Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
16 (804) 18 КРАСАВIКА 2007 г.
175 гадоў з дня нараджэння Альфрэда Ромера
РОМЕР Альфрэд Ізідор (16.4.1832, Вільня - 24.1.1897), жывапісец, графік, медальер, мастацтвазнавец. З роду Ромераў. Творчасць звязана з маст. жыццём Беларусі і Літвы. Першапачатковую адукацыю атрымаў у К.І. Русецкага; вучыўся ў Парыжы ў Л.Бана і ў Мюнхене ў А. фон Рамберга (1869-74). З канца 1850-х г. жыў у маёнтку Крэўна (цяпер Уценскі пав. Літвы). За ўдзел у паўстанні 1863-64 на Беларусі зняволены. Пасля вызвалення працаваў у Мюнхене, Кракаве, Парыжы. З 1874 у маёнтку Каралінова (цяпер Пастаўскі р-н Віцебскай вобл.), з 1884 у Кракаве. Пісаў партрэты, пейзажы, тэматычныя кампазіцыі з жыцця народа і на рэліг. сюжэты. Творам уласцівы дакладны выразны малюнак, свабода і натуральнасць кампазіцыі. Сярод работ: партрэты маці бацькі, жонкі, Э.Ромера (1873), партрэт паўстанца 1863 года (1870-я г.), К. Русецкага, К. Эстрэйхера, Ф. Даноўскага, У. Лушчкевіча, скульпт. Яцунскага, жышісца Швайніцкага і яго жонкі, М. Ромера, аўтапартрэты і інш.; бронз. медальёны з партрэтнымі выявамі, гравюры з выявамі сялян, арх. помнікаў, карыкатуры. Гіст. і маст. каштоўнасць маюць этнагр. замалёўкі сялянскага побыту беларусаў: кампазіцыі "Сялянская хата", "Сялянская дзяўчынка", "Каля карчмы", "Сялянскі двор", "Перад вакзалам", малюнкі нар. касцюмаў. Выканаў шэраг размалёвак у правасл. і каталіцкіх храмах у в. Камаі Пастаўскага р-на і Пінску. Вывучаў нар. прыкладное мастацтва Беларусі, падрыхтаваў навук. публікацыю пра слуцкія паясы.
(Пра А. Ромера чытайце на ст. 4.)
Рашэнне
Сакратарыяту Грамадскага аб ' яднання " Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны " ( ТБМ ) ад 09.04.2007 г . Аб няўдзеле ў працы незарэгістраваных у Рэспубліцы Беларусь грамадскіх аб ' яднанняў і арганізацый
На сваім пасяджэнні 9 красавіка 2007 г. Сакратарыят ТБМ разгледзеў ліст Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь ад 20.03.2007 г. "Аб парушэнні патрабаванняў заканадаўства і Статута ТБМ", дзе ідзе гаворка аб удзеле структур ТБМ у працы так званай Асамблеі НДА. У сувязі з тым, што Міністэрства юстыцыі мае копіі дакументаў вышэйзгаданай арганізацыі, якія сведчаць аб удзеле кіраўнікоў некалькіх гарадскіх і раённых структур ТБМ у пасяджэннях Рабочай групы Асамблеі НДА у лютым 2005 і 2006 гадоў, Сакратарыят ТБМ прыняў адпаведнае рашэнне :
У адпаведнасці з дзеючым зараз заканадаўствам Грамадскае аб'яднанне "Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны" афіцыйна заяўляе аб сваім няўдзеле ў працы любых незарэгістраваных у Беларусі грамадскіх аб'яднанняў і арганізацый, рэкамендуе кіраўнікам сваіх рэгіянальных структур не падпісваць ад імя ТБМ ніякіх дакументаў, якія б сведчылі пра іх удзел у працы незарэгістраваных арганізацый ці аб прысутнасці на пасяджэннях іх арганізацыйных структур у якасці дэлегатаў або гасцей.
Часопісу "Вясёлка" - 50
Спадару Уладзіміру Ліпскаму ,
Галоўнаму рэдактару часопіса "Вясёлка"
вул. Калектарная, д. 10
220048, Мінск
Паважаны Уладзімір Сцяпанавіч!
Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны віншуе Вас і ўсіх, хто шчыруе і шчыраваў над часопісам, з "залатым" юбілеем - 50-годдзем з дня заснавання і дня выхаду ў свет яго першага нумару. 50 гадоў - гэта першы паважны юбілей, калі самы раз азірнуцца на пройдзены шлях, асэнсаваць набыткі, зрабіць пэўныя высновы.
Часопісу "Вясёлка" пашчасціла на вельмі трапную і прыгожую назву, якую, напэўна, ніхто і ніколі не наважыцца змяніць. Гэта ўнікальнае перыядычнае выданне, якое нясе да сэрца самых маленькіх грамадзян краіны, кожнага дзіцяці беларускае слоўца, а разам з ім - шырокую палітру ведаў пра нашу краіну: яе гісторыю, культуру, прыроду, літаратуру, мастацтва; апавядае пра знакамітыя постаці. "Вясёлка" вытрымала выпрабаванне часам і, нягледзячы на цяжкія эканамічныя варункі, у якіх апынулася краіна, здолела выжыць.
Паважаны спадар Уладзімір! Вы ўзначальваеце часопіс амаль 30 гадоў. Гэта, магчыма, дзякуючы таму, што Вы, знаходзячыся ў сталым веку, здатны глядзець на свет вачыма дзіцяці. Гэта рэдкі Божы дар.
На долю калектыву "Вясёлкі" выпаў няпросты час. Парадаксальна, што ў нашай незалежнай краіне беларушчына пакуль не падтрымліваецца дзяржавай, нібыта наўмысна адлучаючы дзетак ад матчынай мовы. Але мова - каштоўнасць вечная! Мы ўпэўненыя, што вельмі хутка гэта ўсвядомяць тыя, хто вызначае моўную палітыку ў нашай краіне. І часопіс "Вясёлка" стане такім жа запатрабаваным, як тады, калі яго наклад быў 200 тысячаў асобнікаў.
