Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
Нагародавічы - старажытная маёмасць Радзівілаў, якія, як і паўсюдна ў сваіх маёнтках, заклалі тут пратэстанскі збор, - пісаў Антон Балабанскі ў артыкуле «Нагародзічы. Матэрыялы да манаграфіі Лідскага павета», удакладніўшы пры гэтым, што ён карыстаўся архівамі Гародні і Вільні [1].
У XVI-XVII ст. вёска Нагародавічы - уласнасць сям'і Вельямінаў-Руцкіх [2]. Па другой версіі, на пачатку XVII ст. Нагародавічы належалі Наваградскай кафедральнай царкве, і потым маёмасць перайшла да будучага мітрапаліта Язэпа Руцкога герба Воз з прыдомкам Вельямін, сына Шчаснага Вельямінавіча Руцкога, «служэбніка» Яна Кішкі, жмудскага старасты [3]. Вельямiны (альбо Вельямiнавiчы) пражывалi на Наваградчыне ўжо ў канцы XV ст. і валодалі маёнткам Рута і таму зваліся Вельямiнамi Руцкiмi [4].
З 20 па 26 ліпеня 1617 г. менавіта ў Нагародавічах адбылася 1-я генеральная капітула (кангрэгацыя) базыльянскіх манастыроў ВКЛ: «Былі скліканы з усіх манастыроў, а менавіта з Віленскага, Наваградскага, Менскага, Жыровіцкага, Быценскага старцы гэтых манастыроў, а з некаторых айцы ... у фальварак ягамосці (Язэпа Руцкога) з'ехаліся ... дзевятнаццатага ліпеня, у суботу» [5].
У пасяджэннях прымалі ўдзел два езуіты, «каб радзіцца, а не для прыняцця рашэнняў» [6]. На капітуле ў Навагародавічах прысутнічаў Язафат Кунцэвіч, якога Язэп Руцкі прызначыў тады памочнікам Полацкага архіепіскапа [7].
Ва ўступнай прамове мітрапаліт Руцкі сказаў, што запланаваная ім рэформа мае на мэце славу Божую, а сродкам яе ёсць паляпшэнне духоўнага стану царквы, «стан духоўны немагчыма паправіць інакш, як толькі праз абнаўленне ордэна (базыльянскага - Л. Л.) менавіта ў грэцкім абрадзе, каб на ўсе вышэйшыя царкоўныя пасады браліся асобы з ордэна. Для абнаўлення ордэна іх патрэбна шмат, не могуць гэта быць старыя, але паправіць ордэн можна праз маладых, калі ім будзе дадзена адукацыя, выхаванне ў ордэне як у духу, гэтак і ў навуках» [8].
Ордэн узяў на сябе адукацыю і выхаванне насельніцтва, утрыманне ўсіх уніяцкіх вучэльняў, капітула прыняла рашэнне аб стварэнні базыльянскай сістэмы адукацыі, якая мела вялікі пазітыўны ўплыў на развіццё нашай Бацькаўшчыны. У дакуменце ўніяцкай царквы 1824 г. «О средствах умножения в Греко-униатском духовенстве просвещения» ёсць такі ўрывак: «Каля 1615 г. уніяцкі мітрапаліт Іосіф Вельямін Руцкі задумаў даць іншае ўладкаванне цэлай рускай іерархіі і ў ёй адукацыі духавенства. …Таму па радзе езуітаў і па ўзоры іх ордэна ён даручыў ордэну базыльянаў клопат аб свецкіх вучылішчах і на гэта атрымаў дазвол у папы Паўла V. 3 снежня 1615 г. …мітрапаліт завёў такія вучылішча, а ў 1617 г. яны ўжо былі ў Наваградку і ў Мінску, як сведчыць пра гэта першы базыльянскі сход, які адбыўся ў Навагародзічах (тут памылка, насамрэч - у Нагародавічах, - Л. Л.)» [9].
Новы статут змяніў манаскае адзенне, быў уведзены чорны манскі габіт [10]. Было ўнармавана нават ужыванне манахамі піва: «Піва да стала толькі дзве кварты належыць наліваць (кварта, 0.8 л. - Л. Л.), а калі болей, дык падпіўка (маладога, не моцнага піва - Л. Л.) ... кожнаму брату наліваць па два разы ў кубкі ... памерам у кварту ...» [11].
Галоўным у новым базыльянскім ордэне стала цэнтралізацыя. Раней манастыры не былі з'яднаны і не мелі адзінага кіраўніцтва [12]. Гісторык Жуковіч П. Н., цытуючы першага біёграфа мітрапаліта Руцкога, Рафаіла Корсака паведамляў: «Руцкі прыйшоў да думкі пра неабходнасць больш трывалай пастаноўкі ўсёй справы ўладкавання жыцця манахаў, каб пасля яго смерці справы не прыпыніліся. З гэтай мэтай ён склаў статут Базыліянскага ордэна і на Нагародавіцкай кангрэгацыі палажыў заснаванне самога ордэна» [13]. І далей: «Як вядома, толькі да часу першай (Нагародавіцкай) базыльянскай кангрэгацыі 1617 г. Руцкі напісаў … першы том правілаў манаскага жыцця» [14].
Цалкам матэрыялы Першай Нагародавіцкай кангрэгацыі надрукаваны ў Т. 12 «Археографического сборника документов, издаваемых при управлении Виленского учебного округа» [15]. Тэксты гэтага тома, былі знойдзены ў Жыровіцкім манастыры стацкім дарадцам О. В. Шчарбіцкім [16].
У 1635 г. Нагародавічы купіў Ян Булгак «з жонкай сваёй» Ганнай Ярашанкай. Мітрапаліт Руцкі прадаў Нагародавічы з дваром, «цяглымі і чыншавымі» сялянамі, ставам, «азёрамі і сажалкамі» і з «царквой у тым фальварку». Акт куплі-продажу ўнесены ў трыбунальскія кнігі ў 1652 г. [17]
У купчай ад 26 кастрычніка 1635 г., якая была складзена пры продажы мітрапалітам Руцкім фальварка Нагародавічы Яну Булгаку, напісана: «в держанье … подали есьмо фольваркъ наш, … зъ церковью въ томъ фольварку, до которое церкви и грунту придано волокъ пулторы, то есть: подъ свещенником волока одна, а под подданымъ его полъ волоки, которая то церковь вечными часы застовати маетъ…» [18].
У 1661 г. Булкак прадаў нядаўна набытыя Нагародавічы Ераміі Крывіцкаму (герба Любіч), дзедзічу Крыўцаў Пінскага павета. У 1692 г. Юры Крывіцкі трэць маёмасці перапісаў сваёй сястры Тэадоры Сідаровіч, уладальніцы Парэчча ў Слонімскім павеце і потым судзіўся за перададзеную маёмасць з Сідаровічамі.
У XVIII ст. Нагародавічы належалі Тызенгаўзам, у 1782 г. маёмасць прададзена генералу Ігнату Мараўскаму (1744-1790). Пасля яго смерці праз суд маёмасць была падзелена на часткі, большую з якіх купіла беліцкая старасціна Ленская. У першай палове XIX ст. яна прадала Нагародавічы з некалькімі фальваркамі Ігнату Дмахоўскаму [19].
У 1759 г. адбылося вылучэнне Нагародавіцкай парафіі з вялікай Зблянскай [20], да гэтага часу асобнай парафіі ў Нагародавічах не было і, відочна, царква была філіяльнай.
Першая драўляная царква ў Нагародавічах пабудавана мітрапалітам Руцкім, аб чым сведчылі дакументы, якія знаходзіліся ў царкве яшчэ пры канцы XІX ст. У сучасных крыніцах напісана, што царква пабудавана ў 2-й палове XIX ст., але «Слоўнік геаграфічны…» паведамляе, што да перабудовы 1894 г. яна захоўвала свой першапачатковы выгляд [21]. Таму, верагодна, старая царква толькі перабудоўвалася.
Візітацыя 1792 г. сцвярджае, што: «Царква пад тытулам Св. Мікалая ў павеце Слонімскім, Лідскім дэканаце, фундацыі Яснавялебнага пана Вельяміна Руцкога Мітрапаліта» [22]. Царква мела тытул Св. Мікалая. У 1784 г. калятары царквы - пісар ВКЛ Мураўскі і крайчы Слонімскага павета Тызенгаўз [23], у 1792 г. пісар ВКЛ Мураўскі [24].
У 1784 г. візітатар Васіль-Нупрэй Марцінеўскі, цырынскі дэкан, напісаў: «Драўляная, крытая гонтай, з дзвюмя вежамі, патрабуе рамонту» [25]. У 1792 г. царква «драўляная, дах і вежы - руіны, перад усім патрэбны вялікі рамонт, могілкі з крыжамі жалезнымі 25 лакцей, агароджаныя і з брамай ... Уваход у царкву праз бабінец, дзверы на падвойных жалезных завесах з зашчапкай, з ланцугом і прабоямі. Другія дзверы на падвойных жалезных завесах з зашчапкай і ланцугом, жалезнымі прабоямі і з навесным замком. У царкве хор, агароджаны балясінамі, столь ... з дошкі, адзіночных лавак - дзве, амбон і канфесіянал сталярнай работы, пафарбаваныя, парэнчы з пафарбаванымі дзверцамі на жалезных завесах з зашчапкамі, двое бакавых дзвярэй, адны з іх з навесным замком» [26].
У царкве быў вялікі і чатыры бакавыя алтары. Вялікі алтар з абразом Св. Мікалая і абразом Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі з срэбнымі вотамі, абразок Чанстахоўскай Найсвяцейшай Панны Марыі. Прастол драўляны, на ім даразахавальніца сталярнай работы, у якой, у даразахавальніцы захоўваліся Святыя дары [27]. Як вядома, прастолы ў царкве апраналіся ў тры, ці па меншай меры ў два абрусы паміж якімі захоўваўся антымінс; на версе абрусаў заўсёды знаходзіцца кампарал (ілітон) [28]. Гэтыя абрусы мыў сам святар. Старыя, якія не мела сэнсу мыць, спальваліся. Прастол заўсёды пакрываўся пасля службы покрывам, і святар павінен быў клапаціцца пра яго чысціню і ахайнасць.
