнага завода М. Пупко. 5 сакавіка агляд быў праведзены. З моманту падачы прашэння да дазволу будаўніцтва прайшло 33 дні, да зацвярджэння рэалізаванага праекту - 6 месяцаў. Зусім іншае стаўленне. Не дзіўна, на гэты час піва Лідскага піваварнага завода было вядома па ўсім Заходнім Краі.
Меркавана ў 1909 г. Мейлах Пупко купіў у суседа Малеўскага паласу зямлі плошчай каля 25 сотак, гэта дазволіла яму на набытай тэры-торыі пабудаваць новыя будынкі, склепы, пад-дашкавыя памяшканні, павялічыць плошчы свіранаў, саладоўні, брадзільнага аддзялення і леднікоў (да 390 м2), стварыць аддзяленні для бочак запасу піва і для паравога катла, перабудаваць схему грузаплыняў. Прыём ячменю і пагрузка гатовага піва былі вынесены ў заход-нюю частку ўчастка бліжэй да вуліцы Віленскай.
Завадскі комплекс склаўся з свіранаў для ячменю, млына і склада соладу, саладоўні, аддзялення для мачэння ячменю, сушні соладу, аддзялення для піваварства, аддзялення для астуджэння гарачага сусла, аддзялення для брадзільных чанаў, леднікоў, аддзялення для бочак запасу піва, аддзялення для паравога катла, аддзялення асвятлення піва, канторы і памяшкання майстра і рабочых, выцягнутых у дзве паралельныя лініі будынкаў рознай плошчы і паверхавасці.
Падпалі пад рэканструкцыю і жылыя дамы. Галоўны цагляны дом, які выходзіў фасадам на вул. Віленскую, зведаў істотныя змены. Да тыла-вой часткі дома была прыбудована веранда, другое выйсце на вуліцу закладзена, замест яго ўбудавана шостае акно. Тарцавыя вокны, акрамя аднаго, закладзены. У сярэдзіне дома аформлены прахадны калідор, перасунуты ўнутраныя сценкі, прыбраная вялікая печ, у былой кухні прарэзана акно. Гэты пабелены, атынкаваны дом праглядаецца на паштоўцы, выпушчанай у годы Першай Сусветнай вайны.
Драўляны пяціпакаёвы дом з адрынай стаў 7-пакаёвым і 10-аконным. Быў пабудаваны муравана-драўляны 12 -пакаёвы, 20 аконны дом плошчай 250 м2 і маленькая драўляная двухпа-каёвая хата ды вартоўня, а таксама драўляная адрына і драўляная стайня на 12 стойлаў.
1 снежня 1910 г. уладальнікі Лідскіх піўных заводаў аб’ядналі свае высілкі і адчынілі кантору Лідскіх піваварных заводаў пад назвай "Бава-рыя". На заводзе М. Пупко ў той год працавалі 46 працоўных.
Кааперацыя і пашырэнне вытворчых магутнасцяў дазволіла павялічыць гадавое абара-чэнне ў 1912 годзе да 173 тысяч рублёў. Аб’ёмы выпуску піва дасягалі 2,0 -2.5 млн. літраў.
У 1913 годзе на заводзе здарыўся пажар, прадпрыемству была нанесена некаторая матэры-яльная шкода, не пацягнуўшая, зрэшты, значных страт. Аб’ём продажаў склаў 170 тысяч рублёў. Быў набыты газавы рухавік магутнасцю 6 конскіх сіл. У Лідзе ў гэтыя гады піва ўвайшло ў моду - у горадзе дзейнічала 41 піўная крама, яшчэ дзве піўныя крамы былі на выездзе з горада ў Вісьмантах і на вуліцы Крупаўскай. Адзін з гарадскіх шынкоў на вуліцы Віленскай належаў Мейлаху Пупко.
У 1914 годзе піўны завод меў паравую машыну магутнасцю ў 30 конскіх сілаў. Вытвор-чыя магутнасці размяшчаліся ў пяці будынках. Гэта быў завершаны комплекс для выпуску піва. Ёмістасць суславарачнага катла складала 1830 адзінак. Комін завода быў самым высокім будын-кам у горадзе. За 1914 год было выпушчана прадукцыі на 170 тысяч рублёў, нягледзячы на тое, што з 31 ліпеня Расійская імперыя знаходзілася ў стане вайны з Нямеччынай, ішла Першая Сусветная вайна. На заводзе працавалі 30 чалавек. Кантроль вытворчасці ажыццяўлялі чатыры прыказчыкі: прускі падданы Краўзе Аўгуст Фердынандавіч, Беркавіч Моўша Ніселі-ёвіч, Калмановіч Гірш Мардухавіч і Кац Шолам-Янкель Абрамавіч, сумарнае іх жалаванне складала 11,8 тыс рублёў. (НГА у Гародні. Ф. 1571, воп. 2, спр. 9).
У Віленскай губерні ў гэтыя гады дзейнічалі 15 піваварных заводаў: тры ў Вільні, два ў Лідзе і па адным у Лынтупах, Чырвоным Двары, Галь-шанах, Даслікове, Шырвінтах, Друі, Стак-лішках, Свіранах, Юхнішках і Паставах. (ЦДГА Літвы. Ф. 521, воп. 1, сп. 96, арк. 1.)

1915-1920 гады. Кайзераўскім салдатам і бальшавікам падабалася лідскае піва.

У верасні 1915 г. у Ліду ўвайшлі кайзераў-скія войскі. Мова ідыш, на якой гаварылі лідскія яўрэі, блізкая і роднасная нямецкай мове. Немцы - прыхільнікі і аматары піва, ні адна з еўрапейскіх нацый не мае такіх піўных традыцый і такога глыбокага шанавання да піва. Лідскае піва немцы ацанілі, як адно з лепшых на акупаванай тэрыторыі. Цяжка меркаваць аб аб’ёмах выпуску піва ў 1915-18 гадах, можна здагадвацца, што яны былі не меншыя за раней дасягнутыя. Сіту-ацыя значна пагоршылася ў 1919-21 гадах, калі Лідчына апынулася ў зоне баявых аперацый польска-савецкай вайны. Тым не менш, у жніўні 1920 г. у дні паходу чырвоных войскаў на Варшаву, працавалі абодва піваварныя заводы.
Да нацыяналізацыі справа не дайшла. У дакладной запісцы Лідскаму павятоваму ваен-рэвкаму ад 5 жніўня 1920 г. загадчык экана-мічнага аддзелу М. Пупко і справавод М. Беркавіч дакладвалі, што піваварныя заводы пераходзяць на падрыхтоўку безалкагольнага соладавага напою і хлебнага квасу на гатаванай вадзе з артэзіянскіх студняў. Яшчэ толькі пера-ходзяць. Савецкай уладзе заставалася жыць на Лідчыне 1,5 месяцы.

Піўзавод Пупко ў гады міжваеннага дваццацігоддзя.

З 1922 года піўзавод пачаў называцца "Мейлах Пупко і кампанія, паравы піваварны завод у горадзе Ліда". У 1929 г. завод атрымлівае адрас: Сувальская, 88. На заводзе быў тэлефон з нумарам 26. Па гэтым адрасе размяшчаліся вытворчасць піва і газаваных вод, вальцовы млын, механічная пільня (піларама). Каля 10 чалавек працавалі на млыне, чалавек да 20 на пілараме. Абсталяванне да лесапільнай вытворчасці М. Пупко, мабыць, набыў у немцаў, у гады акупацыі яны нябача-нымі да той пары тэмпамі выразалі прынёманскія бары і дубровы.
Па меры аднаўлення гаспадарчай дзейнас-ці цікавасць да піва ў мясцовага насельніцтва ўзрастала, але змянілася мода: гараджане пачалі аддаваць перавагу кавярням, лікёрам, добрым вінам. Сяляне ж па-ранейшаму і асабліва ў кірмашовыя гарачыя дні аддавалі перавагу добраму піву. Бочкі з півам з піўзавода Пупко на вялікай платформе, якую цягнулі двое магутных коней, "развозіў атлетычнага складу мужчына з вялікай рудой барадой па імені Балагула. Меў жалезны арганізм і дужую галаву. Мог выпіць зараз вядро піва, пасля чаго выціраў фартухом вусны і бараду і, як ні ў чым не бывала, ехаў з бочкамі піва далей. Быў сам бочкай без дна". (Naruszewicz W. Wspomnienia lidzianina. Warszawa. 2001.) Рабочых Мейлах Пупко падбіраў найлеп-шых. Бондар Казімір Іосіфавіч Вансевіч (1903 -1991) быў запрошаны на завод у 1930 г. з Вільні. М. Пупко адмыслова ездзіў па яго ў Вільню, забяспечыў жыллём і плаціў па 10 злотых у дзень.
У канцы 1934 года ў веку 74 -75 гадоў памёр Мейлах Носелевіч Пупко, ураджэнец Ліды, купец 1-й катэгорыі, адзін з самых таленавітых менеджараў Лідскага бізнэсу 20-га стагоддзя. Яго сыны Марк і Сямён на ўмовах дамовы ад 16 красавіка 1930 года ўступілі ў валоданне прадпрыемствам у роўных долях і з правам кожнага ставіць подпіс пад афіцыйнымі дакументамі. Абодва яны атрымалі адукацыю ў Бруселі ў тэхналагічным інстытуце: старэйшы Марк - на лясным факультэце, малодшы - на харчовым. Адказным кіраўніком піўзавода быў Сямён, а Марк быў яго намеснікам.
Браты механізавалі вытворчасць і пабуда-валі ўласную магутную электрастанцыю. Завод побач з півам пачаў выпускаць газаваную ваду. Для атрымання піва і га-заваных напояў выкарыстоў-валася вада з адмыслова выкапанай студні глыбінёй 28 метраў. Для падачы вады выкарыстоўвалася адмысловая помпа, якая дазваляла падняць каля 20000 літраў у гадзіну. Вада праходзіла праверку на прадмет наяўнасці шкодных рэчываў. Тэрыторыя піўзавода павялічылася да 1,8 га. Завод размяшчаўся ў двух мураваных будынках агульнай плошчай каля 1,7 тыс. м2. У будынку № 1 размяшчалася кантора, каса, памяшканне для мыцця бутэлек, склад гатовага піва, памяшканне для награвання вады, вагоўня, вадзяная помпа, машын-нае аддзяленне, кузня, у склепе знаходзілася качагарка. У будынку № 2 знаходзілася памяшканне для працаўнікоў, вытворчае памяшканне газаваных водаў, тры цэхі ферментацыі, 16 кадзяў (вялікія адчыненыя ёмістасці), цэх разліву піва, склад піва ў бочках і бутэльках, памяшканне для разліву піва ў бутэлькі і ў склепе леднікі. У памяшканні, дзе знаходзіўся фільтрацыйны цэх, размяшчаліся паветраная і прэсавая помпы, медны кацялок, фільтр, прэс для фільтравання і кадзі. У памяшканні па разліве піва знаходзіліся разлівачны апарат, машына па закаркоўванні бутэлек і бочка для коркаў. Па тэхналагічнай забяспечанасці піўзавод братоў нічым не саступаў анала-гічным польскім прадпрыемствам.
На прадпрыемстве склалася свая сістэма тэхналагічнай вытворчасці піва. Для яго вырабу скарыстоўваўся ячмень, хмель, дрожджы, вада і адпаведнае абсталяванне. Галоўнымі этапамі былі: саладжэнне; варэнне; падрыхтоўка сусла; вытрымка; фільтраванне; разліў гатовага піва. Вельмі строга вытрымліваліся патрабаванні да кожнага з працэсаў. Ячмень павінен быў мець ясна-жоўты колер і свежы пах. Змест бялку не павінен быў перавышаць 9 - 10%, вільготнасць - 15 %. Падрыхтоўка соладу ставіла мэтай выцяжку найбольшай колькасці экстракту, г.зн. тых субстанцый, якія пераходзяць у сусла ў рошчынным стане.
У 1934 г. пасля службы ў польскім войску на завод прыйшоў наймацца Міхась Крушэўскі. "Прымаў Міця Пупко, ён жыў на тэрыторыі завода. Невысокі, здаровы, глядзеў за ўсім. Паставіў мяне ў першы дзень пілавінне падкідваць уверх. Паглядзеў, што добра працую, сказаў - заставайся на стала. Адтуль перавёў мыць бутэлькі, затым наліваць піва ў бутэлькі. Стары варшчык памыляўся ў працы. Калі я працу зразумеў, Міця старога варшчыка звольніў, пакінуў мяне. Я пачаў варыць піва".
У 1937 годзе на піўзаводзе працавалі 40 чалавек, 10 у адміністрацыі і 30 рабочых. Грошы рабочыя атрымлівалі кожны тыдзень па суботах. У будныя дні працавалі з 7 да 16 гадзін, у суботу да 12 гадзін. Абедзенны перапынак доўжыўся адну гадзіну. Калі была патрэба ў працы пасля асноўнага працоўнага часу, то аплочвалі ў падвойным памеры. Заробак складаў 4 злотыя ў дзень. У якасці часовых рабочых запрашаліся 16-17-гадовыя падлеткі. "Калі прадукцыя танела, то гаспадары зразалі заробак. У летні час, калі попыт на піва павялічваўся, мы прад’яўлялі гаспадару патраба-ванне аб павелічэнні заработнай платы. Для гэтага мы ўсе аднадушна змаўляліся паміж сабой і не прыступалі да працы датуль, пакуль гаспадар не выконваў нашы патрабаванні. Гаспадар выклікаў паліцыю. Паліцыя вяла перамовы з працоўнымі. Гаспадар абяцаў працоўным часткова задаволіць іх патрабаванні. Калі мы патрабавалі павялічыць зарплату на адзін злоты ў дзень, то гаспадар згаджаўся павялічыць толькі на 0,5 злотых. А паліцыя вышуквала завадатараў штрайку, але мы нікога не выдавалі, адказвалі, што ўсе зараз разамвыступаем. Часам канфліктныя сітуацыі раз-вязваліся без умяшання паліцыі, так сказаць, па добраму, працоўныя дамаўляліся з гаспадарамі аб задавальненні іх просьбаў".
У 1936 г. падчас штрайку на фабрыцы "Ардаль" у знак салідарнасці з штрайкоўцамі працоўныя піўзавода не працавалі два дні і запатрабавалі ў свайго гаспадара павелічэння заработнай платы. Гаспадар павялічыў зарплату на 0,5 злотых. Піўзавадчане дапамагалі штрайкаваўшым абутнікам грашыма. "Працоўныя абутковай фабрыкі падчас 12-ці тыднёвага штрайку прыходзілі да нас кожную суботу па 2-3 чалавекі і збіралі грошы. Мы давалі па 2-3 злотыя, хто колькі зможа".
У 1938 годзе завод выпускаў чатыры гатункі піва ў аб’ёме 6135 гтлітраў: светлае (5780), дубэльтавае (191), хмельнае (29), цёмнае (135) а таксама 1104 гтл напояў: ліманад (801), квас у бутэльках (116) і газаваную ваду (187); перапрацаваны лес у аб’ёме 2093 м3.
У 1939 годзе было зварана 7360 гтл піва і выпушчана 1450 гтл напояў. У тым ліку піва светлае (7000), дубэльтавае (200), хмельнае (35), цёмнае (125), ліманад 1000, квас у бутэльках 250, газвада -200. Перапрацаваны лес у аб’ёме 1700 м3. На 1 л. хмельнага піва шчыльнасцю ў 12% расходвалася 211 грамаў ячменю, 19,1г. соладу; на цёмнае шчыльнасцю 13% - 215 г. ячменю і 20 г. соладу; на светлае шчыльнасцю 11%- 250 г. і 18,1 г.; на самае дарагое дубэльтавае шчыльнасцю 14% -360 г. ячменю і 23,2 г. соладу. Ячмень закуплялі ў Куявах і Роўна, хмель на Валыні.

1939. Бальшавікі нацыяналізуюць піўны завод.

26 лістапада 1939 года на падставе Пастановы Народнага сходу Заходняй Беларусі "Аб нацыяналізацыі прамысловых прадпрыемстваў" і Пастановы Часовага Кіравання горада Ліды завод перайшоў у веданне Брадтрэсту Народнага Камісарыяту харчовай прамысло-васці БССР. З Менска прыехаў кіраўнік Брадтрэсту Гурвіч, адхіліў братоў Пупко ад кіравання заводам і забраў усе грошы. Бы-лыя гаспадары заста-ліся працаваць на сваім прадпрыемстве ў якасці дзяржаўных службоўцаў. "Нам дазволілі працаваць службоўцамі, але абклалі рознымі падаткамі … Мы зразумелі, што для нас тут месцы няма. З’ехалі ў Вільню". Да дня нацыяналізацыі на заводзе было занята 38 чалавек: чатыры майстры, сем службоўцаў і дваццаць два рабочыя. Прозвішчы 16 з іх удалося ўстанавіць. Бондары: Вансевіч Казімір Іосіфавіч 1903 г.н. і Арэхва Рыгор Мікалаевіч 1909 г.н; брадзільшчыкі: Воўк Аляксандр Мечыслававіч 1906 г. н, Дыбоўскі Часлаў Мартына-віч 1902 г. н, Яневіч Уладзімір Міхайлавіч 1903 г. н, Жукоўскі Адольф Дамінікавіч 1893 г. н.; фільтроўшчык Новік Міхась Міхайлавіч 1908 г. н., саладоўшчыкі: Ёдзь Кастусь Міхайлавіч 1912 г. н. і Май Іосіф Пятровіч 1903 г. н, сушняк Шот Антон Іосіфавіч 1900 г. н., слесар Какошка Іосіф Францавіч 1908 г. н., каваль Горбач Уладзімір Мі-хайлавіч 1891 г. н, маляр-шкляр Міхайлоўскі Гаўрыіл Касперавіч 1895 г. н., Крушэўскі Міхась Іванавіч 1912 г. н; Скрэнда Кастусь Міхайлавіч 1913 г.н, вартаўнік Майсевіч Аляксандр Лявонавіч 1885 г.н. Яшчэ пяць чалавек працавалі на пільні, сярод іх: рамшчык Сямашка Казімір Фадзеевіч 1908 г. н. і цясляр Коўза Іосіф Мацвеевіч 1893 г. н. Правялі сход, растлумачылі, што прадпры-емства зараз належыць народу. Дырэктарам вылучылі рабочага Адольфа Жукоўскага, яго намеснікам Белавусава, папрацавалі яны на пасадах прыкладна месяц. Затым з Менска прыслалі дырэктара па прозвішчы Прога Г.Е.

У 1940-41 гг. завод працаваў з поўнай нагрузкай па піву, напоях і лесапілаванні. Палі-вам для завода з’яўляліся адыходы пільні, элек-траэнергіяй з боку практычна не карысталіся - завод меў сілавую станцыю. Прадукцыйнасць вытворчых цэхаў была наступнай. Прадукцый-насць саладоўні раўнялася 755 тон у год, солада-сушня на 30 % перавышала магчымасці саладоўні і здольная была штосутачна выпускаць 3,6 тоны сухога соладу. Меліся парасткаадбіўная і паліровачная машыны, двухвальцавая драбілка пра-дукцыйнасцю па 1000 кг/гадзіну. На адбіванне парастакаў высушаны солад падаваўся ўручную.
Варачнае аддзяленне складалася з 4-х посуднага парадку: заторны чан ёмістасцю 123,83 гтл, заторны кацёл - 48.86 гтл, фільтрацыйны чан - 158.5 гтл, суславарны - 225 гтл. На варэнне бралася 2,8-3,0 т. соладу. Варэнне праводзілася агнявым спосабам. Гарачага сусла атрымлівалася 195-200 гтл. Для астуджэння сусла меліся дзве талеркі ёмістасцю 200 гтл. У брадзільні два арашальных апараты адкрытага тыпу, было ўстаноўлена 12 драўляных брадзільных чанаў ёмістасцю 47-52 гтл. Агульная магутнасць брадзільных чанаў 600 гтл.
Астуджэнне брадзільнага сусла праводзі-лася пры дапамозе швімяроў, загружаных лёдам, якія ўкладваліся ў сумежным з брадзільняй лагерным склепе. Зялёнае піва з брадзільных чанаў падавалася ў лагерны склеп ратацыйнай помпай. У лагерным склепе ўсяго мелася 81 лагерная фаса. Агульная ёмістасць фас 3100 гтл. Лагерны склеп астуджаўся лёдам, які ўкладваўся ў прастору паміж фасамі і на фасах.
Падача піва з фас на фільтр праводзілася друклеглерам прадукцыйнасцю 30-40 гтл/гадзіну. Фільтраванне праводзілася на 16-ці рамным фільтры, прадукцыйнасцю 15-20 гтл/гадзіну.
Разліў бачкавога піва праводзіўся на 3-х ражковым ізабараметрычным апараце прадук-цыйнасцю 30-40 гтл/гадзіну. Напоўненыя бочкі з падвала падымаліся з дапамогаю ручнога пад’ёмніка (вінды, ліфта), такім жа чынам апускаліся вымытыя бочкі. Мыліся бочкі ўручную. Бутэлькі мыліся таксама ўручную, яршамі. Для разліву піва ў бутэлькі мелася разліўная машына рэвальвернага тыпу з 16-цю ражкамі прадукцыйнасцю 1200 бутэлек у гадзіну. Акрамя гэтага мелася 4-х ражковая разліўная машына і мыйная машына прадукцыйнасцю 1000 бутэлек у гадзіну.
Меўся лакамабіль устаноўкі 1928 года сістэмы Вольфа магутнасцю 52 кВт і паравы кацёл тыпу "Ланкамір" з паверхняю нагрэву 100 м2. Агульная магутнасць усіх матораў складала 70 кв/гадзіну. Усё абсталяванне прыводзілася ў рух ад агульнай трансмісіі.
Меліся тры склады: зернесклад ёмістасцю 200 тон; склад млына да 100 тон; склад хмелю і старых бочак -100 м2. У транспарце завода меўся адзін конь. Піва выпускалася з вытрымкай 20-25 дзён.
У 1940 годзе было выпушчана 28199 гтл. піва: жыгулёўскае бачкавое 24036 гтл., рускае бачкавое 2898 гтл, украінскае 132 гтл, жыгулёў-скае бутэлькавае 976 гтл, рускае бутэлькавае 160 гтл. Напоі 4952 гтл: газвада 51 гтл, квас жураві-навы 1656 гтл, квас хлебны 620 гтл, напоі натуральныя - 875 гтл, напоі штучныя -1000 гтл, крэмсода - 741 гтл, сіроп - 9 гтл. Солад 72 тоны. Лесаматэрыялы 1274 м3. На заводзе працавалі 101 чалавек: рабочых 64, ІТР - 8, службоўцаў 18, МАП 10 і 1 вучань.
У параўнанні з 1938 г. вытворчасць піва павялічана ў 4, 6 раза, напояў у 4,5 раза. План 1940 г. быў выкананы на 101,9%.

Завод пад кантролем нямецкага інжынера Іаяхіма.

Падчас Другой Сусветнай вайны завод не пацярпеў і не быў разбураны. Яго не бамбілі ні нямецкія, ні савецкія лётчыкі. Уладальнікі завода Сямён і Марк Пупко са сваімі сем’ямі ў жніўні 1941 г. вярнуліся ў Ліду. Дабіраліся яны пешшу лясамі ўздоўж Віленскага гасцінца. Уся сям’я размясці-лася ў сваёй кватэры на тэрыторыі завода.
Нямецкае войска 40-х гадоў самазабыўна любіла піва, таму на завод быў накіраваны інжынер Іаяхім. Перад ім была пастаўлена задача арганізаваць вытворчасць піва і наладзіць выпуск чыгуначных шпалаў.
Піўзавод працаваў з нязначнай загрузкай. У тыдзень праводзіліся 2-3 варкі піва, шчыльнасць піва складала 7-9 градусаў. Піва развозілася ў вайсковыя часткі, якія дыслакаваліся ў Лідзе і наваколлях, мясцоваму насельніцтву не прадавалася.
Іаяхім аказаўся прыстойным чалавекам, не заражаным атрутнай нацысцкай ідэалогіяй. Ён укамплектаваў вытворчасць ранейшымі працаў-нікамі і спецыялістамі, не пабаяўся прыцягнуць дзесяткі яўрэяў, у тым ліку ранейшых уладальнікаў.
"Тэрыторыя завода аказалася для нас аазісам. Тут мы жылі і працавалі нармалёва, нягледзячы на тое, што ў горадзе лютавалі нацысты. Памятаем, як мы ўсе 42 яўрэйскія рабочыя, зладзілі велікодны сейдар на заводзе ўвесну 1942 года. Праз некалькі тыдняў, 8 траўня, калі ў гета праводзілася крывавая "акцыя", Іаяхім не пусціў на завод эсэсаўцаў, якія хацелі нас забраць. У далейшым яго адправілі на фронт. На яго месца даслалі Ганенберга, ад’ютантам якога была жанчына Меркел - садыстка па натуры..."
Тадэвуш-Казімір Казіміравіч Вансевіч пачаў працаваць на піўзаводзе ў 1943 г., калі яму было 14 гадоў. Яго ўключылі ў спіс на вываз у Нямеччыну, і бацька аформіў на завод: "Немцы плацілі маркамі, на абед давалі па літры піва. Зарплату атрымлівалі раз у месяц. Нямецкі дырэктар Хенеберг (Хонеберг) - высокі, здаровы, вайсковец, хадзіў, глядзеў парадак. Ён інвалідам быў, правай рукой не пісаў. І немка была маладая Меркель. Яна ў піўной справе цяміла. Немцы на завод прыходзілі ў 7 гадзін. Бралі коней, сёдлы на коней і паперліся, каталіся па Расляках. Піва варыў Міця Пупко. Слабое піва было - I градус, моцнага не рабілі. Больш соладу, менш ячменю - піва слабое. У бутэльках з гумовым коркам. Немцаў мы баяліся. Як партызан не было - добра жылі, як партызаны з’явіліся - звяры зрабіліся".

1943. Іаяхім папярэджвае пра небяспеку.