Зычым веры і надзеі ў перамены на лепшае. Хай спраўдзяцца Вашыя асабістыя спадзя-ванні і творчыя задумы ўсяго калектыву!
З павагай,
Старшыня
ТБМ імя Францішка Скарыны Алег Трусаў.
(Інтэрвію з У. Ліпскім чытайце на ст. 2.)
ЗАПРАШЭННЕ ДА ІМПРЭЗЫ
Сёлета спаўняецца 175 год Альфрэду Ізідору Ромеру (1832-1897), слыннаму мастаку , грамадскаму дзеячу , паўстанцу і адмысловаму даследчыку нацыянальнай культурнай спадчыны . З гэтай нагоды ў Доме - музеі Ваньковічаў 21 красавіка а 15- й гадзіне мае адбыцца ўрачыстая навукова - мастацкая імпрэза .
У праграме:
1. Прэзентацыя двух мастацкіх выставаў. Першая прадставіць нізку твораў Альфрэда Ромэра ў фотарэпрадукцыях (жывапіс, графіка, скульптура, медалі). Другая прадставіць нізку твораў жывапісу Алеся Цыркунова, прысвечаных юбіляру.
2. Перад прысутнымі выступяць навукоўцы, мастацтвазнаўцы і краязнаўцы, якія распавядуць аб жыццёвых і творчых пуцявінах Альфрэда Ромэра: Язэп Янушкевіч, Анатоль Федарук, Уладзімер Рынкевіч, Анатоль Валахановіч, Арсен Ліс, Зміцер Саўка, Яська Драўніцкі.
3. Падчас імпрэзы штораз будзе выконвацца старадаўняя музыка ХІХ ст., у тым ліку, упершыню прагучаць вальсы Напалеона Орды з альбома Аўгена Паплаўскага.
Урачыстая імпрэза арганізавана па ініцыятыве Рады па ўшанаванні 175-годдзя Альфрэда Ромера сумесна з МГА "Гісторыка".
Унесены змены ў Статут ТБМ
Рашэннем № 60 ад 5.04.2007 г. Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь зарэгістраваны змены ў Статуце Грамадскага аб'яднання "Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны", унесеныя апошняй Радай ТБМ. Змены тычацца ў асноўным спрашчэння ўмоваў дзейнасці рэгіянальных арганізацый ТБМ. У бліжэйшы час новая рэдакцыя Статута ТБМ будзе апублікавана ў "Нашым слове" або асобнай брашурай.
Сакратарыят ТБМ.
Паўстагоддзя з "Вясёлкай"
У канцы красавіка ў часопіса для дашкольнікаў і малодшых школьнікаў "Вясёлка" - юбілей. Яму, па-вясёлкаўску вечна юнаму, - пяцьдзесят. З 1978 года на чале часопіса вядомы пісьменнік Уладзімір Ліпскі. З гэтай нагоды наша гутарка з самым галоўным вясёл-каўцам.
"НС", - То якая гісторыя заснавання "Вясёл-кі"?
Уладзімір Ліпскі, - Была вясна 1957 года. Я, шоўкавец, заканчваў Вуз-нажскую сярэднюю школу. А ў гэты час у Мінску мер-кавалі, як выдаваць дзіцячы часопіс. Натхняў усіх Васіль Вітка, а ў Раду ўваходзілі - сам Янка Маўр, Сяргей Грахоўскі, Алесь Пальчэў-скі, Артур Вольскі. Прыду-малі назву "Вясёлка". Усе адчувалі патрэбу ў такім часопісе.
"НС", - Якія першыя крокі "Вясёлкі"?
Уладзімір Ліпскі, - У першым нумары "Вясёлкі", адзін з яго пачынальнікаў, патрыярх беларускай літа-ратуры Сяргей Грахоўскі напісаў.
Не старайся больш дарма -
іншых колераў няма.
Распраўляе крылцы пчолка,
зелянее збажына.
Загарэлася вясёлка -
будзе добрая вясна.
І тым самым нібы вызначыў магістральны кі-рунак для новага выдання. Вясёлка на небе пасля першага дожджыку з громам - прадвесніца добрай вясны. Дык жа "Вясёлка" для нашых дзетак-пралесак павінна "гарэць", ззяць усімі колерамі мудрай педагогікі. Мы, хто сёння шчыруе ў "Вясёлцы", ганарымся, што "нарадзіў" часопіс для дзяцей Васіль Вітка, класік беларускай дзіцячай літаратуры, першы адказны рэдактар часопіса. Свае творы ў першыя нумары прапанавалі Васіль Хомчанка, Усевалад Краўчанка, Алесь Якімовіч, Андрэй Александровіч, Эдзі Агня-цвет, Ядвіга Бяганская, Станіслаў Шушкевіч, Рыгор Няхай, Мікола Гамолка, Пятрусь Макаль, Алесь Бачыла, Пятро Рунец, Авяр'ян Дзеружынскі, Іван Грамо-віч, Міхась Калачынскі… Божа мой! Нікога ўжо няма на гэтым свеце, усе ў вечнасці, у школьных падруч-ніках. Якія творцы, якія майстры слова!..
А для тых, хто працаваў у часопісе, гэта была праца сэрца. Васіль Вітка аддаў "Вясёлцы" семнаццаць гадоў жыцця. Яго за-мянілі галоўныя рэдактары - Еўдакія Лось. Анатоль Грачанікаў, а ў 1978 годзе на гэтую пасаду быў прызначаны я.
"НС", - Як сустрэла "Вясёлку" наша настаўніц-тва, выхаванцы ў садках?