У 1792 г. царква была ў дрэнным стане: «Царква з купалам на даху падобна на руіну і таму абавязваем ... звярнуцца да яснавяльможных калятараў каб зрабіць рамонт, а калі яны адмовяцца, рупліва звярнуцца да пабожных парафіян, каб праз складкі атрымаць грошы на дах і рэстаўрацыю гэтай святыні, бо калі праз год і 6 тыдняў пасля падпісання гэтага дакумента не будзе перакрыта і адрэстаўравана, тады выракам мясцовага дэкана павінна быць зачынена» [29].
Таксама візітатар 1792 г. Андрыян Бутрымовіч, суфраган полацкі, даводзіць, што «прастол, дзе захоўваюцца Святыя дары, павінен быць прыстойным і ахайным, таму лепей яго схаваць чым трымаць» і прапануе мець срэбную дараносіцу Святых Дароў для хворых [30]. Да хворага, святар павінен быў адпраўляцца, узяўшы з сабою Святыя Дары ў адмысловым срэбным ці свінцовым сасудзе. Таму ў царкве на прастоле павінна знаходзіцца даразахавальніца, у якой захоўваецца лыжачка, перад імі павінна гарэць свечка, прынамсі па нядзельных і святочных днях падчас літургіі [31].
Каля царквы, як належыць, меліся могілкі «часткова агароджаныя, брама-дзверы на завесах. Звон вісіць у вежы, важыць 2 камяні, другі таксама падвешаны, важыць 10 фунтаў. Трэці ў купале (царквы), важыць 12 фунтаў» [32].
Мелася «капліца, на зямлі ягамосцяў паноў Мураўскіх, пісараў ВКЛ, у вёсцы Зачэпічы. Драўляная, старая, з начыння мала што мае, ... неагароджаная, афіляваная да Ногародавіцкай царквы, ніякіх фундушоў не мае, не мае рухомых рэчаў, якія б былі пералічаны ў генеральнай візіце ...» [33]. У 1792 г. Зачэпічы належалі Развадоўскім, «капліца адрамантаваная, саломай крытая, ніякай фундушоў і начыння не мае, у патрэбах з Нагародавіч фінансуецца» [34].
Сярод іншых пабудоў каля плябаніі ў 1784 г. узгадваецца пякарня [35], у 1792 г. яе ўжо няма. Па класіфікацыі Д. В. Лісейчыкава плябанія хутчэй можна аднесці да бедных, чым заможных. З пабудоў, якія неабходна мець, каб лічыцца заможнай, яна мае толькі варыўню.
Першым вядомым нам нагародавіцкім святаром быў Тэадор Няўлазка (?), ён узгадваецца як грэка-каталіцкі святар у 1696 г. [36] Верагодна, менавіта ў гэтым годзе прыход стаў уніяцкім.
Кунцэвіч Васіль быў высвечаны пінска-тураўскім епіскапам Г. Дашковічам-Гарбацкім у Пінску 18.11.1776 г., з 12.03.1784 г. па 16.01.1792 г. адміністратар царквы [37]. Канцэвіч Марк (1746 - ?) паходзіў з сям'і святара, высвечаны ў 1767 г. (?), у 1800 г. ужо былы адміністратар царквы ў Нагародавічах [38]. Хазановіч Палікарп, высвечаны луцкім епіскапам С. Лявінскім у Варшаве 04.08.1785 г., з 08.09.1786 па 24.01.1792 гг., адміністратар царквы ў Радзівонішках, з 1795 г. адміністратар царквы ў вёсцы Нагародавічы, «звычаяў незаганных, навук сярэдніх» [39]. У 1832 г. святар Нагародавіцкай царквы Сцепурынскі (Сцяпура) Юры [40], а ў дакуменце ад 25.02.1837 г. Сцепурынскі (Сцяпура) Ігнат (1810 - ?) [41].
Літоўскія епархіяльныя ведамасці за 1886 г. пісалі: «… 85 чалавек падпісалася пад падзякай святару Яну Паўловічу, якога пераводзяць у Слонімскую царкву … наша старая царква ў в. Нагародавічы, клапатлівасцю а. Паўловіча прыведзена ў належную спраўнасць. Былая Зачэпінская прыпісная царква з руінаў прыведзена ў спраўнасць ...» [42].
У канцы XIX ст. у царкве служылі 1 святар і 2 псаломшчыкі. Царква мела 60 дзесяцін зямлі (з іх: 2 д. сядзібнай, 33 д. пад раллю, 13 д. сенажаці, 10 д. зараслі). Парафію складалі 290 двароў, вернікаў: мужчын - 1 160, жанчын - 1 135 чалавек [43].
Пасля перабудоваў і рамонтаў Нагародавіцкая сучасная «трохзрубная царква складаеца з прамавугольных у плане прытвора, малітоўнай залы і пяціграннай апсіды з бакавой рызніцай. Архітэктурная выразнасць храма дасягаецца сродкамі аб'ёмнай кампазіцыі, яе прасторавым і ярусным нарастаннем да вертыкальнай дамінанты - ад нізкага прытвора да высокага цэнтральнага зруба і, нарэшце, да паліганальнай апсіды і нізкай рызніцы» - пісаў А. М. Кулагін [44]
Неабходна сказаць і пра яшчэ адну сакральную пабудову ў Нагародавічах, пра якую піша «Слоўнік геаграфічны…» - старажытны касцёл у стылі італьянскага
барока пабудаваны ў XVI ст. Першапачаткова гэта быў кальвінскі збор (бацька мітрапаліта Іосіфа Руцкога - Фелікс Руцкі быў кальвіністам, і будучы мітрапаліт у маладосці менавіта з кальвінізму перайшоў у ўнію). З часам касцёл быў закінуты і ператвораны ў склад, а часткова ў жылыя памяшканні і атрымаў назву «скарбец». Згодна з «Слоўнікам геаграфічным…», у варшаўскім часопісе «Каласы» за 1871 ці 1872 гг. друкаваліся малюнкі з выявамі «скарбца»
[45]. Можна меркаваць, што малюнкі ўладальніка маёнтка, мастака Вікенція Дмахоўскага, друкаваліся ў артыкуле Е. Хлапіцкага «Малюнкі з тэкі падарожнай» у 1869 г.
[46]
На цікавым малюнку 1843 г. уладальніка маёнтка мастака Вінцэнта Дмахоўскага злева, сярод дрэў бачны купал-банька [47] з крыжам царквы, у цэнтры пабудовы фальварка, а справа - барочны «скарбец».
У 1934 г. былая барочная пабудова, так званы «скарбец» выконвала функцыі лямуса, а гаспадар, Станіслаў Дмахоўскі, памятаў, што гэта былы кальвінскі збор [48]. Дакладна вядома, што да 1939 г. «скарбец» яшчэ існаваў, бо гісторык і краязнавец Антон Грымайла-Прыбытка ў 1936 г. пісаў пра: «жылы панскі дом з лістоўніцы, пабудаваны Тызенгаўзам ў сярэдзіне XVIII ст. і добра захаваны «скарбец» - былы кальвінскі збор і касцёл з паловы XVI ст., верагодна пабудаваны Руцкім… У 1569 г. перад Люблінскай уніяй тут быў праведзены з'езд дысідэнцкіх біскупаў» [49].
Архітэктурны стыль указвае, што «скарбец», верагодна, не быў кальвінскім зборам, прыкладам архітэктуры пратэстанскага збору нам можа служыць капліца ў Гайцюнішках. Магчыма, капліца ў Нагародавічах пабудавана тады, калі гэта маёмасць належала Наваградскай царкве і мітрапаліту Язэпу Руцкому, ці нават пазней, пры Тызенгаўзах [50]
Газета «Слова» у 1935 г. паведаміла, што праваслаўны люд Лідчыны паважае памяць маршала Пілсудскага: «Падчас праваслаўных адпустаў у вёсках Нагародавічы і Збляны (так званыя Пакровы), на якія сабраліся каля 2 000 чалавек, пасля заканчэння набажэнства, праваслаўны люд разам з святарамі прайшоў працэсіяй на могілкі да крыжа, пастаўленага ў памяць маршала, дзе на каленях адпраўлена ўрачыстае набажэнства за спакой душы маршала Пілсудскага» [51].
Прэса стала друкавала тэксты падобнага кшталту, з Нагародавічаў: «Памерла ў нас адна бедная, бедная кабета, якая жыла амаль выключна з жабрацтва. Дачка яе, Волька, ня маючы нічога за душой, хацела пахаваць сваю матку з удзелам мясцовага сьвяшчэнніка А. Сярпова. Пайшла яго маліць, кажучы, што заплаціць яна ня можа, бо не мае за што купіць нават кавалка хлеба. Бацюшка сказаў, што ў такім выпадку ён можа ўзяць кусок палатна. А дзяўчына і гэтага не мела. Тады бацюшка і дзіякан сказалі, што няма чаго прасіць, бо задарма не паедзем, а матушка сказала, што можна і так закопваць - не вылезе» [52].
Акт генеральнай візітацыі Нагародавіцкай царквы [53]
А. 1.
Вёска Нагародавічы
Царква пад тытулам Св. Мікалая ў Слонімскім павеце, Лідскім дэканаце, фундацыі Яснавялебнага пана Вельяміна Руцкога, мітрапаліта, зараз у каляцыі Яснавяльможных паноў Мураўскіх. Драўляная, дах і вежы - руіны, перад усім патрэбны вялікі рамонт, могілкі з крыжамі жалезнымі 25 локцяў, агароджаныя і з брамай ... Уваход у царкву праз бабінец, дзверы на падвойных жалезных завесах з зашчапкай, з ланцугом і прабоямі. Другія дзверы на падвойных жалезных завесах з зашчапкай і ланцугом, жалезнымі прабоямі і з навясным замком. У царкве хор агароджаны балясінамі, столь і падлога з дошкі, адзіночных лавак дзве, амбон і канфесіянал сталярнай работы, пафарбаваныя, пара пафарбаваных дзвярэй на жалезных завесах з зашчапкамі, двое бакавых дзвярэй, адны з іх з навясным замком.
