Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
17 сакавіка 2015 г. - 25 гадоў "Нашаму слову". Якая канкрэтна падзея, звязаная з "Нашым словам", адбылася ў гэты дзень, ужо ці хто можа сказаць. У першым нумары тады яшчэ бюлетэня "Наша слова", рэдактарам якога быў Ніл Гілевіч, пазначаны час выхаду - сакавік 1990 года. Сам Ніл Сымонавіч, які напісаў першую перадавіцу новай газеты, а менавіта - зварот да чытача, не бярэцца сцвярджаць, што дакладна ў гэты дзень выйшаў першы нумар. Але ва ўсіх календарах замацавалася гэтая дата, і, як казаў ваверскі ксёндз, не мы яе туды запісвалі - не нам і перапісваць. А ёсць жа магчымасць для гісторыкаў дакапацца да сапраўды і сказаць, што ж такое адбылося 17 сакавіка.
З 1990 па 1997 год газета "Наша слова" выходзіла ў Менску. Пасля Ніла Гілевіча рэдактарам газеты быў Эрнэст Ялунгін. У 1997 годзе дзяржава спыніла фінансаванне газеты "Наша слова", і з красавіка газета спыніла свой выхад.
26 верасня 1997 года рэспубліканская Рада ТБМ прыняла рашэнне аб перадачы газеты ў Ліду.
ПАСТАНОВА РЭСПУБЛІКАНСКАЙ РАДЫ ТБМ
ад 26 верасня 1997 г.
1. Аднавіць выпуск газеты "Наша слова" з кастрычніка 1997 г. Даручыць выданне газеты Лідскай Радзе ТБМ імя Ф. Скарыны.
Зварот да чытача, змешчаны ў 1-м нумары "Нашага слова" ў сакавіку 1990 г.
ДАРАГІ ЧЫТАЧ!
У тваіх руках першы нумар "Нашага слова" - выдання Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны. Яшчэ адно сціплае пацверджанне таго, што працэс вяртання законных правоў роднаму слову на Беларусі патроху набірае сілу. А ці пачуецца наша мова на сваёй зямлі гаспадыняй - на гэта адказ адзін: толькі тады, калі клопат пра яе лёс стане ўсенародным.
Першы выдатны крок на гэтым шляху зроблены - прыняты Закон, якім беларускай мове нададзены статус дзяржаўнай. Але гэта менавіта крок першы і не самы цяжкі. Галоўнае, у тым ліку і найбольшыя цяжкасці - наперадзе. Закон прымаецца для таго, каб ягоны змест стаў жыццёвай рэальнасцю. Мяркуючы па тым, з якім боем праходзіў ён на камісіях і на сесіі Вярхоўнага Савета, практычнае ўвядзенне артыкулаў Закона ў дзеянне можа выклікаць моцнае супраціўленне. Зразумела, з боку тых, хто на словах і за дэмакратыю, і за перабудову, і за інтэрнацыяналізм, і за росквіт Беларусі - але толькі каб усё гэта... без беларускай мовы, а значыць - і без беларускай нацыянальнай культуры. Адным словам - за Беларусь без беларусаў. Бо калі ў народа няма сваёй мовы, сваёй мастацкай культуры, сваёй гістарычнай памяці, свайго ўласнага духоўнага аблічча, то а што тады ў яго ёсць, каб называцца народам?
Дык вось найпершы і найважнейшы сёння абавязак кожнага сябра ТБМ - усімі сіламі садзейнічаць таму, каб наша родная мова вярнула сабе страчанае пад ударамі лёсу становішча мовы дзяржаўнай. Вядома ж - спосабамі і шляхамі, якія будуць характарызаваць нашу нацыю як сапраўды культурную, цывілізаваную. Вядома ж - у добрым узаемаразуменні і сяброўстве з мовамі ўсіх іншых нацыянальных груп насельніцтва, якія здаўна жывуць на тэрыторыі Беларусі.
Гэта ж ёсць найпершым і найгалоўным заданнем бюлетэня ТБМ "Наша слова". Усе яго рубрыкі і публікацыі будуць працаваць на ўздым аўтарытэту і прэстыжу беларускай мовы, на выхаванне павагі і любові да яе, на тое, каб яна паўнапраўна, свабодна і смела гучала на зямлі яе вялікага стваральніка - беларускага народа. Як наша выданне будзе спраўляцца з гэтым - перш за ўсё залежыць, дарагі чытач, ад цябе. Ад таго, як ты будзеш падтрымліваць і прапагандаваць "Наша слова", як будзеш забяспечваць яго цікавымі, змястоўнымі, мэтанакіраванымі допісамі і артыкуламі. На вялікую творчую дружбу з табою і разлічваем мы, верачы ў доўгае жыццё "Нашага слова". Верачы ў вечнае жыццё Нашага Слова!
