Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Заўсёды сэрца поўніцца тым, што вечна помніцца…
Алесі Бурак - 80
Часта задумваюся над жыццём чалавека і разумею, што гэта не толькі цікавая, але і загадкавая з'ява са сваімі трывогамі і радасцямі, складанымі перажываннямі, пошукамі і ўзлётамі мар. Жыццёвыя праявы і абставіны лёсу творчых людзей, якія чуйна і актыўна адносяцца да жыцця, шукаючы ў ім сэнс і ўмеючы пераадолець цяжкасці, вельмі карысны прыклад для маладога пакалення, якое нярэдка пры нязначных хістаннях не вытрымлівае выпрабаванняў часу.
Сустрэць на сваім жыццёвым шляху чалавека, які можа падтрымаць цябе ў цяжкую хвіліну, зразумець набалелае ў душы, акрыліць на ажыццяўленне запаветнай мары - вялікае шчасце. Мне радасна паведаміць аб тым, што на сваім шляху сустрэў неардынарнага чалавека, мэтанакіраванага і паўнадушнага, які можа быць прыкладам у нашым паўсядзённым жыцці.
Праз літаратурнае аб'яднанне "Суквецце" пры рэдакцыі "Лідскай газеты" я пазнаёміўся з былой настаўніцай беларускай мовы і літаратуры Бурак Аляксандрай Аляксандраўнай - сябрам гэтага аб'яднання з самага першага дня яго існавання. З 1966 года па сённяшні дзень яна актыўна супрацонінічае з раённай газетай, на старонках якой друкуюцца яе вершы, допісы. Яна не толькі вядомая на Лідчыне паэтэса, але і вельмі цікавы суразмоўца, мудры дарадца, дабразычлівы чалавек. Нягледзячы на тое, што Аляксандра Аляксандраўна піша вершы са школьных гадоў, друкавалася не толькі ў раённых, але і ў рэспубліканскіх выданнях, яна толькі ў 2008 годзе выдала сваю кнігу і адрасавала яе "ўсім дарагім яе сэрцу людзям".
Яе кніга "Прастора дабрыні" ёсць і ў мяне з наступным надпісам:
Дарагі Алесь!
Ты - цудоўны Чалавечак,
Мой і вучань і паплечнік,
Творчы дух мацуй штогод
І не бойся перашкод,
Калі іх перамагаеш,
Розум,сілу набываеш,
Узрасцеш на творчай глебе
Станеш людзям больш патрэбным.
А.А. Бурак умее зразумець чалавека, падтрымаць яго высілкі, дапамагчы ў патрэбную хвіліну. Пазнаёміўшыся з маімі першымі творчымі набыткамі, яна не толькі параіла, але і настойліва прапанавала мне вучыцца далей, набыць вышэйшую адукацыю. З яе дабраслаўлення я паступіў у Гарадзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Я. Купалы на філалагічны факультэт. Яе падтрымка ў цяжкія хвіліны мацуе мае сілы ў сумяшчэнні нялёгкай працы будаўніка з навучаннем у вышэйшай установе, аб чым і сведчыць уласнаручны яе надпіс у падараванай кнізе.
Калі я запытаўся, чаму аўтар кнігі Алеся Бурак, а не Аляксандра, яна зазначыла, што сама родам з беларускага Палесся, а там вельмі распаўсюджанае народнае імя Алеся, поўнае імя якой Аляксандра.
Я так люблю край непаўторны свой,
Яго сцяжынкі, долы, пералескі:
І нездарма ж і я, і маці, й бацька мой -
Палешукі ад роду, усе Алеські.
Насцярожыла мяне назва беларускамоўнага раздзела кнігі "Мой верш - мой лёс". Знаёмлюся з вершамі і разумею, што многія - аўтабіяграфічныя. Вырашыў сустрэцца з Алесяй Бурак і каб больш падрабязна даведацца аб тым, аб чым яе многія вершы.
У кнізе фотаздымак, на якім А. Бурак і яе вучні побач з народным пісьменнікам Беларусі Іванам Мележам на радзіме Я.
Коласа ў кастрычніку 1972 года . "Я з Хойніцкага раёна, зямлячка Мележа", зазначае мая суразмоўніца і расказвае пра першую сустрэчу з І. Мележам, якая адбылася ў 1963 годзе на кватэры прафесара БДУ Жыдовіч Марыі Андрэеўны, якая была родам з Дукоры. І. Мележ і А. Бурак сустрэліся на 40-годдзі Іны Каралёвай, дзе спадарыня Алеся прачытала верш "Сваёй роднай Дукоры", прысвечаны сяброўцы Іне - дачцы М.А.Жыдовіч. Іван Мележ быў студэнтам Марыі Андрэеўны з 1943 г. Трэба адзначыць, што выхаванцамі доктара філалагічных навук М.А. Жыдовіч былі вядомыя пісьменнікі і паэты. Пры яе дапамозе 18 студэнтаў абаранілі кандыдацкія дысертацыі, сталі аўтарамі беларускіх падручнікаў, а Сцяшковіч Таццяна Філіпаўна - прафесар Гарадзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы - таксама яе студэнтка і аспірантка.
Дукора - вёска за 45 кіламетраў ад Менска. Тут з 1937 года жыла сям'я Рудчанкі Алеся Сцяпанавіча (дзявочае прозвішча А. Бурак - Рудчанка). Ён працаваў дырэктарам МТС, быў сябрам і паплечнікам Радзюка Трафіма Сямёнавіча, імя якога носіць адна з вуліц нашага горада. Алесь Сцяпанавіч быў прызваны ў армію 1 сакавіка 1941 г., знаходзіўся на граніцы недалёка ад Берасцейкай цвердзі, "не вярнуўся з вайны ён, былы палітрук" ("У родных мясцінах"). Дукору Алеся Аляксандраўна лічыць сваёй другой радзімай, бо тут прайшла большая частка дзіцячых і юнацкіх гадоў.
Успамінае яна і той выпадак, калі яшчэ ў студэнцкія гады сустрэлася з Якубам Коласам. У той час не хадзілі ні аўтобусы, ні маршруткі: дабірацца дадому студэнтам было цяжка. А да бліжайшай чыгуначнай станцыі з Дукоры, дзе яна жыла, была адлегласць 12 кіламетраў. Каб патрапіць у Менск, студэнтка Аляксандра ішла да станцыі пешшу, па чыгунцы. А з Менска ўжо дабіралася на спадарожных машынах, у большасці на грузавіках. Аднойчы яна выйшла на шашу з мэтай спыніць які-небудзь транспарт, каб дабрацца з Менска да Дукоры. І тут легкавая машына прыпыняецца… Спераду сядзеў мужчына - пасажыр, які не адварочваючыся, з цікавасцю распытваў у дзяўчыны: дзе вучыцца, якая сям'я. Аляксандра, шчырая па натуры, расказвала, што яна студэнтка, едзе дадому, дзе яе чакае маці і тры малодшыя сястры, што бацька яе загінуў на вайне. З пачуццём болю ўспрыняў мужчына яе адказы. А калі даехалі да Дукоры, Аляксандра памкнулася заплаціць. І чалавек, які сядзеў на пярэднім сядзенні павярнуўся да яе. Гэта быў славуты Якуб Колас. Канешне, грошай ад яе за праезд ніхто не ўзяў.