Уладзімір Ліпскі, - Цуд!.. І па сённяшні дзень у школах праходзяць урокі "Вясёлкі". Гэта адзінае на Беларусі выданне для дашкольнікаў і малодшых школьнікаў, якое адразу ж стала жаданым і любімым маленькімі чытачамі. Задача нашага калектыву - праз часопіс вучыць дзяцей любіць сваю Радзіму, прывіваць ім павагу да роднай мовы, спадчыны, гісторыі, культуры, каб яны ўмелі шанаваць людзей, якія выводзяць іх на жыццёвыя пуцявіны. Дзеля гэтага лепшыя творы паэтаў і празаікаў, конкурсныя працы нашых маленькіх чытачоў мы сабралі ў кніжку, якая так і называецца - "Вясёлка". Яна - своеасаблівы падручнік для дашкольнікаў і малодшых школьнікаў. Асобную кніжку склалі творы пра старажытныя падзеі на нашай зямлі, пра вялікія постаці беларусаў, пра гісторыю гарадоў, рэк, азёраў, пушчаў. Кніга "Нам заста-лася спадчына" ўжо ўвайшла ў залаты фонд гістарычнай літаратуры для дзяцей. Сабраныя разам калыханкі нашых паэтаў убачылі свет у выдавецтве "Юнацтва". Мы выпусцілі таксама кніжку "Урокі цікавых сустрэч", у якой апісаны ўрокі, што правялі на старонках "Вясёлкі" вядомыя людзі Беларусі - Янка Брыль, Артур Вольскі, Ігар Лучанок, Аляксандр Мядзведзь, Уладзімір Кавалёнак…
"НС", - Як калектыў "Вясёлкі" адчувае пульс сённяшняга жыцця? Што вас усіх цешыць, радуе ў нашым жыцці, а што засмучае, турбуе, не дае спакою? Як "Вясёлка рэагуе на розныя негатывы, прынамсі на ўсё большае і большае звужэнне сферы ўжывання роднай мовы? Ці пішуць пра гэта дзеці? Ці адчуваюць яны гэтае прыніжэнне роднай мовы?
Уладзімір Ліпскі, - Дзеці падтрымліваюць "Вясёлку", любяць. Мы цярпліва, нястомна пракладваем сцяжынку да іхніх сэрцаў. Сёння нас выпісваюць 13500, а чытаюць - сем'ямі. Вось уклад "Вясёлкі" ў захаванне мовы.
"НС", - "Вясёлцы" - пяцьдзесят. А ці можна акрэсліць пэўны ўклад часо-піса у развіццё нашай мовы, яе стылістыкі, лексікі? Спецыфічны, вясёлкаўскі ўклад.
Уладзімір Ліпскі, - З "Вясёлкі" вырасла дзіцячая літаратура для маленькіх. Яе, па сутнасці, не было. З "Вясёлкі" абагачаюцца ўсе падручнікі для пачатковых класаў. Вось наш здабытак!
"НС", - Прыгадайце самыя спрыяльныя для часопіса часы.
Уладзімір Ліпскі, - Былі часы, калі "Вясёлку" выпісвалі 200 тысяч дзяцей! Яна, падпіска, была на кантролі, была клопатам улады.
"НС", - Вам выпала ўзначальваць "Вясёлку" ў няпросты для Беларусі час. Як удаецца выжываць у цяперашніх варунках?
Уладзімір Ліпскі, - Ой, быў час, калі ў дзяцей збіралі грошы на выпуск "Вясёлкі". Не выйшла некалькі нумароў. Гэта было гартаванне для рэдакцыі. З таго часу, з 1991 года, мы ніколі не даём і не дазваляем нікому крыўдзіць "Вясёлку".
"НС", - Ці ёсць у Вас звесткі, дзе больш запатрабавана "Вясёлка" - у горадзе ці ў вёсцы?
Уладзімір Ліпскі, - У вёсцы! Але што прыемна. Усё болей маем падпісчыкаў ў горадзе. Нават у сталіцы - каля пяці тысяч!
"НС", - Раскажыце хоць трошкі чытачам "Нашага слова" пра сваіх аўтараў. І найперш, пра аўтараў-дзяцей. Хто яны, пра што пішуць? Ці ёсць сярод іх апантаныя?
Уладзімір Ліпскі, - Нашы аўтары - амаль усе пісьменнікі Беларусі. Сённяшнюю "Вясёлку" немагчыма ўявіць без такіх прозвішчаў, як Лідзія Арабей, Рыгор Барадулін, Ніна Галіноўская, Васіль Зуёнак, Анатоль Зэкаў, Казімір Камейша, Анатоль Клышка, Павел Місько, Іван Муравейка, Уладзімір Паўлаў і шмат іншых. Сярод дзяцей, што вельмі прыемна, штогод друкуем да ста твораў - вершы, замалёўкі, казкі, гумарынкі, малюнкі. Ёсць нават і такія, што маюць свае кніжкі. Сярод іх - Сяржук Чылікін-Садэльскі. Ён выдаў аж дзве свае кніжачкі - "Кветка мая Беларусь" і "Цяпло маёй крынічкі".
"НС", - Пра што ма-раць вясёлкаўцы ў гэты юбі-лейны год?.
Уладзімір Ліпскі, - Варта сказаць, што сёння вясёлкаўскую вахту нясуць паэты Мікола Маляўка, Мікола Чарняўскі, Уладзімір Мазго, мастак Уладзімір Жук. Нас мала, але мы - аптымісты і рамантыкі. Марым пра той час, калі ў кожнай сям'і, дзе выхоўваюцца дзеці, будуць чытаць першы жыццёвы падручнік - часопіс "Вясёлка". Хочам, каб у пачатковых школах краіны праходзілі штомесяц урокі "Вясёлкі", як гэта робяць некаторыя дасведчаныя настаўнікі. Мы хочам бачыць нашу мілую Беларусь квітнеючай і багатай, а "Вясёлку" заўжды святочнай.
Гутарыў Уладзімір Содаль.
