Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
№ 4 (792) 24 СТУДЗЕНЯ 2007 г.
100 гадоў з дня нараджэння Міколы Садковіча
САДКОВІЧ Мікола [Мікалай Фёдаравіч; 8 (21). 1.1907, в. Вусце Аршанскага р-на - 16.8. 1968], беларускі сав. кінарэжысёр, кінадраматург, шсьменнік. Засл. дз. маст. БССР (1944). Скончыў Дзярж. тэхнікум кінематаграфіі ў Маскве (1928). Да 1945 рэжысёр і сцэнарыст на кінастудыях Масквы, Адэсы, Кіева, Ташкента. У 1946 -47 і з 1950 міністр кінематаграфіі БССР, у 1953 - 56 нам. міністра культуры БССР. Працаваў гал. рэдактарам і рэжысёрам Цэнтр. студыі дакумент. фільмаў (Масква). Рэжысёр маст. і дакумент. фільмаў «Шчаслівыя кольцы» (1929), «Песня пра першую дзяўчыну» (1930, абодва з Л. Голубам), «Шумі, гарадок» (1939), «Дэмакратычная Германія» (сумесна з «Дэфа», 1950, Дзярж. прэмія СССР 1951). Сцэнарыст і пастаноўшчык фільмаў «Майская ноч» (паводле М. В. Гогаля, 1940), «Тры гвардзейцы» (1942), «Беларускі кінаканцэрт» («Жыві, родная Беларусь!»), «Вызваленне Савецкай Беларусі» (абодва з У. Корш-Сабліным, 1944). Сцэнарыст фільмаў «Міколка-паравоз» (з М. Лыньковым, 1957), «Так мы жывём» (1958), «Наша зямля» (1960), «Ахвяры абвінавачваюць» (1962), «Доля жаночая» (1967) і інш. Аўтар гіст. рамана «Георгій Скарына» (з Я. Львовым, 1951) і сцэнарыя фільма «Я, Францыск Скарына» («Беларусьфільм», 1970), «Аповесці аб ясным Стахары» (1956), аповесці «Чалавек у тумане» (1960), рамана «Мадам Любоў» (1966) і інш. Празаічным творам С. характэрны дынамізм сюжэту, арыгінальнасць кампазіцыі і каларытнасць персанажаў. Канд. у чл. ЦК КПБ у 1952-54. Дэп. Вярх. Савета БССР у 1947-59.
Грамадскае аб'яднанне
"Таварыства беларускай мовы
імя "Францішка Скарыны"
Трусаву А.А.
Аб разглядзе звароту
Паважаны Алег Анатольевіч!
У Міністэрстве адукацыі разгледжаны Ваш зварот на імя Кіраўніка Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Г.М.Нявыгласа. Паведамляем наступнае.
У адпаведнасці з праектам Указа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь "Аб мерапрыемствах па святкаванні 125-годдзя з дня нараджэння народных паэтаў Беларусі Янкі Купалы і Якуба Коласа", узгодненым з Міністэрствам адукацыі і ўнесеным Міністэрствам культуры ва ўстаноўленым парадку ва Урад Рэспублікі Беларусь, плануецца абвясціць 2007 год годам класікаў беларускай літаратуры Янкі Купалы і Якуба Коласа. На працягу навучальнага года ва ўстановах адукацыі прадугледжваецца арганізацыя шматлікіх мерапрыемстваў: канферэнцыі чытачоў, паэтычныя чытанні, вечары паэзіі, конкурсы на лепшы твор, малюнак, выкананне твораў Янкі Купалы і Якуба Коласа, сустрэчы з беларускімі пісьменнікамі, вядомымі дзеячамі беларускай культуры, іншыя ўрачыстыя мерапрыемствы. Першага верасня 2007 года плануецца правесці спецыяльны ўрок, прысвечаны народным паэтам Беларусі.
Як Вам паведамлялася раней, магчымасць выкладання гісторыі Беларусі і геаграфіі Беларусі на рускай мове прадугледжваецца законамі Рэспублікі Беларусь "Аб адукацыі", "Аб агульнай сярэдняй адукацыі", "Аб мовах у Рэспубліцы Беларусь".
На сённяшні дзень у рэспубліцы функцыянуюць 53 вышэйшыя навучальныя ўстановы, якія ажыццяўляюць падрыхтоўку спецыялістаў амаль па 300 спецыяльнасцях і забяспечваюць усе галіны народнай гаспадаркі спецыялістамі з вышэйшай адукацыяй. У рэспубліцы існуе шэраг вышэйшых навучальных устаноў, якія ўносяць значны ўклад у развіццё беларускай навукі, культуры, праводзяць значную працу па арганізацыі навучання на беларускай мове, маюць высокі прэстыж у грамадстве (Беларускі дзяржаўны універсітэт, Беларускі дзяржаўны педагагічны універсітэт імя Максіма Танка, Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і інш.). Наяўнасць адпаведнай матэрыяльна-тэхнічнай і вучэбнай базы, высокакваліфікаванага прафесарска-выкладчыцкага складу, высокі навуковы патэнцыял у вырашэнні праблем беларускай культуры дазваляюць аператыўна вырашаць на базе вышэйназваных вышэйшых навучальных устаноў пытанні адкрыцця, пры неабходнасці, новых, актуальных для гэтай праблематыкі спецыяльнасцяў. Улічваючы вышэйпададзенае, лічым немэтазгодным і несвоечасовым рэалізацыю ідэі стварэння яшчэ адной вышэйшай навучальнай установы.
Намеснік Міністра К.С. Фарыно.
Председателю общественного объединения
"Таварыства беларускай мовы
імя Францішка Скарыны»
Трусову О. А.
О выпуске лотереи «Родны горад»
Уважаемый Олег Анатольевич!
Минский городской исполнительный комитет рассмотрел Ваше письмо от 18. 12. 2006 г. № 160 по вопросу выпусков мгновенной лотереи «Родны горад», посвященных юбилеям Янки Купалы и Якуба Колоса, и сообщает следующее.
