Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Niepostrzeżenie i w zapomnieniu minęło W roku ubiegłym trzydziestolecie pracy nauko wej p" WandaIina Szukiewicza" Przeoczono je tak samo, jak przedtem przed laty pięciu zapomniano również o przypadającej naówczas dwudziestej piątej rocznicy rozpoczęcia przezeń tej pracy. Zapomniano, bo p. Szukiewicz nie należy do rzeszy tych "uczonych" , co za pomocą umiejętnej autoreklamy nieustannie o sobie przypominają, lub też łokciami torują dla się drogę do zaszczy tów i uznania swych zasług.
Zajrzawszy po raz pierwszy w roku 1883 w podziemne wnętrze rozkopane go przez siebie kurhanu, już odtąd nie może się odeń oderwać" Więc w ciągu 30 lat bez przerwy otwiera wieka setek skarbców-grobów, wydziera z ich łona tajniki pradziejóW ziemi i ludzi, zaziera w oczy prawdzie bytu przed wiekami, gromadzi dokumenty wierzeń i zwyczajów ludów, po sobie lub obok siebie tu żyjących, systematyzuje, kontroluje, porównywa z rezultatami poszukiwań innych badaczów dawnych lub spółczesnych, i wreszcie, począwszy od r. 1885, w dziesiątkach wartościowych opracowań naukowych do wiadomości podaje".
Przed kilkoma miesiącami, zdając sprawę na szpaltach "Kuryera Litewskiego" (Nr" 250 z r. 1913) z ostatniej publikacyi p. Szukiewicza p. n "Cmentarzysko ciałopalne płaskie pod wsią Naczą w powiecie lidzkim", staraliśmy się scharakteryzować dotychcza sową działalność naukową oraz metodę badań tego jedynego dziś archeologa na Litwie. Nie będziemy się przeto po raz drugi powtarzali, podajemy natomiast kilka szczegółów z jego życia.
Protoplasta p. Wandalina, Kazimierz Szukiewicz w połowie XVII wieku przeniósł się ze Żmudzi do pow. słonimskiego, prawnuk jednak jego, Ignacy, władał już dobrami W pow. lidzkim". Dziad rodzony p. Wandalina - Fabian i dziad znanego poety Macieja i literata Wojciecha Szukiewiczów - Cypryan są rodzonymi braćmi i synami owego Ignacego".
P. Wandalin Szukiewicz urodził się w d. 10 grudnia 1852 roku w matczynej Naczy, w powiecie lidzkim, z ojca Aleksandra i matki Aliny Wołkówny. Dzieciństwo i młodość jego przypadły na lata najcięższe dla kraju. to też studya szkolne odbywał nie systematycznie i z przerwami. Mieszkając początkowo w Wilnie, uczył się pod bacznem okiem i kierunkiem profesora uniwersytetu wileńskiego józefa jupdziłła (brat stryjeczny botanika pijara prof. ks. Stanisława jundziłła), któremu też zawdzięcza swe zamiłowanie do nauk przyrodniczych i rzeczy dawnych. Następnie wyjechał do Warszawy w celu przygotowania się do Szkoły Głównej. jakoż studya swe, na ten raz pod kierunkiem emeryta profesora akademii Razumowskiej, Więckowskiego, posunął o tyle, że mógł słuchać wykładów na wydziale przyrodniczym Szkoły Głównej w charakterze słuchacza nadzwyczajnego" Dalszej nauce stanęła na przeszkodzie zmiana Szkoły na Uniwersytet, i p. Szukiewicz wrócił do domu rodziców w Naczy, usilną pracą uzupełniając i rozszerzając zakres swej wiedzy, głównie w kierunku nauk przyrodniczych i historyi, a w r. 1872 zmuszony został objąć zarząd. gospodarką rolną w tymże majątku.