2. Прызначыць в. а. рэдактара газеты "Наша слова" сябра Рэспубліканскай Рады ТБМ, намесніка старшыні Гарадзенскай абласной Рады ТБМ Станіслава Судніка.
3. Даручыць фінансаванне, распаўсюджванне і рэалізацыю газеты "Наша слова" МП "Прагрэс" і МП "Шлях".
4. Ухваліць склад рэдакцыйнай Рады: Генадзь Бураўкін - старшыня, Людміла Дзіцэвіч, Сяргей Запрудскі, Аляксей Пяткевіч, Аляксей Рагуля, Павел Сцяцко, Алег Трусаў.
Першы нумар у Лідзе, а ў агульнай нумарацыі № 15 (331) выйшаў за 1 - 15 лістапада 1997 года. Уступны артыкул у гэты нумар напісаў не рэдактар, а слынная беларуская паэтка Антаніна Хатэнка:
БУДЗЬ, "НАША СЛОВА", БУДЗЬМА МЫ!
Адгэтуль, са дня спраўджанага, "Наша слова" белым птахам будзе прылятаць у Вашыя задумныя хаты з краю Гарадзенскага. З краю, вартаванага-беражонага вечнымі мурамі Крэва ды Наваградка, Гальшанаў ды Ліды. З краю, дзе ссівела маўчыць мудрая Каложа, скуль вышэе ў нашыя беларускія нябёсы Сынкавіцкая царква.
I, можа, "Наша слова" прыгалубяць да сябе тры мужныя, святыя жанчыны, літасціва раскрыленыя над Айчынай, - Маці Божая Жыровіцкая, Алаіза Пашкевіч (Цётка) ды Ларыса Геніюш. Бо дарогі іхнія, як зычлівыя рукі, агортваюць усю Беларусь, памкнёныя да нас ў любові ад Слоніма, Ліды і Зэльвы. Памкнёныя да нашага нацыянальнага Узнясення - Узнясення да сябе існых, сапраўдных, здатных па-свойму Жыць, Думаць, Тварыць, Гаспадарыць і Любіць. Здольных памятаць і шанаваць свой Род, што даў пачаткі і славе нашай, і гонару, і красе ў вялікім свеце людства. Род, што сплачвае і цяпер нашыя духоўныя пазыкі, што пакутуе і зараз на адрачэнскія сухоты нашчадкаў. Але мы ёсць, як былі спрадвеку. I нам наканавана вечна быць. Таму што гарэніць недзе глыбока ў нашай душы яшчэ не выказанае Слова, яшчэ не апранутая ў прыгожую беларускую аздобу магутная, пераўтваральная, адзінанезалежная нашая думка.
Восень рахункуе набыткі і выводзіць з палону зацяжэлай матэрыі Вольны Дух. Восень нараджае Моцу сягнуць за межы таго рэальнага, бачнага ўлоння, што ўзгадавала нас, - і пашырыць свядомасць да самых краёў, да неба, схаванага ў нас саміх.
Блаславі ж нас, Жыровіцкая Божая Маці, - да гэтае чыстае зямлі нахілёная, з гэтых крыніцаў жывая і жыццятворная, нашым словам узвялічаная ды аблашчаная. Бо тут па-нашаму, па-беларуску "дзень дню пералівае гаворку, і ноч ночы агалашае Веду". І тую гаючую Веду, занатаваную-затканую ў белым полі памяці, ускрыленую чырвоным лётам Пагоні "не разбіць, не спыніць, не стрымаць". Мы ж ёсць тут і цяпер, каб Вялікі Закон Няспыннасці, Пагоні здзейсніць.
Малітва на чужыне да Божае Маці Жыровіцкай
Найсвяцейшая Дзева Марыя, нашая добрая Маці і Ўладарка, выслухай нашую просьбу, скараці дні нашае нядолі і здзеку і Нашыя цярпенні, боль душы і бяду прымі. Памажы нам перанесці гэты жыццёвы крыж выгнання.
Прасі Сына Свайго, Госпада нашага Ісуса Хрыста, каб паслаў нам радасць аглядаць сваймі вачыма вольную Бацькаўшчыну нашу Беларусь, жыць у ёй і працаваць Богу на славу.
Бо ж ты адзіна чыстая і ўседабраславеная Багародзіца, Дзева Марыя, Уладарка Беларусі, што свеціш ў Жыровічах цяпер і на вякі вякоў. Аман.