Нельга абысці ўвагаю ваенныя і нялёгкія пасляваенныя гады жыцця А.Бурак.
Без бацькі расла я старэйшай дачкою…
Падоўгу адна па-над сіняй ракою
Я з горкай калінай на лёс наракала
І крыўду ў роснай вадзе паласкала.
("Сэрца сэрцу")
На чацвёрты дзень вайны маці і чатыры дзяўчынкі (старэйшай было 10 гадоў), апынуліся ў плыні бежанцаў, але ўцячы ад немцаў не ўдалося. З-за Магілёва ад Дрыбіна ўжо па акупаванай тэрыторыі пехатою дабіраліся на радзіму ў Хойніцкі раён. Да вызвалення Беларусі маці і старэйшая Алеся працавалі на чужых людзей, каб неяк выжыць. Апухалі з голаду, хадзілі ў лазовых лапцях і зрэбным адзенні. Вайна навучыла Алесю Аляксандраўну не толькі драць лазу і плесці лапці, прасці кудзелю, снаваць кросны і ткаць. Жыццё навучыла шыць, вышываць, жаць і выконваць мужчынскую работу: касіць, пілаваць, секчы дровы, хадзіць за плугам. З 12-гадовага ўзросту яна ўжо на ўласным кавалку хлеба, а працоўная навука пакінула на левай руцэ вялікія шрамы ад касы, сярпа, пілы.
У 1944 годзе вярталіся ў Дукору ў таварных вагонах, але там нічога не знайшлі: усё разрабавалі і немцы, і людзі. Замест трохпакаёвай кватэры прытулкам для сям'і стаў пакой у барачным доме, па вуглах якога зімой выступаў іней і дажджлівымі днямі прыходзілася падстаўляць пасудзіны, бо працякала страха. Аднак сям'я выжыла: маці працавала вартаўніком і прыбіральшчыцай ў школе, а старэйшая дачка вучылася і працавала паштальёнам. Апраналася ў гімнасцёрку, спаднічку з салдацкага абмундзіравання, даматканую світку на кудзелі, ездзіла на саначках у лес па дровы і вазіла на гэтай жа зімовай тэхніцы малодшую сястру - інваліда дзяцінства.
Старэйшая дачушка паабяцала бацьку стаць настаўнікам. І ўжо пасля заканчэння Дукорскай школы яна паступіла ў Менскі педагагічны інстытут імя М. Горкага. Спалучаючы вучобу і работу хатняй прыслугі ў сям'і прафесара БДУ Вінберга, у 1950 годзе Аляксандра закончыла інстытут з дыпломам выкладчыка логікі, псіхалогіі і педагогікі ў педвучылішчах, набыўшы дадатковую спецыяльнасць выкладчыка беларускай мовы і літаратуры ў школах.
"Мой настаўнік школьны Васіль Савіч
Улюбіў мяне ў беларускасць"
(Радкі з верша студэнтскіх гадоў).
Перагортваю старонкі кнігі "Прастора дабрыні" і знаходжу імёны вядомых беларускіх творцаў, якія былі не толькі асабіста знаёмыя з А. Бурак, але, як я пазней даведаўся, аказалі значны ўплыў на яе творчы і чалавечы лёс. Гэта Гарбацэвіч Васіль Савіч і Русак Адам Герасімавіч.
Алеся Аляксандраўна з вялікай ахвотаю расказвае аб гэтых дарагіх для яе людзях. Яна паказвае свае запісы аб іх, пісьмы, выразкі з газет са звесткамі аб гэтых славутых дзеячах беларускай культуры.
Васіль Савіч Гарбацэвіч - "школьны настаўнік", з найстарэйшых пісьменнікаў Беларусі, аўтар драматычных твораў "Чырвоныя кветкі Беларусі", "Вяселле" і іншых, заслужаны настаўнік Беларусі, закончыў Менскі педінстытут у 1933 годзе і амаль ўсё сваё жыццё працаваў настаўнікам у Дукоры. Хочацца прывесці запіс Алесі Аляксандраўны ў сувязі са смерцю Васіля Савіча ў 1985 годзе:
"Смерць заўсёды нечаканая, і ніколі з ёй нельга змірыцца. Даведаўшыся аб тваёй смерці, доўга не магла прыйсці да сябе. Жыццялюб, ты радаваўся кожнаму поспеху сваіх вучняў, радаваўся першым маім вершам, напісаным у школе. Я старалася ва ўсім быць падобнай на цябе, не здрадзіць тваёй дабрыні, шчырасці, адданасці сваім вучням. Улюбёны ў людзей, у сваю працу, кожную справу робячы творча, ты гэтыя рысы пакінуў і ў сваіх вучнях. Дзякуючы табе мяне сярод сяброў і ў газетах і ў Міністэрстве культуры назвалі паэтам. Няхай пухам будзе родная зямля, якая узгадавала цябе, і якой ты аддаў свой талент - талент настаўніка і пісьменніка".
А вось і другі запіс:
Васіль Гарбацэвіч - мой любімы настаўнік, мой жыццёвы ідэал. Гэта ён прывіў любоў да ўсяго беларускага. Дзякуючы яму я стала настаўніцай беларускай мовы і літаратуры".
Нельга не звярнуць увагу на запісаныя Алесяй Аляксандраўнай словы В. Гётэ: " Тыя, у каго мы вучымся, правільна называюцца нашымі настаўнікамі, але не ўсякі, хто вучыць нас, заслугоўвае гэта імя". І далей ужо заўвага самой Алесі Аляксандраўны: "Не называцца настаўнікам, а быць ім!"
Ашчадна захоўваецца ў архіве маёй настаўніцы (я смела і небеспадстаўна так называю Алесю Аляксандраўну) і газета "Пухавіцкія навіны" ад 14 красавіка 1983 года з артыкулам "Летапісец і настаўнік з Дукоры", прысвечаны 100-годдзю з дня нараджэння Васіля Савіча Гарбацэвіча. Працуючы ў школе, Алеся Аляксандраўна ніколі не шкадавала аб тым, што стала настаўніцай. Яна заставалася і застаецца вернай свайму любімаму духоўнаму і прадметнаму настаўніку.