"У 1943 г. на завод прыехаў Іаяхім атрымліваць піва для сваёй вайсковай часткі. Ён папярэдзіў нас, што пагражае смерць, і трэба ўцякаць у лес…" 16 верасня 1943 г. на піўзавод прыбылі эсэсаўцы з Слоніма. "Абвінавацілі нас у тым, што піва атручанае… што мы хаваем золата… Потым правялі сегрэгацыю ўсяго персаналу: яўрэі асобна - хрысціяне асобна.
Загад быў - на месцы не страляць. Аднак латышскія салдаты ўвайшлі на завод, страляючы. У выніку быў паранены ў нагу Хаім Ажахоўскі. Спадарыня Ажахоўская… схапіла трохгадовага ўнука і ўцякла ў бок Лідзейкі, перайшла яе ўброд і дабралася да лесу. Хаім Пупко з жонкай уцёк на гарышча аднаго з будынкаў завода. Адтуль скокнуў цераз плот у суседняе балота, дзе хаваўся да цямна. Уначы дабраўся да лесу, потым да лагера Бель-скага. Яго жонка прыбыла ў атрад Бельскага пазней. Выратавалася таксама сям’я Пятлюк. Бацькі хаваліся ў знаёмага селяніна ў Дуброўні. Іх дзеці, дачка 13 гадоў і сын 16 гадоў схаваліся дзесьці асобна. Потым сабраліся ўсё разам у атрадзе Бельскага.
Тым часам наш блокфюрер Ганенберг кляўся, што нас перавозяць для працы ў іншым месцы ("клянуся Богам і фюрэрам…"). Людзей сартавалі. Паводле аповяду К.Т. Вансевіча: "Яўрэі з піўзавода паўцякалі. Іх хацелі забраць, але нешта не выйшла ў немцаў. Кожную ноч па 3-4 яўрэі паступова ўцякалі".
Раніцай 17 верасня застаўшыхся півавараў прывялі на чыгуначную станцыю, пагрузілі ў асобны вагон. Увечар 17 верасня апошніх лідскіх яўрэяў - больш трох тысяч чалавек - павезлі ў Майданак.

1943. Міця і Сямён Пупко з жонкамі выскокваюць з цягніка, які ішоў у Майданак.

" У нас не было ніякіх ілюзій адносна нашага лёсу…Адзіны шанец выратавацца - скакаць з вагона на хаду. Гэта не лёгка, і не ўсякі ў стане гэта зрабіць, 12 чалавек з нашага вагона скокнулі. Мой брат Міця разам са сваім маленькім сыночкам, яго жонка Ружа. Іх дачка ў апошнюю хвіліну спало-халася і засталася ў вагоне… Саскочылі Сталавіцкі, яго жонка з сынам і дачкой, варшаўскі цырульнік з жонкай, партызан, які вярнуўся з лесу ў гета (у далейшым застрэлены рускімі) і я з жонкай і нашай дачкой. Гэта адбылося ў раёне ст. Масты на Нёмане. Натуральна мы не маглі скакаць аднача-сова і апынуліся на мясцовасці ўрассыпную. Аб месцы сустрэчы дамовіліся загадзя. Толькі праз 8 дзён сустрэліся ў раёне Беліцы. Хаім Ажахоўскі хацеў з намі скакаць, але з-за параненай нагі не быў у стане гэта зрабіць..."
Маша Коэн-Пупко ўлетку 2005 г. распавядала, як адважны малады чалавек вырваў дошку з столі, вылез наверх і здолеў на хаду адчыніць дзверы. Бацька ўзяў Машу на рукі і скокнуў. Следам скокнулі маці, дзядзька Міця, цётка Ружа і іншыя людзі. Немцы пачалі страляць, і больш ніхто не адважыўся выскачыць.
"... Па дарозе мы нечакана сустрэлі эсэсаўца і жудасна спалохаліся. Да нашага вялікага здзіўлення ён нас не затрымаў. Супакоіў, сказаўшы: "Гэта робяць іншыя". Асцярог, што надыходзяць цяжкія часы, распавёў таксама пра транспарты з яўрэямі, якія ідуць на захад. Раіў уцякаць. Даў нам тры булкі хлеба і адпусціў. Праз некаторы час пасля гэтай сустрэчы мы дабраліся да лагера камандзіра Бельскага".
У Майданак паехалі Фрыда (Франя) Пупко 1901 г. н., Ганна Зарэцкая (у дзявоцтве Пупко) 1902 г. н. і яе двое дзяцей, Ной Пупко.

1943-44. Браты Пупко ў атрадзе Туў і Бельскага.

У атрад Туўі Бельскага ў розны час дабраліся дзевяць лідскіх Пупко: Самуіл Рахмілевіч 1878 г. н., Кейля Майсееўна 1886 г. н., Хаім Захаравіч 1907 г. н., Сямён (Сіёма, Шымон) Мейлахавіч 1909 г. н., Рахміель Шмуйлавіч 1914 г. н., Шура Самуілаўна 1914 г. н., Хінха Самуілаўна 1915 г. н., Маша Сямёнаўна 1936 г. н., Іосіф Моўшавіч 1939 г. н.
Як успамінае Маша Пупко, якой тады было 6 гадоў, жылі яны ў зямлянцы, у іх былі адны нары - у зямлянцы жылі яшчэ некалькі сем’яў. Суп - вада з бульбачкай і косткі -варылі ў катле. Мама плакала ад голаду. Партызанскі камандзір высокага рангу даў нам карову. У лагеры была школа, і дзеці вучыліся, "для сугрэву" ім давалі самагонку. Сем’і півавараў у атрадзе звалі мальбушамі, таму што яны не прымалі ўдзелу ў баявых аперацыях. Сямён Пупко ў партызанскім лагеры варыў мыла.
Маша Пупко з партызанскага жыцця запомніла паэтычную партызанскую клятву і баладу, якая пачыналася словамі:
Бабуля, бабуля, садзіся абагрэйся
І з’еш з намі з катла,
Над дзедам і дачкой снарад разарваўся...
Лагер яўрэйскага атрада ім. Калініна, які партызаны звалі атрадам Бельскага, уяўляў сабой сапраўднае селішча з кухняй, пякарняй, каўбасным цэхам, шавецкай, кравецкай, сталярнай, рамонтнай і нават гадзіннікавай майстэрнямі. Партызаны з іншых атрадаў прыходзілі да Бельскіх, каб адрамантаваць зброю, абутак, форму, абменьвалі муку на гатовы хлеб, кароў на каўбасу. Меўся нават невялікі аэрадром, на які садзіліся самалёты. У лагеры знаходзілася стала да 800 чалавек. 16 ліпеня 1944 г. браты Бельскія прывялі сямейны атрад у 1230 габрэяў у Нава-градак і распусцілі ўсіх па хатах. На піўзаводзе пасля 16 верасня 1943 г. працягвалі варыць піва. Працаваць працягвалі хрысціяне - тыя, якія працавалі ў канцы 30-х гадоў: саладоўшчыкі Ёдзь К.М. і Май І.П., сушняк Шот А.І., брадзільшчыкі Дыбоўскі Ч.М., Жукоўскі А.Д. і Яневіч У.М., фільтроўшчык Новік М.М., бондары Вансевіч К.І., Вансевіч Т.К. і Арэхва Г.Н., мыцельнік бочак Воўк A.M., каваль Горбач У.М., цясляр Коўза І.М., слесар Какошка І.Ф., маляр-шкляр Міхайлоўскі Г.К., рамшчык Сямашка К.Ф., рабочыя Дудко С. В. і Чаркес М.К. Кіраўніцтва ажыццяўлялі Хенеберг і Меркель. У пачатку ліпеня 1944 яны нагрузілі цэлы вагон дабра, "але на ст. Курган іх высадзілі з вагона".

Ліпень 1944. Кавалерысты Трэцяга гвардзейскага кавалерыйскага корпуса п’юць лідскае піва.

Былы камандзір 17-га гвардзейскага кавалерыйскага палка падпалкоўнік Шаўчэнка Міхась Цімафеевіч: "…17 кав. полк наносіў удар у кірунку піўзавод, чыг. станцыя і далей на заходнюю ўскраіну горада, і 8 ліпеня г. Ліда быў вызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў… Было ўзята ў палон 58 гітлераўцаў, 8 танкаў, 3 транспартныя самалёты, шмат боепрыпасаў і іншай тэхнікі. На поўным хаду працаваў Лідскі піўзавод, які ахоўваў камандзір сапёрнага звяза палка Цітоў Міхаіл да падыходу галоўных сіл дывізіі".
Былы артылерыст Сідараў Сцяпан Фёдаравіч: "У Ліду батарэя ўвайшла ў першай палове дня. … Спыніліся поруч піваварнага завода. Сюды і падаспеў Ян Бандарэнка са сваёй паходнай кухняй. Паабедалі шчыльна. Аматары нават паспрабавалі лідскага піва."
Былы парторг 24-га кавалерыйскага палка 5-й дывізіі Астроўскі Зміцер Аляксандравіч:
"Бой за г. Ліду. Авалодалі ў 17 гадзін горадам. Вялікія трафеі, піва, гарэлка, шмат іншага. Ноч і дзень, замацаваўшы баявыя пазіцыі, падцягвалі свае тылы і вялі падрыхтоўку да чарговых баёў".
Былы памочнік камандзіра 86-га кавалерыйскага палка капітан Лысенка Аляксандр Андрэевіч:
"Памятаю, перад тым як мы ўварваліся ў горад, Труханаў мне гаварыў, у горадзе ёсць піўзавод, добра б паспрабаваць піва, за ўсе гады вайны не пілі піва. Піва прывезлі да абеду, але Труханаў быў цяжка паранены, ён павёў у контр-атаку сваіх кавалерыстаў. Апошнія яго словы: "Бывай, Саша, а піва прывязі ў шпіталь". Так ён глядзеў у вочы, як быццам адчуваў і развітваўся назаўжды…"
Былы афіцэр штаба 529-га знішчальна-супрацьтанкавага артылерыйскага палка 31-й арміі старэйшы лейтэнант Аляксандр Аляксанд-равіч Тунгусаў: "10 ліпеня 1944 г. Горад Ліда. "Хораша" збёг адгэтуль немец - усё пакідалі. Шматлікія склады - цэлыя. Поўна піва, добрага, зімнага. Упершыню за год, калі не больш, п’ем яго."
Бочкі адкрываць не было калі - у іх стралялі і падстаўлялі пад струмень кацялок, кубак, што было пад рукой, ускоквалі на каня і … наперад, на Гародню.
"Калі фронт наблізіўся мы хадзілі на завод вартаваць. Завадскі плот быў спалены, будынкі -цэлыя. Фасы ў склепе былі. Салдаты рускія па фасах з аўтамата, набяруць кацялок, астатняе на зямлю. Піва ў склепе было па калена. 4 і 5 нумары салдаты не знайшлі. Засталіся два нумары з півам". Сем’і Сёмы і Міці Пупко вярнуліся ў Ліду ў няпоўным складзе. Ішоў ліпень 1944 года. Будучыні ў Савецкім Саюзе ў іх не было. Праз Польшчу і Нямеччыну Пупко перабраліся ў Бельгію. Там іх жыццёвыя дарогі разышліся. Сямён Пупко з жонкай Ружай і дачкой Машай апынуліся ў Мексіцы, а Марк з жонкай і сынам - у Канадзе.
У 1945 г. у Бад Райнгофе ў Нямеччыне яны даведаліся, што ў горадзе жыве сям’я інжынера Іаяхіма, былога блокфюрара піваварнага завода, і што ён сядзіць у амерыканскай турме, як ваенны злачынец.
"Мы параіліся з яўрэйскімі арганізацыямі і пасля гэтага далі сведкавыя паказанні амеры-канскім вайсковым уладам аб яго паводзінах падчас акупацыі ў Лідзе. Таксама іншыя лідзяне, у тым ліку Сталавіцкі даслалі пісьмовыя паказанні. Неўзабаве пасля гэтага Іаяхіма вызвалілі".

1944 год. Даваенныя працаўнікі прыбіраюць тэрыторыю і распрадаюць лагерныя запасы піва.

Праз дзесяць дзён пасля вызвалення горада, 18 ліпеня 1944 г. дырэктарам абодвух піваварных заводаў № 1 і № 2 быў прызначаны Сяргей Фёдаравіч Пішчыкаў. "Завод знаходзіўся ў хаосным стане. Уся тэрыторыя завода і цэха была засмечаная і заваленая. Завадскія склады разрабаваныя і на самаўпраўнасць адчыненыя. На складах не было ні збожжа, ні соладу, ні адной транспартнай бочкі. Адзінае багацце завода - лагернае піва ў скляпах, запас вуглякіслага газу ў колькасці каля 5 тон, хмель каля 2,5 тон і піўныя бутэлькі ў колькасці звыш 120 тысяч". (ЗДА у г. Ліда. Ф. 34. воп.1. спр. 2. арк.27).
21 ліпеня С. Ф. Пішчыкаў зрабіў першыя прызначэнні. Галоўным піваварам быў прызначаны Пупко Марк Міхайлавіч, тэхкіраўніком - Пупко Сямён Міхайлавіч, галоўным бухгалтарам - Сталавіцкі Лейба (Леў) Якаўлевіч, начальнікам склепа і разліву - Абрамовіч Казімір Іванавіч, галоўным механікам - Астроўскі Антон Антонавіч, начальнікам забеспячэння і збыту - Маўчадскі Я. З, начальнікам сталярнага цэха - Калбыка К.З., начальнікам планавага аддзела - Пупко Хаім Захаравіч, бухгалтарам - Дзяшовая Ганна Мікалаеўна, загадчыкам матэрыяльнага склада - Фрэйнд Ф. Б, касірам-інкасатарам Дзяшовая Таццяна Мікалаеўна, сакратаром-машыністкай - Каркота Марыя Адамаўна, рахункаводам - Яршова Ганна Фёдараўна. Калбыку К. З. было загадана прывесці ў парадак вароты і платы, Астроўскаму А. А. - навесці парадак у цэху і прыгатаваць машыну, навесіць дзверы і замкі, Пупко і Абрамовічу К. І. - замкнуць склеп і брадзільню.
На наступны дзень быў прызначаны начальнік пажарна-вартавой аховы Навум Ізраілевіч Асташынскі і начальнік ліманаднага цэха Саламон Таўб. Калбыку К. З. загадана прывесці ў парадак дзверы лабараторыі і крамаў.
23 ліпеня былі прынятыя на працу 54 чалавекі: Вансевіч Казімір Іосіфавіч - начальнік бандарнага цэха, Арэхва Рыгор Мікалаевіч і Якубоўскі М.У. - бондары, пятнаццацігадовы Вансевіч Тадэвуш Казіміравіч, Астроўскі П. А - слесары, Мацеевіч Віктар Люцыянавіч і Пітлюк Хона Аронавіч - токары, Какошка Іосіф Францавіч і Горбач Уладзімір Міхайлавіч - кавалі, Браніцкі У. Б. і Піліпайціс І. Ф. - машыністы, Скрэнда Кастусь Міхайлавіч - пам. машыніста, Сталавіцкі Міхась Львовіч - электрык, Шпакоўскі П. І., Зубовіч і Коўза Іосіф Мацвеевіч - цясляры, Жарноўскі П. А. - сталяр, Міхайлоўскі Гаўрыіл Касперавіч - шкляр, Вальчук А.К.- стругальшчык, Шот Антон Іосіфавіч і Тарасаў - трыершчыкі, Май Іосіф Пятровіч і Тумялевіч К.А.- саладоўшчыкі, Суровіч У. М., Клімовіч Я. Д. і Рум Станіслаў Іванавіч - працоўныя склепа, Дыбоўскі Часлаў Мартынавіч і Новік Міхась Міхайлавіч - фільтроўшчыкі, Танкевіч П. І. і Паўлюкевіч Ф. І. - разліўшчыкі, Бародаўка Я. І., Суровіч Л. У., Абрамовіч А. І. і Кабельская Ў. А - мыццё бутэлек, Воўк Аляксандр Мячыслававіч - мыццё бочак, Маліноўскі Г.А. - варшчык, Пітлюк Ісак Хонавіч, Галавачэнка А. Г., Яршова А. І., Дражджэўская А. А. і Камянецкі Н. М. - у ліманадны цэх, Івуць У.З. і Сямашка Казімір Фадзеевіч - рамшчыкі, Сільвановіч Э. І. і Гольмант Б.Ф. - цыркуляршчыкі, Жукоўскі Адольф Дамінікавіч - загтранспарту і заггаспадаркі, Семянкоў Г.М. - заг. лабараторыі, Рудзік Л. А. -лабарантка, Жукоўская Яніна Феліксаўна - матэрыяльны склад, Вінча І. А., Таўкачэўскі Ф. Я., Паўлюкевіч М. І., Канцавік У.І, Лісаевіч У.І. - ахоўнікі. (Архіў піўзавода. Загады 1944 г. Заг. 3.)
Большасць рабочых працавала на піўзаводзе ў даваенныя і ваенныя гады, гэта былі дасведчаныя адмыслоўцы, прафесіяналы сваёй справы. Яны працавалі пры немцах, і як толькі фронт пракаціўся праз Ліду, вышлі на працу. Працоўны дзень пачынаўся ў 8 раніцы і заканчваўся ў 5 вечара, перапынак на абед з 12 да 13. Пам. машыніста Скрэнда павінен быў з’яўляцца на працу да 7 раніцы для дачы сігнальнага гудка, першага ў 7-30, другога ў 8 гадзін для пачатку працы завода.
Завадчане ачысцілі тэрыторыю, прывялі ў парадак вытворчыя цэхі, пасля чаго прыступілі да водпуску піва ваййсковым часткам, якія праходзілі праз Ліду . Т. К. Вансевіч успомніў, як ён штодня на машыне "Шэўрале" вазіў піва на аэрадром ангельскім лётчыкам. 25 ліпеня на вакзале быў адчынены піўны ларок. Першай прадаўшчыцай была Алена Дарняк. У гэты ж дзень была прынятая лабаранткай Пячынская Г.С., Асташынскі М.І з пасады начальніка ПСА быў пераведзены на пасаду начальніка забеспячэння і збыту, Маўчадскі Я.З. - наадварот. Прызначаныя адказныя прыёмшчыкі ячменю ў абмен на дрожджы Тарасаў і Рудзік. Першым пасля чатырох дзён працы быў звольнены Тарасаў. 3 жніўня дырэктар Пішчыкаў С.Ф., галоўбух Сталавіцкі Л.Я. і начальнік планавага аддзела Пупко Х.З. здзейснілі паездку ў Менск да Наркама харчовай прамысловасці БССР.
15 жніўня быў ліквідаваны піўны завод № 2, на яго базе пачалі ствараць завод харчовых канцэнтратаў. Частка службоўцаў і рабочых піўзавода № 1, у прыватнасці Канцавік У.І.,
Дзяшовая Т.Н., Яршова А.І. і Вінча І. А. былі пераведзеныя на новы завод.
16 жніўня на піўзаводзе была сфармаваная камісія па інвентарызацыі, якая перапісала ўсю завадскую маёмасць. (ЗГА у г. Ліда. Ф.34. воп.1 спр.2. арк. 83-106).
Маёмасці было шмат, асноўныя сродкі былі ацэненыя ў паўтара мільёна рублёў. Піўному заводу належалі: тры драўляныя жылыя дамы, домік-кантрольная, будынкі клуба, лабараторыі, млына, лесазавода, варачнай, разліву, машыннага дома, гаража і стайні, душа, саладоўня са складам, сушня з печчу і комінам, брадзільня, пяць леднікоў, склеп, мыйка бочак, бандарны цэх, памяшканне габлярнага станка. Адрына драўляная на першым двары. Адрына дашчаная. Склад машын. Склад з бутэлькамі. Склад пры плоце. Бензасховішча. Падстрэшак. Падстрэшак для паліва. Падстрэшак для канцарэзкі. Падстрэшак драўляны і цэментавая скрыня. Два курнікі: мураваны і драўляны. Свінарнік. Прыбіральня мураваная. Студня артэзіянская. Тры студні. Механізмы: лакамабіль Вольфа, нафтарухавік 8 к/с, паравая машына, дынамамашына, 20 вестынгаўзаўскіх матораў з рэастатамі. Станкі: такарны, тры свідравальных, два габлярных, шліфавальны, такарны для дрэва. Электразварка, паяльнік. Тачыльны камень. Рама. Піла папярочная з вусамі. Тры крэйзены. Дзве ваганеткі для рамы, чатыры транспартныя ваганеткі. Пілапункт. Тры трыеры і тры арфы для чысткі збожжа. Драбнілкі. Соладамольны станок. Машына паліроўкі соладу. Транспарцёр. Варачны будынак з 4 посудаў маркі Фельзер і К. Кацёл для награвання вады. Чаны для вады. Пад’ёмная машына. Фільтр рамны. Фільтры. Прэс да фільтра. Апарат Друкрэглер. Бочкапракатная машына. Вадамер. Два апараты арашальныя. Бак медны. Кацёл для мыцця. Помпа водапад’ёмная. Помпа для напамповання вады. Дзве помпы Вартанктона. Тры паветраныя помпы. Тры халадзільныя талеркі. Лагерныя бочкі дубовыя: 7 штук да 2000 л, 36 - да 4000 л, 19 - да 5000 л, 15 - да 6000 л, 8 - больш 6000 л. 22 брадзільныя чаны аб’ёмам да 5000 л. Арашальны халадзільнік. Апараты для напаўнення бутэлек на 16 ражкоў, на 6 ражкоў і на 4 ражкі. Два бутэлькамыечныя апараты. Апарат для напаўнення бочак (ізабарометр). Ізабараметрычны апарат. Дзве каркавальныя машыны. Каркавальны аўтамат. Дазіровачны апарат. Разлівачны апарат. Вагі - 7 штук. Дзесяцічныя вагі -2. Лабараторыя з поўным камплектам неабходных прыбораў і рэактываў.
Ліманадны цэх: два сатуратары, мелавік трохпосудны, два станкі напаўнення, тры для коркаў, для кропелькіра, сіропніца, два чаны для квасу, 6 чанаў для сокаў, кацёл для варэння цукру, гарэлачны апарат трохпосудны з фільтрам.
Транспартная гаспадарка: аўтамабіль грузавы ГАЗ-АА, аўтамабіль "Шэўрале". Восем коней. Платформа, 4 вазы, 2 вазы-драбіны, 3 параконныя вазы, 7 саней грузавых, 2 саней выязных, брычка выязная. Сячкарня. Пажарная помпа на колах. Пажарная помпа без колаў. Адразу ж выявіўся недахоп бочак для рэалізацыі піва. У бандарным цэху была ўсталяваная здзельная аплата працы, за выраб адной 100 - літровай бочкі пачалі плаціць 70 руб.
З сярэдзіны жніўня пачалася падрыхтоўка да прыёмкі ячменю. Астроўскаму А.А. загадана ўсталяваць трыер у свіране, а галоўнаму півавару завода Пупко М.М - прыгатаваць і дезін-фекаваць памяшканне для прыёмкі і захоўвання збожжа. Уся адказнасць за якасць прынятага ячменю і яго захаванасць была ўскладзеная на гал. півавара Пупко М. М. і заг. лабараторыі Семянкова Г. М.
23 жніўня быў выдадзены загад аб супрацьпажарным стане. Загадана ачысціць цэхі ад смецця, павесіць плакаты "Курыць строга забараняецца", за кожным цэхам былі замацаваныя адказныя. За невыкананне загаду і ў выпадку пажару начальнікам цэхаў было абяцана прыцягненне да адказнасці па законах ваеннага часу. (Архіў піўзавода. Загады 1944 г. Заг. 21).
Быў усталяваны заклад за бутэлькавую тару ў суме 5 рублёў за бутэльку.

Першыя варкі з дрэннага ячменю.