В адрес организатора местной постоянно действующей денежно-вещевой мгновенной лотереи «Родны горад» Республиканского унитарного предприятия «Белорусские лотереи», который является заказчиком на изготовление лотерейных билетов, направлено письмо по соответствующему выпуску лотереи в июле-ноябре 2007 года.
Копия письма прилагается.
С уважением,
Заместитель председателя М.С. Титенков.
РУП "Белорусские лотереи"
О рассмотрении письма
В Минский городской исполнительный комитет поступило письмо от общест-венного объединения «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны» по вопросу выпуска местной постоянно действующей денежно-вещевой мгновенной лотереи «Родны горад», посвященного юбилеям Янки Купалы и Якуба Колоса.
Учитывая значимость данных событий для Республики Беларусь и г. Минска, просим организовать в июле-ноябре 2007 года выпуск лотереи «Родны горад» с изображениями на билете музеев и памятников Янки Купалы и Якуба Колоса.
Приложение: письмо общественного объединения «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны» на 1 листе.
Заместитель председателя М.С. Титенков.
Чарговая Рада ТБМ
4 лютага ў 13.00 у сядзібе ТБМ у Менску адбудзецца чарговае паседжанне Рады ГА "ТБМ імя Ф. Скарыны". Папярэдне ў парадку дня Рады:
1. Справаздача аб дзейнасці ГА "ТБМ імя Ф. Скарыны" за 2006 год.
2. Зацверджанне плана работы ГА "ТБМ імя Ф. Скарыны" на 2007 год.
3. Аб святкаванні Дня роднай мовы.
4. Аб Установе інфармацыі "Выда-вецкі дом ТБМ".
5. Аб 450-х угодках з дня нараджэння Льва Сапегі.
6. Аб падпісцы на "Наша слова".
7. Аб зменах у складзе Сакрата-рыяту.
8. Аб сітуацыі вакол часопіса "Род-нае слова".
9. Рознае.
Сакратарыят ТБМ.
Алімпіяда па беларускай мове. Трэці этап пройдзены
Зімовыя канікулы для адных вучняў - пара адпачынку. Аднак для некаторых і час напружанай інтэлектуальнай працы. Менавіта гэтага патрабуюць ад іх падрыхтоўка і ўдзел у 3м этапе Рэспубліканскіх алімпіяд, якія прайшлі ў пачатку 2007 года. Гарадзенская абласная алімпіяда па беларускай мове сабрала 69 удзельнікаў. Гэта пераможцы гарадскіх і раённых алімпіяд, у тым ліку вучні 9х кл. - 16, 10х кл. - 25 і 11х - 28. І хаця яны падрыхтаваныя і даўнія прыхільнікі беларускай мовы і літаратуры, але хваляваліся і перажывалі. І было зза чаго.
Асаблівасцю сёлетняй алімпіяды стала ўскладненне заданняў, павелічэнне ўвагі да літаратуры, што важна пры паступленні на філалагічныя факультэты ВНУ. Аўтарытэтнае журы складалася з выкладчыкаў Гарадзенскага універсітэта імя Я. Купалы Грынько М.У., Піваварчык І.В., Руцкай А.В., Тарасавай С.М., Хлусевіч І.М., настаўнікаў з Гародні, і ўзначальваў яго доктар філалагічных навук Даніловіч М.А.
На працягу двух дзён юныя знаўцы беларускага слова спаборнічалі ў трох турах алімпіяды: вусным выказванні на маральнаэтычную і патрыятычную тэму, напісанні водгука на літаратурны твор (верш), выкананні лінгвістычных заданняў.
У выніку пераможцамі абласной алімпіяды сярод вучняў сталі:
11-га кл. Конан Марына (СШ № 5 г. Масты, настаўніца - Грудская Наталля Іванаўна),
10га кл. Багатка Анастасія (гімназія № 1 г. Ліды, настаўніца - Вількашынская Галіна Анатольеўна),
9га кл. Белякова Анастасія (гімназія № 2 г. Гародні, настаўніца - Садаўнічая Валянціна Станіславаўна ).
Яны ўзнагароджаны дыпломамі першай ступені.
Аб напружанасці барацьбы на алімпіядзе сведчаць і шчыльнасць балаў, атрыманых вучнямі, і колькасць дыпламантаў. Добрыя вынікі паказалі вучні, адзначаныя дыпломамі II ступені:
у 11кл. Жарнасек Вольга (ліцэй № 1 г. Гародні, настаўніца - Несцяровіч Вольга Львоўна),
Капылова Кацярына (гімназія № 1 г. Ліды, настаўніца - Вількашынская Галіна Анатольеўна),
Мазавецкая Вольга (Макараўская СШ Бераставіцкага раёна, настаўніца - Мазавецкая Святлана Уладзіміраўна),
Сытая Таццяна ( СШ № 1 г. Скідзеля Гарадзенскага раёна, настаўніца - Лісай Марына Юльянаўна);
у 10кл. Буйвідовіч Юлія (Міхалішская СШ Астравецкага раёна, настаўніца - Шафарава Валянціна Валянцінаўна),
Ваўчок Алена (СШ № 7 г. Гародні, настаўніца - Кісялёва Галіна Вячаславаўна),
Гуліч Кацярына (СШ № 33 г. Гродні, настаўніцы Панасевіч Анжаліка Здзіславаўна, Капыцкая Святлана Валянцінаўна),
Шульга Таццяна (СШ № 32 г. Гародні, настаўніца - Бушэйка Зоя Аляксандраўна)
у 9 кл. Вішнеўская Марыя ( СШ № 7 г. Ваўкавыска, настаўніца - Заморская Яўгенія Іванаўна).
