Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
№ 24 (915) 17 ЧЭРВЕНЯ 2009 г.
85 гадоў з дня народзінаў Васіля Быкава
БЫКАЎ Васіль Уладзiмiравiч нарадзіўся 19 чэрвеня 1924 года ў вёсцы Бычкі Ушацкага раёна Віцебскай вобласці. Навучаўся на скульптурным аддзяленні Віцебскай мастацкай вучэльні. Скончыў Саратаўскую пяхотную вучэльню. У 1942 годзе будучы пісьменьнік уступіў у шэрагі Чырвонай Арміі. Ваяваў на Другім і Трэцім Украінскіх франтах, прайшоў па тэрыторыі Румыніі, Балгарыі, Венгрыі, Югаславіі, Аўстрыі, двойчы быў паранены.
Упершыню творы Васіля Быкава былі апублікаваныя ў 1947 годзе, аднак творчая біяграфія пісьменніка пачынаецца з апавяданняў, напісаных у 1951 годзе. Тэматыка ранніх апавяданняў, дзеючымі асобамі якіх сталі жаўнеры і афіцэры, вызначыла далейшы лёс Быкава, многія з твораў якога прысвечаныя падзеям Вялікай Айчыннай вайны. Бес-кампраміснасць прозы Быкава стала прычынай нападаў савецкай крытыкі, якая абвінавачвала пісьменніка ў ачарненні савецкага ладу.
У 1974 годзе Васіль Быкаў быў узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй СССР (за аповесць "Дажыць да світання", 1973), у 1980 годзе атрымаў званне Народнага пісьменніка Беларусі, у 1986 годзе - быў уганараваны Ленінскай прэміяй за аповесць "Знак бяды".
Некаторыя творы пісьменніка, такія як аповесці "Трецяя ракета" (1962), "Дажыць да світання", былі экранізаваныя.
З 1972 па 1978 год Васіль Быкаў займаў пасаду сакратара Гарадзенскага аддзялення Саюза пісьменнікаў БССР.
Вядомасць Васілю Бы-каву прынесла аповесць "Трэцяя ракета", напісаная ў 1962 годзе. У 1960-е ён публікуе аповесці "Альпійская балада", "Мёртвым не баліць", у 1970-я - "Сотнікаў", "Абеліск", "Дажыць да світання", "Пайсці і не вярнуцца".
Гэтыя творы паставілі Васіля Быкава ў адзін шэраг з выдатнымі майстрамі ваеннай прозы XX стагоддзя.
Сярэдзіна 90-х нібыта вярнула пісьменніка ў савецкія часы. Шырокае цкаванне ў дзяржаўнай прэсе, забарона, цэнзура на выхад яго новых твораў, пагаршэнне на гэтай глебе здароўя вымусілі Быкава пакінуць Радзіму. Некалькі гадоў ён жыў за мяжой.
У снежні 2002 года Васіль Быкаў пераехаў на сталае жыхарства ў Чэхію. Тады пісьменьнік сказаў, што ён "даўно марыў пасяліцца ў Чэхіі, заўсёды меў сімпатыю да гэтай краіны і яе грамадзянаў". У рашэнні праблемы пераезду Быкава ў Чэхію актыўны ўдзел прымала канцылярыя чэшскага прэзідэнта і асабіста Вацлаў Гавел. Некалькі апошніх гадоў Герой Сацыялістычнай Працы, ляўрэат Ленінскай прэміі, на-родны пісьменнік Беларусі пражыў у ФРГ, а да гэтага ў Фінляндыі.
Быкаў перанёс у Чэхіі аперацыю па выдаленні ракавай пухліны страўніка. У Беларусі пісьменнік знаходзіўся на рэабілітацыі пасля перанесенай аперацыі, аднак развіццё харобы спыніць не ўдалося...
19 чэрвеня 2003, Васілю Быкаву споўнілася 79 гадоў. У гэты дзень у райцэнтры Старыя Дарогі, на тэрыторыі прыватнага музея выяўленчага мастацтва прайшло адкрыццё памятнага знака ў яго гонар. Пры жыцці помнік ставяць толькі лепшым з лепшых...
Народны пісьменьнік Беларусі Васіль Быкаў памёр 22 чэрвеня 2003 года ў 20 гадзiн 30 хвiлiн у рэанімацыйным аддзяленні анкалагічнага шпіталя ў Бараўлянах, пад Менскам. Пахаваны на Ўсходніх могілках у Менску.
Аляксандр Лукашанец абраны членам-карэспандэнтам НАН Беларусі
5 чэрвеня адбыўся Агульны сход Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi. Была зацверджана справаздача аб дзейнасцi НАН Беларусi ў 2008 годзе, праведзены выбары ў сапраўдныя члены (акадэмiкi) i члены-карэспандэнты Акадэмii навук. Абралi 11 акадэмiкаў i 24 членаў-карэспандэнтаў.
Лукашанец Аляксандр Аляксандравіч - дырэктар Інстытута мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы НАН Беларусі, старшыня Міжнароднага камітэта славістаў, доктар філалагічных навук, прафесар абраны членам-карэспандэнтам НАН Беларусі.
ЛУКАШАНЕЦ Аляксандр Аляксандравіч (н. 23.11.1954, в. Жураўцы Валожынскага р-на Менскай вобл.), бел. мовазнавец. Д-р філал. н. (2001), праф. (2003). Скончыў БДУ (1977). 3 1977 у Ін-це мовазнаўства Нац. АН Беларусі (з 1989 нам. дырэктара, з 2003 в.а. дырэктара). 3 1998 адначасова заг. кафедры Ін-та парыхтоўкі навук. кадраў Нац. АН Беларусі. Даследуе пытанні бел. і рус. словаўтварэння, супастаўляльнай і сац. лінгвістыкі. Сааўтар кн. «Руская мова ў Беларусі» (1985), «Беларуская мова: Цяжкія пытанні фанетыкі, арфаграфіі, граматыкі» (1987), «Грамадства - мова - палітыка» (1988), «Супастаўляльнае апісанне рускай і беларускай моў: Марфалогія» (1990), «Культура рускай мовы ў пытаннях і адказах» (1996), «Беларуская мова» (1998), «Тыпалогія двухмоўя і шматмоўя ў Беларусі» (1999), «Словаўтваральны слоўнік беларускай мовы» (2000), «Параўнанне сістэм і функцыянавання сучасных славянскіх моў. Словаўтварэнне / Намінацыя» (2003) і інш.
Сп. А. А. Лукашанцу
Дырэктару Інстытута мовы і літаратуры
імя Якуба Коласа і Янкі Купалы
НАН Рэспублікі Беларусь
Паважаны Аляксандр Аляксандравіч!
Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны шчыра віншуе Вас з наданнем ганаровага звання члена-карэспандэнта НАН Беларусі.
Жадаем Вам моцнага здароўя, плёну ў працы, шчасця ў асабістым жыцці.
Маем спадзяванне, што Ваш асабісты навуковы поспех паспрыяе агульнай дзяржаўнай справе - узвышэнню ролі нацыянальнай мовы беларусаў у грамадстве.
З павагай,
Старшыня ТБМ Алег Трусаў.
У Віцебску прайшлі першыя Быкаўскія чытанні
У Віцебскай абласной бібліятэцы 12 чэрвеня адбылася вечарына "Салдат Перамогі", прысвечаная жыццю і творчасці народнага пісьменніка Беларусі Васіля Быкава. Імпрэза стала адметнай тым, што ў яе межах прайшлі першыя ў Віцебску Быкаўскія чытанні. Такім чынам, нарэшце, спраўдзілася даўняя мара вядомага віцебскага паэта Давіда Сімановіча, які і быў ініцыятарам гэтых чытанняў.
З дакладам пра творчую спадчыну В. Быкава на чытаннях выступіў госць з Менска - пісьменнік і літаратуразнаўца, старэйшы навуковы супрацоўнік Інстытута мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Міхась Тычына. Затым увагу слухачоў займелі старшыня абласнога аддзялення Саюза беларускіх пісьменнікаў Франц Сіўко, загадчыца кафедры беларускай літаратуры ВДУ імя П. Машэрава Вольга Русілка, загадчыца літаратурнай часткі драмтэатра імя Я. Коласа Святлана Дашкевіч, настаўніца беларускай мовы і літаратуры СШ №44 Віцебска Алена Новік і паэт Давід Сімановіч.
Перад пачаткам чытанняў у фае бібліятэкі адкрылася выстава "У вянок Васілю Быкаву". На ёй прадстаўлены працы мастакоў, удзельнікаў III Нацыянальнага Быкаўскага пленэру, што адбыўся ў 2008 г. на радзіме аўтара «Знака бяды» і «Альпійскай балады» - у вёсцы Бычкі Ушацкага раёна. У экспазіцыі - цудоўны габелен з партрэтам пісьменніка, зроблены віцебскай мастачкай Святланай Баранкоўскай, а таксама працы Алеся і Ігара Марачкіных, Алега Скавародкі, Вячаслава і Жанны Шамшураў, Эдварда Галустава, Яўгена Шатохіна і інш.
Вечарыну да дзвюх юбілейных дат - 85годдзя з дня нараджэння В. Быкава і 65годдзя вызвалення Беларусі ад нямецкафашысцкіх захопнікаў - зладзіла абласная бібліятэка пры садзейнічанні абласных аддзяленняў Саюза мастакоў Беларусі, Саюза беларускіх пісьменнікаў і "Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны".
Наш кар.
Ветэраны просяць зрабіць Гарадзенскі музей Быкава дзяржаўным
Кіраўнік грамадскага музея Васіля Быкава ў Гародні Мікалай Мельнікаў накіраваў ліст прэзідэнту А. Лукашэнку з прапановай надаць музею дзяржаўны статус.
Пазней спадар Мельнікаў пацікавіўся вынікамі ў прэзідэнцкай адміністрацыі. Праз тэлефон яму адказалі, што ліст дайшоў, і яго даслалі ў некалькі ўстановаў у Менску і ў Гарадзенскі аблвыканкам.
Мікалай Мельнікаў спасылаецца на прыклад Украіны, дзе ўлады далі грошы і зрабілі дзяржаўным былы школьны музей Васіля Быкава ў г. Севярынец.
Васіль Быкаў аддаў Гародні не адзін год жыцця. Шэсць гадоў ён быў сакратаром Гарадзенскага аддзялення саюза беларускіх пісьменнікаў. Тут ён напісаў многія свае творы, тут дабраславіў у літаратурны шлях многіх паэтаў і пісьменнікаў.
Быкаў, Карпюк, Ткачоў стваралі тую беларускую Гародню, абрыс якой сядытады праяўляецца яшчэ і сёння ў асобах, учынках, творах.
І не Быкаву патрэбны музей у Гародні, а Гародні патрэбны і музей, і імя Быкава, каб заставацца горадам, у якім некалі сапраўды не пасаромеецца прызямліца Хрыстос.
Паводле Сяргея Астраўцова
Беларуская мова ў небяспецы
203 прадстаўнікі грамадскай ініцыятывы "Інстытут нацыянальнай памяці" звярнуліся да кіраўніцтва Беларусі ў сувязі з унясеннем на пачатку 2009 года беларускай мовы ў атлас ЮНЭСКА "Мовы свету ў небяспецы" .
Сярод падпісантаў звароту каардынатар грамад-скай ініцыятывы пісьменьнік Васіль Якавенка , акадэмікі Яўген Бабосаў, Аляксандар Вайтовіч, Радзім Гарэцкі, Генадзь Лыч, Пётр Нікіценка, Іван Гайшун, Уладзімір Гніламёдаў і Міхаіл Касцюк , член-карэспандэнты НАН Сцяпан Ляўшун, Леанід Яўменаў, Міхась Мушынскі і Мікалай Крукоўскі , народны паэт Рыгор Барадулін , народныя мастакі Леў Гумілеўскі, Арлен Кашкурэвіч, Уладзімір Стальмашонак, Васіль Шаранговіч і Леанід Шчамялёў, народныя артысты Зінаіда Бандарэнка, Валянціна Гаявая, Міхаіл Дрынеўскі і Міхаіл Казінец, старшыня ГА "ТБМ імя Ф. Скарыны" Алег Трусаў ...
Зварот накіраваны на адрас Прэзідэнта краіны Аляксандра Лукашэнкі, кіраўнікоў заканадаўчай і выка-наўчай галін улады, Барыса Батуры , Уладзіміра Анд-рэйчанкі, Сяргея Сідорскага , міністраў, а таксама скіраваны да ўсіх грамадзян Беларусі.
Зварот утрымоўвае наступныя пасылы:
"На пачатку 2009 года Арганізацыя Аб'яднаных Нацый па пытаннях адукацыі, навукі і культуры - ЮНЕСКА аднесла мову беларусаў да моў, якія апынуліся пад пагрозай поўнага знікнення. Спецыялісты ЮНЕСКА склалі свайго роду Чыр-воную Кнігу - атлас «Мовы свету ў небяспецы», куды трапіла і беларуская мова.