Першыя невялікія партыі ячменю (9383 кг) дрэннай якасці ад дзяржпаставак паступілі на завод у верасні. 25-28 верасня з Гарадзенскага піўзавода атрымана партыя соладу ў колькасці 9 т. 6 кастрычніка зробленая першая пасляваенная замочка ячменю. Да канца года было зроблена 18 замочак з 113 т неадсартаванага ячменю. (ЗГА у г. Ліда. Ф.34.воп.1. спр.2. арк.27).
У верасні за нявыхад на працу быў звольнены Сільвановіч Э.І., справа было перададзена ў Народны Суд. Завадчанам растлумачылі, што ўсе рабочыя і службоўцы завода ў перыяд вайны лічацца мабілізаванымі для сталай працы на дадзеным прадпрыемстве, а таму самавольны сыход з працы кваліфікуецца як крымінальнае злачынства, і справа перадаецца ў Народны Суд. У выпадку адсутнасці на працы, працоўны абавязаны прадставіць у кантору даведку ад лекара або дырэктара завода. Адсутнасць на працы без даведкі расцэньваецца як прагул. (Архіў піўзавода. Загады 1944 г. Заг.31). 22 верасня С.Ф. Пішчыкаў прыструніў ахову:
"Невядомы грамадзянін, нёс матрац з завода. Ахоўнік т. Кляйноцкі апошняга прапусціў без пропуску заводакіраўніцтва, чым парушыў усе мае загады, выдадзеныя з гэтай нагоды. За прытупленне пільнасці і няўважлівае нясенне вартавой службы ахоўніку т. Кляйноцкаму аб’яўляю строгую вымову з папярэджаннем. Адначасова загадваю яму ж прадставіць узятыя рэчы на завод.
Папярэджваю ўвесь асабісты склад аховы, што калі ў далейшым будуць паўтарацца падобныя выпадкі, вінаватыя будуць прыцягвацца да адказнасці па законах ваеннага часу. Асобам, не звязаным з заводам, і якія не маюць ніякіх адносінаў да завода, вызваліць кватэры, у каго б ні пражывалі, забараніць уваход пабочным асобам на тэрыторыю завода з 4 гадзін дня да 8 гадзін раніцы.
Падчас працоўнага дня ўстанавіць пропускі. Пабочных асоб прапускаць выключна па пропусках і патрабаваць пасведчанне асобы.
Нач ПСА тав. Дакучаева абавязваю ўзмацніць кантроль і пра ўсякае парушэнне правілаў нясення вартавой службы, дакладваць мне. Прадставіць дакладную запіску, хто з ахоўнікаў учыніў бязмэтную страляніну ўначы з 21 на 22 верасня". (Там жа. Заг. 34.)
Неўзабаве начальнік ПСА Дакучаеў быў звольнены: "Нягледзячы на тое, што неаднаразова т. Дакучаеў быў папярэджаны, што за беспарадкі на заводзе і п’янства, а таксама непатрэбную страляніну будзе прыцягнуты да адказнасці, апошні ўвечар 13 кастрычніка г.г. валяўся п’яны ў прахадной будцы, лаяўся, адабраў у дзяжурнага вінтоўку і сам пачаў страляць, а таму, лічачы яго не цалкам адпаведным пасадзе нач. ПСА - звольніць з завода". (Там жа. Заг.50).
У кастрычніку былі ўстаноўлены продажныя кошты на піва: жыгулёўскае бачкавое за літр 10 руб. 80 кап., у паўлітровых бутэльках - 7 руб. 20 кап. Заработная плата працоўных у той час складала 150-500 рублёў.
Перад кастрычніцкімі святамі кошты на піва былі рэзка павялічаныя: жыгулёўскае бачкавое 27 руб. за літр, бутэлькавае - 28 руб., заклад за посуд ёмістасцю паўлітра і вышэй -10 руб.
У лістападзе працоўны дзень быў ссунуты на гадзіну пазней - з 9 раніцы да 6 вечары з абедзенным перапынкам з 13 да 14 гадзін. 21 лістапада быў адчынены піўны ларок на Ленінскай, яго першымі прадаўцамі сталі Маеўская П.Х. і Стоцкая Б.Х. Да гэтага моманту ў вакзальным кіёску працавала ўжо трэцяя прадаўшчыца Петрусевіч Я. І., якая змяніла Рымшэвіч Галіну Вітольдаўну.
У лістападзе адбыўся канфлікт паміж савецкім дырэктарам і ранейшымі гаспадарамі. Быў звольнены зменны півавар Абрамовіч К.І. "які не спраўляецца з працай і заўсёды п’яны"; і шафёр Яроменка Г.Н., які ўначы вывез з завода нейкі груз: яму было прапанавана ў 24 гадзіны вызваліць завадскую кватэру. 17 лістапада падаў заяву і быў вызвалены з пасады заг. вытворчасці Сямён Міхайлавіч Пупко. 30 лістапада С.Ф. Пішчыкаў падпісаў загад: "У сувязі з самавольным сыходам з працы т. Астроўскага А.А. галоўнага механіка завода і Пупко М.М. галоўнага півавара завода справы перадаць у Народны Суд для прыцягнення да адказнасці". (Там жа. Заг.71).
У адносінах да Астроўскага А.А. загад аб перадачы справы ў суд быў ануляваны ў сувязі з яго сыходам у Польскае Войска. У снежні звольнілася Пупко Хінка Самуілаўна па хваробе, а галоўны півавар Пупко Марк Міхайлавіч быў звольнены "як той, які ўцёк з вытворчасці". На думку Вансевіча Т.: "Яўрэі забралі золата,у канторы было схаванае - 3 ці 4 кг. Жылі яны будзь-будзь. Ружа Пупко не працавала. З Савецкай сіні дом драўляны, бляхай пакрыты, там Сёма жыў, Міця - у доме, дзе была лабараторыя. Дом пры вуліцы згарэў падчас вайны. Міця ўзяў сына Мэлаха і паехаў у Вільню, і не прывёз яго. Уцяклі, паступова прападалі. Мы потым цэлы дзень палілі царскія грошы, скрынкамі ляжалі, скрынкамі ў гарэльню насілі. Цэлы падстрэшак. Вялізныя такія паперы".
Галоўным піваварам быў прызначаны Бржазоўскі Л.С., які перайшоў з завода харчканцэнтратаў. Рабочы Бубноўскі К.С. паказальным судом быў прысуджаны да 6 месяцаў прымусовых работ з адлічэннем 25 % зарплаты. Была абвешчаная першая па заводзе падзяка шкляру-фарбавальшчыку Міхалоўскаму Г.К. ад імя намесніка старшыні райвыканкаму тав. Макарава: "За выключную працалюбнасць у рабоце…"
З кастрычніка па снежань 1944 г. было выраблена 199 тысяч літраў піва, у тым ліку бачкавога 137,8, бутэлькавага 61,2. У 4-м квартале выпушчана 127 500 л. піва бачкавога жыгулёўскага і 21100 л. бутэлькавага. Ячмень завод атрымліваў з Наваельні, Юрацішак, Беняконяў, Гародні, па дрожджы даводзілася ездзіць у Маскву. Ліманадны цэх выпусціў прадукцыі на суму 1400 р., адсутнічалі эсэнцыі і матэрыялы для вырабу безалкагольных напояў. У лесапільным цэху бракавала драўніны, апрацоўваліся лесаматэрыялы на патрэбы бягучага рамонту. Сілавыя ўстаноўкі завода не ў стане былі выпрацаваць неабходную колькасць энергіі для поўнай нагрузкі ўсіх цэхаў (ЗГА у г. Ліда. Ф.34. воп.1 спр.2. арк.28).
Сабекошт жыгулёўскага бачкавога піва складаў 101,12 руб., бутэлькавага 182,29 руб. Дэбіторскай запазычанасці не ўтварылася, рахункі на адгружаную прадукцыю выстаўляліся непасрэдна пры выхадзе тавараў і перадаваліся ў банк на інкаса ў 3-дзённы тэрмін.
За шэсць месяцаў на працу былі прынятыя 167 чалавек, 53 з іх звольніліся або былі звольненыя. У войска былі прызваныя маладыя рабочыя Шпакоўскі П.І., Лісаевіч У.І., Радзько Я.Я., Разумовіч У.П., Міканец І.А., Селюжыцкі, Вузкі, Грынь, Кановіч Ю.А., Клімовіч А.А. і Кенць М.І. Органамі НКУС арыштаваная Лаўрэнцева З.І.

Кадравая катастрофа 1945 года.

У пераможны 1945 год завод увайшоў з 250 м3 дроў і 12 т вугалю. У пачатку студзеня Белбрадтрэст Наркамата Харчовай Прамысловасці БССР зацвердзіў штатны расклад па Лідскім піўзаводзе на 31 штатную адзінку з месячнай сумай зарплаты 12 415 руб. У лютым з былога піўнога завода № 2 было атрымана піваварнае абсталяванне, якое захавалася, прымала камісія пад кіраўніцтвам старшзавкама шкляра Міхалоўскага Г.К. 10 лютага завод прыступіў да выпуску напояў. Кошт паўлітровай бутэлькі напою быў вызначаны ў 50 кап.
З канца студзеня пачынаецца масавы выезд працаўнікоў завода ў Польшчу. Да канца года звольніліся і выехалі ў Польшчу 55 чалавек: Пупко Хаім Захаравіч (31.01), Калбыка К.С. (15.02), Ларнюк Г.А.(17.02), Левін Якаў Хаімавіч (10.03), Маўчадскі Я.З.(14.03), Асташынскі Навум Ізраілевіч (18.03), Тумялевіч Казіміра Паўлаўна (14.03), Рымшэвіч Галіна Вітольдаўна (14.03), Петрусевіч Я.І (15.03), Суровіч У.М і Суровіч Л.У. (24.03), Зубовіч А.С. (3.04), Дражджэўская Алена Антонаўна (3.04), Тумялевіч К.А. (4.04), Клышэйка Э.С. (7.04), Канопка Л.І. (8.04), Яхімовіч Станіслава Іосіфаўна (9.04), Таўкачэўскі Ф.Я (9.04), Зальцберг І.Я. (9.04), Васільеў Часлаў Васільевіч (5.05), Кудаш А.І. (5.05), Озем (Озім) С.Л.(5.05), Нічыпар М.І. (5.05), Вансовіч Ядвіга Адамаўна (10.05), Маеўская П.Х. (31.05), Стоцкая (4.06), Платоўскі Якаў Ліпавіч ("збег з вытворчасці" 2.07), Новік Уладзіслаў Міхайлавіч (7.07), Стацэвіч М.А. (9.07), Жарноўскі П.А. (10.07), Язерскі Гірш Юдзелевіч (13.07), Бржазоўскі (Бжазоўскі) Л.С. (16.07), Сталавіцкі Леў Якаўлевіч (17.07) Сталавіцкая Сара Вольфаўна (17.07), Сталавіцкі Міхась Львовіч (17.07), Пітлюк Хона Аронавіч (17.07), Пітлюк Э.Л. (17.07) Пітлюк Ісак Ханонавіч (17.07), Вайноўская Яніна Казіміраўна (21.07), Вальчук А.К. (21.07), Фердман Лейб Залманавіч (21.07), Ёдка К.Ф. (24.07), Адзірэйка Я.Э.(30.07), Варановіч Л. (2.08), Бародаўка Я.І. (2.08), Граньскі Уладзіслаў У. (3.08), Паўлюкевіч Ф.І. (13.08), Паўлюкевіч М.І. (14.08), Кароль Э.Ф. (15.08), Жамойцель Вітольд Баляслававіч (16.08), Пячынская Г.С. (27.08), Цыгяльніцкая Цыля Генахаўна (27.08, "збегла ў Польшчу"), Камянецкі М.М. (12.11, "збег у Польшчу"), Болуць І.А. (12.11), Мацеевіч У. Л. (21.12).
У Польшчу выехалі прафесіяналы і адмыслоўцы. Завод пакінулі галоўны півавар, начальнік вытворчасці, галоўны бухгалтар, начальнікі планавага аддзела, забеспячэння і збыту, сталярнага цэха, токар, электрык, сталяр, каваль, саладоўшчык, разліўшчык, мыцельнікі.
Былі таксама звольненыя па розных прычынах яшчэ 49 чалавек, у тым ліку 15 працаўнікоў, прынятых у 1944 годзе. Былі прызваныя ў Армію Людовую Казінскі Л.І. і Фамічэўскі М.Г., у Чырвонае Армію - Русак І.С., Рашчыпка М.П., Марцуль Г.І. і Наркунскі І.А. Пры невядомых акалічнасцях загінулі Браніцкі У.Б. і Радзюк М.М. Арыштаваныя органамі НКУС Клімовіч Я.Д., Чапля Б.І., Жукоўскі Ў.У., Цешка Ю.І. На працягу 1945 года з завода звольніліся і былі звольненыя 104 чалавекі. Гэты рэкордны лік працаўнікоў, якія пакінулі піўзавод за ўсе гады яго існавання. Увесь год на заводзе не было галоўнага інжынера і старшага бухгалтара, значны час не было галоўнага механіка і галоўнага півавара, доўгі час - галоўнага бухгалтара. Некаторыя працаўнікі навучаліся непасрэдна на заводзе.
Увесь год ішла кадравая каламуць. Аляксееўскі Віктар Фёдаравіч - вучань слесара пабыў двойчы экспедытарам, двойчы ЧВА заг. склада гатовай прадукцыі і заг. склада тары. Каваль Язерскі прызначаўся начальнікам пажарна-вартавой аховы, фільтроўшчык Дыбоўскі Ч.М - начальнікам ліманаднага цэха і начальнікам склепа, шкляр Міхайлоўскі Г.К. - заг. склада гатовай прадукцыі. Сырыцкая пабыла кухарам, рабочай сталоўкі, мыйшчыцай бутэлек і ахоўнікам. Рабочы Бяляўскі - ахоўнікам, конюхам, дваровым рабочым, брадзільшчыкам, ізноў ахоўнікам, з аховы быў пераведзены ў транспарт, а з транспарту са сваім канём адпраўлены на нарыхтоўку лёду.
Час быў жорсткі. За спазненне на працу на 5 хвілін ставілася на від, ад 5 да 15 хвілін аб’яўлялася вымова, больш 15 хвілін - строгая вымова. Вымовы таксама даваліся за антысанітарны стан і за п’янства. У суд былі перададзены справы Круглага Ф.М. - за сістэматычнае п’янства, Казёл Н.І.- за самавольны сыход з працы, Раманоўскага Ў.Ц, Арэхвы Я.М., Лучко С.А. - за нявыхад на працу, Озема С.Л, Нічыпара М.І., Васільева Ч.У., Палуян М.Б., Ашурка С.І - за прагул, Мальца М. І. -за выхад на працу ў нецвярозым стане, электратэхніка Фердмана Л.З. і электраманцёра Сталавіцкага М.Л.- за нявыхад на працу, "у сувязі з чым завод прастаяў цэлую гадзіну і перагарэлі пробкі".
На працу прынялі 87 чалавек. У гэты час прыйшлі на завод півавары Саевіч Валянціна Майсеевна, Крушэўскі Міхась Іванавіч, галоўны бухгалтар Радзькоў Д.Т. У лістападзе прыслалі з Масквы Спасаву Н.Н і Галяеву Марыю Паўлаўну. "Я два з паловай гады вучылася ў Маскоўскім механіка-тэхналагічным тэхнікуме на факультэце піваварнай вытворчасці. Скончыла сярод лепшых, дыплом у мяне быў 18 пяцёрак і 4 чацвёркі. Едзь у Ліду, калгасаў там няма, усё танна. Прыехала. Разбураны горад. Дырэктар Пішчыкаў вельмі добры чалавек, добра да мяне ставіўся, даў пакой на тэрыторыі завода".
У красавіку дырэкцыя прасіла гарвыканкам прырэзаць участак тэрыторыі, прылеглай да завода, "для пашырэння двара завода з-за таго, што праезд на двары вельмі вузкі, у выпадку няшчасных здарэнняў або пажару не будзе абароту хоць для якога транспарту". Выканкам замацаваў за заводам участак зямлі плошчай 1786 м2, размешчаны па вул. Савецкай і абавязаў абгарадзіць гэты ўчастак (ЗГА у г. Ліда. Ф.55, воп.1, спр. 9. арк. 125). 19 лістапада было праведзена санітарнае абследаванне завода. Высветлілася, што "санітарны стан кухні дрэнны, падлогі брудныя, мыюцца два разы ў тыдзень, кухню наведваюць пабочныя. Інтарнат брудны, падлогі цалкам не мыюцца, прыбіральніцы няма, пасцельнае начынне бруднае. Душавая на заводзе без нагляду, прыборка не праводзіцца. Прыбіральня брудная, цёмная і не хларуецца. Вакол завода шмат смецця і розных адкідаў ад свінарніка і конскага двара". Дырэктар Пішчыкаў па выніках абследавання абавязаў заг. сталоўкі Злотнікаву штодня мыць падлогі і не пускаць пабочных, выдзеліць прыбіральніцу для мыцця падлог у інтарнаце; галоўнаму механіку Мацеевічу загадаў выдзеліць працаўніка, які будзе сачыць за ўсталёўкай душа, прыборку душа праводзіць 3 разы ў тыдзень; дворніку Лукашу К.І. праводзіць штодзённую чыстку прыбіральні і раз у тыдзень хлараваць; заггасу Жукоўскаму зрабіць поўную ачыстку двара - вывезці ўвесь гной з-пад стайні і свінарніка.
Перад лістападаўскімі святамі была створана санітарная група ў складзе: Навіцкая, Мікалаева, Злотнікава, Каркота, Яршова і прызначаны шасцёра адказных дзяжурных па заводзе. Яны павінны былі адказваць за ахову і стан завода, правяраць замкі, складскія памяшканні, апячатваць склады сургучнай пячаткай. Ахова з 6 лістапада была пераведзена на казарменнае становішча. Гэтакія сур’ёзныя меры бяспекі былі звязаныя з рэзкім узмацненнем тэрарыстычнай актыўнасці падраздзяленняў Арміі Краёвай, якія пайшлі ў падполле.
Здараліся і невялікія радасці: свінарку Мілаш А.І. прэміявалі парасём і далі двухтыднёвы адпачынак. Перад 28 га-давінай Кастрычніцкай рэвалюцыі была абвешчана падзяка 29 рабочым і службоўцам.
Вытворчае заданне 1945 года не было выканана, піва было зварана 13149 гл пры плане 16 000 гл (82,2 %), жыгулёўскага бачкавога выпусцілі 12 721 гл, бутэлькавага 428 гл. Па напоях план выканалі на 78,9 % - 3157 гл пры плане 4 000 гл. Выпрацавалі сваёй электраэнергіі 58,2 тыс. квт. Лесапільны цэх перапрацаваў 777,7 м3 драўніны. У дапаможнай гаспадарцы ўтрымоўвалі карову, 7 свіней, 15 птушак, 11 парасятаў. Сабралі 9,5 цэнтнераў памідораў, 5 - агуркоў, 1,3 - капусты, 6,3 - морквы, 2,7- "бурачкоў", 33,2 - бульбы, 5,8 - жыта.
Невыкананне планаў кіраўніцтва завода тлумачыла недахопам кваліфікаваных рабочых і адмыслоўцаў; перабоямі ў забеспячэнні палівам; недастатковым попытам на прадукцыю, бліжэйшыя гандлёвыя арганізацыі рэалізаваць усю прадукцыю не могуць, а далёкія не могуць вывезці з-за перагружанасці чыг. транспарту.
Прыбытак 1945 г. склаў 98,3 тыс руб., фактычна 235,5 тыс. руб., але быў спісаны падатак з абароту з трафейнага піва ў суме 137,2 тыс. руб. Набыты 3 аўтамашыны. Асноўныя сродкі на 1.01.1946 - 1353039 руб., зменшыліся за год на 126 тыс. руб. Сабекошт піва прыкметна знізіўся, жыгулёўскага бачкавога да 76 руб., бутэлькавага да 97,7 руб. Ад піўзавода ў горадзе працавалі 6 ларкоў: № 1 на вакзале, № 2 на Перамогі, № 3 на Кіраўскай, № 4 , № 5, № 6 на Ліпавай.
Вытворчыя магутнасці на канец 1945 г. складалі: варачнае аддзяленне 44 тыс. гекталітраў у год, падвальнае - 35 тыс. гл. Сушыльнае і токавае - па 420 тон соладу, што давала выхад піва 21 тыс. гл. у год. Для павелічэння магутнасці патрабавалася пашырэнне сушыльнага аддзялення і токаў для прарошчвання соладу.

1946 г. Становішча пагаршаецца.

1946 год завод пачаў з запасам ячменю ў 77 т, соладу 48 т, лёду 600 м3, піўных бутэлек 105 тысяч і 234 бочкі. Дровы засталіся ў лесе, вывезці іх з-за адсутнасці аўтатранспарту і чыгуначных вагонаў не атрымалася. Энергетычнае абсталяванне завода засталося ранейшым: паравая машына 60 к. с., дызель 18 к.с., 2 электрагенератары, 20 электраматораў. Транспарт: 3 грузавыя аўтамабілі: 2 ГАЗ -АА і "Шэўрале". У дапаможнай гаспадарцы на адкорме карова, 7 свіней, 12 парасятаў, 24 гусі, 4 качкі, 3 курыцы.
На заводзе працавалі 3 стаханаўцы і 11 ударнікаў. 27 студзеня зацверджаны спіс з 10 працаўнікоў завода на атрыманне медаля "За доблесную працу". У першай палове 1946 г. выехалі ў Польшчу яшчэ 15 працоўных: Маліноўскі Г.А., Маліноўская Г.А. (3.01), Букатка Валяр’ян (8.01), Навіцкая Данута Антонаўна, Навіцкая Ганна Антонаўна, Якуць Генавефа Адамаўна (23.01), Гольмант Б.Ф. (27.01), Квінта А.К. (12.02), Вінча І.А (Н.У.) (20.02), Лукаш К.І (20.02), Галавачэнка Я.Г. (13.04), Міцкевіч Б.Б. (16.04), Танкевіч П.І. (24.04), Урбановіч С.К. (13.05), Барыла Генрых Канстанцінавіч (23.05). Арыштаваныя НКУС Заруба Ў.Я. з 7.02 па 7.03, шафёр Піліпенка (27.03), Івуць І.С. (29.03), Іванова А.А. (13.06), Аўчароў Я.Т. (18.07), начальнік цэха Маліна З. П. (15.08), буфетчыца Драгун А.К. (28.09).
Узімку завод працаваў з перабоямі з-за недахопу, як тады пісалі "дрывапаліва" і адсутнасці электраэнергіі. Планы па выпуску піва і ахаладжальных напояў не выконваліся: 1 квартал - бачкавое піва 56,3 %, бутэлькавае 7 %. Водпуск піва спажыўцам не вытрымліваўся: студзень 584,3 гл пры плане 1500, люты- 557 гл (1840), сакавік - 1360 гл (1660). Бракавала піўных бочак. На 1 красавіка ў скляпах заставалася 236 тысяч літраў піва.
Выканкам Гарсавета 4 красавіка заслухаў даклад дырэктара завода С.Ф.Пішчыкава аб працы за першы квартал і прыняў наступнае рашэнне:

• прасіць аблвыканкам і Міністэрства харчовай прамысловасці БССР запланаваць дастаўку дрывапаліва для завода з падачай 30 вагонаў штомесяц
• абавязаць дырэктара электрасеткі г. Ліда пры аварыйных спыненнях завода забяспечваць электраэнергіяй у начны час для адцяжкі піва з скляпоў;
• прапанаваць піўзаводу перайсці на торфа-паліва;
• прапанаваць тав. Пішчыкаву скласці тэхнічны разлік па капітальных выдатках і ўвайсці з хадайніцтвам у Міністэрства харчовай прамысловасці аб замене лакаматыва на новы магутнасцю 150 к. с.
• абавязаць дырэктара піўзавода і кіраўнікоў гандлёвых арганізацый упарадкаваць абарачальнасць бочкатары, арганізаваць падвойную абарачальнасць за дзень, праводзіць здачу бочка-тары з 8 раніцы да 9 вечары, рабіць вынятку і неадкладную здачу піўной бочкатары, занятай пад іншай прадукцыяй на базах і гандлёвых кропках;
• у сталовых, чайных і закусачных дазволіць продаж толькі бутэлькавага піва;
• абавязаць гандлёвыя арганізацыі рабіць прыём бутэлькавага посуду ад насельніцтва;
• тав. Пішчыкаву забяспечыць:
  1. бесперабойную працу бондарнага цэха па рамонце і выпуску новай тары;
  2. бесперабойную працу цэха безалкагольных напояў і іх рэалізацыю;
  3. правядзенне тэхвучобы з калектывам завода да ліпеня 1946 г. (ЗГА у Лідзе.Ф.55. воп.1 спр.10. арк.147-148).

15 красавіка выканкам прапанаваў гандлёвым арганізацыям з 10 траўня разгарнуць у горадзе гандаль ахаладжальнымі напоямі; арганізаваць гандаль півам і напоямі ў начны час на ст. Ліда, і абавязаў С.Ф. Пішчыкава забяспечыць гарадскія гандлёвыя арганізацыі ахаладжальнымі напоямі на вяснова-летні сезон "у дастатковай колькасці для поўнага задавальнення патрэб насельніцтва горада".
Ні ў красавіку, ні ў першай палове траўня піўзавод не выканаў спушчанага яму задання па піве і безалкагольных напоях, што ў той час расцэньвалася як зрыў дзяржаўнай праграмы. 25 траўня, за тыдзень да завяршэння месяца С.Ф. Пішчыкаў прызначыў начальніка планавага аддзела З.А.Мікалаеву адказнай асобай за выкананне дзяржплану па безалкагольных напоях і абавязаў яе забяспечыць выкананне вытворчага плану па "усіх асартыментах за травень 1946 года і пакрыць недахоп красавіка". Адказнымі за выкананне травеньскага плану па піве былі прызначаныя галоўны півавар П.І. Мікалаеў і зменныя півавары Ў.М. Саевіч і М.М. Галяева. Яны павінны былі забяспечыць бесперабойную працу піўнога цэха. (Архіў піўзавода. Загады 1946 г. Заг. 183).
Травеньскі план па напоях вырвалі, з півам не атрымалася. Высновы рушылі ўслед неадкладна: "Бяздзейнасць і адсутнасць належнага тэхнічнага кіраўніцтва з боку галоўнага півавара Мікалаева прывяло да зрыву варэння піва 13-17 чэрвеня і да доўгіх затрымак піва на талерках. У сувязі з гэтым галоўнага півавара Мікалаева Паўла Іванавіча з працы зняць. Пытанне аб вызваленні з трэстам узгоднена. За зрыў варэння піва 17.06 … зменнаму півавару Саевіч - строгая вымова з папярэджаннем". ЧВА галоўнага півавара быў прызначаны М.І. Крушэўскі.
17 чэрвеня дырэктар завода Сяргей Фёдаравіч Пішчыкаў быў узнагароджаны медалём "За працоўную доблесць". У той жа дзень піўзавод быў абследаваны санітарным інспектарам. Прапанавана пабяліць вытворчыя цэхі, абсталяваць і пусціць у працу аўтамат для мыцця бутэлек, зрабіць рамонт саладоўні, паправіць цепласеткі ў хмелевым аддзяленні, усталяваць вентылятар у брадзільным аддзяленні, зрабіць шафы для верхняй вопраткі, правесці ачыстку ад пылу, павуціння, бруду і непатрэбнага халусця варачнае аддзяленне, бутэлькавы цэх, скляпы, механічны цэх і машыннае, цэх безалкагольных напояў і двор.
29 чэрвеня на выканкаме Гарсавету ізноў быў заслуханы даклад дырэктара Пішчыкава і судаклад камісіі па абследаванні піўзавода. Адзначана, што ў першай палове 1946 г. піўзавод працаваў з перабоямі, прастой склаў 27 працоўных дзён па прычыне слабога догляду механічнага абсталявання. План па рэалізацыі за другі квартал не выкананы, пры плане ў 7 млн рублёў паступіла 4, 7 млн рублёў. У лютым меўся недахоп 15 910 кг ячменю. Атрыманне ячменю і перавозка яго на склады адбываецца бескантрольна і без прадстаўніка Нарыхтзбожжа. Нястача ячменю кладзецца на сабекошт. Адсутнічае графік водпуску піва. У красавіку тры дні водпуск піва не праводзіўся. Дырэктар не прыняў мераў для выпуску бутэлькавага піва пры наяўнасці бутэлек. Сталай брыгады на разліве піва няма. Праца не механізавана. 16-соскавая машына знаходзіцца ў разабраным стане. Пры напружаным становішчы з бочкатарай бандарны цэх працуе з перабоямі. Пішчыкаў не прыняў мераў да ўкамплектавання завода кваліфікаванымі кадрамі. Водпуск працоўных з завода адбываўся часцяком без паважлівых прычынаў. Працоўная дысцыпліна знаходзіцца на невысокім узроўні. На 24 чэрвеня соладу мелася на тыдзень, нараду на ячмень завод не меў. Выканкам вырашыў:

1. Прапанаваць дырэктару піўзавода перабудаваць працу так, каб у наступных кварталах вытворча-фінансавы план выконваўся ў тэрмін.
2. Абавязаць т. Пішчыкава
   • Выканаць рашэнне выканкаму ад 4.04.46 у частцы нарыхтоўкі дроў, выпуску бочкатары і бутэлькавага піва.
   • Прыняць рашучыя меры для навядзення працоўнай дысцыпліны на вытворчасці. Дабіцца паніжэнні цякучасці працоўнай сілы. Не дапушчаць звыштэрміновых работ без дазволу прафсаюза. Зрабіць разлік са ўсімі працоўнымі. Шырэй разгарнуць сацспаборніцтва і ўкамплектаваць завод працоўнай сілай.
   • Скласці графік прафрамонту механічнага абсталявання і асвоіць 40 % амартызацыйных адлічэнняў на бягучы і капітальны рамонт завода поўнасцю ў 1946 г.
   • Падняць ролю вытворчых нарад на належную вышыню, ставячы на абмеркаванне пытанні адказнасці майстроў і працоўных за эксплуатацыю і выкарыстанне абсталявання, абмяркоўваць прычыны прастояў завода. Вінаватых асоб за нядбалае стаўленне да дзяржаўнай уласнасці прыцягваць да адказнасці.
   • Дабіцца выбаркі піва і напояў, паводле заключаных дамоваў. Да 15 ліпеня зманціраваць 16-соскавы апарат на разліў бутэлькавага піва.
3. Прасіць міністэрства харчовай прамысловасці прыняць меры для забеспячэння завода сыравінай.
4. Прасіць аблвыканкам аб адводзе лясных масіваў на блізкай адлегласці ад Ліды з-за адсутнасці аўтатранспарту і гаручага для перавозкі дрывапаліва заводу.
5. Прасіць міністэрства дабіцца нараду на водпуск 5 тыс. м3 дроў, нарыхтаваных у лясных масівах Баранавіцкай і Маладзечанскай абласцях з падачай вагонаў для перавозкі дроў чыг. транспартам.
6. Давесці да ведама Белбрадтрэста, што з-за адсутнасці ў 1945 г. галоўнага інжынера і кваліфікаваных галоўных механікаў, а таксама адмыслоўцаў тэхнічнага нагляду за абсталяваннем завод меў частыя прастоі. Прасіць дапамагчы заводу ўкамплектаваць тэхнагляд кваліфікаванымі кадрамі.
7. Абавязаць дырэктары Пішчыкава і старшзавкама Міхайлоўскага палепшыць кіраўніцтва сацспаборніцтвам сярод рабочых і службоўцаў завода. Узяць пэўныя абавязальніцтвы па выкананні і перавыкананні вытворчага плану, аказаць практычную дапамогу ўдзельнікам спаборніцтва ў выкананні ўзаемных абавязальніцтваў. Рэгулярна праводзіць праверку вынікаў сацспаборніцтва і вынікі праверкі асвятляць у насценным друку і лепшых людзей памяшчаць на Дошку Пашаны.
8. Прасіць гаркам абавязаць сакратара першаснай партыйнай арганізацыі ўзмацніць працу па палітычным выхаванні калектыва завода. Ажывіць працу гурткоў па вывучэнні пяцігадовага плану 4-ай Сталінскай пяцігодкі
9. 
   Прапанаваць дырэктару піўзавода Пішчыкаву:
   • забяспечыць правядзенне тэхвучобы калектыву завод;
   • пагасіць запазычанасць дзяржаве ў суме 700 тыс. руб. да 5 ліпеня;
   • аднавіць бутэлька-налівачны апарат да 7 ліпеня;
   • сумесна з заггандлем у трохдзённы тэрмін распрацаваць графік-каляндар водпуску піва. Арганізаваць водпуск піва з 6 раніцы да 10 гадзін вечара падчас варэння піва, а пры адсутнасці варэння з 8 раніцы да 17 гадзін вечара.
10. За невыкананне рашэння гарвыканкаму ад 4 красавіка дырэктара Пішчыкава папярэдзіць. За паўтор падобных выпадкаў будуць ужытыя самыя строгія меры ўздзеяння. (ЗГА у Лідзе. Ф.55, воп. 1, спр.10, арк. 267-269.)