Вялікі алтар сталярнай работы, пафарбаваны, з абразом Св. Мікалая, ... з засовай, абразам Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі: на ім промень ... срэбны, вотаў срэбных - 3, таблічак срэбных - 6, малых - 3, сярдэчка - 1, крыжык срэбны, шаты з тканіны, абразок Чанстахоўскай Найсвяцейшай Панны Марыі, рэліквіярыяў [54] за шклом - пара 1, фіранак з кітайкі блакітных - пара 1, а іншая (пара) жоўтая старая. Прастол драўляны, на ім дараносіца сталярнай работы, ... пафарбаваныя, дзе захоўваюцца Святыя Дары ў срэбнай даразахавальніцы, усярэдзіне пазалочанай, з каронай уверсе і пазалочаным крыжам. Вялікае ўкрыжаванне пафарбаванае, драўлянае з пасійкай. Падсвечнікаў алтарных з волава - пар 3, настольных старых - 1 пара. Ручнікоў - 2. Абрус. Антымінс [55] яснавялебнага мітрапаліта Фларыяна Грабніцкага, покрыўка драўляная, сталярнай работы ... заслона алтара пафарбаваная. Падушка пад Службоўнік камвольная (з чэсанай воўны), дзве драўляные прыступкі.
Бакавы алтарсталярнай работы, пафарбаваны, з абразом Св. Юзафа на маляваным палатне. Прастол драўляны, на ім драўлянае ўкрыжаванне з корпусам, алавяных падсвечнікаў - 2 пары. Ручнік - 1. ... абрус. Антымінс яснавялебнага мітрапаліта Грабніцкага. Заслона алтара драўляная, пафарбаваная.
Другі бакавы алтар сталярнай работы, пафарбаваны, з абразом Звяставання Найсв. Панны Марыі. Прастол драўляны, на ім драўляная заслона алтара з корпусам. Драўляных падсвечнікаў - 2 пары. Ручнік - 1. ... абрус. Заслона алтара драўляная, пафарбаваная. Драўляны прыступак
Трэці бакавы алтар сталярнай работы, пафарбаваны
А. 1 адв.
з абразом Св. Тадэвуша, намаляваным на тканіне. Прастол драўляны, на ім драўляных падсвечнікаў - пара 1. Ручнік тканы - 1, абрус. Заслона алтара драўляная, пафарбаваная, 4 прыступкі.
Чацвёрты бакавы алтар сталярнай работы з абразом Св. Антонія, намаляваны на тканіне, на ім срэбная таблічка і срэбны сыгнет з чэшскім шклом - 1. На Прастоле драўлянае ўкрыжаванне з корпусам, падсвечнікаў драўляных - пара 1. Ручнік тканы - 1, абрус. Заслона алтара драўляная, пафарбаваная, 1 прыступак.
Срэбнае царкоўнае начынне. Паціраў срэбных з дыскасам, унутры пазалочаных - тры. Даразахавальніца - 1. Лыжачка срэбная - 1.
Іншае начынне. Алавяная трайная мерніца, алавяных ампулак ... пара 1. Кадзільніца вялікая старая, алавяная Даразахавальніца для хворых, лыжачка ... - 1. Званоў алтарных - 8. Званоў у вежы - 2. У купале сігнатурка - 1. Кацялок вялікі для свянцонай вады - 1. Трымальнік паходні … жалезны - 1. Крыж працэсіяльны, пафарбаваны, з корпусам, харугвы гарусавыя з рознымі абразамі, старыя - 4. Пераносны малы алтар прастой работы з абразом Найсв. Панны Марыі па палатне з фіранкамі жоўтай кітайкі.
Літургічнае ўбранне. Рыза напалову залатога шыцця, кармазінавыя з галуном белым бантаеравым, з усім неабходным. 2-гая цяжкага шоўку, жоўтая з сінім, з усім неабходным. 3-цяя камлотавая, зялёная з ... 4-тая жалобная, з кітайкі, старая, патрабуе рамонту. Бурс дзве.
Бялізна. Aльбы [56] - дзве, швабскія з карункамі і гумераламі, старыя ... . Альба ... з гумералам, комжычак - 3. Кампаралаў [57] - 6. Пурыфікатараў - 8. Паскаў камвольных - 3.
Кнігі. Службоўнік ін-фоліо супрасльскі, другі службоўнік малы, стары трэбнік пашарпаны стары, другі новы супрасльскага друку, набыты мясцовым парахам. Евангелічка польская, евангелле з навукамі кс. Каржанецкага, навукі кс. Нароцкага, васьмігласнік [58] супрасльскага друку. Тэалогія маральная кс. Карынчэўскага, метрыкі хрышчэнняў, шлюбаў і пахаванняў у трох кнігах. Інвентар парафіян, адна кніга.
Землі плябаніі. Плябанія мела зямлю ў даўняй пацэсіі 3 валокі. Як бачна з ранейшых генеральных візітаў ... была заменена дваром па волі калятара, яснавяльможнага пана Мураўскага генер.-лейтэнанта войска Літоўскага, бо былое наданне грунтавалася на невядомых дакументах, як быццам толькі на вуснай дамове з Яснавялебным панам Мітрапалітам. Па меркаванні мясцовых улад, без агульнай дамовы. ... замененая зямля плябаніі запісана ў інвентар двара і ў карту, выкананую эканомам нагародавіцкім Юзафам Плаўскім і такім чынам:
... пляц адным бокам ляжыць ад Апанаса Карловіча, гэта значыць ад шнуроў сядзібных вёскі Нагародавічы. 2-гім бокам - ад сцяны (мяжы - Л. Л.) зямлі двара, адным канцом да мяжы Зачэпіцкай там жа і Гезгалаўскай, другім да сцяны за ракой Дзятлаўкай,
А. 2.
якая аддзяляе зямлі двара ад Сельскіх (вёскі Сялец ?), 12 моргаў і 220 прутоў у той жа змене ад дарогі за вёскай. Паласа 2-я ляжыць адным бокам ад участка Сельскага, другім бокам - да вёскі Нагародавічы, другім - да мяжы Зачэпічаў, трэцім - да ракі Дзятлаўкі, памер - 22 моргі і 75 прутоў, тут жа маецца неўжываная зямля памерам 3 моргі. У другім кавалку не выкарыстанай ляжыць палова, адным бокам да сцяны, якая аддзяляе першы палетак ад другога і да царкоўнай зямлі. Другім, ад сялянскіх шнуроў - далейшае апісанне царкоўнай зямлі - шнуроў сялянскіх, адным канцом да мяжы Зачэпічаў, другім да лесу, які завецца Яліна, ці ад дарогі на Зачэпічы і Лешыцы, мае моргаў 14 ... .
[...]
Усёй зямлі з сенажаццю і неўжыванай - 3 валокі, 13 моргаў і 64 прэнта.
Плябанія на той жа замененай зямлі, ад двара і ад царквы ў бок вёскі, уезд з вуліцы, будынак пабудаваны за кошт скарбу з круглага дрэва. У плябаніі маецца: светлая хата з каморай, абабітай дошкай. Вокнаў белага шкла - 4, вокнаў малых - 1, печ кафляная, белая з комінам, які выходзіць вонкі. Столь і падлога з дошкі, трое дзвярэй на жалезных завесах і з клямкамі. Сені з дрэва, пасля іх хата плябаніі ... саломай пакрытая, за ёй - варыўня, якая мае 2 сцяны, каля яе шопка, купленая сучасным парахам за 24 зл. у Апанаса Капковіча, суседа. У тым жа шэрагу - тры гаспадарчыя хлявы, каля якіх хлеў ... куплены за 15 зл. у Дамініка Капковіча, суседа. Гэтыя ўсе хлявы крытыя саломай. Насупраць, цераз дарогу, добрае гумно з падвойнай брамай, каля яго адна адрына з дзвюмя брамамі і свіран з дзвярмі на бегунках з засаўкай і жалезнай зашчапкай, з прабоямі, пакрытая саломай. Усе гэтыя пабудовы часткова за кошт скарбу, часткова за кошт сучаснага святара пабудаваны.
Дакументы. Фундушу няма, і ніякага няма ... дзе бы знаходзілася, акрамя візітаў, як напрыклад, візіта вялебнага святара Бялькевіча, сурагатара гарадзенскага ад 1763 года, другая візіта вялебнага святара Пятровіча, дэкана Лідскага ад 1768 г., візіта вялебнага святара Скарымскага ад 1754 г., дэкрэт ад 1759 г. з ... суда мітрапаліта аб адасабленні парафіі ад Зблянскай царквы, візіта вялебнага святара Ануфрыя Марцінеўскага, дэкана
А. 2 адв.
Цырынскага, плябана Любчанскага ад 1784 г., 31 мая. Увага. Фундавана на вечны час 6 коп жыта вялебным святаром Пятровічам.
Капліца ў Зачэпічах, вёсцы яснавялебных паноў Развадоўскіх, зараз знаходзіцца і да нагародавіцкай парафіяльнай царквы належыць, ... адрамантаваная, саломай крытая, ніякіх фундушоў і начыння не мае, у патрэбах з Нагародавіч фінансуецца.
Пры гэтай царкве адміністратар, вялебны святар Васіль Кунцэвіч, высвечаны яснавялебным панам Гедэонам Гарбацкім, біскупам Пінскім і Тураўскім у 1776 г., дня 18 лістапада ў Пінску. Пераведзены на месца з дыяцэзіі Пінскай ... у 1784 г. ...