Напярэдадні юбілею Алесі Аляксандраўны я сабраў выкызванні яе вучняў розных гадоў выпуску. Усе яны адзначалі высокі прафесіяналізм і эрудыцыю сваёй настаўніцы, яе любоў да беларускай мовы і літаратуры, а таксама і сваю любоў да настаўніцы, выказвалі словы ўдзячнасці за цікавыя ўрокі, вечары сустрэчы з пісьменнікамі, экскурсіі па радзімах Я. Купалы і Я. Коласа, падарожжы па родным краі. Называлі і асноўныя рысы характару: добразычлівасць, паважлівыя адносіны да сваіх вучняў і іх бацькоў, уменне падтрымаць лепшыя задаткі ў сваіх выхаванцаў. Многія яе вучні хацелі быць падобнымі да сваёй настаўніцы, пра што пісалі ў экзаменацыйных сачыненнях (у 1970 г.) на тэму "Чалавек, на якога я хачу быць падобным". (Падрабязней аб выказваннях вучняў А. Бурак надрукавана ў матэрыяле "Кожны з нас нясе па жыцці нешта добрае, узятае ад яе…" у газеце "Принеманские вести" за 16 снежня 2010 года). Алеся Бурак ганарыцца тым, што многія яе вучні сталі настаўнікамі. Гэта Каранюк Тамара, Пінаева Алена, Мулінская Алена, Жлабовіч Галіна, Ламбоцкая Галіна, Шэўчык Таіса. Вялікую радасць даставілі ёй вучні Тузін Валера і Каранюк Тамара, якія былі ў першых шэрагах суполкі "Рунь", што мела мэту адраджэння роднай мовы, культуры, гістарычных традыцый беларускага народа. (Аб суполцы "Рунь" можна прачытаць у "Лідскім летапісцы" у № 3-4 за 2008 год).
Пра тое, што на ўроках Алесі Бурак заўсёды было цікава, гаворыць наступны факт. Вясною 1969 года ў школьным раскладзе супалі ўрокі беларускай літаратуры ў 6 і 10 класах. Паколькі гэта быў апошні ўрок, Алеся Аляксандраўна пайшла праводзіць заняткі ў выпускны 10 клас, а 6 клас адпусціла дадому. Якое ж было ў яе здзіўленне, калі вучні 6 класа засталіся ў школе і папрасілі правесці ўрок беларускай літаратуры 7-ым урокам па ліку. У настаўніцкім калектыве многа гаварылі аб гэтай вучнёўскай неспадзяванцы, некаторыя нават з нейкай зайздрасцю.
Цікавым з' яўляецца і наступны ўспамін маёй суразмоўцы. У пачатку траўня 1969 года да Алесі Аляксандраўны прыехаў карэспандэнт рэспубліканскага радыё і запісаў яе парады па падрыхтоўцы да выпускных экзаменаў. Яе голас прагучаў на ўсю Беларусь 22 траўня 1969 года. Трэба пазначыць, што 5 сакавіка 1995 года па Лідскаму радыё пра А. Бурак была зроблена перадача "Сустрэча для Вас". Пасля гэтага яшчэ двойчы лідзяне чулі яе голас па мясцовым радыё: у 2006 годзе ў перадачы "Лідская паэтычная гасцёўня" і ў 2008 годзе з нагоды выхаду кнігі "Прастора дабрыні".
"Цягнуся к сонцу тонкаю рукою,
А ногі спутаны зялёнаю травою" -
(Радкі аўтабіяграфічныя.)
У 1969 годзе Алеся Аляксандраўна прайшла конкурс на замяшчэнне вакантнага месца на кафедры псіхалогіі і педагогікі ў Гарадзенскі дзяржуніверсітэт. Яе імя вядомае было ўжо ў вобласці. У 1964 годзе ў сакавіку месяцы А. Бурак дзялілася досведам сваёй работы на 1 абласным з'ездзе па грамадскім выхаванні дзяцей, аб чым пісалі "Гродзенская праўда" і "Настаўніцкая газета". Летам 1968 года яна чытала лекцыі на абласных курсах удасканалення настаўнікаў. Але не змагла яна стаць выкладчыкам ўніверсітэта, а таксама і паступіць у аспірантуру з-за цяжкай хваробы - "а ногі спутаны зялёнаю травою".
З многімі пісьменнікамі і паэтамі была знаёмая і сустракалася Алеся Бурак . Пра гэта паведамляюць успаміны, фотаздымкі аб літаратурных сустрэчах. Вось на адным з іх - яна і паэты Авер'ян Дзеружынскі і Адам Русак у час сустрэчы ў школе № 11 г. Ліды ў красавіку 1968 года. З гэтай сустрэчы пачалася перапіска паміж А. Русаком і А. Бурак. Амаль усе лісты Адама Русака знаходзяцца ў асобным альбоме, які мне многае расказаў і аб асобе іх аўтара з Менска і аб асобе адрасата з Ліды. Чытаючы і перачытваючы іх, я многае зразумеў у жыцці, а таксама тое, дзякуючы чаму і каму ў Алесі Аляксандраўны такія рысы характару, як жаданне дапамагчы чалавеку ў творчасці і ў жыцці, быць чулай, шчырай і добрай, з цеплынёй адносіцца да людзей, быць вернай сваёй прафесіі многія гады, цікавіцца чалавечым лёсам. Безумоўна, многімі з гэтых рыс яна надзелена ад прыроды, некаторымі з іх надзяліў яе Васіль Савіч, аднак і роля Адама Русака таксама не малая.
Хачу прывесці з дазволу Алесі Аляксандраўны некаторыя вытрымкі з пісем Адама Русака. У першых двух лістах А. Русак просіць Алесю Бурак даслаць свае вершы, каб ён змог надрукаваць іх у рэспубліканскіх выданнях. У адным з іх (ад 13.05.68 г.) такія словы А. Русака:
"Я іду на ўзлессе,
А са мною Алеся,
Напілася вадзіцы
Жыватворчай крыніцы.
Ды ідзём па старонцы,
І цалуе нас сонца.
Алеся Аляксандраўна адказвае яму вершам:
"Каб жа той жывой вадзіцы
З незвычайнай той крыніцы!
Я пайшла б з табой без стомы!
Па ўзлесках, па прасторы
Сэрцу любае старонкі,
Дзе смяецца рэха звонка.