Дыпломамі III ступені ўзнагароджаны:
у 11 кл. Басалай Аксана ( іцэй № 1 г. Ліды, настаўніца - Цішчанка Тамара Іванаўна),
Конан Ганна (СШ № 5 г. Масты, настаўніца - Грудская Наталля Іванаўна),
Лобач Марына (Наваградскі гандлёваэканамічны каледж, настаўніца - Гайдук Ганна Аляксандраўна),
Мазура Сяргей (СШ № 4 г. Наваградка, настаўніца - Пісарэвіч Галіна Валянцінаўна),
Поўх Вера (Роская № 2 Ваўкавыскага раёна, настаўніца - Сідаркевіч Тамара Уладзіміраўна ),
Сосіна Ганна (гімназія № 1 г. Гародні, настаўніца - Катаранчук Марына Аляксандраўна),
Фірсава Юлія (гімназія № 2 г. Гародні, настаўніца - Шкіруць Ганна Міхайлаўна).
у 10 кл. Кавяза Алена ( гімназія № 4 г. Смаргоні, настаўніца Рудая Ганна Яўгеньеўна),
Ракевіч Ірына (СШ № 4 імя П.І. Батава г. Слоніма, настаўніца - Барысевіч Іна Георгіеўна ),
Толмач Юлія (гімназія № 1 г.п. Карэлічы, настаўніца - Карп Таццяна Іванаўна);
у 9 кл. Качалка Вольга ( гімназія № 1 г. Ліды, настаўніца - Бобніс Тацяна Аляксандраўна),
Луцык Алеся (Казлоўшчынская СШ Дзятлаўскага раёна, настаўніца - Лішык Валянціна Міхайлаўна),
Мельчанка Наталля (СШ № г. Гародні, настаўніца - Лапацей Валянціна Іосіфаўна),
Петрулевіч Марына (В. Бераставіцкая СШ Бераставіцкага раёна, настаўніца - Талочка Алена Аляксандраўна).
Акрамя таго, за дасягнутыя поспехі ў 3м этапе Рэспубліканскай алімпіяды былі адзначаны пахвальнымі граматамі:
Буйко Вераніка (11 кл., Іўеўская СШ Іўеўскага раёна, настаўніца - Коркенец Марыя Францаўна),
Весялуха Анастасія (11кл., Міжэвіцкая СШ Слонімскага раёна, настаўніца - Лаўруцік Валянціна Лявонаўна ),
Таранда Вольга (10 кл., Астрынская СШ Шчучынскага раёна, настаўніца - Стэльмашок Людміла Міхайлаўна ),
Цішкоўскі Павел (10 кл., СШ № 4 г. Ваўкавыска, настаўніца - Дземчанка Вікторыя Пятроўна ),
Русялевіч Яўген (9 кл., Радунская СШ Воранаўскага раёна, настаўніца - Удаева Ірына Віктараўна),
Шаплыка Кірыл ( 9 кл., Мірская СШ Карэліцкага раёна, настаўніца - Язэпчык Лілея Уладзіміраўна ).
Як адзначалі члены журы, удзельнікі алімпіяды выявілі грунтоўную падрыхтоўку. Балы некаторых вучняў у асобных турах былі блізкія да максімальных. Так, за вуснае выказванне на маральнаэтычную тэму з 30 балаў атрымала 27 Багатка Анастасія; Капылова Кацярына, Мазура Сяргей, Сосіна Ганна - 26; Русялевіч Яўген - 25. За пісьмовы водгук на літаратурна - мастацкі твор з 25 магчымых балаў атрымалі па 23 Конан Марына, Сытая Тацяна, Белякова Анастасія.
Падводзячы вынікі алімпіяды, галоўны спецыяліст абласнога ўпраўлення адукацыі Тамара Рыгораўна Прадзед адзначыла ўзросшую цікавасць вучняў да беларускай мовы, адказныя адносіны і навучэнцаў, і настаўнікаў усіх гарадоў і раёнаў да абласнога этапу алімпіяды, у выніку чаго журы часам ставілася ў складанае становішча пры вызначэнні прызёраў. Пераможцам і прызёрам яна ўручыла дыпломы і каштоўныя прызы ўпраўлення адукацыі.
Не засталася ў баку ад гэтага важнага мерапрыемства і абласная арганізацыя ГА "Таварыства беларускай мовы імя Ф, Скарыны", прадстаўнікі якой уручылі пераможцам кнігі беларускіх пісьменнікаў, а таксама слоўнікі. Намеснік старшыні абласной Рады ТБМ А.І.Крой павіншаваў прызёраў з поспехам на алімпіядзе, выказаў падзяку за вернасць роднаму слову, падкрэсліў, што заклік Ф. Багушэвіча не пакідаць роднай мовы маладым пакаленнем беларусаў пачуты.
Некаторыя ўдзельнікі і прызёры мінулых алімпіяд, атрымаўшы філалагічную адукацыю, звязалі з беларускай мовай свой далейшы жыццёвы шлях. Гаворачы аб гэтым, намеснік начальніка ўпраўлення адукацыі В. В. Грышэчка сярод іншых называла работнікаў рэспубліканскага і абласнога радыё М. Прохар, Н. Шаўко, настаўнікаў школ, якія падрыхтавалі на гэтую алімпіяду сваіх навучэнцаў. Алімпіяды адчыняюць дзверы ў вышэйшыя навучальныя ўстановы. Гэтую думку падтрымаў намеснік дэкана філалагічнага факультэта Гарадзенскага універсітэта імя Я. Купалы Р.К.Казлоўскі канкрэтным дзеяннем, уручыўшы некаторым прызёрам алімпіяды запрашэнні вучыцца ва універсітэце.
Абласная алімпіяда, а гэта трэці этап рэспубліканскай, пройдзены. Пераможцам абласнога тура алімпіяды, узнагароджаным дыпломам Iй ступені, забяспечваецца пры паступленні ў ВНУ вышэйшы бал па адпаведнаму прадмету ўступнага экзамену.
У час веснавых канікулаў адбудзецца рэспубліканская алімпіяда, перад пераможцамі якой аўтаматычна адчыняюцца дзверы ў вышэйшыя навучальныя ўстановы. Пажадаем гарадзенскай камандзе поспехаў, каб яна вярнула звыклае для сябе першае месца, а яе маладыя ўдзельнікі сталі студэнтамі ВНУ.