Так як замена зямлі і сенажаці і перанясенне новапабудаванай плябаніі адбылося без выраку ўладаў, дык ... двор можа праз сілу гвалтоўна запатрабаваць зямлю, таму трэба ім усё растлумачыць пра сваю зямлю і сенажаць, якія былі некалі замененыя, і пра плябанію, і прасіць яснавяльможных калятараў падпісаць дакумент, які забяспечыць і ўзаконіць такую замену ... будзе лепей ... калі можна будзе мець карту, на якой будзе абазначана зямля і сенажаць плябаніі.
Царква з купалам на даху падобна на руіну і таму абавязваем ... звярнуцца да яснавяльможных калятараў, каб зрабіць рамонт, а калі яны адмовяцца рупліва звярнуцца да пабожных парафіян, каб праз складкі атрымаць грошы на дах і рэстаўрацыю гэтай святыні, бо калі праз год і 6 тыдняў пасля падпісання гэтага дакумента пакрыта і адрэстаўравана не будзе, выракам мясцовага дэкана павінна быць зачынена.
Калі стане вядома ..., што зямля нададзеная для шпіталя забраная дваром і P.K.C.W. палкоўнікам Слонімскім рэквізаваная, тады ... прасіць іх як пабожных людзей, а калі трэба, так і нават праз закон доводзіць. Прастол дзе захоўваюцца Святыя дары павінен быць прыстойным і ахайным, таму лепей яго схаваць чым трымаць. Дараносіцу для Святых Дароў для хворых трэба мець з срэбра, прасіць аб гэтым вялебнага святара дэкана ... .
Пункты альбо Епіскапскія Распараджэнні і (кнігу) «Прыпадкі» ... каб меў перад вачыма і пільна і часта іх чытаў: сабе і сваім парафіянам ладзіць канферэнцыі ці экзамены штомесяц і штоквартал, ніколі не прапускаць, каб рэгулярна праводзіў набажэнства, трымаў пільнасць і дбайнасць у парафіі, меў чуласць да душ і жыццяў табе даручаных, ... прамовы рабіць. Быць узорным і цвярозым як належыць духоўнаму стану, пільна гэтым дэкрэтам рэфармацыйным замацоўваем і даём распараджэнне.
Парафіяне Нагародавіцкай грэка-каталіцкай цэрквы у 1829 г. [59]
Дзедзічная вёска Нагародавічы яснавяльможнай пані Дмахоўскай
Дзедзічны засценак Гезгалы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл з Нясвіжа
Дзедзічная вёска Зачэпічы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл з Нясвіжа
Дзедзічная вёска Бандары Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
Дзедзічная вёска Нясілаўцы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
Дзедзічны засценак Каршакі Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
Дзедзічная вёска Лахачы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
Дзедзічная вёска Нагародавічы яснавяльможнай пані Дмахоўскай
1. Антон Вайчык, 39 г.; жонка Антона Анна, 26 г.; Разалія Вайчык, 34 г.; дачка Разаліі Кацярына, 16 г.; дачка Антона Фурэлата, 9 г.; дачка Антона Канстанцыя, 3 г.; дачка Разаліі Аўдоцця, 1 г.
2. Аляксандр Вайчык, 36 г.; пляменнік Аляксандра, Адам, 7 г.; Агата Вайчык, 36 г.; дачка Агаты Вікторыя, 18 г.; дачка Агаты Канстанцыя, 8 г.; жонка Аляксандра Фрузына, 29 г.; дачка Аляксандра Людвіся, 7 г.; дачка Агаты Анна, 2 г.
3. Міхал Сямашка, 69 г.; сын Міхала Міхал, 20 г.; сын Міхала Дамінік, 44 г.; сын Дамініка Ян, 22 г.; сын Дамініка Раман, 9 г.; сын Дамініка Сільвестр, 3 г.; жонка Міхала Пракседа, 49 г.; дачка Дамініка Анна, 30 г.
4. Даніла Шыкуць, 39 г.; брат Данілы Эльяш, 15 г.; брат Данілы Міхал, 12 г.; брат Данілы Францішак, 9 г.; сястра Эльяша Хвядора, 16 г.; сястра Эльяша Магдалена, 4 г.; жонка Данілы Аўдоцця, 37 г.; дачка Данілы Мар'яна, 10 г.
5. Ян Піліповіч, 43 г.; брат Яна Антон, 29 г.; жонка Яна Францішка, 34 г.; дачка Яна Леанора, 5 г.; жонка Антона Агата, 25 г.; дачка Антона Язафата, 1 г.
6. Максім Амелянчык, 79 г.; сын Максіма Максім, 25 г.; сын Максіма Юзаф, 5 г.; зяць Максіма Адам Вайчык, 49 г.; сын Адама Мікалай, 49 г.; сын Адама Сымон, 12 г.; сын Адама Ежы, 5 г.; сын Адама Казімір, 8 г.; сын Адама Міхал, 3 г.; сын Максіма Паўлюк, 1 г.; жонка Адама Фруксына, 22 г.; жонка Максіма Разаля, 36 г.
7. Ерамей Амелянчык, 69 г.; сын Ерамея Конрад, 23 г.; сын Ерамея Герась, 18 г.; сын Ерамея Мікалай, 6 г.; сын Ерамея Даніла, 28 г.; сын Данілы Адам, 4 г.; жонка Ерамея Анна, 49 г.; жонка Данілы Агата, 27 г.; дачка Данілы Настасся, 4 г.
8. Павел Карповіч, 69 г.; зяць Паўла Васіль Вайчык, 29 г.; жанчыны лацінскага абраду.
9. Базыль Шукуць, 39 г.; сын Агаты Смаковіч Баніфацый, 27 г.; жонка Базыля Разалія, 29 г.; маці Разаліі Агата Смаковіч, 59 г.
10. Гжэгаш Капковіч, 38 г.;сын Гжэгаша Сцяпан, 10 г.; сын Гжэгаша Вінцэнт, 3 г.; брат Гжэгаша Міхал, 29 г.; жонка Гжэгаша Крысціна, 29 г.; дачка Гжэгаша Ціліна, 3 г.; жонка Міхала Палюся, 37 г.; дачка Гжэгаша Марцеля, 4 г.
11. Лаўрэнцій Стойка, 15 г.; жанчыны лацінскага абраду.
12. Лукаш Піліповіч, 40 г.; брат Лукаша Андрэй, 24 г.; брат Лукаша Раман, 45 г.; сын Рамана Сцяпан, 5 г.; жонка Андрэя Кацярына, 24 г.; дачка Андрэя Тэфіла, 1 г.; дачка Рамана Хвядора, 10 г.; дачка Рамана Тэкля, 5 г.
13. Юзаф Піліповіч, 40 г.; сын Юзафа Максім, 11 г.; сын Юзафа Вінцэнт, 5 г.; сын Юзафа Якуб, 1 г.; жонка Юзафа Крысціна, 39 г.; дачка Юзафа Мар'яна, 20 г.; дачка Юзафа Зоф'я, 18 г.; дачка Юзафа Петранеля, 2 г.
14. Васіль Шыкуць, 69 г.; сын Васіля Васіль, 24 г.; сын Васіля Тамаш, 5 г.; жонка Васіля Агата, 29 г.; дачка Васіля Анна, 1 г.
15. Міхал Шыкуць, 25 г.; брат Міхала Ян, 20 г.; сын Міхала Мікалай, 5 г.; сын Міхала Васіль, 1 г.; жонка Яна Анна, 24 г.; дачка Яна Кацярына, 1 г.
16. Марцін Шыкуць, 40 г.; жонка Марціна Палюся, 39 г.; сястра Мар'яны Анна, 18 г.; сястра Марціна Мар'яна, 28 г.; дачка Марціна Магдалена, 1 г.
17. Даніла Капковіч, 30 г.; сын Данілы Караль, 14 г.; брат Данілы Вінцэнты, 5 г.; жонка Данілы Хвядора, 40 г.; Аўдоцця Капковіч, 49 г.
18. Ян Капковіч, 30 г.; Васіль Піліповіч, 29 г.; сын Васіля Вінцэнт, 5 г.; сын Яна Мікалай, 4 г.; жонка Яна Ўльяна, 30 г.; жонка Васіля Мар'яна, 31 г.
19. Кандрат Капковіч, 55 г.; сын Кандрата Ігнацій, 20 г.; жонка Кандрата Мар'яна, 45 г.; дачка Кандрата Юзафата, 11 г.
20. Ян Чашэйка, 50 г.; сын Яна Пётр, 14 г.; сын Яна Гарасім, 9 г.; сын Яна Якуб, 1 г.; жонка Яна Хвядора, 40 г.; жонка Пятра Кацярына, 41 г.
21. Гжэгаш Сямашка, 60 г.; сын Гжэгаша Аляксандр, 19 г.; жонка Гжэгаша Мар'яна, 50 г.
22. Аляксандр Піліповіч, 18 г.; сын Наталлі Сцяпан, 9 г.; сын Дароты Караль; Наталля Піліповіч, 48 г.; дачка Наталлі Разалія, 14 г.; удава Дарота, 21 г.
23. Мар'ян Смаковіч, 24 г.; прымак Мар'яна Ян Амелянчык, 21 г.; жонка Мар'яна Ўльяна, 22 г.; жонка Яна Марцеля, 23 г.; дачка Яна Настасся, 2 г.
24. Дзяніс Шыкуць, 50 г.; сын Дзяніса Ян, 20 г.; жонка Яна Марта, 23 г.;
25. Юзаф Захара, 45 г.; сын Юзафа Васіль, 11 г.; сын Юзафа Антон, 1 г.; Казімір Ваўчэцкі, 17 г.; жанчыны лацінскага абраду.
26. Юзаф Чашэйка, 50 г.; брат Юзафа Раман, 30 г.; жонка Юзафа Ева, 52 г.; жонка Рамана Анна, 31 г.; дачка Рамана Мар'яна, 3 г.
27. Дзям'ян Януш, 51 г.; жонка Дзям'яна Юстына, 35 г.; дачка Дзям'яна Мар'яна, 13 г.; дачка Агаты Агата, 14 г.; дачка Юстыны Тэкля, 2 г.