Валерыю Задалю ішоў усяго 55-ты год
Раніцай 11 красавіка пасля цяжкай хваробы на 55-м годзе жыцця памёр вядомы гарадзенскі журналіст і грамадскі дзеяч, сябар рэдкалегіі газеты "Наша слова" Валер Задаля. Ягоная заўчасная смерць - нечаканая і непапраўная страта для незалежніцкай грамадзянскай супольнасці Гарадзеншчыны.
Валер Сцяпанавіч Задаля быў чалавекам прынцыповай грамадзянскай пазіцыі, заўзятым прыхільнікам нацыянальнага адраджэння. Свой творчы шлях пасля заканчэння факультэта журналістыкі БДУ ён пачаў галоўным рэдактарам наваградскай раённай газеты "Новае жыццё", працаваў намеснікам дырэктара абласнога тэлерадыёаб'яднання, быў актыўным дзеячам Партыі БНФ, зза чаго сыйшоў з дзяржаўнай працы ў грамадскую дзейнасць.
Валер Задаля быў актыўным сябрам мясцовых філіяў БАЖ і ПЭНцэнтру, супрацоўнічаў фактычна з усімі незалежнымі беларускімі выданнямі, а менавіта "Пагоняй", "Народнай воляй", "Нашай Нівай", "Нашым словам". Некаторы час узначальваў Гарадзенскую гарадскую арганізацыю ТБМ. Працуючы намеснікам старшыні гарадзенскай філіі Таварыства беларускай школы, ён ладзіў у літаратурнай гасцёўні сустрэчы з вядомымі апальнымі беларускімі пісьменнікамі, займаўся выдавецкай дзейнасцю.
Пасля грамадзянскай паніхіды ў памяшканні гарадзенскай філіі ТБШ і адпявання ў Пакроўскім саборы Валер Задаля знайшоў свой апошні прытулак у Гарадзенскай зямлі. Светлая памяць па нястомным рупліўцы на ніве беларушчыны застанецца ў сэрцах ягоных родных, сяброў і калегаў. Хай зямля яму будзе пухам.
Саратарыят ТБМ, рэдакцыя газеты "Наша слова" выказваюць спачуванні родным і блізкім нябожчыка, а таксама ўсёй Беларусі з непапраўнай стратай. На аднаго патрыёта стала менш тут і на аднаго больш там.
Мы былі з Валерам амаль землякамі і амаль равеснікамі. Яго дзяцінства прайшло ў Клецку, маё на Нясвіжчыне. Розніца ва ўзросце ў некалькі гадоў і адлегласць у некалькі дзесяткаў кіламетраў не далі магчымасці сустрэцца ў юнацкія гады.
Нашая першая сустрэча адбылася ў снежні 1992 года, калі я вярнуўся з Казахстана і быў прызначаны камандзірам зенітнаракетнага дывізіёна ў г. Масты Гарадзенскай вобласці, а Валера працаваў на гарадзенскім тэлебачанні.
На той час маладая незалежная Беларусь вырашала пытанне прыёму прысягі вайскоўцамі на вернасць Беларусі. У грамадстве трывала напружаная дыскусія. Задаля вырашыў зрабіць перадачу са мною, і перадача адбылася. Рэзананс быў вялізарны. Падпалкоўнік, які размаўляе пабеларуску і даказвае неабходнасць прысягаць новай дзяржаве, выклікаў шалёную лютасць у рознага роду апалагетаў імперыі, а разам лютасць выклікаў і карэспандэнт, які выпусціў гэтага падпалкоўніка на экран.
Тым не менш праз некалькі тыдняў прысяга была прынятая, і пэўнае дачыненне да гэтага мае журналіст Валер Задаля. І гэта толькі адна крэсачка з яго біяграфіі.
На апошнім з'ездзе ТБМ Валер Задаля быў абраны ў склад рэдкалегіі "Нашага слова". "Антон Лабовіч" быў яго псеўданім у нашай газеце. Не палічыць усіх матэрыялаў надрукаваных пад гэтым псеўданімам, а два апошнія так і ляжаць у рэдакцыйным партфелі.
Не дадрукована, не дапісана, не дажыта...
Хай памяць пра яго будзе светлая, як белчырвонабелы сцяг, што ахінуў яго перад апошняй дарогай.
Станіслаў Суднік.
Стрэмка
Шчырая размова з Паўлам Кежам праз адкрыты ліст у "Нашым слове"
Шаноўны і паважа-ны Павел!
Тэлевізійнае шоў "Зоркавы цырк", якое доўжылася досыць працяглы час, зрабіла Вашае імя вядомым на Беларусі. І гэта выдатна! І гэта добра. Але ў гэтым выдатным і добрым ёсць адна стрэмка, якая прычыняла і зараз прычыняе боль шмат каму на Беларусі. Называючы Ваша імя, тэлевізійныя каментатары, тэлевізійныя рэпартажнікі ўвесь час падкрэслівалі, што Вы - выкладчык беларускай мовы. А от беларускай мовы мы ад Вас за ўвесь час свае прысутнасці на экране, на вялікі жаль, ні разу не пачулі. А тэлевізійныя каментатары, як наўмысна, падкрэслівалі, што Вы - выкладчык беларускай мовы. І гэта гучала дысанансам: выкладчык беларускай мовы, а ігнаруе мову, якой ён узяўся навучыць нашу дзятву. Ці адчувалі Вы хоць трошкі гэта? Людзі адчувалі гэты моўны дыскамфорт. Адчувалі раніма. Яны пачувалі сябе моцна зняважанымі.