Выміранне моў на нашай планеце - вядомая і сумная гісторыя. Знікалі яны, як правіла, разам з народамі ў выніку правядзення палітыкі генацыду з боку рознага роду захопнікаў. У сучасным свеце мовы нярэдка аказваюцца ў палоне масавай культуры, працэсаў глабалізацыі, інтэнсіўнай міграцыі насельніцтва. І ёсць нямала прыкладаў, калі разам з мовай знікае нацыя і дзяржава.
У выступленнях палітыкаў нашай краіны неаднойчы сцвярджалася, што найбольшым дасягненнем Беларусі апошняга часу з'яўляецца пабудова незалежнай дзяржавы. Пра самастой-ную і незалежную нацыянальную дзяржаву, якая б займала пачэснае месца сярод іншых народаў, марылі акурат лепшыя сыны Беларусі, змагары за яе шчасце. Яны разумелі неабходнасць развіцця і падтрымкі беларускай мовы і культуры, без чаго не-магчыма паўнацэннае самавызначэнне народа і яго суверэнітэт.
Беларусь з'яўляецца адзінай у свеце краінай, якая не мае вышэйшай адукацыі на мове тытульнай нацыі, рэдкія чыноўнікі карыстаюцца ёю ў сваёй штодзённай практыцы. І гэта ў той час, калі ў асноўным законе - Канстытуцыі краіны ясна запісана, што беларуская мова - мова дзяржаўная. Занядбанне ж роднай мовы - ці то адбываецца яно з блаславення ўлад, ці неяк стыхійна - падрывае асновы бяспекі дзяржавы.
Прыняты ў 2008 годзе Закон "Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі" засведчыў пра клопат некаторых уладных устаноў аб функцыянаванні роднай мовы, але ён будзе нічога не варты, калі дзяржава і ўсе грамадзяне не спыняць працэс свядомай дэбеларусізацыі жыцця. У яго спыненні зарука не толькі ўсіх далейшых поспехаў суверэннай краіны, але і аснова выжывання нашай супольнасці - беларускага народа.
Таму мы з трывогай у сэрцы звяртаемся да кожнага беларуса: "Шаноўны, што ты можаш зрабіць, каб жыла і развівалася ў кожнай сям'і і ў роднай краіне дзяржаўная беларуская мова?"
Найперш мы звяртаемся да гаранта Канстытуцыі Рэс-публікі Беларусь; дазвольце, Аляксандр Рыгоравіч, паставіць перад Вамі пытанні.
Яшчэ ў памяці многіх змест Вашай гутаркі з карэспан-дэнтам Брытанскага інфармацыйнага агенцтва "Рэйтар на пачатку 2007 года, калі Вы акрэслілі наяўнасць знешняй небяспекі для Беларусі. Але ж беспрэцэдэнтны факт занясення беларускай мовы ў атлас выміраючых моў - востры сігнал акурат пра небяспеку для суверэнітэту нашай краіны знутры. Бо, калі знікае мова страчваюцца і духоўныя арыенціры, народ перараджаецца, краіна больш не адпавядае сваёй назве, гібее і гіне.
Мы спадзяемся на Ваша разуменне і зацікаўленасць прадметам размовы. Мы спадзяемся, што Вы не дапусціце знік-нення Беларусі з палітычнай карты свету, і адсюль пытанне:
- Ці не паставілі б Вы перад дзяржаўнымі службамі задачу распрацаваць больш годную нацыянальную палітыку дзеля захавання і развіцця духоўных набыткаў народа?
Калі на тое, нам было б прыемна ўсведамляць, што Вы, якога шмат хто лічыць актыўным і дзейсным палітыкам у гаспадаранні, эканоміцы, можаце яскрава сябе паказаць і ў галіне нацыянальнай культуры, якая цяпер у стане глыбокага крызісу, таму:
- Ці не маглі б Вы падаць асабісты прыклад - вярнуцца да практыкі ўжывання роднай мовы ў дні ўсенародных урачы-стасцяў і ў дакладах па найбольш важных праблемах нацыя-нальнага жыцця?
Наша родная мова яшчэ не згублена, бо захоўваюцца яе карані ў народзе, яшчэ жывая, так бы мовіць, грыбніца, гатовая прыняць шчыры клопат і ласку ад дзяржавы, каб адрадзіцца, ачысціцца і пайсці ў рост. Але ж, не сакрэт, шмат хто баіцца размаўляць на роднай мове, асабліва ў дзяржаўных структурах, таму:
- Ці не знялі б Вы ганебнае таўро ненадзейнага чалавека, альбо яшчэ горш "апазіцыянера" з тых грамадзян, якія ведаюць беларускую мову і з задавальненнем карысталіся б ёю, калі б не баяліся, што іх залічаць у ворагі афіцыйнага курсу?
У гэтай жа сувязі:
- Ці не паставілі б Вы перад дыпламатычным корпусам і супрацоўнікамі афіцыйных сродкаў масавай інфармацыі задачу: выглядаць больш карэктна і весці размову па-беларуску, асабліва калі замежныя дыпламаты ці госці краіны звяртаюцца да іх на беларускай мове?
І тут жа, калі на тое будзе Ваша ласка:
- Ці не парэкамендавалі б Вы арганізацыі БРСМ, дзейнасць якой фінансуецца дзяржавай, больш актыўна выхоўваць патрыётаў нацыянальнай культуры, вывучаць несфальсіфікаваную гісторыю Беларусі, шанаваць і ўжываць у сваім асяродку дзяржаўную беларускую мову? Гэта б садзейнічала пераадоленню сярод пэўнай часткі моладзі нацыянальнага нігілізму.
Мы звяртаемся да заканадаўчай улады - кіраўнікоў Савета Рэспублікі і Палаты прадстаўнікоў - Барыса Батуры і Уладзіміра Андрэйчанкі, да членаў і дэпутатаў гэтых устаноў:
- Паважаныя, ці не наважыліся б Вы рыхтаваць і прымаць законы на дзвюх дзяржаўных мовах, як гэта робіцца ва ўсіх краінах, у якіх дзве дзяржаўныя мовы? Тым самым Вы ліквідавалі б поўную дыскрымінацыю дзяржаўнай беларускай мовы ў заканадаўчай сферы.