У сярэдзіне ліпеня для выхавання і вучобы на заводзе былі паселеныя дзеці-сіроты: Раманоўскі П.І., Рогаў І.І., Карзубава З.Д., Яськевіч Н.З., Сутулава К.С., Луткоўскі Н.С., Лапніцкі У.Д., Салаўёў У.У. Для іх была нанятая выхавальніца Шамко А.І.
26 ліпеня на паседжанні гарвыканкаму адзначана, што "адсутнічае ў гандлі піва ў бутэльках, асабліва ў сталовых і чайных, сітро і морс". Загадана павялічыць літраж тары для Ваенгандлю. (Там жа, спр.18, арк. 73.)
Назаўтра высветлілася, што завод знаходзіцца пад пагрозай прыпынку варкі піва - лёду засталося на 10-15 дзён. Вінаватымі былі вызначаныя начальнік склепа Дыбоўскі і былы галоўны півавар, першы - за безгаспадарлівы выдатак лёду і дрэннае яго захоўванне, другі - за адсутнасць належнага кантролю. Дыбоўскі атрымаў строгую вымову з папярэджаннем. ЧВА галоўнага півавара М. Крушэўскаму і начальніку склепа Дыбоўскаму было загадана ўзяць пад найстрогі кантроль выдатак астатку лёду. На працягу 2-3 дзён правесці доследы па ўжыванні раствораў солі для большай эканоміі лёду. Галоўнаму інжынеру Франчкоўскаму і галоўнаму механіку Новікаву было прапанавана распрацаваць практычны план прылады механічнага астуджэння, а таксама выкарыстанне зімнай вады ад раставання лёду. Для гэтай мэты Франчкоўскі быў камандзіраваны ў Менск у Белбрадтрэст з заданнем дабіцца атрымання кампрэсара і аміячнага раствору для халадзільнай устаноўкі. Усім загадана эканоміць лёд, спыніць хаджэнні ў склеп. (Архіў піўзавода. Загады 1946 г. Заг. 299.)
У верасні-кастрычніку з Баранавічаў завозіцца лёд. У верасні завод адмовіўся ад вагона некандыцыйнага ячменю, але пасля вагон быў рыняты з-за неўраджайнасці ячменю ў 1946 г.
У горадзе ў летні сезон працавалі 9 завадскіх ларкоў. У дырэкцыі часамі ўзнікалі праблемы з прадаўшчыцамі піва. Яны караліся за недалівы, антысанітарны стан, нястачу, нясвоечасовую здачу грошай.
Дысцыпліна падае. Пасля доўгіх гадоў ваеннай напружанасці наступіла разрадка. Дырэкцыя лютуе. Пад суд адпраўленыя 19 чал: за прагулы, за спазненне, за самавольны сыход з працы, за раскраданне дзяржаўнай уласнасці. Строгія вымовы атрымліваюць машыніст Шкурка І.У. і качагар Дурноў М.М. "Шкурка расхаджвае па заводзе ў падвальным памяшканні з бутэлькамі піва ў руках, пасля чаго напіваецца і забывае аб працы. Качагар Дурноў вырашыў сабе спакойна адпачываць у машынным аддзяленні, чым і дапусціў, што яго качагарка зусім патухла". Строгія вымовы ўжо не дапамагаюць, з’яўляюцца строгія вымовы з унясеннем у асабістую справу. 10 лістапада такую вымову з унясеннем атрымала зменны півавар В.М. Саевіч: "За нетактоўныя паводзіны на вытворчасці і ўчыненне дэбошаў". Але ўжо заўважаюцца і паслабленні. Шчыпачова Т.П. за прагул 14.03 атрымлівае толькі вымову з папярэджаннем.
Лістападаўскія святы сустрэтыя ў поўным узбраенні: ПСА пераведзена на казарменнае становішча, абумоўленыя меры на выпадак пажару, прызначаныя адказныя дзяжурныя, апячатаныя друкарскія машынкі, лічыльныя механізмы, дакументы, заведзеная кніга дзяжурстваў.
Сабекошт піва жыгулёўскага бачкавога ў параўнанні з 1945 г. павялічыўся і склаў 77,9 руб., бутэлькавага знізіўся - 86,59 руб. Пры ўсім пры гэтым прыбытак па заводзе склаў 232, 7 тыс. руб. На капітальны рамонт было выдаткавана 30,3 тыс. руб. За год былі пабудаваныя драўляныя ларкі (2,7 тыс. руб.), пракладзена каналізацыя (1,5), набыты транспарт (32,4), абсталяванне (0,7), с/г інвентар (2,4), 3000 рублёў пайшлі на культбыт. На працягу ўсяго 1946 года піўзавод працаваў нестабільна. Бракавала дроў, зваротнай тары, транспарту, змазачных матэрыялаў, лёду ў летні сезон, цукру і сыравіны. Пішчыкаў на паседжанні гаркаму партыі прасіў дапамогі. "Усе людзі кінутыя на нарыхтоўку лесу, бракуе ячменю. Дрэнна з забеспячэннем завода прадуктамі. Калі не забяспечыць завод палівам, ён можа спыніць працу". (ГААА у Гародні. Ф.3, воп.1, спр.35, арк. 10.) На завод былі накіраваныя нямецкія ваеннапалонныя, ім выплачана за працу 30,7 тыс. руб., працоўным за звыштэрміновыя работы выплачана 7,8 тыс. руб. Вытворчая магутнасць завода зменшылася ў параўнанні з даваеннай на 10 тысяч гл. Варачнае аддзяленне здольна было зварыць 65 тыс. гл., брадзільнае прапусціць - 33 тыс. гл., лагерны склеп змяшчаў 34 тыс. гл., саладовенныя токі маглі выдаць 600 тон соладу на 27 тыс. гл. піва. Фільтровачнае аддзяленне здольна было прафільтраваць 24 тыс. гл. Праблема аб’ёмаў піва ўпіралася ў сушылку, якая магла высушыць толькі 500 т соладу на 22 000 гл. (ЗГА у Лідзе. Ф.34, воп.1, спр.13. арк. 57.)
Па меркаванні М.П.Галяевай, якая да прыезду бачыла лепшыя савецкія піўныя заводы: "Лідскі піўзавод быў дапатопшчына. Халадзільных установак не было. Узімку нарыхтоўвалі лёд. Лёд секлі на Лідзейцы і ў возеры, вазілі на завод жыхары Раслякоў на конях. Астуджалі піва ў шымрах". Зварана было 15 824 гл. піва пры плане 20 тыс. гл. Піва было дрэннага колеру і смаку з павышанай кіслотнасцю. Тэхналагічны працэс парушаўся. Расход хмелю склаў 217 г пры норме 180 г. Перарасход хмелю абумоўлены пускам у вытворчасць хмелю трэцяга гатунку запасу 1943-44 гг. Ячмень пускаўся ў перапрацоўку без сартавання. Расход соладу 20,7 кг. У соладзе было павышаная колькасць механічных дамешкаў, і нізкая экстрактыўнасць. (Там жа, арк. 58.)
"Дапаможная гаспадарка была пушчана на самацёк, ніякага кантролю і ўліку працы не было. Ураджай нікчэмны. Маецца 29 курэй, але ніякага догляду за імі няма, і карысці няма." (Там жа, арк. 63).
Прыняты на працу 80 чалавек, звольнены 70. Да канца 1946 г. адміністрацыйны апарат завода быў укамплектаваны, але, мабыць, скончылася цярпенне ў кіраўнікоў Міністэрства харчовай прамысловасці.

1947 г. Замена дырэктара.

4 снежня 1946 г. на завод прыйшоў другі пасляваенны дырэктар: "На падставе загаду … з гэтага дня прыступаю да выканання абавязкаў дырэктара Лідскага піўзавода. Для прыёмкі і здачы спраў прызначаю камісію ў наступным складзе: гал. інжынер Франчкоўскі Г.Я, гал. бухгалтар Радзькоў Д.Т, гал. півавар Кукаў П.Ф, нач. планавага аддзела Мікалаева З.А., нач. забеспзбыту Савосцін П.А., нач. ПСА Старыковіч А.К., заг. склада гатовай прадукцыі Перапечка А.А., заг. склада сыравіны і матэрыялаў Корбут С.М., заг. ліманаднага цэха Клусевіч К., заг. лаб. Спасава Н.Н., інс. па кадрах Старыковіч У.А., старшыня мясцкама Кіян. Дырэктар Каланіцкі." (Архіў піўзавода. Загады 1946 г. Заг. 460.) Кіраўнік Белбрадтрэста Стэфан Трафімавіч Каланіцкі "высокі, прыгожы мужчына, вельмі добры чалавек" прыязджае ў Ліду і заступае на пасаду дырэктара. Новы дырэктар перш за ўсё арганізаваў у Баранавічах піўную базу. 10 снежня на пасаду дырэктара Баранавіцкай піўной базы быў прызначаны Кварт Самуіл Майсеевіч, праз месяц ён быў вызвалены, дырэктарам стаў Казлоў П.І.
Лімітамі па працы на 1947 г для завода ўстаноўлена колькасць ІТР - 6 чал, рабочых 42 чал. Зарплата была запланавана ў суме 169,6 тыс. рублёў. Колькасць працоўных на 1 студзеня складала 51 чалавек, з іх 3 стаханаўцы, 7 выдатнікаў, 8 ударнікаў. На здзельшчыне 26 чал. Завод прасіў павялічыць ліміты па працы: ІТР да 8 чал, рабочых да 60, паколькі планаваліся работы па капітальным і бягучым рамонтах, і трэба было ствараць сталую брыгаду рамонтных рабочых. Трэст адмовіў.
У студзені на завод накіравалі працаваць начальнікам аддзела кадраў і па спецработе былую партызанку А.П. Дзятлаву, у гэты час на заводзе працавалі нямецкія ваеннапалонныя.
Перад Міжнародным днём 8 сакавіка загадам па заводзе абвешчаная падзяка "за доблесную працу і добрую працоўную дысцыпліну лепшым ударніцам і стаханаўкам завода": Мураўёвай Пелагеі Іванаўне, Барсук Раісе Іосіфаўне, Кучаравай Кацярыне Іванаўне, Лучко Станіславе Іванаўне, Казёл Надзеі Іосіфаўне, Мацюнінай Марыі Нічыпараўне, Гаеўскай Марыі Юр’еўне, Мельнік Кацярыне Ціханаўне, Каралёвай Аляксандры Дзмітрыеўне, Савель Станіславе Казіміраўне, Жукоўскай Яніне Феліксаўне, Клусевіч Клаўдзіі Мікалаеўне, Галяевай Марыі Паўлаўне, Спасавай Ніне Мікалаеўне, Дзяшовай Ганне Мікалаеўне. (Архіў піўзавода. Загады 1947 г. Заг. 61.) У наступныя гады падобныя загады стануць традыцыйнымі. 13 сакавіка заводу прададзены дамы ў Расляках № 9-11 і № 49-65 з усімі надворнымі пабудовамі на агульную суму 22707 р. (Ф.55. воп.1, спр. 28. арк. 182.) Гэта былі дамы сем’яў, якія выехалі ў Польшчу.
У гэты ж дзень гарвыканкам у сувязі з пагрозлівым становішчам з забеспячэннем мукой і хлебам насельніцтва Ліды прапанаваў дырэктару Каланіцкаму наяўныя на заводзе млынавыя жорны і абсталяванне часова даць для памолу збожжа млынзаводу № 10. Мукі заставалася на 2-3 дні, млын у Гародні спыніўся, а млын млын-завода № 10 у Лідзе да пуску не быў гатовы. (Там жа, арк. 188.) Праз тыдзень становішча з хлебам яшчэ больш ускладнілася. З-за вясновага разліву і адсутнасці паліва на млыне лідзяне на працягу 2 дзён не атрымлівалі хлеба. Начальніка электрастанцыі Ягорова абавязалі адпусціць піўзаводу для завадскога млына 10 тон вугалю, дырэктара Каланіцкага абавязалі забяспечыць бесперабойную працу завадскога млына для памолу збожжа. (Там жа, арк. 211.)
Хлеб у горадзе ў пасляваенныя гады адпускаўся па хлебных картках. Кантынгент, якому выдаваліся карткі, па піўзаводзе на 24 красавіка складаў 199 чалавек: 7 службоўцаў, 91 рабочы, 76 дзяцей, 25 дарослых утрыманцаў. (Там жа, арк. 362.)
Перад святам 1 траўня 1947 г. усталявана завадская Дошка Пашаны. Лепшым стаханаўцам абвешчаная падзяка з занясеннем на завадскую Дошку Пашаны. Адзначаны: нам. галоўбуха Дзяшовая А.М, нач. безалкагольнага цэха Клусевіч К.М, брыгадзір бутэлькавага цэха Жукоўская Я.Ф., рабочыя Барсук Р.І., Савель С.К., Яскевіч Н.З., брадзільшчыкі Дыбоўскі Ч.М., Яцэвіч У.М., Воўк А., зліўшчыца Кучарава К.І., саладоўшчыкі Жукоўскі А.Д. і Май І.П., варшчык Рудкоўскі У.А., сушнякі Шот А.І. і Кляйноцкі А.К., машыніст Скрэнда К.М., электраманцёр Пакулаў С.І., шафёр Мельнікаў У.У., рамшчык Сямашка К.Ф., бондар Вансевіч К.І., ахоўнік Майсеевіч К.М. Падзякі атрымалі: Арэхва, Новік, Журомскі, Крушэўскі, Галяева, Арлоў, Буднікаў. (Архіў піўзавода. Загады 1947 г. Заг.114.)
У чэрвені некаторы час стаяў варачны цэх, кантынгент павялічыўся да 206 чалавек: 7 службоўцаў, 93 рабочых, 76 дзяцей, 30 дарослых. (ЗГА у Лідзе. Ф.55, воп.1, спр. 29, арк.33.) Гарадское кіраўніцтва абавязала дырэктара Каланіцкага пабудаваць на рынку ларок для продажу ахаладжальных напояў. 9 жніўня на выканкаме разглядалася пытанне аб паляпшэнні гандлю ахаладжальнымі напоямі, фруктовымі водамі і марожаным. У рашэнні было адзначана, што піўзавод вырабам і рэалізацыяй ахаладжальных напояў займаецца недастаткова. Каланіцкага абавязалі "арганізаваць бесперабойны і ў дастатковай колькасці выпуск ахаладжальных напояў усіх асартыментаў, у тым ліку і піва. Не дапушчаць перабояў на працягу летняга перыяду ў гэтым прадукце. Скласці дамовы з ўсімі гандлёвымі арганізацыямі на поўную рэалізацыю ўсяго асартыменту безалкагольных ахаладжальных напояў, які выпускаецца, не пазней 5 жніўня." (Там жа, арк. 310.)
У сувязі з начнымі рабаваннямі, якія пачасціліся, водпуск піва і напояў у ларкі пачалі праводзіць у памеры аднадзённай патрэбнасці. "Ніякія заявы ў далейшым аб выпадках крадзяжоў з ларкоў да ўвагі прымацца не будуць". (Архіў піўзавода. Загады 1947 г. Заг. 99.)
Пачасціліся выпадкі крадзяжу піва і на заводзе. Загадана: "Ахове завода дбайна правяраць усіх, хто праходзіць і праязджае на машынах, фурманках, а таксама правяраць усіх працоўных, службоўцаў і пабочных з ручной паклажай, што выходзяць з завода, і ў выпадку выяўлення піва або іншых прадметаў, якія належаць заводу, затрымоўваць, складаць акт і перадаваць у дырэкцыю для прыцягнення да адказу". (Там жа. Заг. 182.) 30 чэрвеня вызвалены ад пасады галоўны інжынер Франчкоўскі Я.С. ЧВА галоўнага прызначаны галоўны півавар Кукаў П.Ф. 1 ліпеня па скарачэнні штатаў давялося скараціць трох загадчыкаў складоў, экспедытара і табельшчыка.
З 8 ліпеня пачалася нарыхтоўка дроў з лясной дзялянкі "Нёман". Вывазка лесу праводзілася ўласным транспартам па два рэйсы ў дзень на машынах з прычэпамі. Нарыхтоўка дроў працягвалася да снежня.
У ліпені Каланіцкі з’ехаў у Менск на лячэнне, з 9 ліпеня па 8 жніўня загады падпісваў Савосцін - начальнік аддзела забеспзбыту. 10 верасня прыступіў да абавязкаў галоўнага півавара Ісак Іёнавіч Перац. Гэта быў шосты за пасляваенныя гады галоўны півавар: Пупко Марк Мейлахавіч, Бржазоўскі Л.С, Мікалаеў Павел Іванавіч, Крушэўскі Міхась Іванавіч (ЧВА), Кукаў Пётр Фёдаравіч, Перац І.І. 16 кастрычніка Выканкам прыняў рашэнне аб разгортванні перадсвяточнага гандлю і арганізацыі кірмаша ў Лідзе з 25 кастрычніка па 6 лістапада. Піўзаводу прапанавана пабудаваць два пункты па продажы водаў і піва на рынку і рэалізаваць за кірмашовыя дні прадукцыі не менш чым на 60 тыс. руб. (ЗГА у Лідзе. Ф.55, воп.1, спр. 30, арк. 167.)
У кастрычніку ў Гародню ў школу ФЗН адкамандзіраваны выхаванцы завода Раманоўскі П.І, Лапіцкі У.Д., Яскевіч Н.З., Карзубава З.Д., Луткоўскі Н.С. і рабочая ліманаднага цэха Савель Ст.
У гонар 30 гадавіны Кастрычніцкай рэвалюцыі за прыкладную, добрасумленную працу і добрую дысцыпліну атрымалі падзяку з занясеннем на агульназавадскую Дошку Пашаны: Барсук Раіса Іосіфаўна, Яневіч Уладзімір Міхайлавіч, Воўк Аляксандр Максімавіч, Кучарава Кацярына Іванаўна, Жукоўская Яніна Феліксаўна, Жукоўскі Адольф Дамінікавіч, Крушэўскі Міхась Іванавіч, Руткоўскі Уладзімір Антонавіч, Новік Міхась Міхайлавіч, Жыбарт Пётр Казіміравіч, Немчанка Кацярына Міхайлаўна, Мельнікаў Васіль Васільевіч, Федасееў Георг Мікалаевіч, Дзяшовая Ганна Мікалаеўна, Дыбоўскі Часлаў Мартынавіч, Пакулаў Станіслаў Іванавіч, Май Іосіф Пятровіч, Журомскі Кастусь Канстанцінавіч, Міхайлоўскі Гаўрыіл Касперавіч, Бязлепкін Васіль Васільевіч, Вансевіч Казімір Іосіфавіч, Мількоўская Апалонія Іванаўна, Шот Антон Іосіфавіч, Майсеевіч Аляксандр Лявонавіч, Какошка Іосіф Францавіч, Бубноўскі Кастусь Сцяпанавіч, Бугай Кастусь Антонавіч. З дапаможнай гаспадаркі завода выдадзены парасяты Пакулаву, Фралкову, Мілаш, Крушэўскаму, Ваўку, Дзятлавай, Тхарову, Калінічавай, Байцову, Мураўёвай, Журомскаму. (Архіў піўзавода. Загады 1947 г. Заг. 325.) У лістападзе на піўзаводзе кантынгент для атрымання хлебных картак скараціўся да 185 чалавек: 95 +7+59+24, у снежні падняўся да 195: 100+7+64+24. (ЗГА у Лідзе. Ф.55, воп.1, спр. 30, арк. 215 і 217.) Піўзавод абавязалі ўзяць шэфства над інвалідам 1 групы Анікеевым, які жыў на вул. Варшаўскай, 46.

1948-49 гады. Рэзкі ўздым.

З трох першых месяцаў 1948 года адзін месяц Каланіцкі правёў у Менску, загады падпісваў начальнік аддзела забеспзбыту Савосцін. Працоўнай дысцыпліне гэтая акалічнасць не спрыяла.
5 студзеня "самавольна наведалі склеп праз зачыненыя дзверы" рабочыя Барсук Ф.М. і Рагатка К.Т., за што атрымалі строгую вымову з папярэджаннем. Арлоў і Тананушка пасля працы заставаліся папіць піва.
14 студзеня сушняк Кляйноцкі пры курэнні ледзь не спаліў сушню, атрымаў строгую вымову. Адзначаліся неаднаразовыя спазненні на працу, заўважаныя Хуляеў, Жыбарт, Барсук, Казіміроўскі, Уліта.
За год змяніліся чатыры начальнікі ПСА: Валуеў П.А. і Карпенка І.Л. - у першыя два месяцы, Марчанка Я.Н. пратрымаўся да чэрвеня, быў арыштаваны, яго змяніў Крымаў С.У.
Нарыхтоўка лёду прайшла дрэнна. На 28 студзеня было нарыхтавана 1541 т лёду пры плане 5500 т., не спрыялі пагодныя ўмовы - лёд тонкі, няроўны і дробны. Працавалі 30 фурманак замест 58.
Не былі складзеныя дамовы з сялянамі. За куб лёду плацілі 6 руб. 65 кап. Лёданарыхтоўкі вяліся да 19 сакавіка.
2 лютага прыйшоў з Гарадзенскага шклозавода вагон бутэлек навалам. Прадавалі салодзіны па кошце 75 кап. за вядро. У лютым у Баранавічах была створана піўбаза. Козлова П.А. за сыход з працы аддалі пад суд. У сакавіку на завод прыйшоў працаваць слесарам Фішбайн Азем Ізраілавіч, у траўні прыходзіць галоўным бухгалтарам Пушкароў П.А. Атрымана новая машына ЗІС-5. Кіроўца Мельнікаў У.У. за безаварыйную працу атрымаў першую завадскую прэмію.
У красавіку паступілі скаргі з боку спажыўцоў і гандлёвых арганізацый на выпадкі продажу піва з пахам газы і бензіну. Дырэктар Каланіцкі загадаў:

1. Заг. склада гатовай прадукцыі і тары тав. Хахлову і Перапейку А.А. строга праглядаць тару, якая паступае ад спажыўцоў. Забруджаную тару не прымаць;
2. Галоўнаму півавару т. Перцу і начальніку цэха безалкагольных напояў т. Клусевіч К.М. строга сачыць за якасцю мыцця тары, гэтак жа ўзмацніць бракераж гатовай прадукцыі, узмацніць кантроль за нармалёвым напаўненнем півам і напоямі, як бочак, так і бутэлек. (Архіў піўзавода. Загады 1948 г. Заг. 107.)