Не здзіўляйся, уніклівы чытач: малітва на чужыне прамоўленая мусіць быць і ад цябе, укарэненага тут, на Бацькаўшчыне. Бо ўсе мы разам збязладзілі нашыя лёсы на роднай зямлі гэтак, што чужына апанавала нашыя сэрцы, што ў выгнанні чуюцца разгубленыя, растрывожаныя душы. І чужынскасць гэтую ў крэўным Краі не змаганнем адолеем, а толькі ўзрастаннем Духу. Бо ў конадзень тысячагоддзя ліхая сіла адступае, і мы штодня ідзём праз ачышчэнне напрарочанага канца свету. Мы штодня ўзыходзім на праўдзівы крыж - крыж чалавечага выбару. Гэта мы, кожны з нас паасобку і ўсе супольна, "вяршым" канец свету дазваляючы нашай ніжэйшай прыродзе праяўляцца праз нас, альбо, адсланяем яго, задыхана ўздымаючыся па хісткай лесвіцы Удасканалення над прорвай хаосу. I не барацьба творыць лад - лад вырастае з глебы любові, самавартаснай ды самапаважнай. З любові няздраднай і мужнай сябе бараніць. Бо толькі Любоў прызнае перамогу - сягненне разам і да Божага святла. Багдановічу было відно: "усе мы разам ляцім да зор". А ў лёце гэтым адмыкаюцца ад нас і сваркі, і звады, і боль, і горыч.
У лёце гэтым знаходзім сутную сілу жыць, любіць і тварыць. А ў змаганні супраць кагосьці выклікаем на сябе гэткае ж зацятае непрыйманне, якое дазволілі сабе самі, спрычыніўшы гвалт з чужое думкі ды пазіцыі - хай сабе і нялюдскай. Але нам не дадзена яе, гэтую думку ці пазіцыю, знішчаць, зліквідоўваць, альбо караць ейнага носьбіта. Іначай бы ў дуалістычным свеце была суцэльная бойка, а не жыццётварэнне. Неадменны закон самазахавання светабудовы спрацоўвае гэтак, каб не разбурэнне спараджала чалавечая прага волі, але гармонію, здатнасць усяго жывога змыкацца дзеля ладу. Перамагаючы адно толькі самога сябе. Спрадаўна ж усходняя мудрасць сцвярджае, што перамагчы самога сябе ёсць добрым спосабам не быць пераможаным. Устрымаць самога сябе - гэта лепшы сродак дзеля таго, каб не мець над сабой валадара.
З годнае раўнавагі ўзрастае Дух, каб асвяціць нашыя дарогі. Бо толькі раскрыццё Духу знутры нашае людскае існасці вяршыць непадманную жыццёвую дзею. Як навучымся ва ўсіх праявах нашага зямнога бытавання бачыць рух Духу, - не варажнечай сягнем шуканае і жаданае Волі, а любоўю-сатварэннем, перад якою слабымі і няўклюднымі апынаюцца тыраны. Але найперш трэба паверыць самому сабе і Божаму парастку ў сабе. Найперш трэба знайсці духоўнае апірышча, услухацца ў галасы продкаў, якім быў дадзены пакутны шанцунак ад Вышняга Розуму - бачыць скрозь час. Не прамінем жа на эпахальнай паваротцы Скарынаву падказку: "Не прасі сабе шматлікіх дзён жыцця, ані багацця, ані паразы ворагаў тваіх, але жадай сабе мудрасці". А мудрасць, што точыцца жывой вадой з вякоў гісторыі нашай, раіць: ісці поруч з Купалам, Багдановічам, Караткевічам і спавядаць па-Купалаўску - "ў народ і край свой толькі веру. I веру ў самаго сябе..."
На гэтай згоранай зямлі
шляхі спрадвечныя прайшлі.
Уладары мы тут? Рабы? -
Нам Узрастаць, Мацнець і Быць.
На гэтай зміранай зямлі
сляды прадзедавы ўзышлі -
сляды нязморнае сяўбы.
Каб нам ступаць на іх і Быць.
На гэтай сонцавай зямлі
вякі прамудрыя плылі...
Лёс ліхаманна церабіў,
каб узмужняцца нам і Быць.
На гэтай птахавай зямлі
званы ўваскрошана ўзгулі,
архангел вешча затрубіў,
каб нам Узвысіцца і Быць.
Нас на Купалавай зямлі
пуціны Божыя звялі.
Каб не сысці адчайна ў глыб -
каб тут Адважна, Годна Быць.
Антаніна Хатэнка.