Дзе рамонкі палявыя
І званочкі лугавыя
Так прыветна гнуць галоўкі,
Дзе вясна гаі ў абноўку
Апранула. І, здаецца,
Хай цалуе сонца, песціць…
Кожны з нас на сваім месцы!.."
І далей у прозе:
"Я не дарасла да рэспубліканскага друку і лічу, што лепш заставацца кожнаму на сваім месцы. Вы - паэт, я -настаўнік".
Тое, што Алеся Аляксандраўна - настаўнік "на сваім месцы" першым заўважыў былы загадчык аблана Жукоўскі. Ён прыехаў у Красноўскую школу (тут першы год працавала А. Бурак), пабываў на яе ўроках, прыйшоў да дырэктара школы Сільвашкі Аляксандра Сафронавіча, удзельніка сустрэчы амерыканскіх і савецкіх войск на Эльбе,і сказаў: "Я забіраю з сабою гэтую здольную настаўніцу з творчым падыходам да сваёй работы і пераводжу яе ў Ліду, інакш яна тут прападзе". У Красноўскай школе не было электрасвятла, бібліятэка школы памяшчалася ў адной кніжнай шафе, аўтобусы з Ліды не хадзілі. Жукоўскі прывёз Алесю Аляксандраўну да загадчыка гарана Віннічэнка Ніны Міхайлаўны і загадаў уладкаваць яе на работу ў горадзе. Такім манерам у 1955 годзе А. Бурак стала працаваць у СШ № 8, будынак якой узнік сярод руінаў у цэнтры Ліды. Прыйшлося разам з вучнямі акультурваць тэрыторыю вакол школы: разбіваць клумбы, высаджваць дрэвы. Зараз у гэтым будынку знаходзіцца Лідская музычная вучэльня.
У пісьме ад 20. 05. 68 г. Адам Русак раіць свайму адрасату прачытаць артыкул Максіма Лужаніна "Паэзія года" з часопіса "Полымя" № 5, бо гэта дапаможа ў творчасці "звонкаструннаму сэрцу, улюблёнаму ў жыццё, у чалавека, у сонца, у песню…Ступайце смялей у Вашую, нікім не адкрытую, сцежку паэзіі". У адным з пісем дае Алесі Аляксандраўне параду пісаць толькі беларускія вершы, і не вельмі доўгія, "пружыністыя".
З усіх канцоў Беларусі ляцелі лісты ад славутага паэта ў Ліду. Часта Адам Русак бывае на Гарадзеншчыне - у Смаргоні, Ашмянах, Наваградку, Слоніме і інш.
"Гродзеншчына - цудоўны край, харошыя там людзі, цудоўная прырода і звонкія песні." - піша А. Русак у адным з пісьмаў. А ўжо ў другім: "Цудоўная Ваша Гродзеншчына яшчэ і таму, што там жыве мая знаёмая, з добрым чулым сэрцам і душой Алеська…"
У 1969 годзе Алеся Аляксандраўна паспяхова адказвала на мастацка - літаратурную тэлевізійную віктарыну "Турнір дапытлівых". Шукаючы адказы на пытанні, яна часта бывала і ў Менскай рэспубліканскай бібліятэцы (у яе захаваўся білет чытача таго часу). Але з Адамам Русаком яна не сустракалася. Аднак, калі ёй па якой прычыне не ўдавалася знайсці ў Лідзе матэрыял па пытаннях турніра і не выпадала часу паехаць у Менскую бібліятэку, яна звярталася да Адама Русака, і ён дасылаў ёй звесткі па тым ці іншым пытанні. Імя А. Бурак называлася з тэлеэкрана ў ліку пераможцаў тэлевіктарыны, што вельмі было прыемна і ёй, і яе вучням. Праз сваіх сяброў-паэтаў А. Русак перасылаў А. Бурак зборнікі з надзвычай цёплымі подпісамі, называючы яе "маладой паэтэсай", "кветкай Нёманскага краю". Ён добра адгукаўся аб яе творах, якія па яго просьбе дасылала Алеся Бурак: "Вельмі дзякую за сардэчныя, душэўныя Вашы вершы. Я ўсё думаю, як пусціць іх у свет". Ён збіраўся выпусціць яе кніжку, але смерць Адама Русака ў сакавіку 1987 года абарвала здзяйсненне гэтай задумы.
У пісьме ад 04. 07.68 года ёсць такія словы:
"Зараз я знаходжуся ў Уздзенскім, затым у Капыльскім раёнах. Сустракаюся з людзьмі, чытаю ім свае вершы і Вашу "Маці" ("Сэрца сэрцу"- А.Х.) , якую публіка вельмі цёпла ўспрымае і дорыць гарачыя апладысменты ў Ваш адрас." Адам Русак змяшчае вершы А. Бурак ў газетах "ЛІМ" і "Вячэрні Мінск". Праз некаторы час паведамляе ёй, што на яе словы беларускі кампазітар Мар'ян Наско напісаў "Баладу пра маці", і што песня камісіяй пры Міністэрстве культуры прынята ў рэспубліканскі рэпертуар. Алеся Аляксандраўна вымушана была ехаць на прыём да міністра культуры Мінковіча, каб ён падпісаў ёй заяву на атрыманне ганарару ў суме 100 рублёў (гэта больш, чым тагачасная зарплата!). Алеся Бурак упершыню прачытала на дакументах Міністэрства - "Паэт Алеся Бурак". Аднак да сённяшніх гадоў яна не лічыць сябе сапраўдным паэтам, хаця, удзельнічаючы ў паэтычных конкурсах, тройчы займала прызавыя трэція месцы.
З вялікім хваляваннем і ўдзячнасцю ўспамінае Алеся Аляксандраўна яшчэ дзве асабістыя сустрэчы з А. Русаком. Першая, або ўжо другая па ліку, сустрэча адбылася 12 студзеня 1969 года. Адам Герасімавіч сустракаўся з лідзянамі, затым прыйшоў на кватэру А. Бурак, дзе сабраліся яе суседзі, калегі і сябры. Чыталіся вершы, шмат жартавалі, радаваліся ўазаемаразуменню. Пасля гэтай сустрэчы А. Русак амаль у кожным сваім пісьме перадае прывітанне сям'і Бурак і жадае ўсім яе чальцам моцнага здароўя. "Якая кароткая была сустрэча з Вамі, а палажыла след у сэрцы назаўсёды, і здаецца я быў з Вамі знаёмы з дзяцінства. Нашы сэрцы - родныя", - піша А. Русак.