10 красавіка паніжаны цэны: піва бачкавое за літр - 9 руб. 60 кап., бутэлькавае - 11 руб. 20 кап, напой на цукры за літр - 4 руб., сіроп на цукры - 12,5 руб., сіроп на сахарыне - 5 руб., сіроп сумесь 50% цукру - 7,5 руб.
27 траўня працаўнікі завода адзначаны грашовымі прэміямі. "За перавыкананне плану па асартыменце і паніжэнне сабекошту прэміяваны ст. бухгалтар Пушкароў П.А. у памеры 400 руб., начальнік забеспячэння і збыту Савосцін П.А у памеры 300 руб., майстар безалкагольнага цэха Клусевіч К.Н. у памеры 250 руб." (Архіў піўзавода. Загады 1948 г. Заг. 139.)
У чэрвені прэміяваны Дзяшовая, Крушэўскі, Чупрын. 28 чэрвеня дзяжурны слесар Хамякоў атрымаў строгую вымову за грубіянскі зварот з ужываннем сілы: разбіў аб стол чарнільны прыбор. 3 ліпеня запушчаны лесапільны цэх і слесар Фішбайн А.І. прызначаны ЧВА галоўнага інжынера. З 10 ліпеня галоўным стаў Левін Ісак Рафаілавіч. 22 ліпеня сыйшла ў дэкрэтны адпачынак майстар безалкагольнага цэха Клусевіч. 15 лістапада прыбылі пяць вагонаў ячменю. У той жа дзень за эканомію электраэнергіі прэміяваны электраманцёр Пакулаў С.І. у памеры 600 руб. На заводзе паступова аформілася здаровае ядро. Да 8 сакавіка, 1 траўня і 7 лістапада рабочыя і інжынерна-тэхнічныя работнікі адзначаныя падзякамі. У сакавіку адзначаныя Дзяшовая, Галяева, Спасава, Клусевіч, Барсук, Мілаш, Кучарава, Немчанка, Мальвінская, Мураўёва, Мімякоўская, Жукоўская, Дудко, Вераценнікава, Нікіціна, Бязлепкіна. Перад 1 траўня з занясеннем на Дошку Пашаны - Жукоўская, Сырыцкая, Мураўёва, Дудко, Вераценнікава, Мальвінская, Перац, Крушэўскі, Воўк, Немчанка, Новік, Клусевіч, Барсук, Нікіціна, Міхайлоўскі, Шот, Мельнікаў, Пакулаў, Май, Какошка, Руткоўскі, Бязлепкін, Вансевіч К., Кляйноцкі, Мілаш, Юдэнка, Майсеевіч. Журомскі, Семашка, Гайда, Бубноўскі. (Архіў піўзавода. Загады 1948 г. Заг. 118.)
У лістападзе за добрасумленную працу і добрую працоўную дысцыпліну адзначаны падзякамі з занясеннем фотакартак на агульна-завадскую Дошку Пашаны: Жукоўскі А.Д., Май І.П., Шот А.І., Кляйноцкі А.К., Дыбоўскі Ч.М., Яневіч У.І., Кучарава К.І., Новік М.М., Мальвінская П.Б., Покулеў Ст. І., Какошка І.Ф., Жукоўская Я.Ф., Юдэнка Я.У, Мельнікаў У.У., Вансевіч К. І., Барсук Р.І., Нікіціна Ў.І., Ермакова Ў. М., Бязлепкін У.У., Руткоўскі К.С., Мілаш А.І., Бубноўскі К.С., Крыванос А.І., Пушкароў П.А., Шыцікава К.Я., Герасімовіч Я.І., Міхайлоўскі Г.К., Гайда С.У., Майсеевіч А.Л. (Там жа. Заг. 216.)
У 1948 г. быў перавышаны ўзровень вытворчасці 1940 г., выраблена 29409 гл. піва, дадатак да 1947 г. склаў 10418 гл. Павялічыўся і выпуск напояў - 3417 гл.
5 лютага 1949 г. загадчыцай лабараторыі прызначаная Смірнова Галіна Фёдараўна.
У гонар 1 траўня за прыкладную добрасумленную працу і добрую працоўную дысцыпліну абвешчана падзяка з занясеннем фотакартак на агульназаводскую Дошку Пашаны стаханаўцам Шот, Руткоўскаму, Шыбакову, Сырыцкай, Кабешавай, Шыцікавай, Смірновай, Дудко, Новік, Бязлепкіну, Вансевічу К., Міхайлоўскаму, Клічэнку, Ермаковай, Дыбоўскаму, Маю, Перцу, Галяевай, Крушэўскаму, Мельнікаву, Пакулаву, Юдэнку, Пушкарову, Бубноўскаму, Крукаву, Мілаш, Ваўку А.М. (Архіў піўзавода. Загады 1949 г. Заг. 40.)
16 чэрвеня сапсавалі матор і закіс затор. Спасава звольнілася з завода. Пасля дэкрэтнага адпачынку яе паставілі нарыхтоўшчыкам сельгаспрадукцыі, і яна звольнілася.
На сесіі гарадскога Савета дэпутатаў працоўных 21 ліпеня пракурор Гаваркоўскі адзначыў, што піўзавод выпускае няякасную прадукцыю. Праграму першага паўгоддзя па вале завод выканаў на 67,9 %, у адпускных коштах на 77,8 %. Пакупнікі не атрымалі прадукцыі на 2624 тыс. руб., з прычыны чаго не дадана дзяржбюджэту падатку з абароту ў суме 563,5 тыс. руб. Станцыя Ліда не падае піўзаводу вагонаў. У выніку невыканання плану рэалізацыі піва завод не дадаў Дзяржбанку ў лік касавага плану за першае паўгоддзе 620 тыс. рублёў. Якасць піва ў апошні час значна пагоршылася. Дырэктар Каланіцкі папярэджаны аб прыняцці найстрогіх мер уздзеяння ў выпадку невыканання плану рэалізацыі. (ЗГА у Лідзе. Ф.55, воп.1, спр. 45, арк. 58-66.)

1971 г.
Вартасць асноўных вытворчых фондаў на 1.01.1971 год склала 1 283,2 тыс рублёў. У цэху разліва безалкагольных напояў зманціраваная лінія прадукцыйнасцю 6000 бутэлек у гадзіну.
Пастановай МХП БССР ад 28 ліпеня піўзаводу прысвоена званне "Прадпрыемства высокай культуры вытворчасці". У жніўні Дзяржкамітэт стандартаў пры Савеце Міністраў СССР прысвоіў піву "Лідскае" "Знак якасці". Гэта быў першы лідскі тавар, адзначаны пяцікутнікам. Лідскаму піўзаводу падпарадкаваны Наваградскі піўзавод.

Распавядае Э.Б. Выгоўскі.
"У 1971 г. галоўным інжынерам на піўзаводзе быў Раманоўскі Ўладзімір Мікалаевіч. Сляпцову хутка 70 гадоў, Раманоўскаму 50. Быўшы ў камандзіроўцы Сляпых даведваецца, што Раманоўскі запрасіў другога сакратара гаркама партыі Шарыка і яны правялі сход - пара маладым даць дарогу і вызваліць дырэктара, большасць маўчала, як звычайна. Сляпых па прыездзе пайшоў у гаркам: "Як гэта так, без мяне". Першым тады быў Кабяк С.Т, уваліў Шарыку і даў каманду: "Вось вам тыдзень тэрміну, прыбраць з завода абодвух, не ўмеюць жыць разам, хай жывуць асобна. Прадпрыемства стабільнае, змена адбудзецца бязбольна". Кадравікі дазналіся, што ў мяне ў дыпломе - " інжынер харчовай прамысловасці". 9 лютага 1971 г. тэлефануюць: "Ідзі да піўзавода, там цябе чакаюць дырэктар і першы сакратар". Мы тады будавалі піянерскі лагер у Бурносах. Думаў што-небудзь па піянерскім лагеры. Прыходжу, стаяць. У жыцці ніколі не хадзіўшы на піўзаводах.
- Пайдзем паходзім па піўзаводзе.
Сляпцоў, Кабяк і я, хадзілі - цікава.
- Заўтра на 9 гадзін прыходзь у гаркам. Вазьмі партбілет.
Назаўтра ў 9 гадзін прыходжу. Было планавае бюро гаркаму. Выклікаюць, ставяць, зачытваюць маю біяграфію.
- Ёсць прапанова прызначыць дырэктарам піўзавода.
Я асалапеў:
- Адмаўляюся. Я нават брыгадай не кіраваў.
- Не можаш - навучым, не жадаеш - прымусім.
- Дырэктарам не буду. У мяне няма досведу кіраўніцтва прадпрыемствам.
- Ты тры месяцы ўжо быў дырэктарам завода электравырабаў. На калегіі выступаў.
- Не. Не, не пайду.
- Партбілет пакладзі на стол.
- Не вы мне яго давалі. Давала партыйная камісія - дастаў партбілет, паказаў і назад у кішэню.
- Малайчына, - гаворыць Кабяк, - не губляешся.
- А галоўным пайдзеш? - пытае Папова Н.І., яна тады трэцім была.
- Дома параюся.
- Нам патрэбен канчатковы адказ.
- Сляпцоў 18 гадоў дырэктар, яго паважаюць. Я не маю досведу.
- Дык ён ужо пенсіянер.
- Дырэктарам не згодны.
- Добра. Раманоўскага ў міністэрства, Сляпцова пакідаем дырэктарам, вас - галоўным.

Як я потым зразумеў, мяне паволі рыхтавалі і правяралі. У студзені на партканферэнцыю адправілі. У нумары пасялілі з генералам, лётчыкам. Высвятлялі, колькі гарэлкі я магу выпіць. Увечар у рэстаране і потым у нумары да раніцы. Кастынг я прайшоў.
Назаўтра Сляпцоў і я на таксі, нам давалі такія талоны для праезду на таксі, у Менск, у міністэрства. Мяне зацвердзілі, і наступныя два гады я прапрацаваў галоўным інжынерам піўзавода.
- Я табе дапамагу, ты кіруй - сказаў Сляпцоў. Мы з Касыгіным з аднаго году, яму можна краінай кіраваць, а мне піўзаводам нельга.

Зарплату нам далі аднолькавую - па 180 руб. У заробку я моцна страціў"

1972 г.
З сакавіка завод у падначаленні аб’яднання піваварнай безалкагольнай і вінаробнай прамысловасці Міністэрства харчовай прамысловасці БССР "Белпівапрам". Ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі ўзнагароджана Шыцікава К.Е., ордэнам "Працоўнага Чырвонага Сцяга" - Галяева М.П., медалём "За працоўную доблесць" - Пакулаў С.І. У кожным квартале прадпрыемства па выніку рэспубліканскага сацспаборніцтва сярод прадпрыемстваў харчовай прамысловасці БССР займала першае месца з уручэннем грашовай прэміі і пераходнага сцяга Мінхарчпрама БССР і ЦК прафсаюза працоўных харчовай прамысловасці.

Дасягненні завода пад кіраўніцтвам Э.Б. Выгоўскага.

1973 г.
Пайшоў на заслужаны адпачынак Сляпцоў Георг Арцёмавіч. Дырэктарам завода прызначаны Выгоўскі Эдуард Барысавіч.
"У 1973 г. калі Сляпцову споўнілася 69 гадоў, гаворыць: "Усё годзе, пайду дахаты".
З ушанаваннямі праводзілі яго на пенсію. Мы з ім жылі ў адным доме за магазінам "Камсамольскі". Домік пабудовы 1926 г. Кватэру, калі сыходзіў з "Электравырабаў", я аддаў галоўмеху, ён сваю двухпакаёвую таксама аддаў. Цэлы ланцужок змен кватэр адбыўся. У тыя гады не "хімічылі" з кватэрамі." Пабудаваны будынак кампрэсарнай, у ім абсталявана механічная майстэрня, памяшканне старой майстэрні пераабсталявана ў матэрыяльны склад для захоўвання сыравіны і матэрыялаў. Ліквідавана старая саладоўня, на пляцоўцы, якая вызвалілася пабудаваны і абсталяваны цэх для разліву бачкавога піва. У цэху ўсталяваны апарат для разліву бачкавога піва, эканструяваны рацыяналізатарамі завода пад кіраўніцтвам Кузьмы Браніслава Вікенцевіча. Праведзеная рэканструкцыя сістэмы астуджэння хмелесховішча, укаранёна ўжыванне молатага хмелю пры вытворчасці піва. Камсамольскай брыгадзе Ванды Ткач прысуджана званне "Лепшая брыгада" па МХП БССР з уручэннем прэміі і вымпела. У спаборніцтве па МХП БССР вытворчаму ўчастку разліву піва прысвоена званне "Лепшы вытворчы ўчастак". У III квартале ў сацспаборніцтве завод заняў першае месца ў рэспубліцы. Яму ўручана грашовая прэмія ў суме 2 300 рублёў і сцяг Мінхарчпрам БССР і БРК прафсаюзаў.
У кнізе водгукаў Лідскага піўзавода запісана: "22 верасня 1973 г. Чэхаславацкія буйныя спецыялісты па піцці піва пацвярджаюць самую лепшую якасць лідскага піва ва ўсёй Расіі. Гэта ў першы раз, калі дэгустацыя піва ў Расіі праводзіцца, як у ЧССР."

1974 г.
Уведзены новы цэх складавання і транспартоўкі парожняй тары, брадзільны склеп, аддзяленне асвятлення і астуджэння сусла. Сканчаюцца работы на кампрэсарнай лагернага склепа, градзірні. Уведзены цэх разліва піва ў бочкі.

Распавядае Э.Б. Выгоўскі:
"Гэта было ў 1974 г. Я быў у Кляцкова, як раз у яго ў гэты час быў Аляксей Аляксеевіч Смірноў - сакратар ЦК па прамысловасці.
- Рады з табой пазнаёміцца. Вельмі падабаецца лідскае піва. Заўтра буду ў Лідзе, падыходзь.
У ДА была нейкае нарада, я падышоў да яго.
- Якія праблемы? Жадаю, каб Лідскі піўзавод развіваўся. Выйдзі на Папову, аформі дакументы і прыязджай у ЦК.

Менавіта ён прыняў рашэнне. Вылучылі ліміт на будаўніцтва. У міністэрстве грошай няма. "Хто даў ліміт - хай дае і грошы". Знайшлі і грошы. Дзякуючы А.А. Смірнову правялі рэканструкцыю. Галоўнае было стварыць базу для далейшага развіцця. Вада, каналізацыя, цяпло і холад. Калі ўсё гэта ў дастатковай колькасці ёсць, можна развівацца без асаблівых цяжкасцяў. Тады, напрыклад, на балоце ўзвялі кампрэсарную. Дагэтуль будынак стаіць і не даў ніводнай расколіны. Энергетыку ўсю зрабілі. Наступныя 20 гадоў завод мог спакойна існаваць".

1975 г.
17 снежня па выніках рэспубліканскага агляду па рацыянальным выкарыстанні водных рэсурсаў і прадухіленні забруджвання рэк і вадаёмаў сцёкавымі водамі сярод прамысловых прадпрыемстваў і арганізацый рэспублікі Беларускай рэспубліканскай радай навукова-тэхнічных таварыстваў, дзяржаўным камітэтам Савета Міністраў БССР па ахове прыроды, Прэзідыюмам Рэспубліканскай рады Беларускага таварыства аховы прыроды заводу ўручаная Ганаровая грамата.
Распавядае Тыртых (Чэпелева) Галіна Уладзіміраўна, мікрабіёлаг з 1968 па 1982 г.:
"Работа мікрабіёлага - санітарны кантроль на заводзе, чыстата, культура вытворчасці і мікрабіялагічны кантроль. Задача: выявіць мікрафлору - шкоднікаў вытворчасці і знішчыць іх. Сусла - спрыяльнае асяроддзе для мікрафлоры. Праверка на трох этапах у працэсе браджэння. У боксе праводзіцца пасеў. Удакладняецца, ці няма шкодных мікраарганізмаў і ці дапусцімая іх колькасць. Допуск для кішэчнай палачкі - адна на 100 мл. Калі болей - праводзіцца санітарная апрацоўка.
Інфіцыяванне ідзе ў падвале. Павінен быць чыста вымыты посуд. Рабочыя мыюць посуд, 35 ёмкасцяў трэба вымыць. Мікрабіёлаг павінен праверыць, вынікі будуць толькі цераз 2 дні. А працэс ужо не пайшоў, яго не спыніш. Я ўвяла бальную сістэму адзнакаў. Калі пры пасеве было ад 0 да 5 - ставіла "пяцёрку". Зрабіла дошку і пісала "добра" і "выдатна". Не дай бог "двойка", караліся, пазбаўляліся прагрэсіўкі. Яны даказвалі, пярэчылі: "Пакажыце, як мыць, навучыце!". І не адзін раз лазіла ў ёмкасці, мыла. На лініях разліву кожны дзень патрэбна прафілактыка.
Людзі былі вельмі адказныя. На заводзе была вельмі высокая дысцыпліна вытворчасці. Крушэўскі, Галяева навучаны былі - чыстата, парадак, мыццё, дэзінфекцыя, рэгулярнасць. Якасць трымалася за кошт санітарыі."

1976 г.
Загадам МХП БССР ад 6 красавіка створана Лідскае вытворчае аб’яднанне піваварнай прамысловасці. У яго склад увайшлі Гарадзенскі і Наваградскі піўзаводы. Лідскі піўзавод стаў галаўным прадпрыемствам аб’яднання.
Распавядае Кудзіна Яніна Францаўна:
"Да нас далучылі яшчэ два піўзаводы. Мы ездзілі ў Гародню і Наваградак. Спрабавалі зварыць добрае піва. У іх і ахалоджвання не хапала, браджэння не было нармальнага, і дрожджы яны ў нас бралі."
У II квартале прадпрыемства стала пераможцам рэспубліканскага сацспаборніцтва. 15 ліпеня "За паспяховае выкананне заданняў дзевятага пяцігадовага плану і ў сувязі са 100-годдзем з дня заснавання" завод узнагароджаны ордэнам "Знак пашаны". 5 жніўня Ганаровай Граматай ВС БССР узнагароджаныя генеральны дырэктар аб’яднання "Лідапіўпрам" Выгоўскі Э.Б,, старэйшы майстар Крушэўскі М.І., брадзільшчыца Свідэрская Т.І. Граматай ВС БССР узнагароджаны машыніст халадзільна-кампрэсарнай станцыі Гурнач І.І., кантралёр гатовай прадукцыі Яцэвіч М.У. У гонар юбілею адмыслоўцамі завода створаны новы гатунак піва "Наша марка". На ўрачыстасці ў Ліду 7 жніўня былі запрошаныя кіраўнікі ўсіх прадпрыемстваў горада, а таксама латвійскія і літоўскія півавары. Кінастудыя "Беларусьфільм" зняла дакументальны фільм аб піўзаводзе.
Распавядае Э.Б. Выгоўскі:
"Генеральным дырэктарам мяне прызначылі ў траўні 1976 года. Далучылі Наваградскі і Гарадзенскі піўзаводы. Стваралі новую сістэму кіравання. Звычайна аб’яднанні ў абласных цэнтрах фармавалі, Ліда - выключэнне. Кабяк тады быў старшынём аблвыканкаму. Кляцкоў мяне ведаў. На адным з бюро абкаму разглядалася пытанне аб выкананні 5-гадовага плану. Мы план не выканалі. Была вызначана рэканструкцыя, а яе не зрабілі, грошай міністэрства не выдзеліла, а лічбы плану засталіся. Дакладвалі харчавікі і мы. Чуй першым дакладваў: "Аб распаўсюджванні досведу Лідскага камбіната харчовых канцэнтратаў…". Другім пытаннем было "Аб выкананні 5-гадовага плану Лідскім піўным заводам"
Чуй выходзіць з паседжання і шэпча мне:
- Не стаў ніякіх задач.
Ён свой даклад пабудаваў па прынцыпе: міністэрства павінна, аблвыканкам можа, партыйныя органы маглі б.
- Ты што сюды прыйшоў нас вучыць?- узарваўся Кляцкоў.
Я дакладваў па іншаму: "Мы дамовімся, мы ўвядзём, мы зробім, мы ўзмацнім". Тады мы прымалі 4-5 вагонаў тары і адпраўлялі 4-5 вагонаў піва аж да Масквы. Кляцкоў сказаў: "Бачу, што людзі думаюць. Дырэктар даклаў, як збіраецца вырашаць праблемы". Планавалася мне вымова, абмежаваліся "прыняць да ўвагі". Вымову па партыйнай лініі аднойчы ўсё ж атрымаў - за адсутнасць росту шэрагаў членаў партыі, як член бюро. Да 100-годдзя завода мы рыхтаваліся сур’ёзна. ЦК Беларусі выйшаў на прамысловы аддзел ЦК Саюза аб магчымасці ўзнагароджання завода. Усе матэрыялы пайшлі праз ЦК, а з міністэрства ніхто не варухнуўся. Выклікаюць мяне ў Маскву ў ЦК. Дзве гадзіны праседзеў у кабінеце ў Ігнацевай, потым яна стала намеснікам міністра харчовай прамысловасці СССР: размаўлялі аб усім, нават аб тым, як завадчане дапамагалі абутнікам падчас штрайку 1936 года. Тэхніка-эканамічныя паказчыкі ў нас былі вельмі высокія. 45 месяцаў запар атрымлівалі прэміі. Проста з кабінета патэлефанавала ў Міністэрства: "Разбярыцеся, чаму няма прадстаўлення на ўзнагароджанне Лідскага піўзавода, хто там у вас не жадае далей працаваць?". - Едзьце дадому, завод будзе ўзнагароджаны ўрадавай узнагародай.

Праз тыдзень патэлефанаваў памочнік і паведаміў аб узнагароджанні ордэнам "Знак пашаны".
- Назавіце дату, калі вы будзеце адзначаць?
- Мы запланавалі ў жніўні.
- Мы паспеем.
Толькі тры піваварныя прадпрыемствы Савецкага Саюза былі ўзнагароджаныя ордэнамі: Ленінградскае аб’яднанне імя Сцяпана Разіна - ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, Маскоўскі піваварны завод імя Бадаева - ордэнам "Знак Пашаны" і Лідскі піўзавод. Дзве сталіцы і Ліда. Харчавікі да гэтага часу, у лютым па выніках пяцігодкі атрымалі ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга. На банкеце ў іх у сталовай пры Паповай у віншаванні я сказаў: "Думаю, што хутка таксама атрымаем". Папова адрэагавала: "Ну вы даеце!".
На ўрачыстасці Кляцкоў прыехаў. Міністэрскае кіраўніцтва было. Людзі былі задаволеныя. Завод выглядаў вельмі прыстойна. Тэхнічныя паказчыкі адпрацаваныя былі ўсе".

Распавядае Знімяроўская (Сакалоўская) Галіна Браніславаўна:
"У чэрвені 1976 г. мяне прынялі на працу. Гэта быў год стагоддзя завода. Начальнікам АК быў Сакалоў, я яму прыглянулася, і ён паставіў мяне асістэнтам сцяганосца на ўрачыстым сходзе. Турко Міша нёс сцяг, а я і Ванда Ткач на сцэне стаялі каля сцяга. Ёсць фотаздымак: Чуй сядзіць у прэзідуеме на сцэне ў крэмпленавай новай сукенцы з белым каўнерыкам, Выгоўскі выступае, а мы ўтраіх са сцягам стаім углыбіні сцэны. Сакалоў вельмі хваляваўся, ходзіць па лесвіцы, нярвуецца: а раптам ты не прыйдзеш. А я прыйшла ў белай блюзцы і карычневай спадніцы. Узялі мяне ў лабараторыю. Загадчыцай была Паліна Фёдараўна Смірнова - своеасаблівы чалавек, дзіўных парой уяўленняў і поглядаў. Побач з ёй я прайшла добрую школу. У лабараторыі тады працавалі Смірнова, Галіна Ўладзіміраўна Чэпелева (Тыртых) і мікрабіёлаг Маркелава. Галяева і Смірнова - жанчыны аднаго ўзросту, аднаго ўзроўню, кантактавалі, але блізка не сябравалі. Смірновай ужо няма. Муж яе рана памёр, дачка і сын выехалі з Ліды. Хімікам-лабарантам я прапрацавала 8 гадоў. Завочна вучылася ў ВНУ. Хадзіла на курсы кіроўцаў, у абед, у час перапынку бегала на кіраванне. Паліна Фёдараўна - строгая, не дазваляла сыходзіць у рабочы час. Калі здала на правы, і ў мяне з’явілася машына, мы ўставалі ў 5 раніцы і ехалі на аўтамабілі ў грыбы. Яна прыходзіла на працу ў 9, а нам дазвалялася прыходзіць у 9.30. Мы набіралі па вядру баравікоў за 1,5 - 2 гадзіны. Ёй падабалася збіраць грыбы. П.Ф. да мяне добра адносілася, я добра рабіла аналізы."

Распавядае Пер’ева (Лапата) Яўгенія Станіславаўна:
"У 1976 годзе прышла на піўзавод. Начальнік АК Сакалоў сказаў: "У нас для Вас месца няма - ёсць рабочыя месцы, але Вы ж не пойдзеце?" Я згадзілася пайсці рабочай. Накіравалі працаваць у падвал. Было на заводзе тады тры цэхі: варачны-падвал, саладоўня і разлівачны. Год ці паўтара адпрацавала рабочай, стала дзяжурным зменным тэхнолагам. Слізкі графік, тры змены. Дзесяткі чанаў, да кожнага трэба падысці, правесці замеры, як зняліся дрожджы, як асвятлілася піва, даць указанні рабочым. Пасля 7 сутак спіртавога браджэння пералівалі моцнае, неасветленае піва - "зоську" з варачнага ў падвал. Мы не мелі права памыліцца, парушыць тэхналогію. 89 танкаў, ціск павінен быць 0,4 - 0,6. Трэба замерыць шчыльнасць, запісаць у журнал, што рабіць. Начальнік участка глядзіць, што піша тэхнолаг, ці гатова піва для перапампоўкі. Практыка - велізарная справа. Усялякае бывала - варка не пойдзе, і ціск не трымае."