Іван Буднік,
намеснік старшыні Гарадзенскай абласной рады ТБМ імя Ф. Скарыны.
На здымках: 1. Галоўны спецыяліст упраўлення адукацыі Гарадзенскага аблвыканкаму Тамара Рыгораўна Прадзед вітае ўдзельнікаў алімпіяды; 2. Маладыя знаўцы роднай мовы; 3. Намеснік дэкана філалагічнага факультэта ГрДУ імя Янкі Купалы Руслан Канстанцінавіч Казлоўскі віншуе з узнагародай Марыю Конан; намеснік старшыні абласнога аб'яднання ТБМ імя Ф.Скарыны Алесь Крой і прызёр алімпіяды Юлія Фірсава.
Фота Юрыя Курбатава.
Браніслаў Тарашкевіч - наш гонар і боль
(да 115-х угодкаў, 20.01.1892 - 29.ХІ. 1938 г.)
Сын свайго народа, будучы грамадскі і палітычны дзеяч Заходняй Беларусі, акадэмік, аўтар першай "Беларускай граматыкі для школ" нарадзіўся на Віленшчыне на хутары Чарнулішкі, паблізу м. Лаварышкі (Літва).
Гэта супярэчлівая асоба, і ключ да яго разумення можна знайсці ў "Біяграфіі Б. Тарашкевіча", якую напісала ў свой час Аляксандра Бергман, сябар КПЗБ (цяпер яе, на жаль, няма ў жывых).
У 1990 г. доктар філалагічных навук Мікалай Іваноў узяў у аўтаркі інтэрвію, якое надрукавана ў "ЛіМе" за 2.02.1990 г.
Я прыводжу адну з цытат (пытанняў) гэтага інтэрвію, што вельмі важна для разумення ўсёй трагедыі, якая адбылася ў жыцці Браніслава Тарашкевіча, ды і цяпер, калі няма магчымасці пасапраўдніму ўшанаваць яго імя.
"М. І. Мне здаецца, што кніга, прысвечаная Б. Тарашкевічу, гэта кніга Вашага жыцця. Якая гісторыя яе напісання?
А. Б. Біяграфіяй Тарашкевіча я занялася таму, што хацела, каб у Польшчы (і не толькі) ведалі, якімі цудоўнымі, таленавітымі і цэласнымі асобамі могуць быць беларусы. Чаго варта толькі яго "Беларуская грамтыка" і пераклад "Іліяды"! Вельмі адукаваны чалавек, з размахам, выключны эрудыт. А як ён умеў гэтымі якасцямі карыстацца! Свае ўнікальныя здольнасці ён цудоўна прадэманстраваў у Сейме. Усе яго 34 выступленні ў Сейме - гэта скарбніца мудрасці, палітычнай сталасці і тонкага гумару.
З майго боку ўзяцца за Тарашкевіча было ў нейкай меры занадта рызыкоўна, бо я ведала, што сказаць усё пра яго не здолею. Але вырашыла: хоць часткова скажу. Бо рэдактар і цэнзар сваю ролю бачылі ў тым, каб стаць ледзь не суаўтарамі. Для прыкладу: пра апошнія гады жыцця Б. Тарашкевіча ў Маскве мне "параілі": "У Маскве ён павінен быць шчаслівым" і г. д. А машыністка, якая мне перадрукоўвала ўвесь тэкст, на маё пытанне, якая яе думка як першага чытача, адказала: "Вы ўсё Польшчу лаеце, яго тут арыштавалі, працэсы яму наладжвалі... Але ён у нас і "Пана Тадэвуша" пераклаў, і "Іліяду". А там яго проста забілі...".
Некаторыя пытанні адразу не ўдалося высветліць. Гэтаму паспрыяў час галоснасці ў СССР. Напрыклад, да Ю. Пілсудскага звярталася маса людзей з просьбамі вызваліць Тарашкевіча, а ён і слухаць не хацеў. Але раптам у 1930 годзе без усялякіх фармальнасцяў, без судоў - толькі па тэлефонным распараджэнні яго, кіраўніка "Грамады", нечакана вызвалілі (аб гэтым мне нават начальнік турмы расказваў). Факт гэты цяжка было растлумачыць, пакуль я не даведалася, што першыя масавыя арышты беларускіх інтэлігентаў у БССР адбыліся менавіта ў 1930 годзе. Пілсудскі, відаць, загадаў: "Вызваліце - у Савецкай Расіі ўсё роўна пасадзяць"...
Аўтару гэтых радкоў, будучы дэпутатам Віленскага раённага самакіравання з цяжкасцю ўдалося ўшанаваць яго імя ў назове вуліцы ў Лаварышках. Так, цяпер там ёсць вуліца імя Б. Тарашкевіча (з 10.02.1992 г.). Пад націскам таксама ўдалося ў Лаварышкскай (польскарускай) СШ адкрыць куток Б. Тарашкевіча. Далей справа не пайшла, хаця ТБМ імя Ф. Скарыны Вілейскага краю ініцыявала надаць школе яго імя і ўстанавіць Мемарыялую табліцу ў яго гонар.
Мясцовыя манкурты, засеўшыя ў органах мясцовай улады і карыстаючыся арыфметычнай большасцю ўсе нашы ініцыятывы блакуюць альбо робяць адпіскі, падкрэсліваючы сваю "польскасць".
Так, загадчык Віленскага аддзелу адукацыі (потым ён некаторы час быў і намеснікам Міністра), дарэчы паляк, яшчэ у 1999 г. напісаў наступнае:
1.Вырашана на Савеце райАНА і педсавеце школы ўвекавечыць памяць Б. Тарашкевіча і сабраць матэрыял аб яго дзейнасці і выкарыстоўваць гэты матэрыял на ўроках гісторыі;
2. Савет і педсавет школы лічаць немэтазгодным мяняць назоў школы.