Да 1974 года ішлі на адрас лідзянкі лісты і паштоўкі не толькі з Менска , але і з тых гарадоў, куды ездзіў на творчыя сустрэчы паэт і кампазітар Адам Герасімавіч (ён закончыў Ленінградскую кансерваторыю). Пісаліся пісьмы і ў тыя мясціны, дзе лячыліся летам Алеся Аляксандраўна з сынам, раіў ім лячыцца народнымі сродкамі. "Нашы беларускія травы вельмі карысныя, толькі трэба лячыцца не ў шаптуноў, а ў знатных людзей", "…У цёплых краях на курорце памацнееце, падужэеце; набярэцца сіла Вам і Вашаму сыну. Знойдзецца здароўе Вашаму сэрцу і душы, хачу верыць у гэта", - аптымістычна зазначае аўтар пісьма. Вось гэты аптымізм сустракаем мы і ў Алесі Аляксандраўны, якая, нягледзячы на цяжкую хваробу, гасцінна і шчыра сустракае маладых і ўжо сталых людзей творчага складу на сваёй кватэры.
З 1970 года Алеся Бурак часта хварэла. У асноўным пісьмы і паштоўкі прыходзілі ад Адама Русака. У 1974 годзе яна была запрошана на 70-гадовы юбілей паэта-песенніка. На ўрачыстасці было многа паэтаў, знакамітых людзей Беларусі. Шкада, што паразмаўляць А. Русаку і А. Бурак не ўдалося: ён быў на сцэне, яна - сярод гасцей у зале.
З горыччу ўспамінае Алеся Аляксандраўна той дзень, калі дазналася аб смерці Адама Русака, аўтара шырокавядомых песень "Бывайце здаровы!", "Ой, бярозы ды сосны", "Толькі з табою". Яна захоўвае не толькі яго пісьмы і паштоўкі, але і газетныя выразкі пра свайго старэйшага сябра. Але, як вядома, творцы не паміраюць, яны жывуць вечна, бо ёсць іх творы.
Шмат дасканалых, напісаных на высокім узроўні вершаў ёсць і ў Алесі Бурак. Яе паэзія не раз была заўважана як рэспубліканскімі, так і мясцовымі літаратарамі. Першы паэтычны конкурс, аб'яўлены рэдакцыяй раённай газеты "Уперад" (цяпер "Лідская газета"), быў прысвечаны 50-годдзю Беларускай ССР. Верш А. Бурак "Беларусі" быў прызнаны лепшым, але сакратару Лідскага гаркама партыі Паповай Н. І. не хацелася даць яму першае месца (не вельмі любіла А. Бурак былы яе дырэктар школы за яе праўдзівасць і просталінейнасць, уменне адстаяць свой пункт гледжання на школьныя падзеі). Атрымалася 3-яе месца. У 2006 годзе праводзіўся творчы конкурс, прысвечаны В. Таўлаю пры "Лідскай газеце". Верш "У вянок В. Таўлаю" быў надрукаваны толькі часткова (не любіў рэдактар "Лідскай газеты" доўгіх вершаў) і верш "Абеліскі" атрымалі таксама 3-яе месца. У 2008 годзе ў творчым конкурсе, прысвечаным 685-годдзю гораду Ліды, Алеся Аляксандраўна зноў была ўзнагароджана дыпломам за 3-яе месца. Да дня горада была выдана анталогія вершаў "Шануйце роднае слова" і буклет-зборнік вершаў "Мой любы горад Ліда", на старонках якіх змешчаны і вершы А. Бурак. У кнізе "Шануйце роднае слова" надрукаваны і верш сына А. Бурак Уладзіміра Бурака. Невялічкая кніжачка яго твораў "Дарогі розныя бываюць" нядаўна ўбачыла свет і даставіла вялікае задавальненне яго маці - Алесі Бурак.
Трэба пазначыць, што ў друку Лідчыны А. Бурак з'явілася ў снежні 1966 года. На старонцы газеты "Уперад" былі змешчаны яе вершы "От меня ты далеко", "Современнику". Адказны сакратар газеты "Уперад", ды і пры тым, на той час першы кіраўнік літаратурнага аб'яднання Віктар Мікалаевіч Кучынскі быў пазначыў што вершы Алесі Бурак насычаны шчырасцю, вобразнасцю, цеплынёй. Сапраўды, з гэтай адзнакай варта пагадзіцца прачытаўшы яе зборнік "Прастора дабрыні". Калісьці вядомы беларускі паэт Пятрусь Макаль назваў яе вершы выдатнымі творамі, маўляў, што ў паэтэсы "ёсць божая іскра", а радок з яе верш "Маці"("Сэрца сэрцу") "..і крыўду ў роснай траве паласкала…" закрануў яго да глыбіні душы. А з якой замілаванасцю паэтэса піша пра сваю родную мову! Яна аздабляе навакольнае жыццё, жыве ў згодзе з іншымі мовамі, пранікае ў замежнасць як "нашай душы незалежнасць", мова родная - "лепшая з лекаў, ад болю ў сэрцы", будзе жыць вечна да апошняга подыху чалавека. Сустракаюцца вершы і дэкламатыўнага характару. Да іх можна аднесці рускамоўныя "Современнику", "Безнадежность", "Пусть ласка ответит ласке", "Наши ценности" і беларускамоўны "Такія лекі". Здзіўляюць вершы - прысвячэнні беларускім творцам М. Аўрамчыку, Р. Барадуліну, Я. Купалу, Я. Коласу, Э. Агняцвет, В. Таўлаю, А. Русаку. Апошняму - цэлыя пісьмылісты ў вершаванай форме. Не абыходзіць лідская паэтэса ўвагаю і сваіх паплечнікаў па пяру, яна надзяляе паэтычнымі шаржамі М. Мельніка, П. Макарэвіча, А. Хітруна, датычыцца гэта і вершаў "Ішла гамонка шчырая", "Чатыры Алесі". Ёсць прысвячэнні і іншым сябрам творчага кола: В. Верасняк, Н. М. Пазняк, верш памяці См. Сліўко і інш. Не адну старонку свайго зборніка Алеся Аляксандраўна выдзеліла для сваіх блізкіх: сына Уладзіміра, унучкі Юліі, праўнука Ігната; не забыла тых, хто падтрымлівае яе здароўе: урачы Мамчыц С. І., Місевіч А.В., Азарка А. Э.
У зборніку "Прастора дабрыні" шмат лірычных вершаў пра чалавечыя ўзаемаадносіны, пра каханне і растанне, пра самаахвярнасць. Усе яны - аб самым сутнасным, аб звычайных пачуццях. Пад пяром А. Бурак ажывае прырода: ялінка, бярозка, хвойка, клён - жывыя істоты ( бярозка "глядзіць сабе пад ногі", ялінка "ветру буйнаму ўсміхнецца", клён "к плечу нежно прикоснулся", хваінка "цягнецца да сонца", а на яе ствале "золата смяецца"). Тлумачыцца гэта тым, што аўтарка ўмела карыстаецца мастацкімі сродкамі мовы (што і важна ў паэзіі) як увасабленне, параўнанне, эпітэты ( "рамонкі - усмешкі сусвету", "пахне сокамі зямлі маладое ў полі збожжа", "восень па-над краем долі паспяшаецца, бяжыць").