28. Габрыэль Капковіч, 54 г.; сын Габрыэля Валенты, 24 г.; жонка Габрыэля Магдалена, 52 г.; дачка Габрыэля Юстына, 10 г.; жонка Валенты Мар'яна, 36 г.; дачка Валенты Багуміла, 2 г.
29. Сцяпан Капковіч, 50 г.; Юзаф Вайчык, 65 г.; сын Сцяпана Каспар, 3 г.; жонка Сцяпана Ева, 42 г.; дачка Сцяпана Малгажата, 24 г.; дачка Сцяпана Мар'яна, 14 г.; жонка Юзафа Мар'яна, 36 г.; дачка Юзафа Леанора, 2 г.
30. Васіль Капковіч, 46 г.; сын Васіля Леон, 21 г.; сын Васіля Юзаф, 17 г.; сын Васіля Ян, 14 г.; жонка Васіля Анна, 41 г.; дачка Васіля Аўдоцця, 25 г.; дачка Васіля Леанора, 10 г.; дачка Васіля Тэрэза, 8 г.
Дзедзічны засценак Гезгалы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл з Нясвіжа
1. Міхал Хрышчановіч, 59 г.; сын Міхала Геранім, 35 г.; сын Гераніма Язафат, 8 г.; жонка Міхала Анна, 56 г.; жонка Гераніма Анна, 33 г.; дачка Гераніма Францішка, 2 г.
2. Андрэй Хрышчановіч, 37 г.; сын Андрэя Караль, 17 г.; сын Андрэя Барыс, 8 г.; сын Андрэя Вінцэнт, 2 г.; Сцяпан Хрышчановіч, 80 г.; сын Сцяпана Антон, 2 г.; сын Сцяпана Ян, 1 г.; жонка Сцяпана Людвіся, 46 г.; дачка Сцяпана Францішка, 26 г.; дачка Францішкі Канстанцыя, 2 г..
3. Юзаф Балабанскі, 48 г.; сын Юзафа Тэадор, 11 г.; сын Юзафа Ян, 8 г.; сын Юзафа Леон, 7 г.; сын Юзафа Юзаф, 2 г.; жонка Юзафа Аўдоцця, 36 г.; жонка Юзафа Пракседа, 51 г.; дачка Юзафа Вінцэнта, 2 г.
4. Тамаш Балабанскі, 45 г.; сын Тамаша Пётр, 2 г.; Магдалена Балабан, 68 г.; жонка Тамаша Тэрэза, 26 г.
5. Якуб Касько, 44 г.; сын Якуба Станіслаў, 15 г.; сын Якуба Антон, 3 г.; сын Крысціны Эльяш, 16 г.; Юстына Касько, 60 г.; жонка Якуба Альжбета, 27 г.; дачка Крысціны Кацярына, 17 г.
6. Сымон Хрышчановіч, 25 г.; брат Сымона Дамінік, 20 г.; брат Сымона Ян, 16 г.; брат Сымона Адам, 8 г.; жонка Сымона Агата, 29 г.
7. Раман Шчотка, 56 г.; сын Рамана Марцін, 36 г.; сын Трахіма Францішак, 27 г.; сын Марціна Тамаш, 7 г.; сын Марціна Мікалай, 4 г.; жонка Рамана Тэкля, 58 г.; жонка Марціна Настасся, 36 г.; дачка Марціна Тэадора, 5 г.; дачка Марціна Тэкля, 6 г.; дачка Марціна Марта, 3 г.
8. Тарас Тананушка, 53 г.; сын Тараса Цыпрыян, 21 г.; сын Тараса Ігнацій, 3 г.; дачка Тараса Кацярына, 17 г.; дачка Тараса Антоля, 15 г.; дачка Тараса Антаніна, 5 г.; дачка Тараса Анна, 18 г.
9. Ян Хрышчановіч, 18 г.; сын Сцяпана Мікалай, 11 г.; сын Сцяпана Амбражэй, 8 г.; жанчыны лацінскага абраду.
10. Дзмітрый Хрышчановіч, 56 г.; жонка Дзмітрыя Настасся, 48 г.; дачка Дзмітрыя Анна, 21 г.; дачка Дзмітрыя Эльявэла, 8 г.
11. Сымон Таўкун, 38 г.; сын Сымона Вінцэнт, 2 г.; жонка Сымона Барбара, 48 г.; дачка Сымона Караліна, 17 г.; дачка Сымона Тэрэза, 8 г.; дачка Сымона Марта, 7 г.; дачка Сымона Паўліна, 2 г.
12. Андрэй Тананушка, 66 г.; сын Андрэя Эльяш, 11 г.; сын Андрэя Віктар, 20 г.; сын Андрэя Сымон, 26 г.; жонка Андрэя Палюся, 59 г.; жонка Сымона Тэадора, 21 г.; дачка Сымона Тэкля, 5 г.; жонка Віктара Альжбета, 27 г.
13. Аляксандр Тананушка, 37 г.; сын Аляксандра Адам, 5 г.; Трахім Тананушка, 49 г.; Эльяш Тананушка, 25 г.; жонка Аляксандра Мар'яна, 31 г.; дачка Аляксандра Агнешка, 3 г.; дачка Аляксандра Магдалена, 2 г.
14. Ян Хрышчановіч, 76 г.; сын Яна Антон, 15 г.; сын Яна Вінцэнт, 5 г.; жанчыны лацінскага абраду.
15. Вінцэнт Яварэц, 47 г.; брат Вінцэнта Сцяпан, 26 г.; сын Вінцэнта Людвік, 3 г.; жонка Вінцэнта Тэадора, 37 г.; дачка Вінцэнта Леанора, 16 г.; дачка Вінцэнта Вінцэля, 10 г.;дача Вінцэнта Алена, 2 г.
16. Андрэй Смольскі, 32 г.; Ян Смольскі, 26 г.; жонка Андрэя Настасся, 28 г.; дачка Андрэя Канстанцыя, 3 г.
17. Якуб Яварэц, 26 г.; сын Якуба Андрэй, 21 г.; сын Якуба Вінцэнт, 4 г.; жанчыны лацінскага абраду.
18. Сын Палюсі Караль, 28 г.; сын Палюсі Францішак, 17 г.; Палюся Хрышчановіч, 56 г.
19. Сын Крысціны Сымон, 24 г.; сын Крысціны Фелікс, 21 г.; Крысціна Хрышчановіч, 56 г.; дачка Крысціны Кацярына, 18 г.; дачка Крысціны Мар'яна, 15 г.
20. Караль Хрышчановіч, 38 г.; сын Караля Пётр, 18 г.; сын Караля Ігнацій, 11 г.; сын Караля Язафат, 2 г.; сястра Караля Кацярына, 26 г.; сястра Настасся, 18 г.
21. Андрэй Тукалоўскі, 36 г.; брат Андрэя Юзаф, 18 г.; жонка Юзафа Анна, 26 г.;
22. Ігнацій Хрышчановіч, 42 г.; жанчыны лацінскага абраду.
23. Гжэгаш Хрышчановіч, 60 г.; сын Гжэгаша Юзаф, 29 г.; брат Гжэгаша Аляксандр, 76 г.; сын Аляксандра ..., 21 г.; жонка Гжэгаша Тэадора, 49 г.; дачка Гжэгаша Альжбета, 21 г.; дачка Гжэгаша Мар'яна, дачка Гжэгаша Пракседа, 14 г.; дачка Аляксандра Барбара, 20 г.
24. Дзмітрый Хрышчановіч, 31 г.; жонка Дзмітрыя Антаніна, 27 г.; дачка Дзмітрыя Юстына, 4 г.; дачка Дзмітрыя Ева, 2 г.; маці Настассі Анна, 68 г.; сястра Дзмітрыя Францішка, 28 г.; дачка Францішкі Юзэфа, 2 г.
25. Пётр Хрышчановіч, 17 г.; брат Пятра Адам, 15 г.; сын Кацярыны Антон, 26 г.; брат Пятра Якуб, 8 г.; дачка Кацярыны Тэкля, 21 г.
26. Марцін Яварэц, 66 г.; сірата Марціна Вінцэнт Касько, 26 г.; сын Вінцэнта Міхал, 3 г.; жонка Марціна Кацярына, 46 г.
27. Ян Пухоўскі, 28 г.; брат Яна Баніфацый, 21 г.; сястра Яна Тэрэза, 24 г.; сястра Яна Мар'яна, 18 г.; сястра Яна Агата, 13 г.; сястра Яна Тэадора, 11 г.; дачка Тэрэзы Марта, 2 г.
28. Ян Балабанскі, 89 г.; сын Яна Ян, 40 г.; жонка Яна Алена, 31 г.; дачка Яна Паўліна, 17 г.; дачка Яна Вікторыя, 2 г.
29. Казімір Зальчоўскі, 46 г.; сын Казіміра Ян, 10 г.; Сцяпан Яварэц, 32 г.; Мар'яна Басай, 33 г.; жонка Сцяпана Магдалена, 28 г.; дачка Сцяпана Барбара, 2 г.
30. Эльяш Пухоўскі, 29 г.; сын Эльяша Антон, 2 г.; Кацярына Пухоўская, 70 г.; дачка Кацярыны Агата, 20 г.; дачка Кацярыны Магдалена, 21 г.
31. Сымон Пухоўскі, 52 г.; сын Сымона Станіслаў, 21 г.; сын Сымона Вінцэнт, 18 г.; сын Сымона Ян, 13 г.; сын Сымона Ігнацій, 8 г.; сын Сымона Міхал, 2 г.; сын Палюсі Мікалай, 21 г.; сын Палюсі Данель, 11 г.; здымае кут Ежы Хрышчановіч, 31 г.; сын Ежы Юстын, 3 г.; жонка Ежы Анна, 28 г.
32. Аляксандр Зубарцэвіч, 52 г.; сын Аляксандра Якуб, 19 г.; сын Аляксандра Ян, 11 г.; сын Аляксандра Сымон, 3 г.; жонка Аляксандра Марта, 46 г.