І яшчэ, калі пойдзе на добры лад:
- Ці не палічылі б Вы за свой гонар прыняць дапаўненне да Закона аб дзяржаўнай службе, унёсшы ў яго патрабаванне, каб усе дзяржаўныя служачыя ведалі абедзве дзяржаўныя мовы, як гэта мае месца ва ўсіх краінах
Цяпер мы звяртаемся да Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь і асабіста кіраўніка ўрада Сяргея Сідорскага:
- Сяргей Сяргеевіч, пагадзіцеся, што ацэнка экспертамі ЮНЕСКА стану нашай мовы з'яўляецца прысудам ураду і кіруючым ўладам краіны на розных узроўнях. То ці не наспеў час прыняць стратэгічна важныя для краіны і нацыі рашэнні аб сістэмнай беларускамоўнай адукацыі і пераўтварэнні ў бліжэйшы час пакуль хоць аднаго з універсітэтаў у нацыянальны па духу і мове навучання альбо адкрыцці новага паўнавартаснага беларускага універсітэта, чым паслаблялася б вастрыня дыскрымінацыі карэннага насельніцтва, якое складае звыш 80 працэнтаў ад агульнай колькасці жыхароў краіны? Вам напэўна вядома, што кіраўнікі Мінадукацыі не бачаць неабходнасці ў сістэмнай беларускамоўнай асвеце, якая пачынаецца з дзіцячых садоў і заканчваецца універсітэтамі. Такі ход падзей задавальняе міністэрскіх касмапалітаў і русіфікатараў, пры якіх, дарэчы, моцна ўпаў прэстыж запалоханага, загнанага безліччу справаздачных папер настаўніка; але ж беларускаму ўраду ў падобным выпадку зробіць гонар іншая, па-сапраўднаму нацыянальная палітыка.
Як на нашу думку, наспеў час вярнуць значна скарочаныя гадзіны на выкладанне беларускай гісторыі, мовы і літаратуры, аднавіць практыку большага матэрыяльнага заахвочвання настаўнікаў роднай мовы і літаратуры.
З другога боку, дзяржаўных службоўцаў чакае зусім закінутае поле нацыянальнай рупнасці па прапагандзе лепшых узораў беларускай мастацкай літаратуры, арганізацыі іх перакладу на іншыя мовы свету, шчыры клопат пра спадчыну, адраджэнне парушанай і занядбанай тапаніміі, узяцце пад прававую ахову помнікаў фальклору, як і перавыданне ды прапаганда сярод студэнтаў і школьнікаў яскравых помнікаў літаратуры і мовы.
Нарэшце, мы чакаем, што Вамі, кіраўніком урада, будзе зняты перакос у дачыненні да пісьменніцкіх саюзаў і што будуць адчынены дзверы дзяржаўных выдавецтваў, часопісаў, газет, радыё і тэлебачання для літаратараў з Саюза беларускіх пісь-меннікаў, нароўні з тымі, хто карыстаецца падтрымкай дзяржаўных структур і ўсё гэта мае. У пісьменніцкай арганізацыі, створанай у 1934 годзе, свае шматгадовыя традыцыі, сусветна прызнаныя майстры, таленавітыя сучасныя пісьменнікі, якія сумленна працуюць у імя славы роднай зямлі. Адлучаць іх ад удзелу ў грамадскім жыцці, не даваць ім магчымасці сустракацца з вучнямі і студэнтамі (што робіцца, да прыкладу, па распа-раджэнні Міністра адукацыі Аляксандра Радзькова), замоўчваць іхнія творчыя дасягненні па меншай меры неразумна і стратна. Ад выпраўлення становішча тут значна выйграе міжнародны аўтарытэт, унутраная дзяржаўная палітыка, нацыянальная культура, літаратура, духоўнае жыццё грамадства.
Мы звяртаемся да кіраўнікоў міністэрстваў адукацыі, інфармацыі і культуры, да іх працаўнікоў у цэнтры і на месцах з заклікам усвядоміць сваю адказнасць за тое, што беларуская мова трапіла ў лік моў, якім пагражае знікненне. Нельга не прызнаць аблудным і трагікамічным становішча, калі адзін з высокіх чыноўнікаў супакойвае грамадзян такім чынам: "Не бойцеся, беларуская мова не знікне, бо мы заўважылі тэндэнцыю. Чым больш прыціскаем, тым больш жадаючых вучыцца па-беларуску!" Хіба ёсць яшчэ ў свеце дзяржава, дзеячы ад аду-кацыі ў якой так бесцырымонна, адкрыта і беспакарана прызнавалі б свой уціск тытульнай нацыі?
Мы заклікаем міністраў інфармацыі і культуры Рэс-публікі Беларусь выправіць перакосы з ужываннем моў у дзяржаўным перыядычным друку, кнігадрукаванні і кніжным гандлі, на тэлебачанні і радыё, у тэатрах і на канцэртных пляцоўках, у вытворчасці кінафільмаў, а таксама ў рэкламнай сферы.
Мы звяртаемся да прадстаўнікоў нацыянальных мен-шасцей у Беларусі, рускіх, палякаў, украінцаў, яўрэяў, татараў, паставіцца з разуменнем і павагай да нашай трывогі аб мове і нашых прапаноў - так, як са шчырай павагай, цікавасцю і любоўю мы ставімся да іншых моў і нацыянальных культур, якім, як і беларускай, належыць жыць, развівацца, ўзбагачаючы свет сваёй разнастайнасцю, шматколернасцю, спрыяючы абнаўленню духоўных каштоўнасцей, у чым сакрэт устойлівага развіцця цывілізацыі.
Ад рашэння пазначаных тут пытанняў, безумоўна, выйгралі б усе, да каго мы звяртаемся, і выйграў бы кіраўнік незалежнай краіны, з прыходам якога да ўлады па нейкім дзіўным непаразуменні пачаўся новы этап дыскрымінацыі беларускай мовы, багаты склад якой, годнасць і прыгажосць прызнаны далёка ў свеце.
На нашай гаротнай зямлі адвыклі ад клопату пра свае нацыянальныя каштоўнасці, духоўныя скарбы - на тое былі пэўныя і зусім няпростыя гістарычныя прычыны, - народ сам сабе не належаў. Але ж цяпер дазвольце спадзявацца, што наш Зварот знойдзе водгук у вашых сэрцах і душах..."