1977 г.
Тры кварталы завод займаў у рэспубліканскім сацспаборніцтве прадпрыемстваў лёгкай прамысловасці першае месца. Штораз прадпрыемства ўзнагароджвалася грашовай прэміяй у суме 4 200 рублёў.
Распавядае Тыртых Галіна Уладзіміраўна:
"1 траўня мы прыходзілі на завод з дзецьмі, з сем’ямі. Адлік часу. Бачылі дзяцей, бачылі поспехі. Сустракаліся, апраналіся святочна. Па цэхах, у бытоўках ставілі сталы, да дэманстрацыі елі, выпівалі па чарцы. Спаборнічалі ў афармленні калонаў. Выдаваліся прэміі. Святочныя стасункі, калектыўныя. Пачастункі, рыбку прыносілі. Але без лішняга."

1978 г.
Увялі ў вытворчасць комплексную сістэму кіравання якасцю - першымі сярод прадпрыемстваў сваёй галіны. Асвоілі танізавальны напой "Байкал". У чэрвені на базе аб’яднання "Лідапіўпрам" праходзіў рэспубліканскі семінар півавараў.

1979 г.
Напою "Бураціна" прысвоены "Знак якасці", тэрмін яго захоўвання павялічаны да 9 сутак.

1980 г.
На заводзе было трое коней, якія выкарыстоўваліся для падвозкі тары, бутэлек. Міністэрства загадала ўтрымоўваць бычкоў. Пагадзіліся даглядаць дапаможныя рабочыя Бальцэвіч, Буель і інш., за гэта ім завод даплочваў 20 % тарыфнай стаўкі. Адрамантавалі старыя стайні, затым зрабілі з цэглы прыбудову. Бычкі набралі па 400 кг.

1981 г.
У сакавіку Прэзідыюм Беларускага рэспубліканскага кіравання навукова-тэхнічнага таварыства харчовай прамысловасці ўзнагародзіў калектыў піўзавода "Ганаровай граматай" за добрую працу і ўдзел у рэспубліканскім аглядзе "На лепшае прадпрыемства па эфектыўнасці комплекснай сістэмы кіравання якасцю прадукцыі".
Антаніна Іосіфаўна Урбан прызнаная "Лепшым майстрам Міністэрствы харчовай прамысловасці БССР 1981 г.": "Людзі паважалі, слухаліся. Спаборніцтва было, камсамольскія брыгады. 10 гадоў я прапрацавала майстрам на разліве, прыйшла да Выгоўскага: "Перавядзіце ў іншы цэх, больш не магу". П’яніцы лезлі ў цэх, кралі, бракавала бутэлек, этыкетак. Бутэльку выкрадуць - трэба здаць 400 г. шкла, дзе ўзяць? Выгоўскі патрабавальны і вельмі ўважлівы дырэктар быў, я яго прашу - пакладзе рукі на стол і маўчыць. Потым пагадзіўся, але папярэдзіў: "Ты ідзеш на парахавую бочку".

1982 г.
Выпушчана рэкордная колькасць піва 200 790 гл. Асвоена вытворчасць піва "Ячменны колас".
Сыйшоў на пенсію Крушэўскі - легенда завода, на яго месца перавялі А.І. Урбан.
"Склеп быў святым месцам на заводзе. У склепе стаялі 118 танкаў: 46 жалезных па 1,5 тыс. дал, яны стаялі з 1946 г, 10 алюмініевых з 1968 г, астатнія алюмініевыя па 2 і 4 тыс декалітраў з 1970-72 г. Лёду тады ўжо не было, засталіся толькі кішэні, дзе некалі захоўваўся лёд. Там у тры ярусы стаялі 46 танкаў. Люкі былі для ўборкі. Усё герметычна зачынялася. Да 1970 г. чаны былі адчыненыя. Там пры віндзе ляжалі жалезныя пласціны, з іх падымалі запраўленыя бочкі. Дык там аматары піва выбілі дзірку супраць чана і з яе слоікам чэрпалі, зверху апускалі на аборцы. Калі я была начальнікам склепа адзін раз у суткі ў любы час хадзіла ў склеп, над кожнай ёмістасцю трэба было падумаць. Гэта мяне Крушэўскі прызвычаіў- ён заўсёды прыходзіў глядзець. Душа баліць за якасць. Які з чанаў паводзіць сябе не так. У той час шчыльнасць была аднолькавая, зброджвалі да 4.1градусаў.
Была гісторыя адна смешная, але не вельмі прыемная. Лабараторыя дзяржстандартаў у партыі піва не выявіла нейкі долі спірту. Следчы выклікаў тэхнолагаў і працоўных на допыты: "Куды выкралі спірт? Выпілі - не залілі ў піва?"
У кнізе водгукаў Лідскага піўзавода запісана: "30 чэрвеня 1982 г. Мы пілі піва розных краін і гарадоў Саюза, але лепшага нідзе не пілі. Смак, водар і ўцэлым букет вашага піва, пакарылі нашыя сэрцы. У Саюзе няма лепшага за вашае піва. Шчацінін, Абрамаў, Генкін і інш. (10 чалавек). 9 верасня 1982 г. Гэта было адкрыццё! Адкрыццё інтэлектуальнае, інфармацыйнае і... смакавае. Хіба можна было падумаць, што лепшыя гатункі піва - гэта "Лідскае" з г. Ліды. І гэта аказалася фактам. Супрацоўнікі Міністэрства сувязі СССР."

1984 г.
На прылаўках з’явіўся "Напой Лідскі" коштам 15 капеек з гарантыйным тэрмінам захоўвання 15 сутак.
Распавядае Знімяроўская Галіна Браніславаўна:
"У 1984 г. мяне перавялі начальнікам цэха безалкагольных напояў. Ішла на пенсію Кірыенка Зінаіда Іванаўна, і мяне паставілі на яе месца. Вельмі цяжкі быў цэх. Працавалі ў дзве змены і па святах. Памятаю, 31 снежня дадому пайшла ў 8 вечара. Патрэбна была прадукцыя, попыт быў велізарны. Квасу па 30 бочак у дзень запраўлялі. Квасніца была Качар Марыя Іванаўна, у яе раптоўна памёр муж, а другой квасніцы не было. Я стала на яе месца і 3 дні працавала. Квас адчуваць трэба, чысціня павінна быць ідэальная"

1985 г.
Пры вытворчасці піва шчыльнасцю 11% выкарыстоўваліся несалоджаныя матэрыялы з ужываннем ферментных прэпаратаў. Звыш плану выраблена прадукцыі высокай якасці на 64,2 тысячы рублёў.Асвоеныя новая марка піва "Светлае адмысловае" і газаваны напой "Бананавы водар" коштам 20 капеек з гарантаваным тэрмінам захоўвання 15 сутак. Аб’ём рэалізаванай прадукцыі склаў 9,6 млн. рублёў.

Выгоўскі пра сябе:
"Яшчэ 10 гадоў пасля стагоддзя адпрацаваў генеральным дырэктарам аб’яднання. За 10 гадоў зарплата вырасла да 230 рублёў.

Цікавая была гісторыя. Тэлефануе ўвечар нам. міністра Шчарбакоў: "Да нас прыязджае Пампіду. Чым займаешся ?"- Піва п’ю. Бярэ трубку Ярэй - міністр. Пастарайся раніцай быць цвярозым, пастаўся як належыць. Прывязеш 1000 бутэлек піва да прыезду Пампіду і Брэжнева. Што тут пачалося?. Мільён званкоў і ўказанняў. Адабралі 1000 аднолькавых па колеры бутэлек. Спакавалі іх у кардонныя скрыні. Скрыні дасталі ў гандлі. У кожную скрыню пакавальны ліст, у кожную ячэйку штамп АТК. Заглаб усё праверыла. Патэлефанаваў гандлёвым арганізацыям па дарозе на Менск, калі з машынай што здарыцца, каб дапамаглі. Паліна Фёдараўна павезла ў сталовую Саўміна. Прыём быў просты: "Што, піва лідскае ? Згружай у кут". Распісалася прыёмшчыца, штамп пляснула: "Едзь". Аж крыўдна было. Так стараліся. Праз 10 дзён Пампіду памёр. Застудзіўся ў БССР, схапіў запаленне лёгкіх. Іду па калідоры ў Міністэрстве: "Ты яшчэ тут ? А Пампіду ж памёр."
У іншы раз пажартавалі:
- Табе зарплату дадалі ? Ты ж генеральны.
- У мяне генеральскія лампасы толькі на трусах і зарплата такая ж.
Шмат было цікавых падзей. Дружна жылі з вайскоўцамі. Мы ім дапамагалі сустракаць начальства. У кнізе водгукаў ёсць запісы афіцэраў з Моніна, алімпійскага чэмпіёна Мядзведзя. Зрабілі невялікую дэгустацыйную залу. Паставілі дубовы стол. У Вялікім Мажэйкаве рабілі колы драўляныя. Далі нам дубовы ствол. Мы яго распілавалі на 3 часткі, асяродак пусцілі на ножкі. Бакавіны - як стальніцы. Пакуль пілавалі - тры пілы зламалі. Чаканкі там вісяць мной зробленыя.
За гады працы на піўзаводзе ўзнагародзілі мяне ордэнам "Знак пашаны" і дзвюмя граматамі ВС БССР. Цягнулі на сабе Гарадзенскі і Наваградскі піўзаводы. Шмат увагі і грошай пайшло. Наваградскі завод быў стратны, без усякай кампенсацыі атрымалі".
Пра яго:
Багравец: "Выгоўскі -вельмі шмат ідэй, вельмі разумны. ЦКТ - гэта яго ідэя. Усё яго любілі. Лідэр любой кампаніі. Бесперапынна займаўся рэканструкцыяй."
Кудзіна і Урбан: "Выгоўскі патрабавальны і вельмі ўважлівы дырэктар быў."
Тыртых: Выгоўскі - хударлявы, высокі, вельмі энергічны, гумарыст. Ён працягнуў традыцыі Сляпцова жыць з калектывам, адпачываць, спартовыя спаборніцтвы праводзіліся, санітарная дружына была. Былі агульныя выезды. Ён заўсёды быў з калектывам. Ішоў на крок наперадзе ІТР. Любіў інтэлектуальна прыціснуць да сценкі."

На дырэктарскі пост прыходзіць Уладзімір Якаўлевіч Юфа

У 1986 годзе здарыліся дзве найважных падзеі, якія вызначылі будучыню завода: закуплены тры ЦКТ данецкай вытворчасці і дырэктарам завода становіцца Ўладзімір Якаўлевіч Юфа.

1987 г.
Распрацаваныя новыя выгляды безалкагольных напояў: "Чарнаплодная рабіна", "Палявая кветка", "Грона", "Крушон", "Разыначка", "Залацісты" коштам 30 капеек і гарантаваным тэрмінам захоўвання 30 сутак, выраблены з выкарыстаннем кансерванту; квас фруктовы, хлебны, грушавы. Заменены кандыцыянер у саладовенным цэху. Для паляпшэння фільтравання і выдалення суспензіраваных рэчываў усталяваны дыяталітавы фільтр. З яго дапамогай удалося атрымаць вельмі чыстае піва. У брадзільна-лагерным склепе ўсталяваныя два паветраахаладжальнікі, вентылятар Ц - 470. У безалкагольным цэху ўсталяваны фільтрапрэс для фільтравання купажоў.
У кнізе водгукаў Лідскага піўзавода запісана: "25 лютага 1987 г. Параўноўваючы вашую прадукцыю з прадукцыяй іншых піўных заводаў, півавараў Вільнюса, Навасібірска, Баку, Мурманска і г. д. з упэўненасцю і чыстасардэчнасцю можам заявіць, што вы далёка наперадзе. Застаецца толькі марыць, каб вільнюскія півавары дасягнулі вашага ўзроўню. Трупа дзяржаўнага драматычнага тэатра ЛССР."

1988 г.
Павялічаны асартымент прадукцыі, выпускаліся піва "Маскоўскае", "Жыгулёўскае", "Адмысловае"; напоі "Дарункі лесу", "Абрыкосавы водар", "Цытрына-лайм", "Паўднёўка", "Журавінавы", "Паўднёвы"; сіропы памяранцавы і яблычны. З мэтай павелічэння ўстойлівасці безалкагольных напояў праводзілася дадатковае фільтраванне і цеплаапрацоўка сокаў, якія паступаюць. Для гэтага быў набыты і ўсталяваны варачны кацёл МЗС - 2446. Пачата будаўніцтва новага цэха безалкагольных напояў з усталёўкай двух 12-ці тысячных ліній разліву. Пракладзеныя новыя трубы ад кампрэсарнай да брадзільна-лагернага ўчастку з іх ізаляцыяй. У брадзільна-лагерным склепе ўсталяваны ахаладжальнік піўнога сусла. У кнізе водгукаў Лідскага піўзавода запісана: "13 чэрвеня 1988 г. Шмат чулі пра вашае піва, але ўпершыню паспрабаваўшы, зразумелі, што гэта вышэй усіх словаў. Былі ў Чэхаславакіі, ГДР, там спрабавалі вельмі шмат гатункаў. Вашае на сусветным узроўні! Такое піва можна варыць толькі з любоўю да сваёй справы. Жадаем вам усіх поспехаў, выхаду на сусветны рынак. Удзельнікі тэлевіктарыны "Што? Дзе? Калі?" Шангін, Голубева, Парамей, Навумава, Даўгоў, Бялка."

1989 г.
У красавіку ад Лідскага завода аддзелены Наваградскі піўзавод. Павялічаныя аб’ёмы выпуску піва з больш высокай рэнтабельнасцю: піва "Лідскае" -12330 гл, "Маскоўскае" - 10780 гл. У цэху разліву піва ўсталяваная гаспадарчым спосабам без прыпынку вытворчасці лінія магутнасцю 12 тысяч бутэлек у гадзіну. Усталяваныя дзве бутэлькамыечныя машыны, два разліваныя блокі, тры этыкеціравачныя апараты, два транспарцёры. Аміячны кампрэсар заменены на халадзільную ўстаноўку 21 МКТ - 220. Адрамантаваная і запушчаная завадская артсвідравіна магутнасцю 12 м3 / гадзіну. Укаранёныя ў вытворчасць напоі: "Флора памяранцавая" з тэрмінам захоўвання 30 сутак, "Тархунавы", "Верасок", "Рамонак". На катэгорыю "Высокая якасць" атэставана шэсць найменняў: "Беласнежка", "Саяны", "Цытрынавы на ксіліце", "Памяранец дыетычны", "Палявая кветка" і піва "Лідскае". Уведзеная брыгадная сістэма арганізацыі працы ў механічным цэху і будбрыгадзе. Рэнтабельнасць вытворчасці перавысіла 45 %. Атрымана прыбытку 1233 тысячы рублёў. Выпушчаны рэкордны за ўсе гады існаванне завода аб’ём безалкагольных напояў 91 110 гл.

1990 г.
У піўным цэху і цэху безалкагольных напояў усталяваныя фільтры для ачысткі паветра. Зманціраваная станцыя рэгенерацыі шчолачы. Заменены нержавеючай трубой трубаправод для сусла ад адстойніка да суславага аддзялення. Праведзена рэканструкцыя дражджавога аддзялення. У квасным цэху ўвялі камбінаваную закваску. Заменены хуткасным паранагравальнікам бак гарачай вады. Падведзена пара для падагрэву дэзрошчыны. Засвоены новы від напою "Вячэрні Арбат" коштам 25 капеек і гарантаваным тэрмінам захоўвання 20 сутак, і піва "Прынёманскае" з светлага соладу з дабаўленнем рысавай сечкі і першагатунковага хмелю. Юфа Ў.Я, Тыртых Г.У., Мітрасава Р.С., Скрыпко Д.Б. распрацавалі тэхналогію вытворчасці піва "Стары замак" з светлага соладу з дабаўленнем рысавай сечкі і першагатунковага хмелю.
18 студзеня 1991 г. Лідскі піўзавод перайшоў у падначаленне Гарадзенскага абласнога добраахвотнага дзяржаўна-кааператыўнага аб’яднання садавінагародніннай гаспадаркі "Гроднагароднінахарчпрам". Адмысловых змяненняў на заводзе гэтая падзея не выклікала. Працягвалася тэхнічнае пераўзбраенне прадпрыемства. Да гэтага часу былі зманціраваныя дзевяць цыліндрычна-канічных танкаў (ЦКТ), у якіх сумешчаныя працэсы браджэння і даброджвання, і тэхналагічны цыкл скарочаны амаль у 2 разы. У цэху безалкагольных напояў былі ўстаноўлены дзве новыя лініі разліву прадукцыйнасцю 12 тысяч бутэлек у гадзіну. Мантаж ЦКТ і новых ліній разліву падвысіла магутнасць завода на мільён дэкалітраў піва ў год. Былі атрыманыя паветраны кампрэсар, халадзільная ўстаноўка ў кампрэсарную, зварачны трансфарматар, настольны свідравальны станок і адразны станок - у мехмайстэрню.
Для надання напоям мякчэйшага смаку, падвышэння калоіднай устойлівасці і паніжэння выдатку цытрынавай кіслаты пачалі скарыстоўваць водападрыхтоўку. Нечакана для ўсіх распаўся Савецкі Саюз. БССР ператварылася ў незалежную дзяржаву. Разам з незалежнасцю адчыніліся межы, і прышлі тады яшчэ нікому незразумелыя рынкавыя адносіны.
Піўзавод пераўтвараецца ў прыватнае прадпрыемства, 27 чэрвеня 1992 г. Лідскі піўзавод склаў з "Гроднагароднінахарчпрамам" дамову на арэнду. Арэнднаму прадпрыемству былі перададзеныя тэрмінам на 5 гадоў асноўныя фонды завода з правам наступнага выкупу.
Не прыцягваючы пабочных укладанняў, за лік уласнага прыбытку, прадпрыемства выкупляла асноўныя фонды і працягвала нарошчваць магутнасці. За два гады арэнды было набыта асноўных фондаў на 923 млн. рублёў і павялічана магутнасць завода да 800 мільёнаў бутэлек у год.
Умовы эканамічнага развіцця патрабавалі далейшага змянення формы ўласнасці. 7 снежня 1994 г. адбыўся ўстаноўчы збор арандатараў, на якім было прынята рашэнне аб пераўтварэнні арэнднага прадпрыемства ў акцыянернае таварыства закрытага тыпу АТЗТ "Лідскі піўзавод". Да жніўня 1995 г. была выкупленая палова завода. Акцыянеры вырашылі завяршыць прыватызацыю як мага хутчэй, вартасць асноўных фондаў ва ўмовах інфляцыі бесперапынна ўзрастала і пераваліла за 2 млрд. Кожны з працоўных завода павінен быў унесці 520 чэкаў "Маёмасць".
Кудзіна Я.Ф. "У 1995 г. сталі ЗАТ. Рабочыя ў асноўным, грошы не ўкладвалі, ІТР укладвалі, рабочыя мала ўнікалі, а потым, калі пачалі атрымліваць дывідэнды, шкадавалі. Я занесла 300 даляраў і 760 чэкаў. Адразу таварыства было закрытае. Дырэктар настойваў на адкрытым. У акцыянаванне я не ўмешвалася. Нас сабралі, растлумачылі, усе разважалі, боязна было адразу адважыцца. Да таго часу не мы першыя акцыянаваліся. Прыязджалі з Менска, нам тлумачылі. Ваш завод можа Ссм сябе забяспечыць усіх працай. І ў маім цэху працоўныя былі супраць. Сумняваліся. Дырэктар пераконваў. Вылучылі кіраванне, напісалі статут".
7 сакавіка 1995 года калектыў атрымаў правы ўласніка, завод стаў называцца Акцыянернае таварыства закрытага тыпу "Лідскі ордэна Знак Пашаны піваварны завод". Працаўнікі завода сталі суўладальнікамі прадпрыемства. Былі вызначаныя правы і абавязкі, парадак узаемадзеяння ўласнікаў, прынцыпы фармавання паявога фонду і яго выкарыстання. Кіраванне прадпрыемствам перайшло да выбарнага органа - кіравання. Памер укладу кожнага працаўніка быў вызначаны прапарцыйна яго працоўнаму ўдзелу ў павелічэнні маёмасці. На рахунак кожнага акцыянера быў налічаны пачатковы ўнёсак: чэкі "Маёмасць", уласныя грошы і налічаная сума прыбытку на выкуп. Дывіденты пачалі выплачвацца штоквартальна па адзіным для ўсіх адсотку. Была змененая сістэма аплаты працы. Налічэнні вырабляліся па выніках працы за змену. Пры выкананай месячнай норме выпрацоўкі выплачвалася прэмія. У пачатку 1998 г. здарыўся сур’ёзны канфлікт - двое звольніўшыхся з завода прынеслі свае акцыі ў кіраванне і сказалі: "Выкупляйце", а выкупляць па статуце было абавязкова і па балансавым кошце. Гэтыя двое атрымалі адразу дзесяткі мільёнаў рублёў. Кіраванне АТ было ў той жа дзень завалена заявамі з патрабаваннем заплаціць за акцыі гатоўкай. Пачаліся ўзаемныя прэтэнзіі, падазрэнні, судовыя цяжбы. Выявіліся памылкі ў пачатковым размеркаванні акцый: аказаліся пакрыўджанымі ветэраны і маці. Замаячыў фінансавы крах. Прыйшлося запрашаць кампетэнтных юрыстаў, эканамістаў. У чэрвені былі прынятыя папраўкі да Статута і падоўжаны на 5 гадоў кантракт з дырэктарам У.Я. Юфой. Паведамленне аб падаўжэнні кантракту было сустрэта кветкаамі і апладысментамі.
"Уладзімір Якаўлевіч на сваіх плечах вынес нашу прыватызацыю і наш дабрабыт. Наш завод моцна стаіць на нагах, таму што моцна працуе наша "галава". Пры Юфе наш завод не пастарэў, а стаў яшчэ маладзей!". На хвалу і віншаванні Ўладзімір Якаўлевіч адказаў каротка: "Лёгкага жыцця нікому не абяцаю. Будзем працаваць і зарабляць, вучыцца самі і вучыць іншых. Каб было выгадна і людзям і дзяржаве" У 1999 г. АТЗТ "Лідскі піўзавод" было пераназвана ў Закрытае акцыянернае таварыства "Лідскае піва", а ў жніўні 2000 г. ператворана ў Адкрытае акцыянернае таварыства "Лідскае піва".

... адладжвае дылерскую сетку,
Была адладжаная дылерская сетка на тэрыторыі Беларусі і ў Расіі. У Маскве - ТАА "ДТД", у Менску - АААПТ "Лідскае піва", у Лідзе - ВКФ "Сакавік". У Менску пазней было зарэгістравана прадстаўніцтва, арандаваны склад, знята памяшканне пад офіс, набыта неабходная аргтэхніка, наняты штат з 17 чалавек. Да 2003 г. былі ўладкованыя рэгіянальныя склады ў Менску, Гародня, Віцебску, Брэсце, Магілёве, Мазыры. У 2004 створаныя рэгіянальныя прадстаўніцтвы ў Гомелі і Магілёве.
У 2006 году функцыянавалі рэгіянальныя аддзелы продажаў у Менску, Гародні, Віцебску, Берасці, Баранавічах, Гомелі. Сёння ў Менску працуюць 35 менеджараў. З 700 чалавек працаўнікоў ААТ "Лідскае піва" амаль палова маркетолагі. Магчыма, а хутчэй усяго менавіта таму, нягледзячы на цяжкасці, фінансавыя абвалы і інфляцыю, прадукцыя Лідскага піўзавода мае і попыт, і збыт, а прадпрыемства - прыбытак і магчымасць развівацца.
Панчанка Ю.Н. " Рэгіянальныя склады пачалі ствараць у 1999 г. Зараз у нас шэсць рэгіянальных аддзелаў продажаў. У Менску, Гародні, Віцебску, Бярэсці, Гомелі, Лідзе і будзе хутка ў Магілёве. У маім падначаленні працуе каля 110 чалавек. Напрыклад, рэгіянальны аддзел продажаў у Віцебску. Там працуюць 3 эканамісты, 2 гандлёвыя агенты, 2 каморнікі (кладаўшчыкі), бухгалтар, 5 грузчыкаў, 3 аўтамашыны. Усе яны ў штаце, усе на здзельна-прэміяльнай аплаце. Яны не робяць фінансавых разлікаў. Яны са свайго склада адгружаюць прадукцыю і прымаюць новыя партыі на склад. Сувязь мадэмная, маюць усю неабходную інфармацыю. Даводзяцца планы па рэалізацыі і маркетынгу. Рэгіянальныя дырэктары штомесяц робяць справаздачы і ў выпадку невыканання плану пішуць тлумачэнні. Калі тлумачэнні становяцца сістэматычнымі, кантракт з рэгіянальным дырэктарам касуецца. За сваіх людзей мы змагаемся. Лічым, што лепш узяць выканаўчага чалавека і навучыць яго добра працаваць. Людзі падбіраліся па аб’явах з выпрабавальным тэрмінам у 3 месяца. Пасля трох месяцаў, калі чалавек не падыходзіў нам па тых або іншых якасцях, мы перапрошвалі і гаварылі: "Вы нам не падыходзіце".

…разлівае віно, гарэлку, нарзан і гарбату,
У 1993 г. рэнтабельнасць ледзь перавышала самаакупнасць. Толькі адзін менскі Ўніверсам Фрунзенскага раёна браў лідскае піва, Расія набывала лідскае піва невялікімі партыямі, аддаючы перавагу "Нашай марцы". Падзенне попыту на піва і б/алкагольныя напоі прымусіла асвойваць новыя віды прадукцыі. Быў наладжаны выпуск віна трох відаў - "Загадка", "Агеньчык", "Восеньскі".
Неўзабаве была атрыманая ліцэнзіі на вытворчасць гарэлкі. У красавіку 1994 г. пачаўся разліў гарэлкі "Руская", "Белыя Росы" і вытворчасць гарэлкі "Таямнічая". Для іх разліву была пераабсталяваная лінія ў цэху безалкагольных напояў. Гарэлку пастаўляў Парэчанскі спіртзавод, на піўзаводзе яе фільтравалі, налівалі ў бутэлькі і закаркоўвалі. Першыя партыі парэчанскай гарэлкі былі "з грашком", утрыманне сівушных алеяў часамі было вышэй за норму. Настойку "Таямнічую" рыхтавалі на заводзе з спірту, экстракту жэньшэню, выцяжкі ядлоўцу і палыну. У 1998 г. разліў моцых садавінных напояў дасягнуў 21 780 тыс. гл.
У жніўні 1996 г. на заводзе наладзілі разліў лячэбных мінеральных водаў - нарзану і баржомі. Лячэбныя воды пастаўляліся з прыродных крыніц у чыгуначных цыстэрнах.
У 2003 г. упершыню ў Беларусі піўзавод адправіў у крамы пілотную партыю напою "Ice tea" - гарбата з дадаткамі мёду, цытрыны, мяты.