Імкненне як мага больш ведаць і сваю мову і свой родны край не пакідала Алесю Аляксандраўну дома ў час канікулаў. Яна з'яўлялася старшынёй савета турыстаў школы, пазаштатным экскурсаводам. Хочацца назваць тыя месцы дзе пабывала А. Бурак са сваімі вучнямі: Трокі, Вільня, Друскенікі, Гародня, Бярозаўка, Наваградак, вёска дзяцінства Я. Брыля - Загор'е, родны кут Я. Купалы - Вязынка, калыска Я. Коласа - Стаўбцы, Мікалаеўшчына, радзіма Марата Казея - Станькава, Брэсцкая цвердзь, Хатынь, Трасцянецкі лагер смерці, Менск з абавязковым наведваннем музея Вялікай Айчыннай вайны, музеяў Я. Купалы, Я. Коласа, стадыён "Дынама", прысутнічалі на ледзяным шоў у Палацы спорту. Падарожнічалі пехатою, на спадарожных машынах, карысталіся "аўтастопам", цягніком, аўтобусамі і самалётам. Менавіта самалётам ТУ-124 пятнаццаць хлопчыкаў і дзяўчынак 6-ага класа ляталі на 10 дзён у Адэсу, дзе не толькі купаліся ў моры і загаралі, а пабывалі на Пацёмкінскай лесвіцы, у Адэскім порце са шматлікімі замежнымі караблямі, са свечкамі ў руках былі на экскурсіі ў Адэскіх катакомбах, дзе знаёміліся з партызанскімі стаянкамі, паглядзелі спектакль у Адэскім тэатры оперы і балету, які пасля нядаўняй рэстаўрацыі лічыўся другім у свеце пасля Міланскага Ла-Скала.
Але дзе б ні была А. Бурак, яна заўсёды спяшалася да родных мясцін. Нават "мора не паланіла дзяўчынку з палескіх краёў".
На Лідчыне ж росныя травы,
Зялёныя долы, дубравы,
Адданасць любімай справе,
Да іх хачу бегчы - не йсці.
Лідчыну лічыць роднай, бо тут прайшлі працоўныя гады са сваімі радасцямі, нягодамі, спасцігненнем шчырых чалавечых адносін і нападкамі зласлівай зайздроснасці, хаця Алеся Аляксандраўна заўсёды была вернай сваёй дабрыні. З вялікай любоўю адносілася яна не толькі да сваіх вучняў, якія і зараз наведваюць яе, але і да сваёй радзімы. Узросшая з беларускіх каранёў, яна не аднойчы прызнаецца ў сваёй адданасці.
"Я так люблю край непаўторны свой,
Яго палеткі, долы, пералескі" , -
чытаецца ў адным месцы. У іншых вершах сустракаюцца наступныя радкі: "шчодра грэе… міласцю вялікай родны край", "у тваіх абдымках крыўд не знаю, мой родны кут, мая зямля", "шкадую, што не маю слоў, каб гожасць свайго пераплесці тонкай песняй".
Першы раз у нашым горадзе Алеся Аляксандраўна была ў 1945 годзе ў гасцях у сям'і Рыгора Аляксандравіча Сідарка, які адразу пасля вызвалення Ліды працаваў тут першым сакратаром гаркама партыі. Горад быў разбураны на 80%, увесь цэнтр ляжаў у руінах. Выдзяляўся будынак цяперашняга ЗАГСа, дзе жыла сям'я Сідарка, вакол яго - пустэча. А. Бурак радавалася, калі, прыехаўшы сюды на работу, бачыла як адбудоўваецца горад, сама ўдзельнічала ў разборы руінаў вакол нават 8-ай школы, у якой пачала працаваць. Радуецца і сённяшняму новаму абліччу, непазнавальна змяніўшымся краявідам.
Засмуціла яе кніга "Памяць", якую падаравалі ёй на ўрачыстасці ў дзень горада. У гэтым выданні толькі на 200 старонцы ўпамінаецца імя першага сакратара вызваленай Ліды. Ні слова, ні знаку аб гэтым няма ў Лідскім краязнаўчым музеі, нягледзячы на тое, што ў музеі ВАВ у Менску ёсць экспазіцыя Рыгора Сідарка, з якой заўсёды Алеся Аляксандраўна знаёміла ў час наведвання музея сваіх вучняў. У нядаўні час руплівая лідчанка пры дапамозе родных дачок Р. А. Сідарка, якія жывуць у Менску, сабрала архіўныя дакументы, кнігі з фотаздымкамі славутага партызанскага камандзіра, перадала іх свайму сябру, мудраму і здольнаму журналісту А. В. Жалкоўскаму. Аляксандр Васільевіч захаваў звесткі аб Сідарку ў "Лідскай газеце", у карэліцкім "Полымі", а таксама ў "Хойніцкіх навінах", таму што ў Хойніцкім раёне нарадзіліся і Сідарок Р. А., і Бурак А.А.
У горадзе Лідзе паважаная Алеся Аляксандраўна жыве з 1955 года. Тут нарадзіліся яе сын Уладзімір, унучка Юлія і праўнук Ігнат. Ім яна перадала свой дар: Уладзімір ужо выдаў свой зборнік вершаў, Юлія і Ігнат неаднаразова змяшчалі свае вершаваныя творы ў падборцы "Суквецця" у "Лідскай газеце". З гэтага можна зрабіць выснову, што сямейства Бурак мае сваю творчую дынастыю. Няхай іх не пакідае прамень натхнення, а мы будзем верыць, што прыйдзе той час, калі аб творчым коле сям'і Бурак будуць ведаць жыхары нашай Радзімы - Беларусі, няхай, нават, толькі адной вобласці - Гарадзенскай! Хоць і нарадзілася Алеся Аляксандраўна на Палессі, але ж сваім родным кутом яна лічыць горад Ліду. У творчым арсенале адной з найстарэйшых паэтэс Лідчыны ёсць прысвечаныя нашаму гораду вершы "У гасцях добра, а дома лепш", "Мой горад і мая мова", "Лидский вальс", "Лидская лирическая", "Курган Бессмертия".