Сярод падпісантаў таксама:
Бураўкін Генадзь Мікалаевіч, паэт, лаўрэат Дзяр-жаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Янкі Купалы;
Зуёнак Васіль Васільевіч, паэт, кандыдат філа-лагічных навук, Ганаровы сябра Нацыянальнай акадэміі навук, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Янкі Купалы;
Законнікаў Сяргей Іванавіч, паэт, публіцыст, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Янкі Купалы і іншых літаратурных прэмій;
Збароўскі Эдуард Іосіфавіч, доктар медыцынскіх навук, прафесар;
Белы Анатоль Яўхімавіч , старшыня клуба "Спад-чына", літаратар, мастацтвазнавец, заснавальнік і кіраўнік Старадарожскага нацыянальна-мастацкага музея фонду А.Белага;
Сарока Эдуард Максімавіч, доктар філасофскіх навук, член-карэспандэнт Пятроўскай акадэміі навук і мастацтваў;
Грыгаровіч Ядвіга Дамінікаўна, доктар педага-гічных навук, прафесар, Заслужаны дзеяч адукацыі Рэспублікі Беларусь;
Протаіярэй Георгій Латушка , настаяцель Свята-Пятра-Паўлаўскага сабора ў г. Менску;
Протаіярэй Сергій Гардун , дацэнт Менскай духоўнай акадэміі, загадчык кафедры біблеістыкі Інстытута тэалогіі БДУ, клірык Менскага Свята-Духавага сабора;
Лозка Алесь Юр'евіч, кандыдат філалагічных на-вук, старшыня Рэспубліканскагаграмадскага аб'яднан-ня "Таварыства беларускай школы";
Левін Леанід Мендэлевіч - архітэктар, лаўрэат Ленінскай прэміі,Заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь і дзве сотні іншых простых і заслужаных людзей, а маглі б падпісацца многія тысячы.
І мабыць, кіраўніцтву Беларусі трэба пазатыкаць вушы і пазавязваць вочы, каб не пачуць гэты крык народа, народа, які два стагоддзі змагаўся за сваю дзяржаву, а, здабыўшы яе, атрымаў у гэтай дзяржаве ўсё тое самае: занядбанне і знішчэнне сваёй мовы.
І тым не менш, дзяржава ў нас, дзякуй Богу, цяпер свая, то толькі ад нас залежыць, ці выцягнем мы сваю мову з гэтага атласа ЮНЭСКА ці перадамо ў атлас "МОВЫ, ЯКІЯ ЗНІКЛІ".
Для Беларусі лёс ахвярую...
Пад такім дэвізам у рамках кампаніі "Будзьма" па ініцыятыве гістарычна-патрыятычнага клуба "Спадчына" прайшла сустрэча з паэтам і бардам Эдуардам Акуліным.
Яго творчасць кранае сэрца кожнага, хто шчыра любіць родную мову і родную зямлю, хто ўмее радавацца, сумаваць, кахаць і быць адданым. Кожнага, хто ў сэрцы мае галоўную малітву: "Божа, не дай мне лёсу без Беларусі жыць..."
Маё знаёмства, як і маіх сяброў, з творчасцю Эдуарда Акуліна пачалося з верша "Максім, не вяртайся..." Глыбока задумацца над каштоўнасцямі жыцця прымусіў кожнага з нас гэты твор. І гэты роздум стаўся штуршком да грамадзянскага сталення. Пачуцці ад верша - гэта было як азарэнне, як абуджэнне ад шчаслівай няўсвядомленасці, як вокліч сярод бязмоўя.
А затым былі "Песні залатой Крывіі". Гэта было новае адкрыццё. Дыск, які трапіў да нас выпадкова, зрабіў наша жыццё эмацыйна напоўненым. Сталася штодзённай традыцыяй у сяброў клуба спяваць песні з дыска. Калі пра-маўляеш словы:
Чуеш звон з тагасветных лёх?
Пад Пагоні харугва стала
Бараніць, што нам зычыў Бог,
Раць ад Вітаўта да Купалы..., -
то адчуваеш такую магутную сілу за спіной, такую нябачную падтрымку, што ўжо ніякія перашкоды не страшныя на шляху слу-жэння Радзіме. І ніхто ўжо не здольны памяць нашу адняць і волю.
Была і асабістая сустрэча з паэтам - на Ракуцёўскім свяце ў 2007 годзе. Выступленне Эдуарда Акуліна было самым яркім, самым ашаламляльным. Горда лунала "Пагоня" над ракуцёўскімі прасторамі!
Пагоня, ляціць Пагоня,
І коні хрыпяць наўзрыд,
Пяюць наўзрыд.
А воля на ратным полі
Мільгнула між лесу дзід...
Доўга ўспамінаўся нам той сонечны ракуцёўскі дзень, сцэна з партрэтам Максіма Багдановіча, Эдуард Акулін і яго "Пагоня". Той шмат страціў у жыцці, хто не мае такіх жа ўспамінаў. Бо ракуцёўская зямля - святая зямля. А ракуцёўскае свята - самае галоўнае і значнае. Гэта свята для душы.
А канец сёлетняга навучальнага года быў для сяброў клуба "Спадчына" радасны не толькі добрымі адзнакамі. Да нас прывёз свае вершы і песні Эдуард Акулін!
Для нас гэта было сапраўды шчаслівай падзеяй. Гадзіна ў актавай зале, дзе сабраліся вучні школы, праляцела неўпрыкмет. Цікавы суразмоўца, таленавіты паэт і выдатны спявак - Эдуард Акулін пакарыў сэрца кожнага.
Затым Эдуард Акулін згадзіўся наведаць інфармацыйна - метадычны цэнтр нашага клуба. Ён ведаў адказ на наша вітанне. Мы ўпэўніліся: любіць Беларусь! Значыць, у нас узаемнае пачуццё. Мы маем яшчэ аднаго сябра!
У часе сяброўскай бяседы з гарбаткай гучалі вершы. Мы мелі магчымасць абмяняцца думкамі з паэтам, задаць яму пытанні, што нас вельмі хвалююць. Адказы паэта нас вельмі парадавалі, бо падцвердзілі, што мы на правільным шляху. А яшчэ мы разам спявалі. Вялікі гонар спець з Эдуардам Акуліным! І ён нам выпаў. Мы ганарымся гэтым, бо шчаслівы гэты год, што падараваў нам такую радасную падзею.
На жаль, час праляцеў хутка. І вось ужо на ганку школы гучаць развітальныя словы. І абяцанні хуткіх сустрэчаў. Хочацца верыць, што так і будзе, бо сябрам, што жывуць адной ідэяй, ёсць шмат нагодаў сустрэцца.
Крысціна Баравік, старшыня Рады гістарычнапатрыятычнага клуба "Спадчына", Дварэц.
Гасцей сустрэне Францішак Багушэвіч
Літаратуры, вядомага пад псеўданімам "Мацей Бурачок", ушануюць да Дня беларускага пісьменства, які сёлета пройдзе ў Смаргоні, што на Гарадзеншчыне. Помнік пісьменніку з'явіцца каля ўваходу ў смаргонскую гасцініцу.