33. Базыль Апольскі, 59 г.; сын Базыля Ян, 26 г.; сын Базыля Францішак, 18 г.; сын Базыля Якуб, 11 г.; здымаюць кут: Гжэгаш Балабанскі, 71 г.; сын Гжэгаша Міхал, 36 г.; сын Яна Ян, 2 г.; дачка Базыля Вікторыя, 24 г.
34. Дамінік Хрышчановіч, 48 г.; сын Дамініка Ян, 17 г.; бацька Анны Павел Пяр'яновіч, 71 г.; Ігнацій Пучко, 33 г.; сын Ігнація Сымон, 2 г.; сын Дамініка Тамаш, 3 г.; сын Дамініка Ігнацій, 1 г.; жонка Дамініка Анна, 33 г.; дачка Дамініка Зоф'я, 14 г.; дачка Дамініка Мар'яна, 4 г.; дачка Дамініка Тэкля, 2 г.; жонка Ігнація Агата, 31 г.; дачка Ігнація Язафата, 2 г.
Дзедзічная вёска Зачэпічы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл з Нясвіжа
1. Міхал Пышко, 69 г.; сын Міхала Ян, 16 г.; сын Мар'яны Мікалай, 8 г.; сын Мар'яны Сымон, 6 г.; жанчыны лацінскага абраду.
2. Юзаф Пышко, 52 г.; сын Юзафа Пётр, 28 г.; сын Юзафа Міхал, 2 г.; сын Пятра Сцяпан, 1 г.; жонка Язафата Марта, 38 г.; дачка Юзафа Леанора, 17 г.; жонка Яна Філіна, 52 г.; жонка Пятра Альжбета, 21 г.
3. Ануфрый Яновіч, 42 г.; сын Ануфрыя Юзаф, 8 г.; сын Ануфрыя Ігнацій, 7 г.; сын Ануфрыя Леон, 3 г.; сын Ануфрыя Міхал; жонка Ануфрыя Даміцеля, 36 г.; дачка Палюсі Агнешка, 21 г.; дачка Палюсі Францішка, 19 г.; дачка Ануфрыя Магдалена, 3 г.
4. Мацей Шкуль, 76 г.; сын Мацея Мацей, 18 г.; сын Мацея Адам, 11 г.; сын Мацея Ануфры, 15 г.; сын Мацея Пракоп, 22 г.; сын Пракопа Ян, 3 г.; жонка Мацея Мар'яна, 52 г.; жонка Пракопа Крысціна, 31 г.
5. Антон Гаркач, 87 г.; Эльяш Калодка, 61 г.; сын Эльяша Яўхім, 18 г.; сын Эльяша Ежы, 3 г.; сын Эльяша Тэадор, 2 г.; жонка Антона Барбара, 66 г.; жонка Эльяша Тэадора, 51 г.
6. Ян Гаркач, 55 г.; сын Яна Ян, 5 г.; брат Яна Якуб, 36 г.; сын Якуба Бенядзікт, 2 г.; жонка Яна Хвядора, 36 г.; дачка Яна Петранеля, 3 г.; жонка брата Яна Якуба Мар'яна, 29 г.
7. Ян Калюта, 36 г.; швагер Яна Габрыэль Івашэвіч, 45 г.; сын Калюты Лаўрэнцій, 2 г.; сын Габрыэля Мікалай, 4 г.; сын Яна Тамаш, 2 г.; сын Габрыэля Антон, 2 г.; жонка Яна Дарота, 29 г.; дачка Яна Зузана, 15 г.; дачка Яна Тэафіла, 8 г.; дачка Яна Магдалена, 2 г.; маці Габрыэля Хвядора, 67 г.
8. Тамаш Гаркач, 60 г.; сын Тамаша Юзаф, 15 г.; сын Тамаша Леон, 12 г.; сын Тамаша Марцін, 6 г.; сын Тамаша Даніла, 26 г.; жонка Тамаша Ўльяна, 46 г.; жонка Данілы Дарота, 28 г.; дачка Данілы Юсціна, 10 г.; дачка Данілы Пракседа, 3 г.
9. Ігнацій Пышко, 22 г.; пляменнік Марціна Ян, 11 г.; Мар'яна Пышко, 56 г.; дачка Мар'яны Настасся, 8 г.; жонка Ігнація Фрузына, 29 г.
10. Тыльмон Пышко, 72 г.; Аляксандр Міза рэвіч, 29 г.; сын Аляксандра Андрэй, 6 г.; сын Аляксандра Сцяпан, 3 г.; жонка Аляксандра Барбара, 31 г.
11. Ян Вайцюшкевіч, 59 г.; брат Яна Ігнацій, 36 г.; сын Ігнація Якуб, 6 г.; сын Ігнація Антон, 2 г.; сын Яна Філір, 1 г.; жонка Яна Люцыя, 46 г.; дачка Яна Мар'яна, 17 г.; дачка Яна Язафата, 3 г.; жонка Ігнація Алёна, 28 г.
12. Антон Скабейка, 56 г.; сын Антона Даніла, 16 г.; жонка Антона Аўдоцця, 36 г.; дачка Антона Магдалена, 8 г.; дачка Антона Алёна, 3 г.; дачка Антона Анна, 2 г.
13. Базыль Вайцюшкевіч, 29 г.; яго брат Юзаф, 21 г.; Тэкля Вайцюшкевіч, 56 г.; жонка Базыля Пракседа, 26 г.
14. Базыль Калотка, 56 г.; сын Базыля Якуб, 26 г.; сын Базыля Леон, 21 г.; сын Базыля Адам, 15 г.; жонка Базыля Магдалена, 46 г.
15. Тодар Пышко, 33 г.; сын Тодара Даніла, 5 г.; сын Тодара Эльяш, 2 г.; жонка Тодара Настасся, 31 г.; дачка Тодара Кацярына, 3 г.
16. Ян Яновіч, 55 г.; сын Яна Гжэгаш, 18 г.; сын Яна Андрэй, 16 г.; жонка Яна Мар'яна, 48 г.;
17. Сцяпан Шкуль, 52 г.; сын Сцяпана Сцяпан, 15 г.; жонка Сцяпана Аўдоцця, 42 г.
18. Пётр Вайцюшкевіч, 36 г.; брат Агаты Леон Шкуль, 36 г.; сын Леона Ян, 2 г.; жонка Пятра Агата, 36 г.; дачка Пятра Пракседа, 10 г.; дачка Пятра Кацярына, 3 г.
19. Гжэгаш Тананушка, 46 г.; сын Гжэгаша Ян, 15 г.; брат Гжэгаша Тодар, 29 г.; жонка Гжэгаша Марта, 29 г.; жонка Тодара Хвядора, 29 г.; дачка Тодара Альжбета, 10 г.; дачка Тодара Паўліна, 3 г.
20. Вінцэнт Тумін, 29 г.; жонка Вінцэнта Наталля, 26 г.
21. Тодар Баброўскі, 29 г.; брат Тодара Ян,16 г.; другі брат Антон, 9 г.; брат Тодара Пётр, 24 г.; жонка Леона Юсціна, 36 г.; жонка Тодара Тэкля, 28 г.
22. Конрад Тананушка, 86 г.; сын Конрада Якуб, 46 г.; сын Якуба Юзаф, 10 г.; сын Конрада Андрэй, 29 г.; сын Якуба Ануфрый, 29 г.; сын Андрэя Сцяпан, 1 г.; жонка Якуба Тадора, 36 г.; дачка Якуба Марта, 2 г.; жонка Андрэя Кацярына, 26 г.; дачка Андрэя Тадора, 2 г.; дачка Якуба Наталля, 1 г.
23. Тамаш Бычола, 39 г.; Ян Яновіч, 36 г.; жонка Тамаша Пракседа, 32 г.; дачка Тамаша Францішка, 2 г.; дачка Яна Антаніна, 3 г.
24. Пётр Місарэвіч, 59 г.; сын Пятра Конрад, 21 г.; сын Пятра Канстанты, 3 г.; жонка Пятра Агата, 46 г.
25. Сымон Бычола, 51 г.; сын Сымона Ян, 21 г.; жонка Сымона Палюся, 46 г.; дачка Сымона Тадора, 20 г.; дачка Сымона Мар'яна, 15 г.
26. Міхал Барташэвіч, 46 г.; швагер Карпей Аўсяны, 30 г.; сын Карпея Казімір, 5 г.; сын Карпея Леон, 2 г.; жонка Міхала Крысціна, 39 г.; жонка Карпея Магдалена, 29 г.
27. Сцяпан Калодка, 39 г.; сын Сцяпана Леон, 2 г.; жонка Сцяпана Людвіся, 36 г.; дачка Сцяпана Марта, 5 г.; дачка Сцяпана Агата, 2 г.
28. Лукаш Калодка, 50 г.; жонка Лукаша Дарота, 46 г.
19. Леон Калотка, 36 г.; сын Леона Сымон, 3 г.; жонка Леона Настасся, 31 г.; дачка Леона Тэкля, 7 г.;
Дзедзічная вёска Бандары Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
1. Павел Пышко, 60 г.; жонка Паўла Агата, 66 г.; дачка Паўла Мар'яна, 19 г.
2. Філіп Міхальцэвіч, 22 г.; брат Філіпа Міхал, 17 г.; брат Філіпа Андрэй, 15 г.; Альжбета Міхальцэвіч, 59 г.; жонка Андрэя Мар'яна, 30 г.; дачка Андрэя Барбара, 5 г.
3. Філіп Грышкевіч, 48 г.; сын Філіпа Ян, 21 г.; сын Філіпа Габрыэль, 15 г.; сын Філіпа Барталамей, 18 г.; сын Яна Дамінік, 2 г.; жанчыны лацінскага абраду.
4. Сцяпан Пышко, 31 г.; сын Сцяпана Дамінік, 6 г.; жонка Сцяпана Тэкля, 28 г.; дачка Сцяпана Магдалена, 3 г.