Мне шмат хто пра тое казаў. От таму звяртаюся да Вас: "Раскажыце, калі ласка, хоць праз нашу газету, што значыць для Вас родная мова? Чаму Вы не адважыліся з тэлевізійнага экрана, як выкладчык роднай мовы, хоць слоўка сказаць пабеларуску, - той моваю і за тую мову, якой Вы вучыце дзяцей? Скажаце: уся тэлевізійная праграма ішла на рускай мове? Ну, дык і што! Хай хоць на кітайскай! А Вы як прафесіянал, як патрыёт мусілі трымацца свайго. Няўжо Вам, як выкладчыку беларускай мовы, ні разу не згадаліся сумленнапалкія словы Алаізы ПашкевічЦёткі. Памятаеце: "Мейце сілу і адвагу ўсюды трымацца роднага слова!"
Усе сімпатыкі Вашага цыркавога шоу чакаюць ад Вас праз "Наша слова" Вашай моўнай споведзі.
Між іншым, калі будзе мажлівасць і жаданне, распавядзіце пра гісторыю свайго прозвішча, яго паходжанне.
Шчыра - Уладзімір Содаль, пісьменнік, даследчык Марцінкевічавай і Багушэвічавай творчай спадчыны, колішні рэдактар тэлевізійнага часопіса "Роднае слова".
Леў Сапега ў Беларусі не забыты
Старшыні Лідскай гарадской арганізацыі "ТБМ імя Ф. Скарыны Судніку С. В.
Лідскі раённы выканаўчы камітэт разгледзеў Ваш ліст ад 30.03.2007 г. і паведамляе, што перайменаванне любой з вуліц пацягне за сабой шэраг нязручнасцей і фінансавых затрат, у тым ліку і для жыхароў, пражываючых на перайменаванай вуліцы.
Даць назву вуліцам імя Льва Сапегі і Ігната Дамейкі ў г. Лідзе будзе магчыма пры планаванні новых забудоў горада.
Намеснік старшыні А. Т. Глаўніцкі.
Дударскі Фэст
20-22 красавіка
У Беларусі хутка пашыраецца грамадскі рух па вяртанні аднаго з самых старажытных і містычных беларускіх інструментаў - дуды (беларускай валынкі). 4 траўня 2006 г. быў пакладзены пачатак традыцыі правядзення штогадовага "Дударскага фэсту", мэта якога склікаць на сустрэчу дудароў і стварыць умовы для іх творчага супрацоўніцтва. "Дударскі фэст 2006" выклікаў беспрэцэдэнтную ўвагу СМІ - здымачныя групы 6 тэлеканалаў, журналісты 5 радыёстанцый і 12 газет. Падрыхтаваны прафесійны запіс фестывалю (мастэрынг студыі DPrecords).
Чарговы фестываль - "Дударскі фэст 2007" - адбудзецца 2022 красавіка ў Менску. Гэта вялікая сустрэча беларускіх дудароў пры ўдзеле гасцей з Польшчы і Літвы. У праграме 2 канцэрты - 20 красавіка ў КЗ "Мінск" (малая зала) і 22 красавіка ў клубе "Стэп".
21 красавіка пройдзе Міжнародная навуковая канферэнцыя пад назвай "Традыцыі захавання дударскай традыцыі".
На фестывальных сцэнах будуць гучаць беларускія, галісійскія, шатландскія, шведскія і латышскія дуды. У фестывалі будзе прадстаўлена дударская музыка ўсіх кірункаў - ад традыцыйнага фальклору і да року з дудамі. Гурт "Стары Ольса" выканае сярэднявечныя еўрапейскія танцы і старадаўнія беларускія песні. Рокгурт Litvintroll выступіць "у акустыцы" з сапраўднай шатландскай дудой. "Келіх кола" прадставіць публіцы беларускі і латгальскі фальклор 30х гадоў - спалучэнне беларускіх дудаў з нямецкім акардэёнам. Дудары Юрась Панкевіч і Дзяніс Сухі прадставяць рэканструкцыю аўтэнтычнай беларускай манеры грання на дудзе. Магілёўскі гурт "За парогам" пакажа галісійскую дуду. Гурт "Ліцьвінскі хмель" і "Testamentum terrae" (Менск) выступяць на фестывалі з праграмай, дзе будзе прадстаўлена і беларуская, і еўрапейская дударскія традыцыі.
У фэсце будзе ўдзельнічаць адзін з самых паважаных беларускіх майстроў дуды - Алесь Лось, які са сваёй капэлай выканае дударскую музыку розных рэгіёнаў Беларусі. Гурт Ceilidh Ceol сыграе традыцыйную ірландскую і шатландскую музыку, выкарыстоўваючы шатландскую дуду. Сваю дударскую традыцыю прадставяць аўтэнтычныя музыкі з Польшчы і Літвы. Фальклорны гурт "Кудзьмень" пазнаёміць публіку з беларускай дударскай музыкай у спалучэнні з традыцыйнымі беларускімі мужчынскім спевамі.
На апошнім канцэрце ў клубе "Стэп" гурт Litvintroll выканае рокпраграму з выкарыстаннем беларускіх і шатландскіх дудаў.
20 КРАСАВІКА
Канцэрт у КЗ "Мінск" (малая зала) 19-00
"Стары Ольса" (Беларусь)
"Testamientum terra" (Беларусь)
"Келіх кола" (Беларусь)
"Ліцьвінскі хмель" (Беларусь)
Ceilidh Ceol (Беларусь)
Dudziarzy Wielkopolski (Польшча)
Vydraga (Літва")
і інш.
21 КРАСАВІКА
Навуковая канферэнцыя
"Традыцыя і захаванне дударскай музыкі на Беларусі"
22 КРАСАВІКА
Клуб"Стэп" 14-00 - 22-00
"За парогам" (Беларусь)
"Капэля Алеся Лася" (Беларусь)
"Кудзьмень" (Беларусь)
"Літвінтроль" (Беларусь)
"Келіх кола" (Беларусь)
"Ліцьвінскі хмель" (Беларусь)
"Стары Ольса" (Беларусь)
Ceilidh Ceol (Беларусь)
Dudziarzy Wielkopolski (Польшча)
Vydraga (Літва")
і шмат інш.