На такой духоўна-містычнай хвалі ўзлятала "Наша слова" ў Лідзе. Але ўвесь рамантызм, духоўнасць і містыка на тым і скончыліся. Наступіла неабходнасць штодзённай, пастаяннай і няпростай працы па выданні газеты. Усе арганізацыйныя, фінансавыя і інфармацыйныя клопаты леглі на плечы лідзян і сядзібы ТБМ у Менску. Неверагодна, але не маючы ні аднаго штатнага карэспандэнта, газета выходзіла і на 4-х, і на 8-мі, і на 12 палосах. І можна ўжо згадаць імя Ігара Валянцінавіча Русака, дырэктара холдынга "Руслан", які першым падтрымаў ідэю прыняць "Наша слова" ў Ліду. І трэба згадаць дырэктара фірмы "Прагрэс - 2" Мікалая Мікітавіча Сцепасюка, украінца, які ў першыя некалькі гадоў узяў на сябе бухгалтэрыю газеты і выплату падаткаў. Трэба згадаць Ігара Брушкова, які зрабіў першы макет лідскага "Нашага слова". Трэба згадаць украінку Валянціну Мікалаеўну Пятрэнка, якая некалькі гадоў дапамагала з бухгалтэрыяй. Трэба згадаць наборшчыцу Ванду Адольфаўну Мацулевіч і экспедытара, украінку Надзею Цвіркун. З пачатку 2000-х гадоў наборшчыцай стала Рыта Мікалаеўна Крупкіна, а бухгалтарам Данута Пятроўна Аўгусцін, якія працуюць да гэтага часу. З канца 1990-х гадоў выдаўцом газеты стала Лідская гарадская арганізацыя ТБМ імя Ф. Скарыны. Рахунак быў адкрыты ў Лідскім філіяле "Белаграпрамбанка".
Газета трымала наклад у 2000 асобнікаў, але ў асобныя перыяды наклад дасягаў і 5000 асобнікаў. Доўгі час газета рассылалася ў шапікі "Саюздруку" ў Менск і ўсе 117 раёнаў Беларусі, пакуль не пачалося выцясненне "Нашага слова" з "Саюздруку". Сёння газета ідзе ў 20 раёнаў і гарадоў трох абласцей краіны.
З 1 лютага 2007 года выхад газеты арганізоўваецца і фінансуецца Установай інфармацыі "Выдавецкі дом ТБМ", якая знаходзіцца па адрасе: 231293, Гарадзенская вобл., Лідскі р-н, в. Даліна. З нагоды такога свайго размяшчэння УІ "Выдавецкі дом ТБМ" уваходзіць у Асацыяцыю выдаўцоў рэгіянальнай прэсы "Аб'яднаныя МасМедыі". Рахунак адкрыты ў Лідскім філіяле "Белаграпрамбанка".
Чвэрць стагоддзя "Наша слова" ідзе да чытача, нясе людзям беларускае слова, беларускую мову і беларускі клопат пра іх. У пачатку артыкула мы паставілі той зварот да чытача з першага нумара. Дык ён, "як бы цяпер пісаны". За 25 гадоў не зменшылася колькасць праблем, якія стаяць перад нашым народам у пытаннях захавання, адраджэння і росквіту беларускай мовы. І хоць за 25 гадоў шмат чаго змянілася, а і сёння першымі словамі, якія бачаць людзі, узяўшы ў рукі "Наша слова", ёсць несмяротныя словы Францішка Багушэвіча: "Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі!" Але ж усе гэтыя 25 гадоў "Наша слова" несла і будзе несці далей цвёрдую веру ў тое, што "не пакінем і не ўмром". Мы вечныя, як гэты белы свет!
Апошнія два гады газета "Наша слова" выходзіла штотыднёва, накладам 2000 асобнікаў, аб'ёмам 8 палос. Фармат А-3. Адзін колер. Усе два гады вытрымоўваўся стабільны аб'ём і наклад. Ні адзін нумар за гэтыя два гады не быў затрыманы ні на адзін дзень.
У гэтыя гады газета "Нашам слова", як, зрэшты, і раней, побач з традыцыйнымі для ўсіх СМІ функцыямі інфармавання чытачоў ажыццяўляла працу і па абароне лінгвістычных правоў беларускамоўных беларусаў. Гэтая дзейнасць ішла і ідзе па наступных кірунках:
1. Першы і асноўны кірунак - забяспечыць права беларусам выказацца па любой тэме са спектра праблемаў звязаных з беларускай мовай і культурай.
2. Фіксацыя парушэнняў моўных правоў грамадзян Беларусі і паказ дзейнасці Таварыства па абароне гэтых правоў.
3. Арганізацыя кампаній па супрацьдзеянні наступу на моўныя правы беларусаў і асвятленне ходу і вынікаў гэтых кампаній.
4. Барацьба за права на чысціню і дасканаласць беларускай літаратурнай мовы. Адукацыйная дзейнасць, разгляд і аналіз складаных з'яваў у беларускім мовазнаўстве, папулярызацыя дасканаласці і багацця беларускай мовы.
5. Паказ жыцця дзейнасці Таварыства ў цэлым і асобных арганізацый. Адлюстраванне праблем, якія ўзнікаюць перад Таварыствам, і мераў Таварыства па іх развязванні.