5. Барталамей Саўка, 53 г.; сын Сымона Казімір, 19 г.; здымае кут Мікалай Акраец, 51 г.; сын Мікалая Ян, 19 г.; сын Мікалая Ежы, 17 г.; сын Мікалая Францішак, 2 г.; сястра Сымона Францішка, 28 г.
6. Антон Дубровік, 31 г.; сын Антона Тадэвуш, 8 г.; сын Антона Тамаш, 3 г.; жонка Антона Пракседа, 30 г.; дачка Антона Настасся, 8 г.; дачка Антона Мар'яна, 3 г.
7. Ян Дубровік, 48 г.; Ян Міхалевіч, 20 г.; сын Яна Юзаф, 3 г.; жонка Яна Ўльяна, 41 г.; дачка Яна Палюся, 20 г.
8. Лукаш Грышкевіч, 41 г.; жонка Лукаша Аўдоцця, 36 г.; Люцыя Ушаковіч, 20 г.
9. Ян Ігнатчык, 40 г.; брат Яна Якуб, 16 г.; сын Яна Дамінік, 2 г.; жанчыны лацінскага абраду.
10. Міхал Ігначык, 40 г.; сын Міхала Якуб, 5 г.; жанчыны лацінскага абраду.
11. Андрэй Санюк, 66 г.; сын Андрэя Тамаш, 26 г.; сын Андрэя Дамінік, 18 г.; сын Андрэя Караль, 12 г.; сын Андрэя Міхал, 2 г.; жонка брата Андрэя Тэрэза Санюк, дачка Андрэя Ева, 15 г.
12. Пётр Грышкевіч, 40 г.; сын Пятра Сцяпан, 18 г.; сын Пятра Казімір, 17 г.; сын Пятра Філіп, 23 г.; сын Філіпа Вінцэнт, 3 г.; сын Філіпа Ян, 2 г.; жонка Філіпа Анна, 23 г.; дачка Філіпа Антаніна, 3 г.
13. Людвік Грышкевіч, 26 г.; брат Людвіка Андрэй, 11 г.; Агата Грышкевіч, 40 г.; сястра Людвіка, Наталля, 24 г.; сястра Людвіка Кацярына, 18 г.; сястра Людвіка Мар'яна, 13 г.; сястра Людвіка Антоля, 11 г.; сястра Людвіка Барбара, 10 г.; сястра Людвіка Магдалена, 2 г.
14. Антон Грышкевіч, 31 г.; Тыльмон Грышкевіч, 42 г.; сын Тыльмона Сцяпан, 16 г.; сын Тыльмона Тамаш, 9 г.; сын Тыльмона Андрэй, 5 г.; жонка Антона Райна, 28 г.; жонка Тыльмона Мар'яна, 31 г.; дачка Тыльмона Магдалена, 8 г.; дачка Тыльмона Малгажата, 2 г.
15. Сцяпан Грышкевіч, 30 г.; жанчыны лацінскага абраду.
Дзедзічная вёска Нясілаўцы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
1. Базыль Урубель, 38 г.; сын Базыля Пётр; брат Базыля Марцін Санюк, 50 г.; сын Марціна Антон, 20 г.; сын Марціна Марцін, 6 г.; жонка Базыля Фрузына, 28 г.; жонка Марціна Агата, 42 г.; жонка Антона Анна, 26 г.; дачка Базыля Паўліна, 2 г.; дачка Антона Тэкля, 3 г.
2. Змітрук Бурдун, 50 г.; сын Змітрука Тодар, 5 г.; сын Змітрука Міхал, 3 г.; жонка Змітрука Разалія, 47 г.; дачка Змітрука Аўдоцця, 19 г.; дачка Змітрука Марта, 15 г.; дачка Змітрука Настасся, 3 г.
3. Пётр Санюк, 39 г.; сын Пятра Сымон, 6 г.; Гжэгаш Лахач, 29 г.; сын Гжэгаша Міхал, 18 г.; сын Гжэгаша Конрад, 2 г.; сын Гжэгаша Якуб, 1 г.; дачка Гжэгаша Канстанцыя, 5 г.; дачка Гжэгаша Язафата, 3 г.
4. Марцін Бурдун, 24 г.; брат Марціна Якуб, 19 г.; брат Марціна Тамаш, 31 г.; сын Тамаша Сцяпан, 8 г.; сын Тамаша Габрыэль, 7 г.; Аўдоцця Бурдун, 55 г.; жонка Тамаша Палюся, 21 г.; дачка Марціна Петранеля, 2 г.; дачка Тамаша Анна, 1 г.
5. Леон Лянцэвіч, 36 г.; сын Леона Юзаф, 10 г.; сын Леона Ян, 8 г.; сын Філіны Габрыэль, 6 г.; жонка Леона Мар'яна, 36 г.; здымае кут Філіна Санюк, 41 г.; дачка Філіны Марта, 10 г.; дачка Філіны Анна, 15 г.; дачка Філіны Францішка, 21 г.; дачка Леона Леанора, 1 г.
6. Гжэгаш Рудзевіч, 31 г.; Валенты Рудзевіч, 16 г.; Ева Рудзевіч, 66 г.; дачка Евы Пракседа, 17 г.; дачка Гжэгаша Дамініка, 3 г.
7. Леон Гаркач, 55 г.; сын Леона Ігнацій, 2 г.; сын Леона Якуб, 5 г.; брат Сымона Мікалай, 39 г.; сын Мікалая Міхал, 10 г.; здымае кут Ерамей Гаркач, 51 г.; сын Ерамея Лукаш, 21 г.; сын Ерамея Ігнацій, 15 г.; сын Мікалая Пётр, 10 г.; жонка Леона Агата, 38 г.; дачка Леона Мар'яна, дачка Леона Тадора, 10 г.; жонка Мікалая Юстына, 28 г.; дачка Мікалая Елісавета, 8 г.; жонка Ерамея Марта, 56 г.; дачка Ерамея Альжбета, 28 г.; дачка Ерамея Тэкля, 15 г.; дачка Мікалая Вікторыя, 5 г.; дачка Сымона Марта, 2 г.
8. Ян Станкевіч, 50 г.; сын Яна Ян, 20 г.; сын Яна Сцяпан, 10 г.; жонка Яна Кацярына, 39 г.; дачка Яна Разалія, 18 г.; дачка Яна Мар'яна, 15 г.; дачка Яна Анна, 6 г.; дачка Яна Тадора, 2 г.
Дзедзічны засценак Каршакі Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
1. Тадэвуш Дыдзевіч, 16 г.; Францішка Пяр'яновіч, 33 г.; дачка Францішкі Магдалена, 6 г.; дачка Францішкі Язафата, 2 г.
2. Мацей Ваўчановіч, 46 г.; сын Мацея Антон, 10 г.; здымае кут Тодар Сабалеўскі, 40 г.; сын Тодара Адам, 14 г.; сын Мацея Юзаф, 2 г.; жонка Тодара Анна, 31 г.; дачка Тодара Францішка, 5 г.
3. Аляксандр Залязоўскі, 66 г.; сын Аляксандр Ігнацій, 21 г.; сын Ігнація Ян, 3 г.; сын Ігнація Юльян, 4 г.; жанчыны лацінскага абраду.
4. Габрыэль Дыцкевіч, 46 г.; брат Габрыэля, Францішак, 28 г.; сын Францішка Юзаф, 3 г.; Тэадора Дыцкевіч, 56 г.; сястра Францішка Петранеля, 10 г.; жонка Францішка Аўдоцця, 26 г.
5. Юзаф Дыцкевіч, 19 г.; Ежы Дыцкевіч, 18 г.; Антон Дыцкевіч, 21 г.; Юстына Малеўская, 52 г.; дачка Юстыны Петранеля, 14 г.
6. Ян Залязоўскі, 49 г.; брат Яна Сымон, 39 г.; сын Сымона Ігнацій, 6 г.; жонка Яна Фруксіна, 41 г.
7. Юзаф Залязоўскі, 46 г.; сын Юзафа Адам, 16 г.; сын Юзафа Ян, 3 г.; брат Юзафа Пётр, 26 г.; жонка Юзафа Цацылія, 36 г.; дачка Юзафа Францішка, 10 г.
8. Сцяпан Пышко, 24 г.; жанчыны лацінскага абраду.
Дзедзічная вёска Лахачы Найяснейшай панны князёўны Радзівіл
1. Гжэгаш Сушчэўскі, 50 г.; сын Гжэгаша Ян, 15 г.; сын Гжэгаша Станіслаў, 10 г.; сын Гжэгаша Ануфры, 2 г.; жона Гжэгаша Агата, 40 г.; дачка Гжэгаша Ўрсуля, 16 г.; дачка Гжэгаша Тэкля, 2 г.
2. Мікалай Лахач, 55 г.; сын Мікалая Мацей, 18 г.; сын Мікалая Лаўрэн, 17 г.; брат Мікалая Антон, 36 г.; сын Мікалая Антон, 11 г.; сын Антона Эльяш, 9 г.; жонка Мікалая Алена, 46 г.; дачка Мікалая Магдалена, 15 г.; дачка Антона Марта, 9 г.;
3. Даніла Баброўскі, 36 г.; сын Данілы Павел, 19 г.; швагер Андрэй Каштан, 18 г.; 2-гі Адам Каштан, 11 г.; жонка Данілы Аўдоцця, 36 г.