Наш кар.
Навіны з рэгіёнаў
Адбылася справаздачнавыбарчая канферэнцыя Жыткавіцкай раённай арганізацыі ТБМ. У выступленні старшыні Васіля Нікановіча зроблены аналіз дзейнасці Рады, суполак і сяброў арганізацыі за перыяд 20052007 гг.
На абсягах рэгіёна шчыруюць 68 сяброў Таварыства, аб'яднаныя ў шэсць суполак. Адна з іх - у саміх Жыткавічах, іншыя працуюць пры школах: Бялёўскай, Азяранскай, Хільчыцкай, Ленінскай і Перароўскай. Шмат добрых спраў на рахунку кожнай з іх. Гэта Тыдзень беларускай мовы, сустрэчы з пісьменнікамі, краязнаўчая праца па вывучэнні гісторыі, геаграфіі і культуры свайго раёна, экскурсіі па Беларусі, арганізацыя і правядзенне вечарын, прысвечаных роднаму слову, юбілеям вядомых беларускіх літаратараў, такіх як Янка Сіпакоў, Валянціна Коўтун, Генрых Далідовіч, Сяргей Законнікаў, Міхась Зарэцкі, Максім Багдановіч. У раённай гімназіі была праведзена канферэнцыя "Пісьменнікі і паэты Жыткаўшчыны". У школах працуюць гурткі "Роднае слова", выпускаюцца аднайменныя газеты. Сябры Таварыства разам з жыхарамі вёсак адзначаюць абрадавыя святы: Купалле, Каляды, Вялікдзень, Юр'я.
Раённая Рада вядзе культурнаасветніцкую дзейнасць сярод жыхароў раёна па прапагандзе і папулярызацыі роднага слова, арганізуе падпіску на "Наша слова".
У выступленнях старшыні і сяброў арганізацыі былі адзначаны недахопы ў працы, сярод якіх - скарачэнне колькасці сяброў (раней іх было каля 100), недастатковая колькасць публікацый пра дзейнасць у мясцовым друку, у прыватнасці, у раённай газеце "Новае Палессе".
Напрыканцы канферэнцыі была прынятая пастанова, у якой, акрамя іншага, плануецца праца па ўдзелу у святкаванні юбілеяў класікаў нацыянальнай літаратуры Янкі Купалы і Якуба Коласа, а таксама па пашырэнні растлумачальнай работы сярод насельніцтва аб значэнні роднай мовы як дзяржаўнага чынніка.
Абрана раённая Рада ў складзе сямі сяброў, якую ўзначаліў старшыня - Васіль Нікановіч.
Пажадаем ім поспехаў у грамадскай дзейнасці на карысць сваёй Бацькаўшчыны.
Наш кар.
Дзень Святого Патрыка ў Менску!
16 сакавіка ў Ірландыі, а таксама ў іншых краінах Еўропы святкавалі дзень Святога Патрыка. Менск таксама прыняў дадзеную традыцыю. Свята праходзіла ў палацы Сяброўства. Сімвалам гэтага свята з'яўляецца канюшына, выявай якой была ўпрыгожана ўся зала, таксама ў дэкоры памяшкання выкарыстоўваўся ірландскі сцяг.
Арганізаваць свята Святога Патрыка да нас прыехалі прадстаўнікі аднаго з дабрачынных рухаў Ірландыі, якія здзяйсняюць ў нашай краіне падтрымку дзяцей са шматдзетных сем'яў і сем'яў інвалідаў.
У гэтым годзе іх акцыя супала з аналагічнай акцыяй, што праходзіць у БДУКМ - «Дапамажы дзетдомаўскаму дзіцяці», арганізаваная студэнтамімэнэджэрамі кафедры СКД, такім чынам нашыя намаганні былі аб'яднаны і выліліся ў сумеснае свята.
На свяце прысутнічала прадстаўнік Ірландскай амбасады ў Маскве Алісан Рэйлі.
Ад універсітэта прынялі ўдзел студэнты 102 групы спецыялізацыі мэнэджмэнт міжнародных культурных сувязяў: Матусевіч Міхась, Рыбалка Наталля, Пучкова Паліна і Ціцінская Дзіана.
Намі была арганізавана гульнёвая частка праграмы для дзяцей. Мы правялі шэраг гульняў, у якіх імкнуліся задзейнічаць усіх дзяцей. У канцы пераможцам была ўручана частка падарункаў, сабраная падчас дабрачыннай акцыі «Дапамажы дзетдомаўскаму дзіцяці», якая будзе працягвацца да 25 сакавіка.
Таксама атмасферу свята стваралі клоўны, музыкі, танцоры і нават сапраўдны ірландскі лепрыкон.
Дзецям вельмі спадабалася. Яны адчулі цеплыню, клопат і ўвагу. Радасцю свяціліся іх вочы, і ў той момант мы зразумелі: трэба праводзіць такія акцыі як мага часцей, прыносіць радасць кожнаму дзіцяці, каб дзяцінства было як мага болей шчаслівым!
Студэнтка 102 группы ФК і СКД БДУКМ Дзіяна Ціцінская.
Навукова-мастацкая імпрэза з нагоды юбілею Альфрэда Ромера
Урачыстая імпрэза, якая мае адбыцца ў Доме-музеі Валенція Ваньковіча 21 красавіка - яскравае сведчанне таму, што розныя добрыя і светлыя памкненні чалавека, калі яны прасякнуты шчырай мілосцю да роднага краю, лёсу яго цяпершчыны і будучыні, яны не толькі не марныя, а выключна неабходныя сваёй жыццёвай трываласцю да неўміручасці, на колькі неўміручы сам народ. Зразумела, кожны народ, падобна каралю, уяўляе вартасць сваю перад іншымі калі ў ягонай кароне яскрава зіхцяць адмысловыя дыяменты, непадуладныя ніякай пошасці.