Рашэнне пра ўсталяванне помніка Францішку Багушэвічу ў Смаргоні, непадалёк ад якой, у Кушлянах, прайшлі апошнія гады жыцця пісьменніка, было прынята яшчэ ў дзевяностыя гады мінулага стагоддзя. Тады ж скульптар Леў Гумілеўскі стварыў праект: чатырохметровая фігура Багушэвіча, які сядзіць на камені.
Аднак грошы на рэалізацыю праекта - 300 міліёнаў беларускіх рублёў - знайшліся толькі зараз, калі Смаргонь прызначылі сталіцай свята пісьменства. Адкрыццё помніка адбудзецца 6 верасня, паведмляе гарадзенскі Твой Стыль
Канфэрэнцыя "Міленіюм Літвы"
Грамадскі аргкамітэт святкавання 1000-годдзя Літвы мае гонар запрасіць Шаноўнае Панства на канфэрэнцыю "Міленіюм Літвы" , прысвечаную гэтай вялікай даце. Гісторыя старажытнай Літвы ахоплівае тэрыторыю сучаснай Беларусі.
Маем надзею, што Шаноўнае Панства знойдзе час дзеля наведання нашай канферэнцыі, на якой будзе прадстаўлена роля нашай культуры ў старажытнай Літве.
Канфэрэнцыя адбудзецца 19 чэрвеня 2009 г. у памяшканьні Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я. Коласа , па адрасе: вул. Сурганава, 15 . Пачатак канфэрэнцыі а 10.00 . Уваход вольны!
Кантакт: Аляксандар Стральцоў-Карвацкі, тэл .: 029 352 60 10.
Грамадскі камітэт святкавання Міленіюму Літвы.
Зборнікі дакументаў па вайне 1812 года і Першай сусветнай вайне
Беларускія і расійскія архівісты плануюць выдаць зборнікі дакументаў па вайне 1812 года і Першай сусветнай вайне. Пра гэта паведаміў 9 чэрвеня ў Менску дырэктар дэпартамента па архівах і справаводстве Міністэрства юстыцыі, кандыдат гістарычных навук Уладзімір Адамушка на пасяджэнні круглага стала "Супрацьдзеянне спробам перагляду гісторыі, адмаўлення перамогі СССР у Вялікай Айчыннай вайне".
Паводле яго слоў, першы зборнік прадугледжваецца выпусціць у 2012 годзе да 200годдзя вайны Расійскай імперыі з арміяй Напалеона, а другі - у 2014 годзе да 100-годдзя пачатку Першай сусветнай вайны, паведамляе БелаПАН.
Грунвальдская бітва 1410 года - ліквідацыя пагрозы незалежнасці ВКЛ
(Да 600-годдзя пачатку Вялікай вайны з Тэўтонскім ордэнам)
Ад другой паловы ХІІ ст. і да пачатку ХУ ст. пастаяннай пагрозай існаванню Вялікага Княства Літоўскага быў Тэўтонскі Нямецкі Ордэн - вайскова-манашскі рыцарскі ордэн, які ў другой палове ХІІ ст. заснаваў сваю рыцарскадухоўную дзяржаву на тэрыторыі ад нізоўяў Віслы да мяжы Літвы на ўсходзе і да Мазовіі на поўдні. Частка балцкага племені прусаў была тут знішчана, частка анямечана, частка ратавалася ўцёкамі ў лясістыя раёны цяперашняй Заходняй Беларусі. Разам з балтамі і яцвягамі ўцекачы паступова увайшлі ў склад беларускай (ліцвінскай) народнасці.
Першымі сустрэліся ў баях з нямецкімі крыжакамі рыцарскага ордэну мечаносцаў жыхары Полацкай зямлі. Полацкаму княству ўдалося адбіць наступ нямецкіх рыцараў з поўначы. Ордэн мечаносцаў пацярпеў сур'ёзнае паражэнне каля Шаўляў у бітве з жамойтамі ў 1236 г. Пасля гэтай бітвы ордэн мечаносцаў аб'яднаўся з Тэўтонскім ордэнам і стаў яго паўночным аддзелам. З цягам часу гэты аддзел пачаў звацца Лівонскім (нямецкі аддзел у Ліфляндыі). У ХІVХV стст. ён дзейнічаў разам з Тэўтонскім ордэнам, хаця меў пэўную аўтаномію.
Другая палова ХІІІ-ХІУ ст.ст. - гэта перыяд пастаянных войнаў Вялікага Княства Літоўскага з крыжакамі, калі шмат цярпелі ад сістэматычных набегаў (рэйдаў) крыжакоў жамойцкія, літоўскія і беларускія землі. Жамойціі і Літве пагражаў лёс, які ўжо спаткаў прусаў вынішчэнне і анямечанне. Такая ж небеспяка стварылася і для жыхароў беларускіх тэрыторый. Рэйды крыжакоў паглыбляліся ўсё далей на ўсход. У 1382 г. крыжакі Тэўтонскага ордэна захапілі Жамойцію і значную частку літоўскіх зямель. Такім чынам, тэрыторыя Тэўтонскага ордэна і Лівоніі была злучана, а гэта толькі павялічыла небяспеку для Вялікага Княства Літоўскага. Адначасова Тэўтонскі ордэн вёў агрэсіўную палітыку ў дачыненні да Польшчы, захопліваючы польскія землі. Гэта аб'ектыўна стварала ўмовы для заключэння пастаяннага дзяржаўнага саюзу паміж Вялікім Княствам Літоўскі і Польшчай.
Такія абставіны і прывялі да дзяржаўнага саюзу. 14 жніўня 1385 г. у беларускім мястэчку Крэва, у замку Вялікі князь літоўскі Ягайла (Якаў) у прысутнасці польскіх паслоў выдаў акт аб уніі (саюзе) паміж Вялікім Княствам Літоўскі і Польшчай. Ягайла дамовіўся аб уступленні ў шлюб з польскай каралевай Ядвігай, таму ён станавіўся каралём Польшчы, пераходзіў у каталіцтва і абавязваўся хрысціць па каталіцкаму абраду літоўцаў-язычнікаў і далучыць землі ВКЛ да Польшчы. Акт Крэўскай уніі быў папярэднім актам пра наступныя адносіны Вялікага Княства Літоўскага, а не актам злучэння абедзвюх дзяржаў, як лічыў польскі вучоны Г. Лаўмянскі.
Акт Крэўскай уніі быў зацверджаны 2 лютага 1386 г. на з'ездзе прадстаўнікоў абедзвюх дзяржаў у Любліне і фармальна ўвайшоў у моц.