6. Папулярызацыя краязнаўчых, гістарычных і культурніцкіх аспектаў і бакоў жыцця беларускай нацыі.
На працягу 17 гадоў лідскага перыяду выдання газета працуе па прынцыпе "народнай газеты", друкуе толькі тыя матэрыялы, якія дасылаюць нашыя чытачы, сябры ТБМ і сталыя аўтары, некаторым з якіх выдадзены пасведчанні няштатных карэспандэнтаў. Гэта Эла Оліна Аляксей Шалахоўскі з Менска і Міхась Угрынскі з Баранавіч, прафесар Павел Сцяцко з Гародні, Леанід Лыч і Ўладзімір Содаль з Менска ды іншыя аўтары. Вельмі актыўна пісаў у газету прафесар Іван Лепешаў, але яго ўжо няма з намі. Газета мела адзін унікальны нумар, у якім былі змешчаны матэрыялы аднаго акадэміка, трох дактароў навук і двух кандыдатаў навук, што сведчыць пра высокі ўзровень аўтарскага калектыву. Аднак большасць матэрыялаў - гэта матэрыялы аўтараў, якія пішуць ад выпадку да выпадку, а то і адзін раз у жыцці. Газета друкуе матэрыялы людзей, якія не могуць надрукавацца нідзе.
У 2013 годзе - годзе 150-х угодкаў паўстання пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага беларуская дзяржаўная ды і недзяржаўная прэса вельмі мала друкавала артыкулаў і даследванняў пра гэтае паўстанне. Мясцовыя краязнаўцы напрацавалі вельмі шмат матэрыялаў, але надрукаваць не мелі дзе. "Наша слова" надрукавала 91 матэрыял пра паўстанне, усе, якія былі дасланыя, было асноўным прапагандыстам ідэй паўстання. Газета рэгулярна асвятляла 500-годдзе бітвы пад Воршай.
Вельмі часта і дзяржаўныя структуры не могуць размясціць інфармацыю пра сваю дзейнасць у дзяржаўных жа СМІ. На культурніцкія тэмы там няма месца. Газета супрацоўнічала з самымі рознымі дзяржаўнымі ўстановамі. Асабліва цесна мы супрацоўнічаем як ні дзіўна з Прэзідэнцкай бібліятэкай Рэспублікі Беларусь, якая актыўна размяшчае ў нас свае матэрыялы. Мы друкуем матэрыялы з менскіх устаноў культуры, а таксама, што лагічна, мы цесна супрацоўнічаем з Лідскім райвыканкамам і многімі структурамі падраздзяленнямі ідэалогіі і культуры: Лідская цэнтральная раённая бібліятэка імя Янкі Купалы, метадычны кабінет, Лідскі музей.
Такім чынам газета "Наша слова" ёсць своеасаблівая трыбуна, яна абараняе права грамадзян на свабоднае выказванне сваіх поглядаў, сваіх грамадскіх і грамадзянскіх пазіцый.
Адной з асноўных тэмаў, якую падымаюць аўтары допісаў у газету і ў сядзібу ТБМ - гэта сістэматычныя парушэнні правоў беларускамоўных грамадзян з боку на сёння ўжо часта не самой дзяржавы і нават не дзяржаўных структур, а асобных чыноўнікаў у гэтых структурах.
Гэтыя парушэнні бываюць двух тыпаў:
- "законныя" - гэта значыць тыя, якія чыноўнікі апраўдваюць, абапіраючыся на законы Рэспублікі Беларусь і ў першую чаргу на закон "Аб мовах у Рэспубліцы Беларусь";
- незаконныя - гэта тыя, якія чыноўнікі дапускаюць, парушаючы імі ж напрыманыя законы і падзаконныя акты, нахабна ігнаруючы ўсё, што на карысць беларускай мовы.
Што тычыць дзяржавы, то яна сваё парушэнне правоў усіх грамадзян Беларусі зрабіла ў 1995 годзе, правёўшы незаконны рэферэндум, які пазбавіў беларускую мову статусу адзінай дзяржаўнай з усімі наступствамі.
Барацьба супраць "законных" парушэнняў - гэта перш за ўсё барацьба супраць перакосу білінгвістычнай сітуацыі. Гэта барацьба грунтуецца больш на маральных фактарах, чым на прававых. Білінгвістычная сітуацыя ў нас супярэчыць звычаёваму праву, паводле якога, калі ў нас дзве дзяржаўныя мовы, то палова ўсяго ўсякага павінна быць па-беларуску, а палова па-руску. На справе ж гэта далёка не так. А звычаёвае права да дзяржаўных законаў прышыць цяжка. Таму ў газеце ў гэтай сітуацыі гэта перш за ўсё артыкулы, якія ўскрываюць згаданыя перакосы, а таксама паказваюць станоўчыя прыклады пераадолення гэтых перакосаў. Таксама гэта маса лістоў у самыя розныя інстанцыі. Ні адна газета не друкуе гэтыя лісты і адказы на іх. А Сакратарыят ТБМ адправіў толькі за 2014 год больш за 300 лістоў і фактычна на ўсе атрымаў адказы. Газета "Наша слова" ад пачатку 2015 г. практычна ў кожным нумары друкуе і друкуе гэтыя адказы, бо яны важныя не толькі для гісторыі, а і для планавання наступных дзеянняў арганізацыі, для таго, каб усе актывісты ТБМ ведалі стан спраў у кожнай вобласці нашай беларускай рэчаіснасці.