Высветлілася, што пры нагодзе гэтай школе меркавалі надаць імя Ю. Пілсудскага, бо быццам бы гэтую школу адкрывалі ў свой час па праекту Маршалка. Гэтаму робяць супраціў літоўцы і ўсё засталося паранейшаму, без назова. А вось Мемарыяльная табліца да гэтага часу не ўстаноўлена (няма фінансаў). Што датычыцца сабранага матэрыялу пра Б. Тарашкевіча, то толькі негатыўны (яго сувязь з камінтэрнам і г.д.). Вось так адносяцца мясцовыя "палякі" да памяці земляка.
Наша Таварыства цяпер ізноў пачынае сваю барацьбу за ўшанаванне памяці Браніслава Тарашкевіча, у сувязі з яго 115мі ўгодкамі з дня народзін. Будзем звяртацца ў адпаведныя інстанцыі з адпаведнымі ініцыятывамі па ўшанаванні памяці, менавіта, назваць Лаварышскую СШ у яго гонар, устанавіць Мемарыяльную дошку (табліцу) альбо Крыж.
Значны перыяд - вучобы, жыцця і дзейнасці Б. Тарашкевіча звязаны з Вільняй.
Тут ён вучыўся і скончыў гімназію. Прымкнуў да беларускага руху яшчэ да першай сусветнай вайны. Будучы с гімназістам ўдзельнічаў у студэнцкіх маёўках і з'яўляўся сябрам падпольнага гуртка. Ён выбраў шлях у навуку і палітыку, хаця з дзяцінства хацеў быць святаром, гэтага хацелі і бацькі. Сям'я была шматдзетная, але заможная, хаця працаваць прыходзілася многа. Гаспадарка у Тарашкевічаў была моцная, пагэтаму вучыць сваіх дзяцей бацькі маглі. Але Бронік толькі адзін выбіўся "у людзі", стаўшы акадэмікам.
У Вільні яго шлях пераплёўся з дарогай М. Багдановіча. Кіраўніцтва газеты "Наша Ніва" дамовілася з акадэмікам Шахматавым падрыхтаваць на кафедры рускай мовы і славеснасці Пецярбургскага ўніверсітэта філолагабеларусазнаўцу. Гэта дало магчымасць Б. Тарашкевічу ў далейшым надрыхтаваць "Беларускую граматыку для школ", а ў 1918 г. праз Фінляндыю ён вярнуўся у Вільню і ў друкарні М. Кухты яе надрукаваў. Гэта быў вычын для свайго народа.
У 1919 г. у Менску Б. Тарашкевіча арыштоўвае бальшавіцкае ЧК, але праз два дні выпускаюць. Знаходзячыся ў Менску ён працуе на ніве адукацыі і працягвае займацца палітыкай. Рыжскі польскасавецкі мірны дагавор 1921 г. застае яго ў Варшаве, куды, ён паехаў на чале дэлегацыі Віленшчыны і Гарадзеншчыны па пытаннях БНР. Вяртаецца ў Вільню. Пасля "бунту" Л. Жалігоўскага і ўтварэння "Сярэдняй Літвы" ён у Дэпартаменце адукацыі ўзначальвае Беларускі школьны аддзел. Было адкрыта каля 200 беларускіх школ на Віленшчыне, Браслаўшчыне, Валожыншчыне і Смаргоншчыне. З 1922 г. Б. Тарашкевіч становіцца педагогам практыкам. Яго выбіраюць дырэктарам Беларускай гімназі ў Вільні. У 1923 г. пад час выбараў у Польскі Сейм - ён становіцца Паслом ад 3мільённага насельніцтва Зах. Беларусі.
Ён узначальвае Беларускі Пасольскі Клуб (14 дэпутатаў - паслоў) у Польскім Сейме, а 23 снежня 1923 г. там выступае ўпершыню з вялікай прамовай, а ў канцы прачытаў праграму: радыкальная земельная рэформа, аўтаномія, права на сваю адукацыю і культуру.
З гэтага моманту пачалася барацьба за свабоду свайго народа. Яго жыццё ў асноўным цякло на Вострабрамскай, 9 і Віленскай, 12, дзе размяшчаліся беларускія грамадскія арганізацыі.
У 192122 гг. ён жыў па вул. Бакашта (Boksto), 21 у аднапавярховым доме, які захаваўся да нашых дзён. Затым ён перасяліўся на Віленскаю. 12, у кватэру 7. Тут у 20х гадах зарадзіўся цэнтр самага радыкальнага беларускага нацыянальнага руху (рэдакцыі белар. газет, грамадскія арганізацыі), тут жылі апроч Тарашкевіча, некаторыя дзеячы, як Антон Грыневіч, Язэп Драздовіч, Мікола Шыла.
У 1993 г. з ініцыятывы ТБК (ст. Х. Нюнька) у гонар Б. Тарашкевіча ўстаноўлена Мемарыяльная табліца на літоўскай і беларускай мовах з барэльефам вучонага. Цяпер гэты дом на Віленскай мае нумар 37.
Барацьба Б. Тарашкевіча працягвалася пакуль яго не арыштавала польская дэфензіва першы раз у 1927 г., а потым у 1931 г, а ў 1932 г. яго асудзілді на 8 год турмы і 10 год паражэння ў правах. У верасні 1933 г. паводле пагаднення паміж СССР і Польшчай яго абмянялі на Ф. Аляхновіча.
У СССР Б. Тарашкевіч трапляе пад сталінскую "мясарубку". Яго арыштоўваюць, абвінавачваюць у шпіянажы, судзяць, а 29. ХІ. 1938 г. расстрэльваюць. Так трагічна закончылася жыццё кіраўніка 100 тысячнай СялянскаРаботніцкай Грамады, акадэміка...
Толькі ў 1957 г. ён быў рэабілітаваны.
Б. Тарашкевіч - нашы боль, трагедыя, гонар...
Юры Гіль.