Далейшыя падзеі ў Беларуска-Літоўскай дзяржаве, апазіцыя ўдзельных князёў з самой дынастыі Гедзімінавічаў, а таксама літоўскабеларускай знаці, унітарнай палітыцы Ягайлы, узмацненне ўлады Вітаўта, інтрыгі крыжакоў прывялі да фактычнага сарвання Крэўскай уніі, хаця ніхто яе не скасаваў. Безупынныя паходы крыжакоў на землі Вялікага Княства Літоўскага і Польшчы прымусілі польскіх паноў ды баяраў Беларуска-Літоўскай дзяржавы, караля Уладзіслава ІІ (Ягайлы) і Вялікага князя Вітаўта ўрэшце аб'яднаць свае сілы. На ўсходзе Вітаўт у 1408 г. падпісаў мір з маскоўскім вялікім князем Васілём І, сваім зяцем. Цяпер можна было вырашаць справы на паўночназаходняй мяжы. У канцы снежня 1408 г. пад час сустрэчы ў Наваградку на патаемнай нарадзе Ягайлы з Вітаўтам было вырашана вярнуць назаўсёды Жамойцію, захопленую крыжакамі, у склад Вялікага Княства Літоўскага.
У канцы траўня 1409 г. у Жамойціі, якая знаходзілася пад кіраўніцтвам нямецкага войта, узнялося паўстанне. Вітаўт падтрымаў паўстанне, а Ягайла і польскія феадалы таксама сталі на бок паўстанцаў, неафіцыйна ім дапамагаючы.
Ягайла прапанаваў Тэўтонскаму ордэну вырашыць стрэчныя пытанні трацейскім судом і запатрабаваў, каб рыцары не нападалі на Жамойцію. Тым самым было пастаўлена пад сумненне юрыдычнае права Тэўтонскага ордэна на Жамойцію. Пасольства Ягайлы да вялікага магістра ордэна, перадаўшы яму ў канцы ліпеня 1409 г. гэтыя ўмовы, заявіла, што ў выпадку іх непрыняцця Польшча падтрымае Вялікае Княства Літоўскае і Рускае (БеларускаЛітоўскую дзяржаву). У адказ на гэта вялікі магістр Тэўтонскага ордэна Ульрых фон Юнгінген заявіў, што ён пачне ў такім выпадку вайну з Польшчай. Фармальна вайна была абвешчана вялікім магістрам у сталіцы ордэнскіх зямель Мальборку (Марыенбургу) 6 жніўня 1409 г. грамата аб абвяшчэнні вайны ўручана польскаму каралю ў Корчыне 15 жніўня. Так пачалася "Вялікая вайна" паміж Тэўтонскім ордэнам, з аднаго боку, і Польшчай ды Літвой, з другога. Ваенныя дзеянні ў "Вялікай вайне" 1409 - 1411 гг. пачаліся 16 жніўня 1409 г. Войска Тэўтонскага ордэна напала на Добжынскую зямлю і атакавала там польскія залогі. Крыжацкае войска разбіла на тэрыторыі Новай Маркі (ля ракі Одры) паспалітае апалчэнне. Са свайго боку, войскі Вітаўта ўступілі ў Жамойцію, каб дапамагчы паўстанцам.
У 1409 г. Ягайла і Вітаўт сустрэліся ў Берасці. Там быў распрацаваны план летняй кампаніі 1410 года, заснаваны на аб'яднанні польскага вайсковага досведу з беларуска-літоўскай і татарскай стратэгіяй і тактыкай. Быў выбраны тэатр ваенных дзеянняў з тэрыторыі Мазовіі як асновы вайсковых аперацый. План прадугледжваў паход на сталіцу Ордэна - Марыенбург і правядзенне вырашальнай бітвы на ордэнскай тэрыторыі з мэтай знішчэння ўсіх узброеных сіл ордэна, а потым заключэнне выгаднага міру з аслабленай дзяржавай крыжакоў. Жамойція лічылася другарадным тэатрам ваенных дзеянняў, і туды былі накінаваныя нязначныя вайсковыя сілы.
На пачатку ваенных дзеянняў войскі Вітаўта за некалькі тыдняў ачысцілі Жамойцію ад рыцарскіх залогаў. Адбываліся ваенныя дзеянні і ў Польшчы на мяжы з Ордэнам. У верасні 1409 г. вайсковыя аперацыі былі спынены і паміж Польшчай і Ордэнам было падпісана перамір'е, якое мела моц да дня Святога Яна Хрысціцела (24 чэрвеня 1410 г.) Перамір'е не тычылася Беларуска-Літоўскай дзяржавы.
Вырашальнай кампаніяй "Вялікай вайны" была летняя кампанія 1410 г. Абодва бакі рыхтаваліся да яе сур'ёзна. Тэўтонскі ордэн выкарыстаў перамір'е, каб у краінах Еўропы набыць зброю, гарматы, харчаванне. Наймалі вайсковыя атрады ў розных краінах. Склікалася мясцовая апалчэнне.
Рыхтаваўся і польска-літоўскі бок. Збіраліся рыцары абедзвюх дзяржаў. У Польшчы і Літве таксама збіралі атрады баяраў (сярэдніх і дробных феадалаў) і вайсковых людзей, рыхтавалі зброю. У Белавежскай пушчы было праведзена паляванне, каб нарыхтаваць для паходу засоленае мяса.
У кампаніі 1410 г. удзельнічала галоўная армія Тэўтонскага ордэна пад камандаваннем самога кіраўніка Ордэна вялікага магістра У. фон Юнгінгена. Яна складалася з 51 харугвы агульным лікам 21 тысяча конных рыцараў, 6 тысяч пехацінцаў і артылерыстаў, а таксама каля 5 тысяч чэлядзі ў абозе. Армія крыжакоў была лепш узбоена і мела баявы досвед. У ордэнскую армію прыбылі рыцары і наёмнікі з Германіі, Англіі, Францыі, Швейцарыі і іншых краін Еўропы.
Армія саюзнікаў - Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага налічвала 31500 чалавек, не лічачы ўзбоенай чэлядзі ў абозе, артылерыстаў і татарскіх атрадаў з Літвы - з ваколіцаў Вільні, Городні, Ліды і іншых мясцовасцяў (да 2 тысяч чалавек). Польская рыцарская конніца складала 18 тысяч, а пяхота 2 тысячы. Літоўскабеларуская лёгкая конніца - 11 тысяч, пяхота - 500 чалавек. У складзе польскага войска былі чэшскамараўскія атрады.
Саюзнае войска складалася з 90 харугваў. З іх 50 харугваў у польскім войску, з якіх 7 было украінскіх (з Галіцыі, што ўваходзіла ў склад Польскага каралеўства). 40 харугваў налічвала літоўскае войска, у тым ліку 28 беларускіх, 8 украінскіх і 4 з беларускалітоўскага памежжа, дзе таксама беларусы складалі значную частку насельніцтва.