Барацьба супраць незаконных парушэнняў - гэта перш за ўсё прыцягненне органаў улады да выпраўлення гэтых парушэнняў. Абапіраючыся на пэўную падтрымку ў саміх органах улады ТБМ звяртаецца з лістамі ў розныя дзяржаўныя структуры, і газета "Наша слова" публікуе адказы.
Газета шмат пісала пра тапаніміку. ТБМ праводзіла канферэнцыі, дзе падымаліся пытанні тапанімікі. Сябры ТБМ уваходзілі з прапановамі ў органы ўлады. І быў прыняты даволі прагрэсіўны закон "Аб геаграфічных назвах...". У выніку барацьба з русіфікатарскімі памкненнямі некаторых чыноўнікаў з плоскасці маральнай пераведзена ў плоскасць прававую. Цяпер яны мусяць выдумляць розныя хітрыкі, але не так латва гэта ўдаецца. Галоўнае, каб грамадскасць не спала ў шапку, і рэальна можна не дапусціць ніводнай іншамоўнай назвы.
Арганізацыя кампаній па супрацьдзеянні наступу на моўныя правы беларусаў і асвятленне ходу і вынікаў гэтых кампаній.
ТБМ і "Наша слова" праводзілі кампаніі доўгатэрміновыя і разавыя.
Доўгатэрміновыя кампаніі:
- увядзенне ў Беларусі святкавання Міжнароднага дня роднай мовы. Пачаўшы з 2002 года ў г. Лідзе, працягнуўшы ў 2005 у Менску, прышпіліўшы да гэтага дня ў 2009 годзе Агульнанацыянальную дыктоўку, мы вывелі на 2015 год гэтае свята на даволі высокі ўзровень. З 2006 года Міжнародны дзень роднай мовы пазначецца ў дзяржаўным календары "Родны край". У многіх гарадах і раёнах свята стала вельмі папулярным. Сёлета ў свяце былі задзейнічаны практычна ўсе ўніверсітэты краіны, у тым жа Лідскім раёне ў свяце ўдзельнічала да 10 тысяч чалавек. Усе 34 школы адзначалі свята на працягу двух тыдняў. Кожны год "Наша слова" імкнецца паказаць усю геаграфію Агульнанацыянальнай дыктоўкі і Міжнароднага дня роднай мовы.
Трэці год газета штурхае ідэю святкавання Еўрапейскага дня моў 26 верасня. Пазалетась свята ладзілася ў Лідзе, летась - у Магілёве. Два ці тры гады адзначэнне Еўрапейскага дня моў уносіцца ў Планы дзейнасці ТБМ на чарговы год. "Наша слова" пастаянна педалюе гэтую дату. Будзем спадзявацца, што ў свой час Еўрапейскі дзень моў стане такім жа папулярным, як і Міжнародны дзень роднай мовы.
- кампанія за беларускія класы. "Наша слова" найбольш поўна асвятляла кожны рух у гэтым кірунку.
- барацьба за выкладанне гісторыі Беларусі і геаграфіі Беларусі на беларускай мове. Справа ішла вельмі цяжка. Першае, што ўдалося дабіцца, чыноўнікі ад адукацыі пачалі скрозь пальцы глядзець на тое, што многія настаўнікі ў рускамоўных школах без падручнікаў выкладаюць гісторыю Беларусі па-беларуску. Па звестках з Міністэрства адукацыі ў такіх умовах вучаць гісторыю больш за 20 тысяч вучняў рускамоўных школаў. Нарэшце мы атрымалі заяву новага міністра адукацыі, што гісторыя і геаграфія Беларусі ва ўсіх школах будзе выкладацца па-беларуску. ТБМ і "Наша слова" ў тым жа кантэксце пачынае гаварыць пра біялогію, у першую чаргу пра батаніку і заалогію. Дзеці банальна не ведаюць беларускіх назваў раслін, звяроў, птушак. Міністр пра біялогію пакуль маўчыць.