Сёння мы маем права з упэўненасцю канстатаваць, што асоба Альфрэда Ізідора Ромера (18321897), патомнага прадстаўніка старадаўняга шляхецкага роду, уяўляе выключны ўзор такога дыяменту. Зусім не дзіўна, што яго імя з гонарам уключана ў энцыклапедыі трох народаў, як польскага, беларускага і летувіскага. Гэта сведчыць як аб запрабаванасці яго генія вартаснымі і духоўнымі каштоўнасцямі, што з гадамі адно зіхцяць усё яскравей, так і аб неабмежаванай прасторы ягоных памкненняў. Ці тое будзе тычыцца творчасці, ці ягоных палітычных поглядаў, ці ўласнага жыцця, усё адзіна.
Вядома, з'яўленню такой знанай асобы папярэднічала адпаведнае выкшталцонае выхаванне. Ва ўсім было з каго і з чаго браць прыклад. Ні ў чым ні якой прынукі альбо прымусу, скрозь вольны, свядомы выбар. Ягоныя бацькі і дзяды мелі зайздросную культурніцкую спадчыну. Ён змалку спасцігаючы ўрокі жыцця, спасцігаў напоўніцу і таямніцы прыгожага ды вытанчанага ва ўсіх праявах творчасці.
Уласная цікаўнасць і прага творчасці з'явіліся да яго зусім не як сродак для існавання ці ўзбагачэння. Гэта было свядома абранае жаданне, як духоўнае памкненне. Найбольш такому рашэнню паспрыяла яго працяглае знаходжанне за кратамі ў Дынабургскай цытадэлі. Стала зразумелым, што мінуў час спрыяць росквіту любай Айчыны - Літве, як тады скрозь празываліся землі Вялікага Княства, гэта значыць Беларусі ў першую чаргу, сродкамі баявой зброі. Прыстаў час абіраць іншыя, больш трывалыя сродкі і вызначыць новыя арыентыры для дасягнення запаветнай мары.
Дзеля гэтага ён мусіў адмовіцца ад жыццёвага дабрабыту, многім ахвяруючы, рызыкоўна, амаль авантурна выправіцца на Захад па здабытак належных еўрапейскіх ведаў і высокага прафесійнага майстэрства ва ўсіх відах выяўленчага мастацтва. Усход, як і раней, яго ўжо не цікавіў. Бурапенныя падзеі на захадзе Еўропы яшчэ раз вабяць яго ў свае віры. З часам і гэтае ўзрушэнне, уздым духу над тыраніяй знойдуць належнае адлюстраванне. Урэшце прага ведаў бярэ сваё: лепшыя выкладчыкі ў розных відах мастацкага рамяства, затым Мюнхенская акадэмія мастацтваў і шматлікія копіі ў розных гарадах і краінах Еўропы. Неўзабаве яго творы трапляюць у лепшыя салоны і галярэі, прыходзіць агульнаеўрапейскае прызнанне. Альфрэд Ромер упэўнена займае сваё пачэснае месца ў культурным жыцці Польшчы. Усё гэта дужа спакусна і зманліва, для кагосьці і жаданая мара, саступіць у гэтай адысеі зусім проста. Адно ранейшы гарт утрымлівае яго ад такой ганьбы і ён павольна, але рашуча, вяртаецца на занядбаную і здратаваную Бацькаўшчыну. На Беларусі, у Пастаўскім раёне, у 1884 годзе ім быў збудаваны належны, даволі сціплы і ўтульны маёнтак. Тут, у маёнтку Караліноў, зараз в. Каралінава, да астатніх дзён напружана і няспынна кіпела яго творчае жыццё.
Глыбока і цяжка перажывае аб родным краі, усведамляючы тыя незлічоныя страты, якія давялося перанесці яго Радзіме ад хіжага і хцівага суседа. Змрочныя рэаліі жыцця зусім не стасуюцца з яго імпульсіўным і жыццярадасным тэмпераментам. Гэтакі стан у любога мастака абавязкова пераўвасабляецца ў адпаведныя творы, тым больш калі гэта такая маштабная і значная постаць, як Альфрэд Ізідор Ромер. Шмат новастворанага спарадзілася ў новых пакоях маёнтка, але такога..., наўрад ці каму і ў сне прыгледзіцца. Апошні стаўся найпаўнейшым выкрыццём ягоных разваг і памкненняў, як у філасафічным,так і ў жыццёвым, а найбольш у мастацкім аспектах. У ім дзіўным чынам акамулявалася ўся духоўная энергія, памкненні і развагі лепшых прадстаўнікоў той адмыслова нацыянальнай інтэлектуальнай арыстакратыі. Гэты твор і зараз знаходзіцца ў Камайскім касцёле, дзе паказана постаць Збаўцы, які прытуліў да сябе хлопчыкасірату ў падзёртай кашулі. Ён паправу ўяўляе сабой адначасна і апафеоз мінуламу роднай Айчыны і гімн яе богалюбнай будучыні.
Рахуючы сказанае можна без перабольшвання сцвярджаць, што на такі ўзровень, роўны вычыну, здольныя адно сапраўдныя апосталы нацыі, тытаны і арыстакраты духу.
Пазней, з прыходам прарасійскай работніцкасялянскай і прабальшавіцкай (па сутнасці разбуральніцкарабаўнічай) антыхрысціянскай улады ў 1939 годзе, маёнтак быў няшчадна разрабаваны. Уся яго маёмасць, з маўклівай згоды, як саўковых паслугачоў, так і мясцовага затурканага люду, павольна і незваротна бязследна знікла.