...выкупляе ва ўласнасць крамы і кавярні,
Улетку 1992 г. пры заводзе быў адчынены невялікі фірмовы піўны бар у нацыянальным стылі. У красавіку 1994 г. адчыніў дзверы фірмовы піўны бар "Лідскае піва" першай катэгорыі на 20 сядзячых месцаў.
У будынку, дзе раней размяшчалася лінія разлівачнага цэха, усё ад піўнога краніка да стойкі бармэна і вешалак у гардэробе было зроблена рабочымі завода. Піўбар быў задуманы як прыстойная піўная ўстанова -уваход каштаваў 10 тысяч рублёў. Абслугоўвалі маладыя афіцыянты ў белых кашулях і чорных портках. Чысціня посуду гарантавалася механічнай мыйкай.
У чэрвені 1994 г. на аўкцыёне былі выкуплены ва ўласнасць крама "Кулінарыя" у пас. Індустрыяльны за 217 млн рублёў і кавярня "Вербачка" на вул. Міцкевіча. Крамы прывялі ў парадак, рэканструявалі і ў студзені 1995 г. адчынілі. У адным аддзеле прадаецца прадукцыя завода, у двух іншых - харчовыя тавары і віна-гарэлачныя вырабы, маецца невялікая кавярнячка.
Увосень 1994 г. у розных месцах горада - на Набярэжнай, на Труханава былі адчыненыя фірмовыя крамы, дзе піва прадавалася без гандлёвай нацэнкі. Неўзабаве ў былой кавярні на Міцкевіча пачаў функцыянаваць рэстаран "Стары замак".
У 2006 годзе заводу належалі тры фірмовыя крамы, піўны бар і свой рэстаран.

...прыцягвае аўстрыйскія інвестыцыі,
Адной з галоўных праблем лідскага піва доўгія гады быў кароткі тэрмін яго захоўвання. Традыцыйныя гатункі, якія выпускаў піўзавод, захоўваліся ў звычайных умовах не больш за 15 дзён. У 1994 г. немцы прапаноўвалі заводу тэхналогіі з фільтраваннем, пасля якога піва захоўваецца 30 сутак. Увосень 1996 г. для перамоваў аб сумеснай дзейнасці прыбыла дэлегацыя з Аўстрыі. 4 верасня было складзена дамова паміж аўстрыйскай фірмай "Эгенберг Інтэрнацыянал" і акцыянерным прадпрыемствам. Фірма, якая валодае сеткай заводаў па ўсёй Еўропе, давала неабходныя інвестыцыі для тэхнічнага пераўзбраення вытворчасці піва. У сваю чаргу, завод узяў на сябе абавязальніцтвы па будаўніцтве новага цэха і мантажу тэхналагічнай лініі разліву піва "Нагема". Па падліках адмыслоўцаў укладзеныя сродкі павінны былі акупіцца за паўтара года. Аўстрыйская піваварная фірма паставіла тэхналагічнае абсталяванне на суму ў 1.280.000 даляраў. Мантаж правялі польскія інжынеры. Адмыслоўцы для працы на новым абсталяванні прайшлі навучанне за мяжой. Гэты кантракт дазволіў заводу пабудаваць новы цэх і выпускаць піва з працяглым тэрмінам захоўвання.
Скрыпко Д.Б. "Завод аўстрыйскі прыватны, па аб’ёмах такі ж, як у нас - на 2 млн дал. Гаспадар - доктар Запавес. Калі я прыехала ў Аўстрыю, то ўбачыла дакладны распарадак працы. Абед хвіліна ў хвіліну. У нас планы такія, што за месяц не выканаеш. У іх разумны падыход, акуратнасць, тэхналагічны рэжым. Два тыдні вучылася, больш па лабараторыі, глядзела ўсе аналізы. У іх менш кантролю і аналізаў. Яны больш увагі надаюць санітарыі. Адмысловая ўвага сцёкавым водам - сірэна на выхадзе. Уваходнага кантролю значна менш, солад, хмель - усё паводле дакументаў вытворцы. Абумоўленыя ўмовы пастаўкі і якасць тавару, яны ўпэўненыя - пастаўшчыкі не падвядуць. Не дай бог, калі адмаўляюцца ад вытворцы. Мы многаму навучыліся. Нашых рабочых навучалі працы: як фільтраваць на фільтр-прэсах, як працаваць па санітарыі, па мыйных, па дрожджах. Іхняя раса дражджэй дагэтуль выкарыстана. На якую б расу не пераходзілі лепшая для нас -нямецкая № 34.
Аўстрыйцы зрабілі ўкладанні ў наш завод на суму 500 тысяч даляраў. Пісьменныя тэхнолагі, пісьменна падышлі, істотна палепшылі якасць. Ні ў Расіі, ні ў Беларусі такога піва тады не рабілі. "Хепрын Кеніх". Піва на парадак вышэй стала".
Тыртых Г.І. "У аўстрыйцах мы ўбачылі прыстойных людзей. Мы там месяц былі, адна група, потым другая. І мы зразумелі, што калі зрабіць так, як у іх, патрэбныя грошы. Яны - адны з лепшых у Еўропе, яны пераўзброіліся. Блізкія нам па духу.
У Аўстрыі мы ўбачылі шмат важнага. Па -першае, стаўленне пастаўшчыкоў соладу, яго якасць. Заходні пастаўшчык пастаўляе якасны солад. Тэхнолаг - галоўны чалавек у заходнім піваварстве, што сказаў тэхнолаг - закон для адміністрацыі. Важны канчатковы вынік. Для нас гэта было дзіўна. Невялікая колькасць тых, якія працуюць. Добрае тэхнічнае абсталяванне, выдатныя лабараторыі. Сталы, паўсюдны кантроль. Усё кампутарызавана. Дамову склалі. Аўстрыйцы многае зрабілі: камунікацыі новыя з нержавейки, аўтаматычная сістэма мыйкі, уладкавалі танкі, завастрылі нашу ўвагу на рэжымах браджэння. У вытворчасці піва важныя дробязі. Раней на сценках трубаправодаў нарастаў піўны камень. Уплывае нават якасць зваркі: труба павінна быць люстраной, мікроб учапіўся за нешта, размножыўся, на суславым асяроддзі, ён маментальна размножваецца. Раней мы мылі трубаправоды звычайным запаўненнем. Запоўнілі - злілі. А зараз пад ціскам з цыркуляцыяй. Потым мы зрабілі станцыю чыстай культуры дражджэй. Самі пачалі выгадоўваць чыстую культуру дражджэй. Дрожджы мяняюць смак піва. У нас не было ўмоў.
"Кароль хмелю" добра пайшоў, таму што новы цэх і новыя тэхналогіі. Гэта быў рывок наперад".
Тым не менш, першыя кантакты з заходнім светам аказаліся зусім не простымі.
Скрыпко Д.Б. "Мы з імі склалі кабальную дамову, юрысты, эканамісты глядзелі. Сэнс дамовы складаўся ў тым, што за 500 тыс даляраў мы на працягу 10 гадоў павінны выплачваць ім па 500 тысяч. Яны давалі сваю марку. Яны далі ліцэнзійнае піва. Але не пашанцавала, тады ў Расіі здарыўся абвал. Яны пачалі нахабнічаць, пачалі гаспадарыць і камандаваць на заводзе. На заводзе ўтварылася кааліцыя на чале з Томасам супраць дырэктара. Томас думаў, што дырэктар наш прасцей, і яму ўдасца прадаць завод і атрымаць яшчэ прыбытак. Томас нават прывозіў на завод пакупніка з крымінальнай знешнасцю. Дырэктар усё гэта ўбачыў, набраўся сілаў, і мы не зрабілі выплаты. Мы не заплацілі ні капейкі. Юфа ездзіў у Аўстрыю на судовы працэс. Яны нам паставілі ёмістасці БУ-шныя і прайгралі працэс.
Томас аказаўся не зусім прыстойным чалавекам. Аўстрыйцы паступалі брыдка, вялі закулісныя перамовы, планы мелі на продаж".
Пер’ева Е.З. "Аўстрыякі маладыя, гадоў да 40, хітрыя, хацелі нас абдурыць. Мы ім гроша вінны былі. Маглі нас усіх скараціць. Суд вырашаў аўстрыйскі. Завод суд выйграў".

… удасканальвае этыкетку, пераходзіць на кегі і пластмасавыя бутэлькі,
Рынак хутка і бесперапынна мяняўся. Дашлі заходнія тавары, у прыгожых упакоўках, з бліскучымі этыкеткамі. Трэба было паляпшаць не толькі якасць піва, але і знешні выгляд бутэлькі і этыкеткі, першым чынам этыкеткі, якая павінна была стаць візітнай карткай лідскага піва.
Выдатную ролю сыграла менская фірма ТАА "Фоліо-Арт" і яе мастак Валянцін Іванавіч Латушкін, якія здолелі стварыць выбітныя выгляды этыкетак лідскага піва. Лепшым прызнаннем якасці працы дызайнераў лідскага піва стаў той факт, што ў краіне з’явіліся дзесяткі калекцыянераў лідскіх піўных этыкетак, лепшыя з іх у сваіх калекцыях налічаюць да 500 разнавіднасцяў.
Тым не менш, праблема этыкеткі не знікла. Пры мыцці шкляной бутэлькі мыйнымі сродкамі, каўстычная сода раз’ядала этыкеткі да валокнаў, якія затрымоўваліся на сценках вымытай бутэлькі і потым траплялі ў гатовую прадукцыю. Забіваліся мыйныя машыны, іх трэба мыць, хлараваць. Гэтую праблему ўдалося ўхіліць дзякуючы новым дэзінфіцыявальным рэчывам і выкарыстанню казеінавага клею.
У 1997 г. спатрэбілася новая піўная бутэлька для "Караля хмелю", прыйшлося купляць яе па кошце 2300 пры закладной вартасці 1500 р. Да 1999 г сітуацыя з бутэлькай рэзка абвастрылася. Разліў піва павінен рабіцца ў бутэльку цёмнага колеру - карычневую або цёмна-зялёную. Бутэлька паступова расла ў кошце і ў 1999 г. дасягнула 11 тыс руб, пры закладным кошце ў 6 тыс руб. Набыццё новай шкляной тары вяло да павелічэння сабекошту піва. Зваротная тара ад гандлю паступала ў асноўным светлых таноў. Бутэлькі цёмных таноў вывозіліся ў Расію, дзе на цёмную бутэльку быў ўстаноўлены больш высокі кошт. На 1999 г. патрэбнасць прадпрыемства ў новай бутэльцы складала 21 млн. штук. Цёмную бутэльку выпускаў Гарадзенскі шклозавод, магутнасць яго 15 млн. штук у год.
1 жніўня 1998 г. была запушчаная лінія па разліве піва ў кегі (бочачкі з нержавейнай сталі ёмістасцю 50 літраў). Тэхналогія разліва ў кегі дазволіла істотна зэканоміць на тары і скараціць выдаткі пры разліве з паляпшэннем якасці. Піва ў кегах карыстаецца вялікім попытам у рэстаранах, кафэ і барах. А праблему шкляной бутэлькі вырашыла пластмасавая бутэлька. Выпуск піва ў пластмасавых 1,5 літровых бутэльках прадпрыемства асвоіла ў 2002 г. Увосень наступнага года была зманціраваная новая лінія па вырабе пластыкавых бутэлек ёмістасцю 0,7 л. Увесну 2006 г. зсвоены разліў піва ў бутэлькі ёмістасцю 0,5 л.

… бесперапынна рэканструюецца,
Завод на працягу ўсіх гэтых гадоў бесперапынна рэканструяваўся. У ліпені 1992 г. быў уведзены ў дзеянне цэх безалкагольных напояў з дзвюмя лініямі разліву на 12 тысяч бутэлек у гадзіну. У 1994 г. устаноўлены: сігналізатар уцечкі аміяку, зварачны трансфарматар ТС - 200, апарат аргоннай зваркі, устаноўка сціснутага паветра. Для бухгалтэрыі набыты дзевяць кампутараў і чатыры персанальныя кампутары, ФАКС. У 1995 г. была закуплена і ў 1997 г запушчана нямецкая лінія "Нагема", прадукцыйнасцю 24 тыс. бутэлек у гадзіну, у 2 разы больш, чым папярэдняя. На гэтай лініі ў змену працуюць 9 чалавек, на папярэдняй працавалі 18 чалавек.
Багровец У.П. "Лінія ўсходнегерманская "Нагема" стаяла з 1994 г. Аўстрыякі працу зрабілі за сем месяцаў, з лістапада 96 па чэрвень 97. Устанавілі абсталяванне, транспарцёр, разлівачную. Палякі (дырэктар фірмы Злахоўскі) зрабілі мантаж і абвязку ЦКТ пад кіраўніцтвам аўстрыйцаў. 1 чэрвеня 1997 г. запусцілі лінію. Мы радаваліся, задаволеныя былі".
У траўні 1997 г. асвоена пастэрызацыя піва, якая дазваляе захоўваць яго 6 месяцаў. У 1998 г. палова піва (167 тыс. гл.) выраблялася па новай тэхналогіі.
Знімяроўская Б.Д. "Мы першымі ў Беларусі пачалі разліў пастэрызаванага піва. Піва награваецца ў закаркаваных бутэльках да 68 градусаў паступова, пасекцыйна, а затым марудна астуджаецца. Бою спачатку было нямерана, патрэбна была тэрмаўстойлівая да награвання бутэлька. Гэта зараз добра, усе заводы выпускаюць у шкле толькі пастэрызаванае піва. У пастэрызаванага піва вельмі высокая рэнтабельнасць. Першыя партыі пастэрызаванага піва ішлі ў Расію на ўра".
У 1998 г. у мэтах аператыўнага кіравання вытворчым працэсам, выпрацоўкі новых тэхналагічных рашэнняў, удасканаленні вытворчасці была створана тэхнічная рада ў колькасці 22 чалавек пад старшынствам галоўнага інжынера. У той жа год пачаў працаваць цэх па разліву піва ў кегі, у 2002 запушчаная першая лінія па разліву ў пластмасавыя бутэлькі.
У верасні 2000 г. адчынены саладовенны ўчастак. Гэта было звязана з вытворчай неабходнасцю, а таксама з павелічэннем кошту соладу, які атрымоўваўся са спецыялізаванага прадпрыемства "Белсолад" у горадзе Іванава.
Увосень 2003 г на прадпрыемстве пачалася маштабная рэканструкцыя. Без прыпынку вытворчасці ўзвялі новы варачны цэх з поўнасцю кампутарызаванай варачнай і новае брадзільнае аддзяленне, якое складаецца з 8 велізарных серабрыстых ЦКТ ёмістасцю 18 тыс. дэкалітраў кожнае. У мадэрнізацыю варачнага і брадзільнага цэхаў было інвеставана 12 млн. даляраў. Абсталяванне і тэхналогію завод закупіў у Чэхіі. Да мантажу былі прыцягнутыя чэшскія тэхнолагі і будаўнікі. Мадэрнізацыю вяла чэшская фірма "Preiss s.r.o.". У кастрычніку 2004 г. рэканструкцыя была скончаная. Магутнасці завода павялічыліся з 3,5 да 5,5 млн. дал. піва ў год. На рэканструкцыю пайшло 25 млрд. руб., 15 уласных і 10 пазыковых пад працэнты на пяць гадоў.
У жніўні 2003 г. на тэрыторыі завода прасвідравана свідравіна глыбінёй 280 м, якая з кастрычніка 2004 г. праз сістэму спецфільтраў стала даваць чыстую выдатную ваду. Варэнне піва пачало праводзіцца ў 4-посудным шасцітонным агрэгаце з нержавейнай сталі. Цыкл замкнёны, кіруецца адным чалавекам з дапамогай кампутара, які сам задае рэцэптуру. Новае абсталяванне і выдатная нязменная па солевым складзе вада дазволілі выйсці на стабільную якасць піва.
У 2004 усе віды піва прайшлі сертыфікацыю прадукцыі на адпаведнасць міжнародным стандартам якасці. Лідскі піўзавод першым з піўзаводаў Беларусі атрымаў сертыфікат адпаведнасці патрабаванням сістэмы якасці міжнароднага стандарту ІСА 9001:2000.

...павялічвае асартымент,
У 1994 г. былі распрацаваны і выпушчаны новыя віды прадукцыі: у студзені віно "Гранат", у траўні -піва "Лідскае юбілейнае", у чэрвені - піва "Чорны прынц", у жніўні -"Лідскае нетрадыцыйнае" з дабаўкай женьшэневай настойкі. А таксама напоі - "Экзотык", "Памяранцавы", "Трускалкавы". Асновай напою "Экзотык", які мае 2-х месячны тэрмін рэалізацыі, сталі памяранец, ківі, агрэст.
У чэрвені 1996 г на прылаўках з’явілася піва "Чорны прынц" і "Юбілейнае".
У траўні 1997 г. на заводзе пачалі вырабляць піва "Кароль хмелю", якое адпавядала сусветным стандартам па якасці і тэрмінах захоўвання. Гэты гатунак разліваўся ў еўрабутэльку, упрыгожаную трымя этыкеткамі, і рыхтаваўся на нямецкім хмелі і французскім соладзе. У той год на заводзе варылі 9 фірмовых марак піва: "Лідскае", "Лідскае юбілейнае", "Стары замак", "Прынёманскае", "Чорны прынц", "Лідскае нетрадыцыйнае", "Лідскае класічнае", "Наша марка" і "Кароль хмелю".
У 1998 г аматары піва дэгуставалі новую марку піва "Прыярытэтнае", якое варылася з дадаткам гібрыду пшаніцы і жыта (трыцікале). Разліваліся моцыя напоі "Гранат Гюльнар", "Золата скіфаў", "Фрыстайл", "Праметэй". Шэсць гатункаў піва ў 1998-99 гг. выпускаліся з алімпійскай сімволікай. У 1999 г. на заводзе варылі 19 гатункаў піва: "Наша марка", "Чорны прынц", "Стары замак", "Спартак-чэмпіён", "Прынёманскае", "Прыярытэтнае", "Кароль хмелю", "Лідскае", "Лідскае хмельнае", "Лідскае бурштынавае", "Лідскае аксамітнае", "Лідскае юбілейнае", "Лідскае аматарскае", "Лідскае класічнае", "Лідскае нетрадыцыйнае", "Лідскае асвяжальнае", "Лідскае алімпійскае" і дзве навінкі: "Баварскае" і "Зеніт-чэмпіён", апошняе па замове з Санкт-Пецярбурга. Выраблялі і разлівалі больш дзесятка безалкагольных і моцных садавінавых напояў. У канцы 2000 года завод выпускаў 23 гатункі піва, былі асвоеныя навінкі "Міхась" і "Портар лідскі". Піва выпускалі рознае: светлае і цёмнае, адрознае па шчыльнасці, моцы і каларыйнасці, з іх 16 гатункаў у кегах з тэрмінам рэалізацыі 30 сутак. Акрамя таго, рыхтавалі і разлівалі 5 відаў безалкагольных напояў і 5 відаў вінных напояў.
Пачатак 2001 года - года Змяі півавары адзначылі выпускам цёмнага піва "Залаты змей". У той год выпускалася ўжо 20 гатункаў піва бутэлькавага, 16 гатункаў піва ў кегах, па некалькі найменняў безалкагольных і моцных вінных напояў, а таксама 4 віды квасу: "Кменавы", "Маскоўскі", "Рускі" і "Беларускі". Кожны месяц 15 гатункаў піва паступала ў гандлёвую сетку. Для падрыхтоўкі некаторых марак піва больш актыўна пачалі выкарыстоўваць трыцікале.
У 2002 г. у гонар 60-годдзя генеральнага дырэктара Ўладзіміра Якаўлевіча Юфы была распрацавана марка "Піўны магнат". У 2003 г. выпускалі 30 найменняў піва і 4 віды квасу з тэрмінам рэалізацыі 2 месяцы. Улетку на прылаўках з’явілася двухградуснае піва "Лёгкае" шчыльнасцю 8 % з высакаякаснага імпартнага соладу і хмелю з дабаўкай грэчкі. У жніўні 2003 г. тэхнолагі прапанавалі серыю слабаалкагольных напояў "Экстра": водары яблыка, цытрыны, грэйпфрута, ананаса, вінаграду, ром-колы, вінаў-фрэш і серыю сокаўтры-мальных газаваных напояў "АВС вітамін". Канцэнтраваны сок і розныя смакавыя дадаткі надалі напоям гэтай серыі памяранцавы, ананасавы, яблычны і яблычна-вішнёвы смакі. Натуральная сыравіна для гэтай серыі закуплялася ў Малдове і Краснадарскім краі. Да восені было выпушчана безалкагольнае піва "Нулёвачка", у якім аб’ёмная частка спірту меншая, чым у кефіры - 0,5 %.
У 2004 г. з’явілася піва "Прэміюм", шэраг слабаалкагольных кактэйляў, безалкагольныя напоі на фруктозе. Перад Алімпіядай пачалі выпускаць пітную ваду "Чэмпіёнская". Навінку вытворчасці рэкламаваў чэмпіён свету ў штурханні ядра Андрэй Міхневіч.
У канцы 2004 г. ААТ "Лідскае піва" вывела на рынак новую гандлёвую марку піва "Тры каралі", якая адразу ж зрабіла фурор на айчынным рынку піўных напояў. Новае піва адрознівалася ўсім: арыгінальнай бутэлькай, прыгожым афармленнем і бездакорным смакам. Па сутнасці, гэта было знакамітае чэшскае піва, зваранае ў Лідзе.
Багровец У.П. "Спіс марак, якія выпускаюцца, будзем скарачаць. Пакінем 6-7 найменняў, але не адразу, вельмі вялікія запасы этыкетак. У 2006 годзе 4-5 марак адыдуць. Застануцца: "Тры каралі", "Лідскае класічнае", "Лідскае", "Жыгулёўскае", "Аксамітнае", "Стары замак" і "Нулёвачка". У "Лідскае" і "Стары замак" дадаём рыс, "Аксамітнае" - з карамельнага соладу, усё астатнія з цукрам. Чэхі ніякіх дадаткаў не скарыстоўваюць".