- ужо больш за пяць гадоў ТБМ і "Наша слова" вядуць барацьбу за прыняцце ў краіне Закона "Аб дзяржаўнай падтрымцы беларускай мовы". Тут поспехаў не шмат, але і з павесткі дня пытанне ніхто здымаць не збіраецца. Прыняцце гэтага закона ніколькі не перашкаджае пастаяннаму змаганню ТБМ за вяртанне беларускай мове статусу адзінай дзяржаўнай. Закон "Аб дзяржаўнай падтрымцы беларускай мовы" да месца будзе заўсёды, бо ўсе мы і бачым і ведаем рэальную глыбіню зрусіфікаванасці беларускага грамадста.
Разавыя акцыі:
- за каляндар "Родны край". Адрыўны беларускамоўны каляндар "Родны край" пачаў выходзіць з 1990 года (надрукаваны каляндар на 1991 год) і карыстаўся вялікай папулярнасцю, якая была косткай ў горле пэўнай катэгорыі. Каляндар на 1991 год меў наклад 26 000 ас., на 1992 - 100 000 ас., на 1993 год - 100 000 ас, на 1994 - 130 000 ас., на 1995 - 200 000 ас., на 1996 - 100 000 ас., на 1997 - 60 000 ас., на - 1998 - 75000 ас., на 1999 - 30 000 ас. на 2000 - 35 100 ас., на 2001 - зноў 60 000. У гэтым годзе ізноў пайшоў пад'ём беларускасці ў гэтым пытанні, выйшлі календары "Праваслаўныя святыні Беларусі" накладам 20 000 ас., "Каталіцкія святыні Беларусі" накладам 10 000 ас. А далей нечай воляй пачалася дыскрэдытацыя календара "Родны край". Каляндар пачалі выпускаць так, каб ён пазніўся ў продаж, трапляў у крамы ў канцы снежня, заставаўся не распрададзеным. Наклад календара на 2002 год склаў 30 000 ас., на 2003 - 30 000 ас., на 2004 - толькі 10 000 ас., на 2005 - 15 000 ас., на 2006 - 10000 ас., на 2007 - 7 000 ас. На 2008 год каляндар не выйшаў, як выданне, якое не карыстаецца папулярнасцю. ТБМ рашуча выступіла супраць гэтага здзеку. "Наша слова" апублікавала не адзін матэрыял. У выніку каляндар пачаў выходзіць зноў: на 2009 год - накладам 7 000 ас., на 2010 - 13 000 ас., на 2011 - 9 000 ас., на 2012 - зноў 7 000 ас., на 2013 - 7 000 ас., на 2014 - 6000 ас., на 2015 - 4 500 ас. Такім чынам сказаць, што мы тут перамаглі не выпадае. Наклад календара збіты з 200 000 да 4 500. Так каляндар захавалі, але на ўзроўні, які ўлады лічаць не шкодным для сябе. У любы момант выдаўцы могуць ізноў заявіць пра непапулярнасць.
- за беларусізацыю Менскага метро змаганне абвастрылася перад чэмпіянатам свету па хакеі 2014 года. Тут акрамя ТБМ уключыліся ўсе беларускія сілы сталіцы. У прынцыпе па часе даволі хутка пытанне было вырашана на нашу карысць. У метро надпісы былі зроблены па беларуску на кірыліцы і на беларускай лацініцы. У англійскай версіі абвестак таксама гучалі беларускія назвы прыпынкаў.
- а вось за Берасцейскі вакзал змагацца не хацеў ніхто. Дзякуй карэспандэнтам, якія разузналі, што спланаваны надпісы толькі па-расейску і па-англійску. ТБМ і "Наша слова" адразу ўключыліся ў змаганне. Берасцейскія чыгуначнікі стаялі цвёрда і тупа, але пайшлі звароты ў розныя ўладныя структуры, быў у чарговы раз арганізаваны збор подпісаў. Трэба, аднак, думаць, што асноўнае слова тут сказаў усё-такі старшыня Берасцейскага аблвыканкама, і асноўнай мовай вакзала стала беларуская мова.
За 2013-2014 гг. "Наша слова" ўдзельнічала ў разавых кампаніях:
- беларусізацыя беларускай чыгункі (НС № 26 (1125), 26.06.13, НС № 13 (1164), 26.03.14), тут змаганне перманентнае ад адной выхадкі чыгуначных русіфікатараў да чарговай, то ў адной вобласці, то ў другой, то ў адным дэпо то ў іншым;
- афармленне Палаца Незалежнасці;
- беларусізацыя "Народнай волі", у № 48 (1199) 26.11.14 апублікаваны бланк збору подпісаў);
- за беларускамоўную песню на Еўрабачанні.
- за самастойнасць музея Максіма Багдановіча. У № 46 (1145) за 13.11.13 "Наша слова" апублікавала бланк для збору подпісаў і дало старт кампаніі. Другі раз "Наша слова" апублікавала бланк збору подпісаў у абарону музея Максіма Багдановіча ў № 6 (1157) 5.02.14. Аднак кампанія была прайграная.