4. Ігнацій Лянцэвіч, 66 г.; сын Ігнація Ян, 21 г.; сын Ігнація Даніла, 15 г.; сын Яна Сцяпан, 2 г.; жонка Ігнація Брыгіда, 41 г.; дачка Ігнація Мар'яна, 17 г.; жонка Ігнація Алена, 26 г.
|
Агульная колькасць |
Разам |
Дымы |
Мужчын |
Жанчыны |
||
|
Да камуніі |
Не да камуніі |
Да камуніі |
Не да камуніі |
|||
|
Вёска Нагародавічы |
178 |
30 |
71 |
22 |
62 |
23 |
|
Засценак Гезгалы |
208 |
34 |
86 |
32 |
65 |
25 |
|
Вёска Зачэпічы |
171 |
29 |
66 |
31 |
52 |
22 |
|
Вёска Бандары |
78 |
15 |
36 |
12 |
22 |
8 |
|
Вёска Нясілавічы |
75 |
8 |
24 |
12 |
25 |
14 |
|
Лазяны Каршакі |
37 |
8 |
18 |
6 |
10 |
3 |
|
Вёска Лахачы |
34 |
5 |
18 |
3 |
11 |
2 |
|
Разам |
781 |
129 |
319 |
118 |
247 |
97 |
Гэты спіс парафіян Нагародавіцкай царквы ўласнаручна склаў святар Ежы Сцяпура, адміністратар Нагародавіцкай царквы ....
[1] Kurjer Wilenski № 243(3133), 6 września 1934.
[2] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego… Warszawa. 1895. Т. 14. S. 558.
[3] Aftanazy Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wrocław - Kraków, 1997. T. 11. S. 459.
[4] Лiсейчыкаў Дзянiс. Мiтрапалiт Iосiф ВельямiнРуцкi i яго тастамент // Асоба і час. Беларускі біяграфічны альмана. Выпуск 2. Мінск, 2010. С. 34-35.
[5] Археографический сборник документов издаваемый при управлении Виленского учебного округа. Вильна, 1900. Т. 12. С. 7-8.
[6] Там жа. С. 8.
[7] Нарис історії Василіянського Чину Святого Йосафата. Рым, 1992. С. 117.
[8] Археографический сборник документов издаваемый при управлении Виленского учебного округа. Вильна, 1900. Т. 12. С. 9.
[9] АВАК. Т. 16. Вильна. 1889. С. 521.
[10] Стрельбицкий И. Х. Униатские церковные соборы с конца XVI века до воссоединения униатов с православной церковью. Одесса, 1891. С. 70.
[11] Археографический сборник документов издаваемый при управлении Виленского учебного округа. Вильна, 1900. Т. 12. С. 16.
[12] На Навагародзіцкай капітуле быў прыняты статут, распрацаваны Руцкім на аснове правіл св. Васіля на ўзор статутаў рымска-каталіцкіх манаскіх ордэнаў і ўтворана Віленская (Літоўская) кангрэгацыя Св. Тройцы, якая аб'яднала манахаў пяці падначаленых Руцкаму манастыроў. Галоўныя рысы абноўленага ордэна бызыльянаў можна звесці да некалькіх пунктаў:
1) Адноўленыя манастыры паміж сабой будуць аб'яднаныя і будуць тварыць адно манаскае цела; 2) На чале ордэна стаіць мітрапаліт, ён клапаціцца пра яго рост; 3) Мітрапаліт будзе найвышэйшым настаяцелем ордэна, але кіраваць ім будзе протаархімандрыт, капітула (манаскі збор) выбірае яго на ўсё жыццё (да яго смерці) са звычайных манахаў, ён не можа быць біскупам; 4) Протаархімандрыту будуць дапамагаць кіраваць чатыры кансультары (дарадцы), выбраныя да смерці генеральнай капітулай. Калі адзін з іх памрэ (ці стане біскупам), протаархімандрыт і тры кансультара выберуць чацвёртага, які будзе выконваць гэты абавязак да новай генеральнай капітулы; 5) Манастырамі кіруюць ігумены, якіх протаархімандрыт, па парадзе сваіх кансультараў, прызначае на чатыры гады; 6) Генеральную капітулу без мітрапаліта склікае сам протаархімандрыт, кожныя чатыры гады, ці, калі будзе неабходнасць, часцей. Калі протаархімандрыт памрэ, генеральным вікарыем (гэта значыць настаяцелем ордэна) будзе яго спавядальнік. У гэтым выпадку мітрапаліт павінен неадкладна склікаць генеральную капітулу для выбару новага протаархімандрыта: 7) Ордэн і іерархія павінны быць неразрыўна аб'яднаныя. Мітрапаліту Руцкому даручана атрымаць у караля прывілей, каб мітрапалітам быў толькі базыльянін. - Гл: Нарис історії Василіянського Чину Святого Йосафата. Рым, 1992. С. 118-119.
[13] Жукович П. Н. Жизнеописание митр. Иосиф Вельямина Рутского, составленное митр. Рафаилом Корсаком, и сочинение Рутского об улучшении внутреннего строя униатской церкви / П. Н. Жукович // Христианское чтение. 1909. № 8-9. С. 1099.
[14] Жукович П. Н. Жизнеописание митр. Иосиф Вельямина Рутского, составленное митр. Рафаилом Корсаком, и сочинение Рутского об улучшении внутреннего строя униатской церкви / П. Н. Жукович // Христианское чтение. 1909. № 8-9. С. 1102.
[15] Археографический сборник документов издаваемый при управлении Виленского учебного округа. Вильна, 1900. Т. 12. С. 7-17.
[16] Там жа. С. IX.
[17] Aftanazy Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wrocław - Kraków, 1997. T. 11. S. 459.
[18] АВАК. Т. 11. Вильна. 1880. С. 114.
[19] Aftanazy Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wrocław - Kraków, 1997. T. 11. S. 460.
[20] ДГАЛ. Ф. 634. Воп. 1. Спр. 53. А. 126-126 адв.
[21] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego… Warszawa. 1895. Т. 14. S. 558.
[22] НГАБ. Ф.136. Воп. 1. Спр. 41244. Візіты цэркваў Лідскага дэканата. 1792 г. А. 1.
[23] ДГАЛ. Ф. 634. Воп. 1. Спр. 53. Візіты цэркваў Лідскага і Слонімскага Дэканата. 1784 г. А. 124 адв.
[24] НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41244. А. 1.
[25] ДГАЛ. Ф.634. Воп. 1. Спр. 53. А. 80.
[26] НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41244. А. 1.
[27] Там жа. А. 1.
[28] Абрусы на прастоле сімвалізуюць вопратку Хрыста. Верхні абрус у форме белай хусткі мае грэцкую назву "ілітон" (у традыцыях Заходняй царквы korporal) і сімвалізуе тканіну, якой была абвіта галава Хрыста ў момант, калі яго клалі ў труну.
[29] НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41244. А. 2 адв.
[30] Там жа
[31] Хрусцевич Г. История Замойского собора (1720 года). Вильна. 1880. С. 223-225.
[32] ДГАЛ. Ф.634. Воп. 1. Спр. 53. А. 82.
[33] Там жа. А. 128 адв.
[34] НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41244. А. 2 адв.
[35] ДГАЛ. Ф.634. Воп. 1. Спр. 53. А. 82.
[36] Лісейчыкаў Дзяніс. Святар у беларускім соцыуме: прасапаграфія ўніяцкага духавенства 1596―1839 гг. Мінск, 2015. С. 402.
[37] Там жа. С. 327.
[38] Там жа. С. 282.
[39] Там жа. С. 528.
[40] Там жа. С. 498.
[41] Там жа. С. 498.
[42] Литовские епархиальные ведомости № 44. 1886. С. 451.
[43] Извеков Н. Статистическое описание православных приходов Литовской епархии. Вильна, 1893. С. 92.
[44] Кулагін А.М. З архітэктурнай спадчыны / Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дзятлаўскага р-на. Мінск, 1997. С. 362-364.
[45] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego… Warszawa. 1895. Т. 14. S. 558.
[46] Chlopicki E. Kartki z teki podróżnej // Klosy. 1869. № 9.
[47] Назва паходзіць ад лацінскага слова baneum (так зваўся пуката-ўвагнуты посуд, якім карысталіся для абмывання ў тэрмах і купальнях, пазней - у баптыстэрыях пры абрадзе хрышчэння.
[48] Kurjer Wilenski № 243(3133), 6 września 1934.
[49] Antoni Grzymała-Przybytko. Krótki przewodnik turystyczny po powiatach Lidzkim i Szczuczyńskim. Lida. 1936. S. 30.
[50] Aftanazy Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wrocław - Kraków, 1997. T. 11. S. 460.
[51] Słowo №287(4136) 19 października 1935.
[52] Беларуская Газета № 6, 26 жніўня 1933.
[53] Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41244. Візіты цэркваў Лідскага Дэканата. 1792 г. А. 1-2 адв.
[54] Рэліквіяр - ёмістасць для захавання рэліквій.
[55] Antimins - Антымінс (грэч. Anti - замест і лат. Mensa - Прастол). Ва ўсходнім абрадзе плат з ушытай у яго часціцай мошчаў якога-небудзь святога і надпісам біскупа. Неабходная прыналежнасць для здзяйснення поўнай Літургіі. Асвячаецца па адмысловым чыне толькі біскупам. Чатырохвугольны, з ільняной або шаўковай матэрыі плат, на якім паказваецца палажэнне Хрыста ў магілу; па кутах змяшчаюцца выявы чатырох евангелістаў, а на верхнім баку ўшываюцца часціцы мошчаў.
[56] Альба (лат. alba - «белая») - доўгае белае літургічнае адзенне клірыкаў, падперазанае вяроўкай. Нашэнне альбы абавязкова для клірыка, які здзяйсняе літургію. Вырабляецца з тонкай ільняной, баваўнянай ці ваўнянай тканіны. Паходзіць ад старажытнарымскай доўгай кашулі, якую насілі пад тунікай. Яе аналагамі ва ўсходняй царкве з'яўляюцца стыхар і, у святароў, падрызнік.
[57] Абрусы на прастоле сімвалізуюць вопратку Хрыста. Верхні абрус у форме белай хусткі мае грэцкую назву «ілітон» (у традыцыях Заходняй царквы «korporał») і сімвалізуе тканіну, якой была абвіта галава Хрыста ў момант, калі яго клалі ў труну.
[58] Актоіх.
[59] ДГАЛ. Ф. 634. Воп. 1. Сп. 10. Спіс парафіян Лідскай грэка-каталіцкага дэканату 1829 г. А. 43-50.