Зразумела, новай уладзе такія творцы з іх невымерна глыбокім патрыятызмам, скіраваным на духоўныя каштсўнасці, ніяк не былі патрэбныя. Таму зусім не дзіўна, што яна няшчадна вынішчала ўсё гэта. Мясцовае насельніцтва і народ увогуле, на іх глузды, нічога аб падобным не павінна былі ні ведаць, ні зваротнай дарогі шукаць да таго, каб жаданне адпала ды жахам пакрылася. Самі пры гэтым ніколькі не міналі скарыстаць магчымасці, каб уласныя пакоі аздобіць хоць чым з нарабаванага: ці то ложкам, ці то люстэркам, ці гадзіннікам, сталом, фатэлікам, шафкаю і т.п., і г.д., не кажучы ўжо аб карцінах. Што гэта?! Спапяляючы сорам і ганьба, асабліва перад тымі будучымі праўнукамі, якіх фактычна яны і абрабавалі. На сёння яшчэ ніводны з разрабаваных яго твораў не вярнуўся з нябыту. На Беларусі ніводны мастацкі музей не мае ніводнага твора гэтага мастака, а іх былі многія дзесяткі.
Як ні дзіўна, жыццёвы вычын Альфрэда Ромера для гэтай касты герастратаў, хамаў і жлабоў як быў недасяжным, так і застаўся. Глухата і слепата іхнія ўжо пэўна паталагічныя, таму і вартыя адно спачування. Але будзем верыць, час усё лечыць.
Што тычыцца самога маёнтка, то яму зусім яшчэ нядаўна усё ад тых самых структурных асобаў пагражала літаральна поўнае знішчэнне. Дзякуючы адно актыўнаму ўдзелу грамадскасці гэтае злачынства пашчасціла прыпыніць. Будынку нададзены статус Помніка архітэктуры, і фармальна ён быў узяты пад ахову дзяржавы, але... Калі і надалей гэтым будынкам ніхто не будзе апекавацца ён паступова і няўмольна будзе даведзены да самаразбурэння і гэта асобам тым добра вядома. Таму нішто не робіцца з году ў год каб палепшыць становішча, ніхто з дабрадзеяў да яго не дапускаецца. Сітуацыя амаль тупіковая і згубная. Няўжо і тут няма адказных? Пэўна камусьці ўсё гэта дужа патрэбна.
Зварот да міністэрства культуры Польшчы па дапамогу у гэткай калізіі стаўся малавыніковы, але дзякуй ім хоць за тую гатоўнасць быць нам карыснымі. Урэшце ёсць у нас на Беларусі і досыць узорнае стаўленне да падобнай спадчыны. Дык у чым прычына? Панове чыноўнікі, ёсць з каго браць прыклад, то не марнуйце час, верце, прыйдзе гадзіна і кожнаму будзе па яго заслугах уздадзена. Нашчадкі за ўсё вам будуць адпаведна і шматкроць удзячныя, памятайце! Іх удзячнасць будзе роўна такой шчырай, як і наша - тых, хто спасціг і з гонарам ушаноўвае сёння дарагое для кожнага адукаванага суайчынніка імя Альфрэда Ізідора Ромера. Дзякуючы яму бясконца мы з захапленнем спасцігаем яго безкарыснасць і самаахвярнасць, так рэдкія ў наш час і так неабходныя нашай будучыні. Мала знойдзецца метафар і эпітэтаў каб выказаць усю нашу пашану да падобных яму прадстаўнікоў нашага вялікага, балеснага і няўміручага народа.
Старшыня Рады па ўшанаванні Альфрэда Ромера з нагоды яго 175 годдзя мастак А. Цыркуноў, старшыня МГА "Гісторыка" Зм. Рагачоў
Матэрыялы даследчых і праектных работ на аб'ектах былога кляштара бернардзінцаў у Менску будуць разгледжаныя ў Мінкульце
Матэрыялы навуковадаследчых і праектных работ на аб'ектах былога кляштара барнардзінцаў у Менску будуць разгледжаныя на пасяджэнні Беларускага рэспубліканскага навуковаметадычнага савета па пытаннях гісторыкакультурнай спадчыны Міністэрства культуры. Пра гэта 13 красавіка на прэсканферэнцыі ў Менску паведаміў начальнік упраўлення па ахове гісторыкакультурнай спадчыны і рэстаўрацыі Міністэрства культуры Васіль Абламскі.
Ён пацвердзіў інфармацыю аб тым, што ў студзені 2007 года ўпраўленне прадаставіла ўнітарнаму прадпрыемству "Мінскпраект" дазвол на правядзенне навуковадаследчых і праектных работ на аб'ектах былога кляштара - помніка архітэктуры барока XVII стагоддзя, размешчанага па вуліцы Кірылы і Мяфодзія, у будынках №№ 6 і 8. Разам з тым, паводле яго слоў, у навуковаметадычны савет пакуль не паступаў эскізны праект рэканструкцыі будынкаў былога кляштара, а таксама іх прыстасавання пад гатэльны комплекс і аб'екты гандлёвабытавога прызначэння. "Пакуль працэс распрацоўкі дакументацыі па гэтым аб'екце вядзецца ў адпаведнасці з заканадаўствам, і я не думаю, што будуць дапушчаны нейкія яго парушэнні", - падкрэсліў В.Абламскі.
Трэба адзначыць, што з 7 сакавіка, пасля таго, як стала вядома аб планах гарадскіх уладаў перадаць будынкі кляштара інвестарам для іх рэканструкцыі і прыстасавання, пачаўся збор подпісаў пад зваротам да кіраўніка дзяржавы за вяртанне кляштара бернардзінцаў грамадзе святога Язэпа, якая трэці год праводзіць штодзённыя малебны за перадачу былой святыні вернікам. Акрамя таго, пракуратура горада Менска разглядае зварот старшыні рэспубліканскага грамадскага аб'яднання "Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны" Алега Трусава па пытанні законнасці размяшчэння гасцініцы і аб'ектаў гандлёвабатавога прызначэння на месцы кляштара бернардзінцаў. Тым часам, з будынкаў кляштара выселены службы ваеннай камендатуры і пракуратуры, якія знаходзіліся там раней.
Марат ГАРАВЫ, БелаПАН.