"На года, на века
Положили в курган
По слезинке сирот,
По кровинке из ран,
По морщинке от вдов
Мы сюда принесли…
Апошні радок гаворыць аб тым, што Алеся Аляксандраўна з вучнямі, будучы ў Менску сустрэлася ў музеі ВАВ з ганаровым грамадзянінам горада Ліды Гапеевым Яфімам Данілавічам. Яны разам наведалі Трасцянецкі лагер смерці і адтуль прывезлі зямлю на курган, у адкрыцці якога ўдзельнічаў сам Гапееў Я.Д., а Алеся Бурак ўдзельнічала ў напісанні тэксту для кургана.
Трэба пазначыць, што Гапееў Я. Д. у гады Вялікай Айчыннай вайны быў камандзірам Лідскага партызанскага злучэння і з'яўляўся паплечнікам камандзіра Івянецкага партызанскага злучэння Сідарка Рыгора Аляксандравіча - роднага дзядзькі Алесі Аляксандраўны (брата яе маці). (Звесткі аб Івянецкім партызанскім злучэнні, штаб якога знаходзіўся разам з Лідскім партызанскім ў Налібоцкай пушчы, змешчаны ў 5 томе "Беларускай Савецкай энцыклапедыі"). І што цікава, ведаў Сідарка Р. А. і яго партызанскі паплечнік, пазней сакратар Лідскага гаркама партыі Фамічоў.
У снежні 2010 года Алесі Аляксандраўне споўнілася 80 гадоў. Яна інвалід І групы, ужо больш за 8 гадоў амаль не выходзіць з кватэры, і толькі - бальніца і дом. Яна піша вершы і зараз, дае слушныя парады, кансультацыі пачынаючым паэтам, дапамагае ўсім, хто звяртаецца да яе і з іншымі просьбамі. Яна ведае шмат вершаў знакамітых і сучасных паэтаў. Нават чытае па памяці вершы тых, хто да яе прыходзіць.
У лідскай паэтэсы захавалася віншавальная паштоўка ад студэнткі акадэміі міліцыі Семяновіч Таццяны з такім запісам: "Дзякуй Вам за тыя гадзіны, якія Вы правялі са мною". У свой час Алеся Аляксандраўна адпачывала ў Гарадзенскім пансіянаце і праводзіла там творчыя вечары, дзе больш за гадзіну чытала свае вершы без усякай паперкі і кніжкі. Многія лідзяне ведаюць пра гэта. А вось што піша ў сваім пісьме слухачка пансіяната з Ліды, заслужаная настаўніца Беларусі Вольга Дзмітрыеўна Івашына: "Дарагая Аляксандра Аляксандраўна, з днём нараджэння…Вы яшчэ не адзін раз прачытаеце свае цудоўныя вершы родным, сябрам, блізкім і знаёмым, узбагаціце іх душы і сэрцы сваёй цеплынёй, дабратой, прыгажосцю і майстэрствам. Будзьце заўсёды аптымісткай, такой, якой я Вас ведаю. Заўсёды з Вамі В. Івашына. 17 снежня 1994 год."
Аднойчы пры размове я запытаў у Алесі Аляксандраўны пра яе жыццёвае крэда. Яна тады ўзяла і запісала мне такія радкі:
Покуль ходзяць ногі,
Покуль бачаць вочы,
Памагаць ты людзям
Будзь заўжды ахвочы.
Хочацца сказаць яшчэ і пра хобі А. Бурак. Яна вельмі любіць шыць, вышываць, рабіць пруткамі і шыдэлкам. У снежні 1995 года ў Лідзе праводзіўся рэспубліканскі фестываль творчасці інвалідаў. Яе выстава рукатворных вырабаў заняла першае месца, а ёй быў уручаны дыплом лаўрэата фестывалю, які зараз знаходзіцца ў літаратурным музеі Лідчыны. Яе вязаныя рэчы маюць многія лідзяне.Трэба зазначыць, што нягледзячы на сталыя гады Алеся Аляксандраўна так і застаецца па-своему мудрай і ўсебакова развітай жанчынай, яна стараецца быць інфармацыйна-дасведчанай у сучасным бурлівым свеце. З'яўляючыся чытачом-падпісчыкам шматлікіх інфармацыйных носьбітаў яна не толькі цікавіцца і перачытвае інфармацыю, але і заўзята разгадвае крыжаванкі і іншыя займальныя галаваломкі. І гэта зразумела: у яе засталася і захавалася такая жылка яшчэ з маладых гадоў. Яна мне прызналася, што ў школьныя гады ў Дукорскай школе быў размешчаны стэнд з фотаздымкамі самых актыўных чытачоў яе бібліятэкі, і, што дзіўна фота Алесі Бурак знаходзілася на ім яшчэ і пасля таго, калі яна была ўжо студэнткай Менскага педінстытута імя М. Горкага.
А если я вяжу, пишу и сочиняю,
И отдаю я этому все дни,
То значит: я живу (не доживаю) -
И это состояние души.
Я хацеў бы параіць сваім землякам пазнаёміцца з яе кнігаю "Прастора дабрыні", якая знаходзіцца ў гарадской бібліятэцы імя Я. Купалы, у абласной бібліятэцы імя Я. Карскага, а таксама ў філіяле Лідскага гісторычна-мастацкага музея ў літаратурным музеі В. Таўлая, дзе размешчаны таксама стэнд і матэрыялы пра яе жыццёвы і творчы лёс. У прадмове да зборніка Міхась Мельнік пазначыў: "Прастора дабрыні - гэта зварот да духоўнай прасторы ў сэрцы чалавечым, якая падымецца над людскім болем і над жорсткасцю".
Напрыканцы хачу сказаць, што нягледзячы на выпрабаванні лёсу, Алеся Аляксандраўна не страціла сваёй каляіны, была вернай сваёй прафесіі, захавала свае найлепшыя рысы характару, такія як шчырасць, шчодрасць, дабрыня, спагада, аптымізм, няўрымслівасць, якія можна замяніць трыма словамі: Чалавек, Настаўнік, Творца. Гэтыя рысы, магчыма, накрэслілі на лёсе паэтэсы мужныя, самаахвярныя, творчыя людзі такія як Жыдовіч Марыя Андрэеўна, Гарбацэвіч Васіль Савіч, Русак Адам Герасімавіч, Сідарок Рыгор Аляксандравіч, Гапееў Яфім Данілавіч, Жалкоўскі Алесь Васільевіч і іншыя. А для мяне асабіста ў спіску такога Чалавека з'яўляецца Алеся Аляксандраўна Бурак.