У расійскай і савецкай гістарычнай літаратуры памылкова згадваюцца тры "рускія" смаленскія харугвы. Словы "рускія" для пачатку ХV ст. не азначаюць тое, што цяпер, г.зн. не расійскія. Калі цяпер Смаленск знаходзіцца пад маскоўскай уладай , то тады ён у склад Масковіі не ўваходзіў. Ён знаходзіўся ў складзе Вялікага Княства Літоўскага і Рускага (Беларуска-Літоўскай дзяржавы). І жылі там нашчадкі крывічоў, такіх жа, як у цяперашняй Беларусі, і гаварылі на такой жа крывіцкай (беларускай) мове.
Да таго ж толькі ў хроніцы Яна Длугаша названа спачатку адна Смаленская харугва (пры пераліку войска, у 10-й і 11-й кнігах хронікі). Потым, пад час апісання ходу бітвы, Длугаш гаворыць ужо пра тры харугвы "рыцараў рускіх з Смаленска".
Мсціслаўскі князь Сымон Лугвен Альгердавіч камандаваў у Грунвальдскай бітве беларускімі палкамі паўночнай часткі Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку з Мсціслава, Оршы і Смаленска (трыма смаленскімі палкамі, згаданымі Длугашам). Паколькі ў гэты час ён быў таксама і князем Вялікага Ноўгарода, то прывёў з сабой і атрад воінаў з Ноўгарада. Аднак у іншых крыніцах (беларуска-літоўскія хронікі) гаворыцца то пра мсціслаўска-смаленскія харугвы, якімі камандаваў князь Сымон Лугвен Альгердавіч, то пра тры полацка - смаленскія палкі. Таму іх беларускі характар не выклікае сумненняў.
Тлумачыцца захапленне з боку расійскіх гісторыкаў згадкай пра смаленскія палкі Яна Длугаша, каб залічыць іх у склад рускіх воінаў.
Ян Длугаш гаворыць пра склад харугваў войска Вялікага Княства Літоўскага і пра іх сцягі: "Амаль кожная з іх мела ў гербе на чырвоным полі ўзброенага мужа, які сядзіць на белым, некалькі на чорным альбо рудым ці стракатым, кані і патрасае руку з мечам". Гэта апісанне гербу "Пагоня", што быў на сцягах Вялікага Княства на Грунвальдскім полі. Толькі дзесяць харугваў мелі іншы герб і адрозніваліся ад астатніх трыццаці. Былі на іх на чырвоным полі намаляваны знакі, якімі Вітаўт звычайна адзначаў сваіх коней. Гэта былі "калюмны" ("стаўпы"), герб літоўскажамойцкай галіны дынастыі Гедзіміна. Ян Длугаш пералічвае харугвы (але не ўсё войска Вялікага Княства Літоўскага: "Называліся ж тыя харугвы, адны ад назваў зямель літоўскіх: троцкая, віленская. гарадзенская, ковенска, лідская, медніцкая, смаленская, полацкая, віцебская, кіеўская, пінская, наваградская, берасцейская, ваўкавыская, драгічынская, мельніцкая, крамянецкая, старадубская, іншыя ж насілі назвы ад асобаў князёў літоўскіх, якіх Вітаўт вызначыў на іх як камандуючых, а менавіта Жыгімонта Карыбута, Сымона Лугвена, Юрыя". Дарэчы, Ян Длугаш двойчы называе харугву Жыгімонта Карыбута - у польскім войску (як 51-ю) з гербам Пагоні ("на чырвоным полі мужа ў зброі, які сядзіць на кані") і ў ліцвінскім. А гэта адна і тая ж харугва пад камандаваннем плямянніка Ягайлы - Жыгімонта Карыбута Дзмітрыевіча.
На полі бою пад Грунвальдам конніца Вялікага Княства Літоўскага і Рускага складалася, як і польская, з феадалаў - баяраў (як тады яны называліся на Беларусі, Украіне і Літве) і з ваенна-служылых людзей - баяраў путных, а не з усіх жыхароў дзяржавы (гэта было не ўсеагульнае апалчэнне). Таму і войска было не такім і вялікім, у параўнанні з усім насельніцтвам вялікай дзяржавы. У складзе войска былі і стральцы - лучнікі і простыя воіны - пехацінцы. Вітаўт быў намінальным камандуючым, яго намеснікам быў вядомы палководзец князь Сымон Лугвен Альгердавіч. Камандавалі групамі харугваў Манівід, Пётр Гаштольд, князь Іван Жадзівід, а татарамі - ДжэлаладДзін.
Саюзнікі зшыхтаваліся ў тры лініі на фронце за 2 кіламетры на поўдзень ад Таненберга да Людвіксдорфа. На левым крыле саюзнага войска стаялі польскія харугвы. Правае крыло складалі ліцвінскія харугвы і татарская конніца. Пры гэтым у цэнтры, ля правага флангу польскіх харугваў стаялі віленская, троцкая і тры смаленскамсціслаўскія харугвы.
Крыжакі таксама зшыхтаваліся ў тры лініі, але потым, каб пашырыць фронт на 2,5 кіламетры, перашыхтаваліся ў дзве лініі паміж Грунвальдам і Таненбергам. Перад крыжацкай конніцай была пастаўлена пяхота і бамбарды (артылерыя). А на самым перадзе былі выкапаныя ямы, зверху прыкрытыя фашынамі і прысыпаныя зямлёй, каб перашкодзіць атацы конніцы супраціўніка.
У 9 гадзін раніцы 15 ліпеня 1410 г. першай у бой пайшла першая лінія беларускалітоўскага войска - лёгкая конніца, якая выцяла на левы фланг крыжакоў, дзе стаяла 15 харугваў на чале з вялікім маршалам Фрыдрыхам фон Валенродам. Частка ж войска Вітаўта засталася ў рэзерве. У бой уцягнулася значная частка нямецкіх сіл. Частка ліцвінскай конніцы трапіла ў пасткі - ямы, дзе многія былі параненыя ці забітыя, бо ў ямах былі ўбіты ўзямлю завостраныя калы. Але агульны націск гэтай конніцы быў такі моцны, што былі захоплены бамбарды крыжакоў. У хроніцы Быхаўца пра гэты этап бітвы гаворыцца : "І пачалася бітва спачатку паміж немцамі і літоўскім войскам, і шматлікая колькасць воінаў з абодвух бакоў літоўскіх і нямецкіх загінула".
(Заканч. у наст. нум.)
Анатоль Грыцкевіч