Рыгор Барадулін паўторна вылучаны на атрыманне Нобелеўскай прэміі
Народны паэт Беларусі Рыгор Барадулін паўторна вылучаны на Нобелеўскую прэмію за зборнік паэзіі "Ксты". Пра гэта паведаміла БелаПАН укладальнік і рэдактар зборніка, кандыдат філалагічных навук, дацэнт Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага універсітэта Ала Сакалоўская.
Паводле яе словаў, нядаўна з Нобелеўскага камітэта Шведскай акадэміі навук Саюз беларускіх пісьменнікаў атрымаў ліст. У ім гаворыцца, што грамадскасць Беларусі мае права паўторна прадставіць да Нобелеўскай прэміі ў галіне літаратуры Р. Барадуліна, які намінаваўся на гэтую прэстыжную ўзнагароду летась.
У кнігу, выдадзеную летам 2005 года менскай рыма-каталіцкай суполкай святых Сымона і Алены, увайшлі вядомыя паэтычныя цыклы аўтара ("Бэтлеемам стане сэрца", "Босая зорка", "На ўскрайку вечнасці", "З застрэшша мамінае хаты", "Каб на зямлі жыццю цяплей было", "З лістоў да Васіля Быкава") і апошнія яго творы, сярод якіх "Рымскі дыпціх. Узрушэнне", прысвечаны папу Рымскаму Яну Паўлу II.
- Зборнік карыстаецца вялікай папулярнасцю сярод чытачоў Беларусі і замежжа, атрымаў высокую ацэнку літаратуразнаўцаў", - сказала А.Сакалоўская. Паводле яе словаў, на прэмію ў гэтым годзе кнігу вылучылі загадчык кафедры замежнай літаратуры менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта прафесар Юры Стулаў і настаяцель менскага Чырвонага касцёла ксёндз-магістар Уладзіслаў Завальнюк, а іх ініцыятыву ў Нобелеўскі камітэт прадставіў Саюз беларускіх пісьменьнікаў.
Марат Гаравы.
КАЛЯДКІ Ў ТАВАРЫСТВЕ
13 студзеня 2007 года ў Таварыстве беларускай культуры ў Літве адбылося святкаванне Старога Новага года. Зала ўпрыгожана ў стылі мадэрн, гэтым прафесійна займалася вядомая беларуская мастачка Хрысціна Балаховіч. На сцяне зіхацелі папяровыя зорачкі, на стале навагодні букет.
Распачаў імпрэзу старшыня ТБК Хведар Нюнька, ён павіншаваў прысутных з наступаючым Новым 2007 годам, пажадаў плёну ў асабістым і грамадскім жыцці, больш рабіць намаганняў і высілкаў на карысць Бацькаўшчыны. У прыватнасці адзначыў працу сянюнаса (войта) Вяркяйскай сянюніі г. Вільні Вацлава Гульбіновіча, кіраўніка сянюніі, якая заняла першае месца сярод дваццаці ў горадзе па выніках працы за мінулы год, а Вацлаў яшчэ з'яўляецца чальцом рады ТБК, дзе таксама шмат працы.
У Таварыстве за мінулы год прайшло шмат значных мерапрыемстваў, сярод іх дні беларуска літоўскай культуры, прысвечаныя 100-годдзю "Нашай Нівы", прэзентацыя кнігі Ул. Пецюкевіча "Узняўся белы птах", на якой прысутнічалі госці з Італіі і Беларусі, прэзентацыю кнігі М. Казлоўскага "Галасы разбуджаных птушак", якая ўвайшла ў спіс лепшых кніг мінулага года.
Наступным выступоўцам быў сябра Таварыства, карэспандэнт радыё "Полёнія" Андрусь Старавойтаў. Ён эмацыйна распавёў пра палітычнае становішча на Беларусі, гаварыў пра тое, што адбывалася ў Вільні 13 студзеня 1991 года, тады ў абарону незалежнасці Літвы сталі прадстаўнікі ўсіх нацыянальнасцяў, сярод узнагароджаных медалямі ёсць дзесяць беларусаў, у тым ліку тры сябры Таварыства.
Алесь Адамковіч распачаў цыкл лекцыяў "Беларускія карані на Віленшчыне", першую лекцыю прысвяціў ксяндзу Юрыю Матулевічу шчыраму абаронцу вернікаў беларусаў. Літовец па нацыянальнасці стаяў на баку пакрыўджаных беларусаў, за што цярпеў як з боку палякаў, так і з боку літоўцаў. Як святар ён змагаўся, каб вернікі звярталіся да Бога на роднай мове. Прайшлі гады, і шчырыя вернікі беларусы ў знак пашаны і прысвяцілі першую лекцыю святару Ю. Матулевічу.
Андрусь Старавойтаў праспяваў гімн "Магутны Божа" на словы Наталлі Арсенневай.
Мастак Алег Аблажэй паказаў апошнія ілюстраваныя ім кнігі казак, якія выйшлі ў выдавецтвах Літвы, Расеі, Польшчы, падзяліўся творчымі планамі.
Напрыканцы афіцыйнай часткі прысутныя ў зале паглядзелі відэафільм "Белы легіён", зняты польскім рэжысёрам у 2006 годзе, які сваім патрыятычным зместам нікога не пакінуў абыякавым.
Завяршылася мерапрыемства за святочным сталом. Так цікава і змястоўна ў ТБК адсвяткавалі Калядкі, праводзілі Стары і сустрэлі Новы год.
14 студзеня 2007 г.
Леакадзія Мілаш, Вільня.
Успаміны Эдварда Вайніловіча
(Працяг. Пачатак у папярэдніх нумарах.)
Падчас выбараў на палітычную арэну выйшла, займаючы лідарскія пазіцыі, партыя кадэтаў, радыкальная аграрная праграма якіх магла атрымаць шматлікіх прыхільнікаў сярод сялянскай масы. Іх праграма не магла імпанаваць класу землеўладальнікаў, якія мелі значную перавагу на выбарах, аднак некалькіх заўзятых кадэтаў Менская губерня ўсёткі выслала. Янчэўскі і Розенбаўм былі абраныя з прычыны кампрамісу з горадам і габрэйскім кагалам, таму няма неабходнасці пра іх пісаць. Спынімся на выбары А. Лядніцкага, тым больш, што яго імя ў сувязі з яго родам дзейнасці ў апошнія гады вайны было даволі вядомае.