- за Музей беларускай мовы.
- за законы на беларускай мове.
Барацьба за права на чысціню і дасканаласць беларускай літаратурнай мовы.
Беларуская мова жывая, яна развіваецца і мяняецца. У мову пранікаюць іншамоўныя словы, узнікаюць наватворы - дарэчныя і недарэчныя.
"Наша слова" дае магчымасць выказацца і наватарам, і кансерватарам. Мы сочым толькі за тым, каб палеміка ішла ў прыстойных формах. Трэба сказаць, штэ многія спрэчкі носяць хутчэй сатырычна-гумарыстычны характар, як да прыкладу артыкулы пра так званую "прышпільную мову".
Вельмі шмат месца газета давала дактарам філалагічных навук Паўлу Сцяцко і Івану Лепешаву, а таксама іншым навукоўцам-філолагам.
Паказ жыцця дзейнасці Таварыства беларускай мовы ў цэлым і асобных арганізацый у прыватнасці мае вялікае значэнне для падтрымкі маральнага духу ў Таварыстве. Калі з усёй краіны ідзе інфармацыя пра дзейнасць адных арганізацый ТБМ, узнікае ўпэўненанасць і жаданне працаваць ў іншых.
"Наша слова" пісала пра з'езды, рады, публікавала дакументы, планы, пастановы, рабіла даступным для ўсіх дзейнасць Таварыства.
Газета папулярызавала блізкія да праблем бела-рускай мовы праблемы краязнаўства, гістарычныя і культурніцкія аспекты і бакі жыцця беларускай нацыі. Гэта таксама можна было б назваць абаронай права народа ведаць як мага больш не толькі пра беларускую мову, але і пра тых людзей, якія яе бераглі, развівалі, якія за яе паміралі. Гэтае права на памяць таксама знаходзіцца ў шэрагу грамадзянскіх правоў, асабліва ў нас, дзе могуць арыштаваць за тое, што прыйшоў да няправільнай магілы.
У гэтым разрэзе ТБМ правяла вялікую кампанію па ўшанаванні памяці 2-га старшыні ТБМ Генадзя Бураўкіна, у тым ліку "Наша слова" друкавала адпаведны бланк для збору подпісваў.
Газета ўдзельнічала ў кампаніях:
- за беларускі гістарычны тэлеканал;
- за вяртанне тыпу паселішчаў "мястэчка" ў Беларусь і г.д.
Газета "Наша слова" імканецца не адстаць ад сучасных тэндэнцый у развіцці электронных версій СМІ. Рэдакцыя рыхтуе для кожнага нумара каляровую PDF-версію, якая прадаецца ў электронным "Белкіёску" belkiosk.by/.
З пэўнай затрымкай газета выстаўляецца на сайтах: pawet.net/, kamunikat.org/ , tbm-mova.by/, nashaslova.mns.by/.
З 2014 года працуе ўласны сайт газеты naszaslowa.by/ . Сайт працуе ў асноўным як архіў газеты, але ёсць перспектыва па ўзмацненні яго інфармацыйнай складовай.
Такім чынам невялікая газета "Наша слова" робіць усё магчымае для абароны права грамадзян Беларусі на беларускасць.
17 сакавіка 2015 года ў Лідскім бібліятэчным філіяле № 3 была адкрыта мінівыстава да 25-годдзя "Нашага слова". Чыста музейных экспанатаў там не шмат: пячатка рэдакцыі газеты "Наша слова" 1990-х гадоў, вуглавы штамп рэдакцыі газеты "Наша слова" тых жа гадоў, копія першага Пасведчання аб рэгістрацыіі газеты "Наша слова", друкарская машынка тых часоў, некалькі нумароў "Нашага слова" за 1993-94 гг. Але асноўнае, што зроблена - тут на пастаянна размешчана поўная падшыўка "Нашага слова" лідскага перыяду выдання: з лістапада 1997 года па канец 2014 года. 17 гадавых падборак. Гадавыя падшыўкі амаль поўныя, не хапае некалькіх нумароў (недзе 3-4 за 17 гадоў). Аднак трэба спадзявацца, што падшыўкі будуць дапоўнены хоць бы ксеракопіямі страчаных асобнікаў.
Другая такая ж падшыўка размешчана ў Лідскім літаратурным музеі.
Такім чынам у Лідзе ёсць два месцы, дзе можна будзе пачытаць любы лідскі нумар "Нашага слова".
Да стварэння выставы прыклалі рукі работнікі 3-га бібліятэчнага філіяла і старшыня Лідскай рады ТБМ Лявон Анацка.
Воляй лёсу г. Ліда і "Наша слова" застаюцца на пярэднім краі барацьбы за Беларусь.