…выжывае,
У 1992 г. пачалася гонка з інфляцыяй. Раслі кошты на ячмень, хмель, энерганосьбіты, калі ў пачатку года за тону ячменю плацілі 2 тыс. рублёў, то праз паўгода - 10 тыс. рублёў. Завод змушаны быў падымаць кошты на сваю прадукцыю. У пачатку 1994 г. зменшыўся попыт на прадукцыю. Кіраванне змушанае было пайсці на некаторае скарачэнне колькасці працоўных. Для асобных цэхаў быў ўведзены чатырохдзённы працоўны тыдзень. Брыгаду разліву піва ў лютым 1994 г. у сувязі з абмежаваннямі магутнасці ў энергасістэме перавялі на працу з 16 да 24 гадзін.
Асобай праблемай стаў ячмень. Калгасам была даведзена дзяржзамова на вырошчванне ячменю. Тыя апрацоўвалі яго "абы як". З беларускага ячменю якаснае піва зварыць немагчыма. Гэта, па сутнасці, фуражнае збожжа. Да таго ж закупныя кошты былі вышэй за сусветныя на 20 даляраў за тону, неўзабаве кошт беларускага ячменю аказаўся вышэй за сусветны ў два разы. Півавары, падпарадкоўваючыся загаду зверху, змушаныя былі скупляць нізкагатунковае збожжа і рабіць з яго другагатунковае піва.
На піва быў устаноўлены 40% акцызны збор, завод выплачваў яшчэ 25 іншых відаў падаткаў, гэта яшчэ 40 % , плюс гандлёвая нацэнка да 40 %. Кошт піва на прылаўках дасягнуў 120 % да завадскога кошту. Гэта прывяло да таго, што аказаўся разбураным разумны баланс коштаў, звычайнае "чарніла" па кошце наблізілася да кошту піва.
Хмель наогул у Беларусі не вырошчваецца. Піўное тэхналагічнае абсталяванне не вырабляецца. І тое і другое трэба закупляць за мяжой за валюту. Прадпрыемству пастаянна бракавала валюты. Дэфіцыт валюты дасягаў 1830 тысяч даляраў, у тым ліку 569 тысяч даляраў - крэдыты банка, 414 тысяч даляраў - доўг пастаўшчыкам сыравіны і абсталявання, 647 тысяч даляраў - доўг па інвестыцыях аўстрыйскім фірмам "Эгенберг Інтэрнацыянал" і "ОВА". У 1999 г. сітуацыя абвастрылася да крайнасці з-за розніцы нацыянальнага і міжбанкавага курсу даляра. Сабекошт прадукцыі разлічваўся па курсе нацыянальнага банка, а сыравіна паступала па міжбанкавым курсе, які ў асобныя дні дасягаў двухразовай розніцы. Спроба прабіцца на захад, на польскі або літоўскі рынак стрымлівалася ўвазной мытай і курсавой розніцай. Заставалася прабівацца на ўсход. Дырэкцыя прадпрыемства пачала актыўна шукаць новыя магчымасці для збыту сваёй прадукцыі ў Расіі. Невялікімі партыямі піва "Наша марка" адпраўляецца ў Маскву і Санкт- Пецярбург, але ў яго кароткі тэрмін захоўвання - толькі дзесяць дзён. Уласная мытня ўвяла свае перашкоды: на кожную таварна-транспартную накладную неабходна складаць пашпарт пагаднення і мытную дэкларацыю, кожная з якіх платная. За сертыфікат паходжання тавару на кожную партыю таксама трэба плаціць.
Пераадольваючы цяжкасці, патрошку аб’ёмы паставак на расійскі рынак павялічваліся і ў лепшыя месяцы 1995-1997 гг. дасягалі 50 % ад выпусканага аб’ёму. Гэтыя пастаўкі дазвалялі атрымліваць валюту на развіццё і закупку ўсіх кампанентаў у трэціх краінах. У 1998 г. завод паставіў на экспарт прадукцыі на суму ў 2,13 млн. даляраў.
Пры ўсіх складанасцях грашова-крэдытнай палітыкі, недахопу фінансавых рэсурсаў, сезоннасці збыту прадукцыі прадпрыемства заставалася конкурентназдольным на нацыянальным і расійскім рынках. Гэтага, як гаварыў у той час У.Я. Юфа, завод дабіўся дзякуючы ўмеранаму кошту, высокім спажывецкім якасцям, доўгім тэрмінам устойлівасці, разнастайнасці ўпакоўкі і паляпшэнню знешняга выгляду. Але тут адбыўся жнівеньскі абвал расійскага рубля. Да канца 1998 г. экспарт піва ў Расію значна зменшыўся. Калі ў студзені 1998 г. завод рэалізаваў 72.4 тыс. далітраў піва пры сярэднім кошце адной бутэлькі 25-30 цэнтаў, то ў снежні - толькі 31,4 тыс. далітраў пры сярэднім кошце 5-9 цэнтаў за бутэльку. У выніку збыт піва на расійскі рынак пачаў даваць страту ў 8-9 тысяч рублёў на бутэльцы. Лідскі завод змушаны быў пакінуць расійскі рынак і зменшыць аб’ёмы вытворчасці. Давялося адправіць частку людзей у змушаны адпачынак, і вяртацца на беларускі рынак. Багровец У.П. "Дэфолт прывёў да таго, што мы сыйшлі з Расіі. Раней каля піўзавода чэргі стаялі, вогнішчы палілі". На радзіме лідскія півавары сутыкнуліся з іншай праблемай - у многіх гарадах адмаўляліся ад лідскага піва таму, што былі абавязаныя прадаваць прадукцыю мясцовай вытворчасці.
Увесь 2000 г. завод працаваў ва ўмовах цвёрдага рэгулявання коштаў, высокіх падаткаў і адміністрацыйнага прэсінгу. Кошты на энерганосьбіты, якія пастаянна раслі, і паквартальнае абмежаванне кошту на прадукцыю прывялі да таму, што рэнтабельнасць знізілася да 10 адсоткаў. У гэты ж час знізілася плацежаздольнасць гандлёвых арганізацый, рэзка ўзрасла пратэрмінаваная дэбіторская запазычанасць за адгружаную прадукцыю. Па стане на 1 кастрычніка 2000 г. яна склала 293 млн. руб. Прадпрыемства адцягвала грашовыя сродкі на выплату ў бюджэт акцызнага падатку ў суме 52 млн. рублёў. Сетка кліентаў па Беларусі была скарочаная. Аб’ёмы рэалізацыі на тэрыторыі РБ (асабліва ў Гарадзенскай вобласці) прыкметна зваліліся. Калі за дзевяць месяцаў 1999 г. было рэалізавана 1827 тыс. далітраў (Гарадзенская вобласць - 1366 тыс. далітраў), то за дзевяць месяцаў 2000 года - 1688 тыс. далітраў (Гарадзенская вобласць - 909 тыс. далітраў).
У гэты час на беларускі рынак увайшлі расійскія кампаніі, якія атрымалі буйныя інвестыцыі і палёгкі. Магутнасці расійскіх піўных заводаў былі падвоеныя, і да 2004 г. дасягнулі 1 млрд дал. У 2000 г. Беларусь ужо імпартавала каля 4 млн дэкалітраў расійскага піва. У беларускія крамы пачало паступаць да 12 найменняў піва расійскага піўнога канцэрна "Балтыка". У 2001 г на беларускі рынак пацяклі ўжо "балтыйскія" піўныя рэкі. Айчынныя півавары пачалі губляць пакупніка - выпуск піва знізіўся на 13 %. Спынілі выпуск піва Пінскі, Крычаўскі і Наваградскі заводы. У 2001 г. на расійскі рынак завод адпраўляў усяго 20% прадукцыі. Прыбытак кожны месяц зніжаўся.
У галіны адсутнічаў парытэт коштаў на сыравіну, электраэнергію, дапаможныя матэрыялы і гатовую прадукцыю. Піўзаводы па сутнасці крэдытавалі с/г прадпрыемствы, банкі і дзяржаву, паколькі выплата падаткаў апярэджвала тэмпы пагашэння гандлем запазычанасці за атрыманую прадукцыю. У галіне стварылася тупіковая сітуацыя.
Асацыяцыя "Белпіва" у асобах прэзідэнта П.Д. Чыгірына і віца- прэзідэнта і генеральнага дырэктара ААТ "Лідскае піва" У.Я. Юфы звярнулася ў Палату прадстаўнікоў і правяла ў Лідзе 13 лістапада 2001 г. брыфінг для журналістаў вядучых друкаваных выданняў рэспублікі. На брыфінгу гаварылася пра тое, што піваварная галіна працуе ў сціснутых умовах і замірае. Экспарт зніжаецца, губляюцца рынкі збыту. Праграма тэхнічнага пераўзбраення не выконваецца. Дзяржава губляе валютныя сродкі. Расійскія піваварныя кампаніі спачатку выцеснілі беларусаў са свайго рынку, а зараз спрабуюць выцесніць і з беларускага. Гандаль не зацікаўлены ў пастаўках піва, паколькі падаткі ад рэалізаванага піва паступаюць у бюджэт раёна, дзе знаходзіцца завод.
Коштам велізарных высілкаў лідзяне захоўвалі свае пазіцыі на ўнутраным рынку.
У 2003 г., калі палова піва ў рэспубліцы мела расійскае паходжанне, на ўрадавым узроўні было вырашанае падтрымаць піваварную галіну, не звяртаючыся да замежнай падтрымкі, бо замежныя фундатары патрабавалі саступкі кантрольных пакетаў акцый.
У 2004-05 гг. сітуацыя стабілізавалася. Аднак, месніцтва квітнела, напрыклад, у Гародні таемна забаранялі прадаваць лідскае піва, праштурхоўваючы прадукцыю мясцовага піўзавода.
У студзені 2006 г. айчынныя півавары сабраліся ў Доме прэсы на паседжанне круглага стала. Былі паднятыя асноўныя праблемы, што хвалявалі півавараў.
Праблема соладу. Усе сусветныя піваварныя ампаніі выкарыстаюць пры вытворчасці піва толькі піваварны высакаякасны ячмень адмысловых гатункаў з азначанымі характарыстыкамі. Такі ячмень вырошчваецца ў асобных беларускіх гаспадарках у невялікіх аб’ёмах. Каб атрымаць высакаякасны ячмень трэба правесці поўны комплекс агратэхнічных мерапрыемстваў накіраваных на захаванне ўсяго тэхналагічнага працэсу вырошчвання збожжа. Канцэрну "Белдзяржхарчпрам" было прапанавана аддаваць прыярытэт у фінансаванні тым сельскагаспадарчым прадпрыемствам, якія ўмеюць вырошчваць піваварны ячмень, а не дзяліць грошы паміж усімі гаспадаркамі.
Праблема рацыянальнага выкарыстання бюджэтных асігнаванняў. Нядаўна пачала выдаваць сваю прадукцыю буйная піваварная кампанія ў Бабруйску. Тым не менш у 2006 г. урад планаваў выдаткаваць 15 млн даляраў на будаўніцтва двух новых піўных заводаў у Іванава і Гародні. Півавары выказалі сумнеў у правільнасці падобнага рашэння і прапанавалі пусціць грошы на мадэрнізацыю адзінага ў краіне завода па вытворчасці соладу. Праблема разлікаў. Сёння мала вырабіць піва - яго трэба яшчэ і прадаць. Гандаль прывык затрымліваць плацяжы піўным заводам на тэрмін у некалькі месяцаў, часам да паўгода.
2006 г. прынёс некаторыя надзеі. Паволі лідскае піва вярталася на расійскі рынак. Яго пачалі браць у Смаленску, Разані, Бранску і Варонежы … Зубко Святлана Ўладзіміраўна: "Цяпер я дырэктар па вытворчасці. Першая асоба пасля генеральнага дырэктара. У маёй кампетэнцыі: кіраванне вытворчасцю, удасканаленне тэхналогіі, распрацоўка новых відаў прадукцыі, рэканструкцыя, планы і мерапрыемствы на перспектыву, планаванне і выкананне планаў, карэкціроўкі. Статэгічныя і тактычныя пытанні. Праца ўсяго вытворчага комплексу.
Генеральны дырэктар вядзе нас. Маштабныя пытанні абмяркоўваюцца на тэхнічнай радзе. Бізнэс- планы, далейшая рэканструкцыя. Я заслухала начальнікаў цэхаў майстроў, тэхнолагаў, акумулявалі і падрыхтавала матэрыял па ўсіх цяпер існых праблемах. Як іх вырашыць, што для гэтага трэба? Трэба нарошчваць магутнасці. Мы не зусім спраўляемся з планамі. У якім кірунку пойдзем ? Распрацаваныя мерапрыемствы на 2006 -2010 гады. Што трэба зрабіць па гадах ? Як зрабіць ?"

…атрымлівае медалі на міжнародных выставах,
Спачатку на міжнародных выставах маркі лідскага піва ўзнагароджвалі бронзавымі і срэбнымі медалямі.
На першай міжнароднай выставе - кірмашы "Сочы - 94" маркі "Лідскае" і "Стары замак" атрымалі бронзавыя медалі. У Менску ў той жа год піва "Лідскае" узнагароджана срэбным медалём.
На другім міжнародным конкурсе-дэгустацыі "BEER" у Менску ў 1995 г. піва "Лідскае" узнагароджана бронзавым медалём, а "Стары замак" - срэбным. На Другой міжнароднай выставе- кірмашы "Піва -96" у Сочы маркі "Стары замак", "Лідскае юбілейнае" і "Лідскае" узнагароджаныя срэбнымі медалямі, а "Чорны прынц" - бронзавым.
На міжнароднай выставе "Піва - 96" у Менску піва "Прынёманскае" атрымала бронзу.
Прарыў да залатых медалёў адбыўся ў 1997 годзе. У жніўні на міжнароднай выставе - кірмашы "Піва - 97" у Маскве завод выставіў 6 марак піва. Усе лідскія маркі - "Лідскае", "Лідскае класічнае", "Лідскае нетрадыцыйнае", "Стары замак", "Прынёманскае" і "Кароль хмелю"- адзначаныя дэгустацыйнай камісіяй як лепшыя і атрымалі залатыя медалі. Гэта быў узрушальны поспех. Завод таксама атрымаў дыплом за выдатнае афармленне прадукцыі.
У 1998 г. прадпрыемства ўдзельнічала ў трох міжнародных кірмашах - у Санкт-Пецярбурзе, Менску і Сочы. На Санкт- Петербугскім піўным аўкцыёне піва "Кароль хмелю" і "Стары замак" былі ўзнагароджаныя срэбнымі медалямі, а "Лідскае асвяжальнае" - залатым медалём. На міжнароднай выставе-кірмашы ў Сочы пяць марак "Лідскае асвяжальнае", "Лідскае класічнае", "Лідскае аматарскае", "Лідскае бурштынавае" і "Лідскае хмельнае" атрымалі залатыя медалі. У Менску на пятай міжнароднай выставе "Піва-98" усе прадстаўленыя гатункі атрымалі ўзнагароды: "Лідскае асвяжальнае", "Лідскае бурштынавае", "Лідскае аматарскае", "Лідскае хмельнае" - залатыя, а "Лідскае класічнае" - срэбную.
У 1999 г. на У1-ай міжнароднай спецыялізаванай выставе "Санкт-Пецярбургскі піўны аўкцыён -99", дзе больш за сто піўных заводаў выстаўлялі сваю прадукцыю, "Лідскае класічнае" і "Спартак-чэмпіён" адзначаныя бронзавымі медалямі, у Менску на міжнароднай выставе "Піва -99" тры маркі лідскага піва - "Стары замак", "Лідскае новае" і "Зеніт-чэмпіён" атрымалі залатыя медалі, "Лідскае класічнае - 2" адзначана срэбным медалем. На выставе-дэгустацыі ў Менску ў 2000 г. маркі піва "Лідскае асвяжальнае", "Залаты змей", "Чорны прынц", "Лідскае класічнае - 2" (кег), "Чорны прынц" (кег) атрымалі залатыя медалі. Марка "Стары замак - 3" атрымала Гран-пры.
З запрашэння на шостую міжнародную выставу -кірмаш "Піваіндустрыя - 2000": "Мы заўсёды з вялікай цеплынёй успамінаем удзел лідскіх півавараў у нашай выставе. Якасць вашай прадукцыі заўсёды высока ацэньваецца адмыслоўцамі і наведвальнікамі выставы. Па колькасці атрыманых прызоў вы ў свой час пабілі ўсе рэкорды. Адмыслоўцы дагэтуль успамінаюць высокі прафесіяналізм вашага півавара Галіны Ўладзіміраўны Тыртых. Нажаль, апошнія гады ваша прадпрыемства не ўдзельнічала ў нашых выставах, і мы пастаянна чуем дакор ад наведвальнікаў: "Дзе ж лідскае піва? Паважаны Ўладзімір Якаўлевіч, запрашаем ваша прадпрыемства прыняць удзел у выставе…"
На выставе-кірмашы ў Маскве "Піваіндустрыя-2000" прынялі ўдзел 80 піўных заводаў. Лідскія маркі "Залаты змей", "Спартак-чэмпіён" і "Стары замак - 3" атрымалі вышэйшыя адзнакі і залатыя крыжы, а заводу прысудзілі "Залаты ордэн".
У красавіку 2001 г. у Менску на восьмай спецыялізаванай выставе-дэгустацыі "Бістро. Піва. Віны і напоі", у якой удзельнічалі 17 піваварных заводаў маркі "Лідскае класічнае", "Чорны прынц", "Стары замак", "Лідскае еўрапейскае", "Чорны прынц" (кег), "Еўрапейскае" (кег) - атрымалі залатыя медалі, а "Лідскаму арыгінальнаму" прысуджаная вышэйшая ўзнагарода "Гран-пры". Ашаламляльны поспех - увесь асартымент атрымаў залатыя ўзнагароды. Увосень, для абмену досведам і заключэння кантрактаў завод наведалі дэлегацыі з Нямеччыны ў колькасці 10 чалавек, з асацыяцыі півавараў Літвы і Польшчы ў колькасці 12 чалавек.
У 2002 г. піва "Соладавае" стала фіналістам абласнога конкурсу "100 лепшых тавараў Рэспублікі Беларусь". На менскім кірмашы 2002 г. выстаўляліся 4 маркі, залатымі медалямі былі адзначаныя "Лідскае класічнае", "Князь Гедзімін" і "Лідскае аксамітнае" (кег), срэбны медаль атрымала піва "Студэнцкае".
У красавіку 2003 г. у Менску на 12-ой міжнароднай выставе "Бістро. Піва. Віны і напоі" былі прадстаўленыя 30 узораў піва з Нямеччыны, Літвы, Украіны, Расіі і Беларусі. Усе шэсць гатункаў лідскага піва атрымалі медалі. Залатымі медалямі журы адзначыла "Лідскае асвяжальнае", "Лідскае класічнае", "Славянскае" і "Чорны прынц", срэбнымі "BEER LIGHT" і "Славянскае" (кег)
У 2003 г. галоўны півавар Галіна Ўладзіміраўна Тыртых была чальцом міжнароднага журы ў Сочы і Маскве. "Лідскае" прызнана самым вядомым брэндам сярод спажыўцоў піва на нацыянальным конкурсе "Брэнд года 2003".
Тыртых Г.У. "Я была чальцом міжнароднай дэгустацыйнай камісіі ў 1994-99 гадах. Як правіла, гэта півавары з веданнем смакавых якасцяў. Звычайна на кірмашах ацэньваюць 8-12 чалавек. Кабінка ізаляваная, мы суседзяў-дэгустатараў не бачым. Пасля 6 гатункаў - перапынак. Звычайна прыходзілася ацэньваць 30-40 гатункаў, даходзіла да 90. Тады я выйшла з кабінкі ніякая. За кожным гатункам стаяць заводы, людзі, іх высілкі.З іншага боку ўласны прэстыж, важна не пайсці ў разрэз з меркаваннем большасці. Напружана. Даюць 50-80 мл піва. Вызначаеш адпаведнасць заяўленаму па колеры, якасці, густу, гарчынцы, ахмеленасць, водар, гаркату. Перад кірмашом-дегустацией агаворваюцца ўмовы: у пэтах, шкле, кегах. Піва павінна быць правільнае ў адносінах да свайго гатунку. Напрыклад, 11% светлае з рэзкай хмелевай гаркатой. Кожны з дэгустатараў павінен вызначыць адпаведнасць. Калі светлае, гэта значыць ДАСТ, як яно адпавядае па гусце, па паху. Дапушчальны чысты солад, але высокую адзнаку не магу паставіць, ён выйшаў за рамкі каляровасці.
Дэгустуючы пастаянна, пачынаеш пазнаваць - гэтае піва такога вось завода. У 1994 г лідскае піва было ў ліку лепшых, былі гатункі, якія трэба было здымаць з дэгустацыі. У 1996 г. ужо былі правільныя смачныя гатункі піва. Запомніліся "Карона" навасібірскага піўзавода, з Пярмі было вельмі добрае піва, Клінскае. За два гады сітуацыя на піўным расійскім рынку кардынальна змянілася.
У Санкт-Пецярбурзе выставы адрозніваліся шматлюддзем. Пецябруржцы любяць піва, там цэлымі сем’ямі ходзяць з дзецьмі, сапраўднае піўное гулянне, усе з бутэлькамі, п’юць. Першыя кірмашы былі сапраўднымі грамадскімі кірмашамі, пазней пачалі старацца ўсім даць медалі, каб займець на выставы больш заводаў. Зараз медалі даюць за балы ад 100 да 96, могуць даць 10 залатых медалёў. Узровень упаў, аб’ектыўнасць знізілася. Склад журы не быў сталым. Прыязджалі з Прыбалтыкі двое, мужчына і жанчына, чэх або немец, з Расіі з піваварнага інстытута, некалі ўсесаюзнага. Я сама люблю "Стары замак" і "Лідскае класічнае", з напояў "Ліманад і "Крэм-соду".
У Менску ў 2004 г. нараўне з півам завод выставіў сокаўтрымальныя напоі. Марка "Прэміюм" узнагароджана залатым медалем, безалкагольнае "Нулёвачка" - срэбным. "Рускі" квас і сокаўтрымальны напой "яблык+памяранец" атрымалі срэбныя медалі, а напой "яблык+персік" - бронзавы. У Менску ў красавіку 2005 г. на ХІІ міжнародным конкурсе-дэгустацыі маркі піва "Тры каралі" атрымалі тры залатыя медалі. У траўні ў Сочы на ХІV міжнароднай выставе-кірмашы "Піва" "Тры каралі" таксама атрымалі тры залатыя медалі і чацвёрты за мастацкае афармленне. Квас "Рускі" атрымаў срэбную ўзнагароду.
У снежні 2005 г. Лідскі піўзавод за вытворчасць высакаякаснай прадукцыі быў адзначаны прэміяй ураду "За дасягненні ў вобласці якасці". Яе ва ўрачыстых абставінах ўручыў прэм’ер міністр краіны Сяргей Сідорскі.
У красавіку 2006 г. на чарговы міжнароднай выставе-дегустацыі ў Менску "Бістро, піва і напоі" журы конкурсу, у складзе якога былі дэгустатары з Чэхіі, Нямеччыны, Расіі, Украіны і Літвы, лідскую газаваную ваду "Чэмпіёнская", піва "Тры караля-1" "Тры каралі-2", сокаўтрымальны напой "яблык+грэйпфрут" узнагародзілі залатымі медалямі, "Квас манастырскі" і негазаванную ваду "Чэмпіёнская" - срэбнымі, а сокаўтрымальны напой "Яблык-памяранец-морква" і піва "Тры караля-3" вышэйшымі ўзнагародамі "Гран-пры".
У траўні 2006 г на 15 - ой юбілейнай выставе "Піва-2006" у канкурэнцыі з 44 вытворцамі піва з Чэхіі, Расіі, Украіны і Прыбалтыкі лідскія півавары атрымалі чатыры залатыя медалі за серыю "Тры каралі" і "Лідскае класічнае". А дырэктар прадпрыемства Ў.Я. Юфа быў знагароджаны медалём за заслугі ў вобласці піваварства.
Скрыпко Д.Б. " Я чалец рэспубліканскай дэгустацыйнай камісіі. Не радзей аднаго разу ў квартал збіраемся ў Менску. Праводзіцца дэгустацыя новых узораў. Прадпрыемствы абавязаны праводзіць дэгустацыю. Кожны з чальцоў рэспубліканскай дэгустацыйнай камісіі павінен выказацца.
На апошнім кірмашы ў Менску былі чэх, немец, літовец, рускі, украінец і беларус. Дэгустатары вельмі высокай кваліфікацыі. Ад чэхаў быў дырэктар інстытута, доктар Клаўс. Ад Украіны галоўны тэхнолаг Укрпіва. З Масквы адмыслоўцы з НДІ. Дегустация ў Менску падабаецца сваёй правільнасцю і сумленнасцю. Мы бачым усіх арбітраў. Адразу аб’яўляюць балы. "Балтыка" у дэгустацыях не ўдзельнічае".
Усяго лідскі піўзавод за 13 гадоў удзелу ў выставах атрымаў 78 узнагарод: залатых медалёў - 49, срэбных - 15, бронзавых - 7, залатых крыжоў - 3, Гран-Пры - 4.

…арганізуе піўныя святы.
30 верасня 2001 г. на Кургане адбыўся першае свята піва. Яно пачалося ў 11 гадзін. Атракцыёны, спартовыя змаганні змянялі адзін аднаго. У парку граў гарадскі эстрадны аркестр. У 13 гадзін адбылося афіцыйнае адкрыццё. Затым канцэрт артыстаў беларускай эстрады з удзелам Аляксандра Саладухі і Алега Цівунова. Выступалі Ліда-мюзікл, Рытмы мяжы, тэатры "Какос" і "Чорная метка", рок-група "Стале", шоў-балет "Эклектык". А пасля 17 гадзін пачалася дыскатэка, якая працягвалася да 2 ночы.
У жніўні 2002 г свята піва праводзіўся другі раз. У 10 раніцы гараджане з дзецьмі пацягнуліся ў парк на кургане. Дзесяткі гандлёвых кропак, гульнявыя пляцоўкі, атракцыёны, вялікая сцэна з гербамі Ліды і піўзавода. У першай палове дня прайшло ўшанаванне квасу для дзяцей. Да бочак вышыхтаваліся чэргі. На сцэне выступалі блазны, комік-група "Доктар Гумар", казачныя героі. Пасля абеду дзіцячае свята плыўна перайшло ў свята для дарослы. Піўных бочак і шашлычных мангалаў прыбыло, а на схілах парку замігацелі коўдры, на якіх размясціліся гараджане. Папаўдні пачаўся канцэрт, у якім выступалі "Сябры", Ал. Саладуха, "Аблічча" і расійскія "Манга-Манга". Пад гімн у выкананні Алега Елісеенкава, які праслаўляў горад Ліду і лідскае піва, свята быў абвешчаны адкрытым. Вядоўцаў Сяргея Кухто і Ларысу Грыбалёву змяніў чэмпіён міру па гіравому спорту Вячаслаў Харанэка, які лёгка падняў піўную бочку на грудзі. Ансамбль " Сябры" з "Лягу-прылягу", Аляксандр Солодуха са сваімі "чужымі-мілымі", "Аблічча" ў суправаджэнні раскошнага балета, Ларыса Грыбалёва "Я вялікая", "Пявучыя гітары" з "Сінім шалем". Закончвалі "Манга-манга". Скончылася свята феерверкам і моладзевай дыскатэкай.
Трэцяе піўное свята 2003 года было прымеркавана да Дня незалежнасці і праходзіла пры яшчэ большым зборы лідзян. Піваварам у чарговы раз ўдалося зладзіць відовішчнае свята. Проста да канцэртнай пляцоўкі чорны "Мэрсэдэс" даставіў Гарыка Сукачова. Сукачоў выканаў усе хіты "Недатыкальных", затым надзеў фірмовую ярка-жоўтую кепку з надпісам "Лідскае піва" і пасля першых слоў шлягера "А я милого узнаю ..." натоўп падхапіў: "по кепчонке!". Правядзенне свята абыйшлося ў 75 мільёнаў рублёў, 60 з якіх прышліся на частку піўзавода. Пасля ўзрушальнага феерверка лідзяне, праходзячы міма піўзавода, скандзіравалі: "Дзякуй!! Лідскае піва - ура!".
1 ліпеня 2006 г адбылося чацвёртае свята піва. Ужо традыцыйна ў парку на кургане сабраліся дзесяткі тысяч гараджан і прыезджых гасцей. Яблыку ўпасці не было дзе.
У 2006 годзе праведзена рэкламная гульня "Тры каралі". Галоўны прыз першага тура - вандроўка на траіх у Еўропу выйграла Ірэна Тадэвушаўна Агроднік. Разыгрываліся таксама кампутар і 10 мабільных тэлефонаў.

Маша Коэн з дзецьмі і ўнукамі наведвае прадпрыемства, заснаванае прадзедам

У ліпені 2005 года праўнучка заснавальніка завода Носеля Пупко Маша Коэн, якая валодае ў Мексіцы буйным хімічным прадпрыемствам, і яе муж, уладальнік тэкстыльнай фірмы, разам са сваімі дзецьмі і ўнукамі наведалі завод. Дружная сям’я ў колькасці 15 чалавек з велізарнай цікавасцю агледзела завадскія цэхі, паспрабавала піва і напоі, унукі пазіравалі лідскім фотакарэспандэнтам і сваім бацькам. Маша прывезла фотаздымак 30-х гадоў, на якой захаваны яе дзед Мейлах Пупко, яе бацька Митя Пупко і яе дзядзька Сямён Пупко сярод працаўнікоў піўзавода. На заводзе гасцей сустрэлі з адкрытай душой, правялі экскурсію па сучасных цэхах, запрасілі ў дэгустацыйную залу. Тут за кубкам самога смачнага, па адзнацы гасцей, у свеце піва Маша распавяла аб тым, як у 1943 г. сямейства Пупко фашысты адправілі ў Майданак, і як яны ўцяклі, выскачыўшы з цягніка на хаду.
Назаўтра сямейства Коэн наведала Наваградскі музей, дзе пачула падрабязны аповяд пра габрэйскі партызанскі атрад Бельскага, у якім ратаваліся Маша і яе бацькі. Пасля абеду паспрабавалі дабрацца да месца, дзе стаяў атрад, але гэтую спробу адбілі беларускія камары, якія з азвярэннем накінуліся на маленькіх Коэн, легкадумна апранутых для лесу.

 

Top