Аляксандр Лядніцкі, які нарадзіўся ў Менску і валодаў там нерухомасцю, што давала яму выбарчае права, у 1906 году стаў даволі вядомым і нават знакамітым адвакатам у Маскве, дзе ў радзе адвакатаў і партыі кадэтаў займаў бачнае становішча і карыстаўся шырокай папулярнасцю сярод польскага зямляцтва. Падчас перадвыбарнай кампаніі ён бліжэй пазнаёміўся са сваімі менскімі землякамі на палітычных абедах у маёй сястры Кастравіцкай, на якіх збіраліся ўплывовыя асобы, і прыцягнуў да сабе ўвагу сваім красамоўствам і шыратой поглядаў.
Паколькі Аграрнае Таварыства ў той час аказвала вялікі ўплыў на выбары, і голас старшыні іграў не апошнюю ролю, я спытаў Лядніцкага наўпрост, ці не лічыць ён магчымым выставіць сваю кандыдатуру, не адмаўляючыся ад кадэцкіх поглядаў на аграрнае пытанне, хоць і поўнасцю непрымальных курыяй землеўладальнікаў, тым больш, што пазбаўленне абшарнікаў маёмасці аўтаматычна азначала б дэпаланізацыю Крэсаў. Лядніцкі адказаў: "Спадар Старшыня, абяцаю Вам, што за гвалтоўнае адчужэнне маёмасці землеўладальнікаў я ніколі ні выступаць, ні галасаваць не буду". Сваё абяцанне ён не аднойчы паўтараў, сустракаючыся са мной у кулуарах Думы, і добрасумленна выконваў да канца тэрміну свайго дэпутацтва. Жыў ён тады з жонкай у Пецярбурзе, падтрымліваючы цесныя адносіны з віленскім біскупам Эдвардам Ропэ.
Выбары ў Дзяржаўную Раду адбываліся адначасова з выбарамі ў Думу. Грамадская думка ўжо даўно рыхтавала мяне да гэтай місіі, і я не магу сказаць, што не ведаў аб гэтым, але, калі на апошнім перадвыбарным зборы было сказана вырашальнае слова, для мяне гэтая вестка стала громам сярод яснага неба. Я адчуваў, што, прысвяціўшы шмат гадоў свайго жыцця нашай агульнай справе, не маю правы адмаўляцца ад гэтай нялёгкай ношы, якую на мяне ўскладалі, але адарвацца ад хаты, зямлі, сям'і, ад звыклай працы і становішча было для мяне нялёгка. Я не ведаў, ці змагу задаволіць патрабаванні шырокіх колаў, і, прымаючы такі ганаровы абавязак, у сваім выступе адразу ж зрабіў агаворку, што я паранейшаму буду незалежны ад уплываў горада на Няве, а таксама Масквы, як і ад падказак горада на Вісле, што ніякіх мандатаў "imperatif" не прымаю, а буду, як і раней, рухацца ў кірунку, які мне ўказывае маё сумленне і ўласнае разуменне патрэбнасцяў Краю і народа, якія мяне дэлегуюць. Калі вы ўсё гэта прымаеце, то я гатовы. У адказ раздаліся апладысменты, і на наступны дзень ста галасамі "за" і двума "супраць" я быў абраны. Мне было прыемна адзначыць, што падчас выбараў і расійскія грамадзяне прымалі ўдзел у галасаванні, выказаўшы мне свой давер.
Я выйшаў з залы ап'янёным, але трэба было мабілізавацца, паколькі ўжо на 29 красавіка было прызначанае адкрыццё заканадаўчых палат. Увесь гэты час я быў, як у сне: займаўся сваімі маёмаснымі і хатнімі справамі, як бы надоўга расстаючыся са сваім ранейшым жыццём, праведзеным у стараннай працы, у сваім асяроддзі. Так было да самага ад'езду.
У Менску пасля выбараў, вядома ж, быў дадзены абед, які адбыўся ў вядомым у той час рэстаране Саўлевіча. У велізарнай зале пад гукі аркестра адбывалася праява пачуццяў, братанне, прамаўляліся бясконцыя прамовы. У абедзе прымалі ўдзел усе станы. Але, як мне здавалася, ва ўсім гэтым чамусьці не хапала шчырасці.
Наступіў дзень ад'езду з дому. Праз Гарадзею я накіраваўся ў Баранавічы, каб паспець на кур'ерскі кіеўскі цягнік, у якім ужо ехалі шматлікія "народныя прадстаўнікі". Я зачыніўся ў купэ і, гледзячы ў акно, развітваўся з роднымі месцамі. Нягледзячы на тое, што было толькі 25 красавіка ст. ст., на дварэ стаяла сапраўдная спякота, а на прынёманских пясках нават жыта пачало каласаваць. Лёс распарадзіўся такім чынам, што звыш трох гадоў мне прыйшлося мераць абшар паміж станцыяй Ляхавічы і Пецярбургам, марнаваць сваё здароўе і сілы, церабіць нервы і адчайна пераадольваць цяжкасці ў надзеі дабіцца на Няве лепшых умоў быцця для роднага Краю, размешчанага на Нёмане і Прыпяці.
Пасля прыбыцця ў Пецярбург я пасяліўся ў забраніраваным гасцінічным нумары "Hotel de France" на вуліцы Марской. Гатэль быў размешчаны побач з аркай Генеральнага штаба, у якім я правёў вялікую частку свайго "trienium". Сталіца сустракала дэпутатаў, іх сем'і і звычайных грамадзян, якія цікавіліся першымі крокамі заканадаўчых палат, не гаворачы ўжо аб замежніках і журналістах.