PS: (Матэрыялы Алеся Хітруна пра паэтэсу Алесю Бурак можна прачытаць у "Настаўніцкай газеце" пад назвай "На прасторы дабрыні" (4 лютага, 2010 год, №15(6824), стар.4) і ў "Лідскай газеце" - "Я іду па ўзлессі, а са мною Алеся…" (25 чэрвеня, 2009 год, №71(11742), стар.3), а таксама матэрыял Пятра Макарэвіча ў "Прынёманскіх вестках" - "На прасторы дабрыні"(4 верасня, 2008 год, №36(488), стар.9).
Шаноўнай Алесі Аляксандраўне Бурак - настаўніцы і паэтэсе
Даўным - даўно па ўсёй краіне
Жывуць яе выпускнікі.
Іх шыхт сягоння незлічоны.
У вучняў вучні падраслі
І шлюць настаўніцы паклоны
З усіх, усіх куткоў Зямлі.
Ды што з таго, што падступіла
Так няўмольна і пакрыла
Пышны волас сівізна…
Яшчэ ў грудзях не згаслі сілы,
Яшчэ не слабнуць сэрца крылы,
Не адцвіла ў душы вясна!
Яна так слаўна піша вершы,
І на знаёмых эпіграмы,
І прысвячэнні сябрам лепшым -
Ды з густам найвышэйшым самым.
Яе ніколі не пакіне
Натхненне светлага ўздым,
Бо аддае, як дар краіне
Свой досвед, ласку маладым.
З павагай Міхась Мельнік.
Падборка вершаў найстарэйшай паэтэсы Лідчыны Алесі Бурак
Прастора дабрыні
Прастора дабрыні маёй душы
Мне дапамагае бачыць існасць
Таго, што за акном маім ляжыць,
Самотнасць майму сэрцу ненавісна.
Я, пэўна, шчаслівейшая з людзей,
Бо іншым слова шчырае нясу,
Бо радуюся справам дабрадзеяў
Ды і зласлівых зразумець магу.
Не трэба ідэаламі нам трызніць,
Бо кожны чалавек такі, як ёсць,
Галоўнае - нікога не пакрыўдзіць
І не прынізіць годнасці сваёй.
Люблю жыццё пакутліва, няўтольна
І бліжняму заўжды дапамагу
Цяплом сардэчным, працаю нястомнай.
Вось толькі здрады дараваць я не змагу.
2006 г.
Сэрца сэрцу
(Маці сваёй)
Без бацькі расла я старэйшай дачкою…
Падоўгу адна па-над сіняй ракою
Я з горкай калінай на лёс наракала
І крыўду ў роснай вадзе паласкала.
Ці то ад ракі удалась сінявокай,
Ці то ад калінкі - уражліва-тонкай.
Ад рос прыгажэла, рабілася чыстай,
Ад долі сірочай - пяшчотна-іскрыстай.
Цяпер зразумела, як нас ты любіла!
Без бацькі адна ўзгадавала - ўзрасціла,
ожную з нас на жыццёвую сцежку
Выводзіла, слёзы хавала за ўсмешкай.
І зараз аб нас тваё сэрца баліць,
Ад кожнай імкнешся бяду адхіліць…
Ты ведай, чакай: мы спяшаем заўжды
Да той непаўторна-празрыстай вады.
Да сэрца, што нашу бяду забірае.
Да белай хусцінкі, што слёзы ўцірае.
1967 г.
У вянок Валянціну Таўлаю.
І
Люты. Ладзіць баль віхура,
К тыну лашчыцца завея,
Хмары сцелюцца панура,
Вецер за сцяной шалее.
За акном мароз і сцюжа…
А ў хаце, ля цяпельца,
Нарадзіўся хлопчык мужны,
Светлы розумам і сэрцам.
Гадавала яго маці
Для любові, шчаснай долі,
Не ўзгадала, што ўзрасціла
Смелага байца з няволяй.
Ва ўзросце падлятковым
Сын абраў свой шлях цярністы,
Ваяваў бунтарскім словам,
Думкаю, памкненнем чыстым.
Ратаваў за ўз'яднанне
Беларускага народа,
Меў за гэта пакаранне:
У турме гібеў ён годы.
ІІ
Ты зрабіў нямала ходак пешшу
Па шляхах нялёгкіх і крутых,
Ты стварыў артыкулы і вершы,
Што праграмай сталі для другіх.
Ты сваім агніста-мудрым словам
Прадракаў радзіме светлы лёс,
Родную пакутлівую мову
Праз выпрабаванні ты пранёс.
І гучыць яна прыветна-звонка
На аблогах роднае зямлі,
На зямлі свабоднае старонкі,
Што ў баях абараніць змаглі,
Засланіць ад ворага ліхога
Нашу еднасць, наш цудоўны край.
Ты для нас, нашчадкаў, значыш многа:
На ніве годнасці - выдатны аратай.
ІІІ
Ад Лідскай крэпасці ў кірунку рынка
Я крочу сцежкаю, дзе ты ступаў,
Спыняюся ля сціплага будынка,
У якім ты жыў, тварыў і сумаваў.
І магчыма, тут пісаў сястрычцы
Вершык, каб запомніла яна,
Што яе шчаслівае сцяжынцы
Ты аддаў жыццё сваё спаўна.
Я лічу сябе тваёй сястрою,
І тваім высновам я служу,
Лепшым скарбам кожнаю парою -
Вольнай Беларуссю даражу.
2005 г.
Мая мова
Цябе зневажалі, тапталі,
Палілі ў агні, крыжавалі,
А ты ж засталася жывою,
З узнятаю ўвысь галавою.
Як гулкае рэха ў лесе,
Як спеў жаўрука ў паднябессі,
Гучыш, беларуская мова,
У казках народных, замовах.
Як лепшая з лекаў, гаючая,
Ад болю ў сэрцы, жывучая,
З суседнімі мовамі ў згодзе -
Спрадвечны наш скарб у народзе.
Не, мова мая не загіне
І род свой людскі не пакіне,
Яна будзе жыць да сканання
Майго і твайго існавання.
Жыві ж мая мова, красуйся,
Не толькі ва ўсёй Беларусі,
Звіні, пранікай у замежнасць,
Ты - нашай душы незалежнасць.
2007 г.
Маё шчасце
Сабе я, людзям веру і заўжды,
Адкрытая душой, іду насустрач
Туды, дзе шмат пакут, дзе шмат бяды.
Спагадай, дабрынёй не надакучу.
Не закрану вярэдліва-злым словам
Таго, хто праўду любіць, лёс шануе.
Хай шчырасці людской, задумак светлых змове
І глыбіні пачуццяў пашанцуе.
А шчасце маё бачыцца мне ў тым,
Што не зайздрошчу, не караю - плачу,
(Хоць ніхто не чуе). Мне б заўжды
Прыносіць радасць людзям, ну і ўдачу.
2002 г.