Jjak już wspominaliśmy, około roku 1883 rozpoczął swe badania archeologiczne. Był to czas zupełnego zaniku na Litwie nauki polskiej wogóle, zaś w dziedzinie prehistoryi w szczególności. Tyszkiewiczowska "Komisya Archeologiczna" oddawna już nie istniała - jedni barlacze powymierali, inni rozpierzchli się, pozostała w Wilnie jeno garstka "zbieraczy-antykwaryuszów", gromadzących wszystko bez celu i ładu. W Warszawie właśnie w roku 1883 przestał wychodzić "Przegląd Bibliograficzno-Archeologiczny" Wilamowskiego, o "Wiadomościach Archeologicznych" Przyborowskiego już dawno zapomniano, a Erazm Majewski archeologią w ścisłem znaczeniu tego słowa jeszcze naówczas nie zajmował się. jedynie w Krakowskiej Akademii Umiejętności, wydającej corocznie bez przerwy od r. 1877 "Zbiór wiadomości do antropologii krajowej", grupowali się prehistorycy polscy, śród których najczynniejszy był Gotfryd Ossowski, Kirkor zaś w r. 1883 dokonał swej ostatniej wycieczki archeologicznej po Galicyi. Łatwo więc zrozumieć, jak trudne były początki pracy dla p. Szukiewicza" Zdala od ogniska kultury i wiedzy, sam jeden, śród kłopotów gospodarstwa i rozmaitych przykrości, niezmordowanie rydlem swym wydobywa na światło dzienne wciąż nowe i nowe skarby, i już w roku 1885 w "Tygodniku Illustrowanym" (I półrocze str. 143 i 172) ukazuje się pierwsza wiadomość jego pióra o "wykopaliskach w pow" lidzkim". Los zrządził, że właśnie jego rodzinna Nacza i poblizkie jej okolice stały się dla naszego badacza niewyczerpanem źródłem pierwszorzędnej wartości odkryć, ośrodkiem ogromnej przestrzeni powiatu lidzkiego, stanowiącego przebogaty teren dla poszukiwań archeologa, że tu właśnie, od epoki kamienia łupanego począwszy, przechowywały się ślady życia ludzkiego w licznych i ciekawych zabytkach. Głównie też w obrębie swego powiatu p" Szukiewicz skupia swe poszukiwania. Zdobyty w ten sposób osobiście przezeń plon naukowy jest tematem najważniejszych jego rozpraw, w których pierwszy na Litwie próbuje jej przeszłość przedhistoryczną ująć w formę syntezy.
Posiłkowanie się w najszerszych granicach naukami przyrodniczerni i najnowszą metodą badania. długoletnia rutyna, ścisłość i sumienność w analizowaniu materyału, ostrożność zaś w wyciąganiu zeń wniosków, zapewniają jego pracom długotrwałą wartość naukową, wyróżniając ich autora z pośród falangi owych "zbieraczy-antykwaryuszów" i przygodnych lub zawodowych kompilatorów. niestety, tak jeszcze u nas licznej. Zawdzięczając p" Szukiewiczowi, upadł niejeden z postulatów dotychczasowych, zbudowanych przez archeologów z czasów, gdy ta dziedzina wiedzy w całej Europie, a zwłaszcza u nas, stała jeszcze na nizkim poziomie, inne zaś zostały przezeń poddane skrupulatnej rewizyi.
Nie poprzestając wyłącznie na ramach archeologii przedhistorycznej, p. Szukiewicz z równym zapałem uprawia ludoznawstwo i również w tej dziedzinie przysporzył nauce polskiej szeregu cennych artykułów, będących rezultatem spostrzeżeń i odkryć własnych.
Zaniechamy wyliczania długiej listy tytułów rozpraw i prac jubilate. Zawierają je roczniki Krakowskiej Akademii Umiejętności. "Pamiętnika Fizyograficznego", "Wisły". "Światowita", "Ziemi" i t. d., a wiele z nich ukazało się w wydawnictwach osobnych.
Wileńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk najpoważniejszą część swego zbioru archeologicznego zawdzięcza p" Szukiewiczowi, jemu też zawdzięcza Krakowskie Muzeum Etnograficzne możność posiadania bogatej kolekcyi ludoznawczej z Litwy.
Obok pracy naukowej i zawodu rolnika p" Szukiewicz nie zaniedbuje obowiązków społecznych obywatela polskiego" W swojej Naczy założył i prowadzi ludowe kółko rolnicze, oraz Tow. spożywcze. W polskiej prasie wileńskiej często zabiera głos w najżywotniejszych sprawach naszych, a glosy te zawsze są nacechowane ogromnym patryotyzmem i gorącem umiłowaniem ludu".
Na tern miejscu składamy hołd cichemu a tak wielce zasłużonemu pracownikowi.