Кожнага дэпутата па прыездзе чакаў аддрукаваны і разасланы "Цырыманіял выхаду яго імператарскай вялікасці" у Зімовым палацы на адкрыцці заканадаўчых палат, парадак пад'езду да Зімовага, а затым Таўрычаскага палаца. Натуральна, чальцам Дзяржаўнай Рады належала прыязджаць у карэце. Паводле канфідэнцыйнай дамовы паміж дэпутатамі Дзяржаўнай Рады форма адзення фракі без мундзіраў і ўзнагарод. Зза гэтага нашы калегі, якія па абавязку службы павінны былі быць у мундзірах, вышываных золатам і увешаных ордэнскімі стужкамі, празвалі нас "амерыканцамі".
Да Дзяржаўнай Рады пад'езд быў з боку Нявы, да ганка, названага "Іярданскім", праз які імператар выходзіў падчас урачыстага асвячэння вады на Свята Пакланення Вяшчуноў. Праз парадны ўваход мы ўвайшлі ў галярэю, якая злучае Эрмітаж з крылом Зімовага Палаца. Гэта было побач са знакамітым Зімовым садам, які ўвайшоў у гісторыю ў сувязі з замахам на царскую сям'ю. У галярэі мы апынуліся сярод калегаў па службе, якія з цікавасцю прыглядаліся адзін да другога, да тых, з кім прыйдзецца правесці не адзін месяц. У нас была таксама магчымасць бліжэй пазнаёміцца з тымі, пра каго мы чыталі толькі ў газетах. Бо кожны з іх меў за плячамі багаты досвед службы, як, напрыклад, граф Вітэ, свежы пасярэднік на Портсмуцкіх перамовах і натхніцель вялікага ўрадавага перавароту ў Расіі, або М. Дурнаво, цвёрдую руку якога ў якасці міністра ўнутраных спраў Расія яшчэ адчуе, або ж Аляксееў экснамеснік на Далёкім Усходзе, або адмірал Дубасаў вялікі заваёўнік Масквы.
Тут жа я паціснуў руку і абмовіўся некалькімі словамі са Сталыпінам, не ведаючы яшчэ, што ён ужо атрымаў прызначэнне на пост міністра ўнутраных спраў. Чакаць доўга не прыйшлося, прыдворны службовец паказаў нам далейшы шлях, і адразу ж за палатай, у якой, да вялікага нашага здзіўлення, мы ўбачылі ахову імператара гвардзейцаў Праабражэнскага палка на чале з афіцэрам, пры поўным узбраенні, мы ўвайшлі ў велізарную, святочна ўпрыгожаную залу, дзе нам паказалі месцы на ўзвышэнні з правага боку ад трона. Мы спыніліся як раз насупраць чальцоў сената. За сенатам размясціліся чальцы Думы, а за імі прадстаўнікі розных дзяржаўных, цывільных і вайсковых устаноў, якім не было відаць канца. Пасярод залы ляжала пурпурная дывановая дарожка, якая падзяляла залу на правы і левы бакі і заканчвалася ля ўзвышэння, на якім стаяў залацісты трон, з перакінутай праз падлакотнікі мантыяй з парчы, вышытай гербамі і падшытай футрам гарнастая.
Не буду пералічваць, у якім парадку праходзіла прыдворная служба, што несла рэгаліі. Я пазнаў графа Адама Плятара, віленскага маршалка. Дзівіла пышнасць прыдворных дам з глыбокімі, незалежна ад веку, дэкальтэ, абчэпленых каштоўнасцямі. Хачу толькі перадаць уражанне, якое зрабілі на мяне дзве імператрыцы: маціімператрыца з незадаволенай мінай на твары, як б гаворачы: "Калі б не смерць майго мужа, не было б гэтых новых парадкаў. Многіх з гэтых "прадстаўнікоў народа" ён загадаў б турыць з двара". А дзейная імператрыца Аляксандра Фёдараўна была моцна ўсхваляваная. Кожнаму было вядома, што яна пагружаная ў думкі аб сваім сыне. Менавіта ў гэты момант вырашаўся лёс яго будучыні ў залежнасці ад таго, які паварот здзейсніць гісторыя Расіі. Мы параўноўвалі яе з Марыяй Антуанэтай у эпоху збору "Etats generaux". І тады нашы сімпатыі былі на боку яе маці, і мы добра разумелі стан яе душы. Абедзве імператрыцы занялі месцы побач з тронам, стаўшы, аднак, на некаторай адлегласці ад яго, побач з Дзяржаўнай Радай.
(Працяг у наступных нумарах.)
Інфармацыйнае паведамленне
30 студзеня ў 16.00
Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы ладзіць творчую сустрэчу з народнай артысткай Беларусі Марыяй Захарэвіч.
На вечар запрошаны: Васіль Шаранговіч, Міхась Чарняўскі, Анатоль Вярцінскі, Ніна Загорская, Уладзімір Ліпскі, Ніна Сняжкова, Васіль Жуковіч.
На 1 верасня ў сталіцы запланавана адкрыццё работ, створаных летам мінулага года на Менскім плянэры скульптуры
Пра гэта 17 студзеня на пасяджэнні круглага стала паведаміў начальнік упраўлення добраўпарадкавання і гарадскога дызайну камітэта архітэктуры і горадабудаўніцтва Менскага гарвыканкаму Аляксандр Андрончык.
Паводле яго слоў, напярэдадні Дня горада, які сёлета будзе адзначацца 8-9 верасня, 17 работ скульптараў з Менска і іншых гарадоў краіны ўпрыгожаць сквер у мікрараёне Уручча (паміж праспектам Незалежнасці, вуліцамі Гарадзецкай, Шафарнянскай і Менскай кальцавой аўтамабільнай дарогай).
- Распрацавана схема размяшчэння скульптур у скверы, а таксама маршрут руху наведвальнікаў для агляду выстаўленых скульптур, - сказаў чыноўнік.
Марат ГАРАВЫ, БелаПАН.