Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
№ 37 (928) 16 ВЕРАСНЯ 2009 г.
100 гадоў з дня нараджэння Лукаша Калюгі
КАЛЮГА Лукаш (сапр. Вашына Канстанцін), нарадзіўся 27.09.1909 г. у вёсцы Скварцы Дзяржынскага раёна Менскай вобласці ў сялянскай сям'і.
У 1931 г. скончыў Беларускі педагагічны тэхнікум. Працаваў стыльрэдактарам у навукова-даследчым Інстытуце прамысловасці ВСНГ, на Беларускім радыё. Уваходзіў у літаратурнае аб'яднанне «Узвышша». У студзені 1933 г. рэпрэсіраваны, асуджаны на 5 гадоў пазбаўлення волі. Тэрмін адбываў у Ірбіце Свярдлоўскай вобласці. Паўторна арыштаваны 02.10.1937 г. Рэабілітаваны 24.08.1956 г. Вярхоўным судом БССР, па справе другога арышту - 22.12.1965 г. Чэлябінскім абласным судом.
Расстраляны 02.10.1937 г.
Першыя апавяданні надрукаваў у 1927 г. (часопіс «Чырвоны сейбіт»). У 1928 г. часопіс «Узвышша» змясціў аповесць «Ні госць, ні гаспадар», у 1929 г. - шэраг апавяданняў. У часопісе «Полымя» за 1931 г. была надрукавана першая частка аповесці «Нядоля Заблоцкіх» - «Прыгоды і летуценні». У 1974 г. выйшаў зборнік апавяданняў і аповесцей «Ні госць, ні гаспадар». Падборку апавяданняў змясціў часопіс «Полымя» ў 1988 г.
Пераклаў аповесць П. Панча «Блакітныя эшалоны» (з К. Чорным, 1930), раман Ю. Алешы «Зайздрасць» (1931), раман Я. Гашака «Прыгоды ўдалага ваякі Швейка» (ч. 4, 1932).
80 гадоў з дня нараджэння Міколы Матукоўскага
МАТУКОЎСКІ Мікола (12.09.1929 - 200?). Нарадзіўся у вёсцы Калюціна Расонскага раёна Віцебскай вобласці ў сялянскай сям'і.
Пасля заканчэння Тродавіцкай сярэдняй школы (1950) працаваў загадчыкам аддзела кадраў і аргработы Расонскага райкама камсамолу, літсупрацоўнікам раённай газеты «Сацыялістычная праца». Скончыў завочнае аддзяленне факультэта журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (1956). У 1952-1960 гг. - літработнік, потым загадчык аддзела літаратуры і мастацтва газеты «Звязда», у 1960-1964 гг. - галоўны рэдактар літаратурна-драматычнага вяшчання Беларускага радыё, у 1964-1966 гг. - галоўны рэдактар рэпертуарна-рэдакцыйнай калегіі Міністэрства культуры БССР. З 1966 г. - уласны карэспандэнт, з 1970 г. - загадчык Беларускага аддзялення рэдакцыі газеты «Известия». Сябра СП СССР з 1971 г.
Узнагароджаны медалямі.
Заслужаны работнік культуры Беларускай ССР (1977).
Літаратурную працу пачаў у 1952 г. Пісаў на расейскай і беларускай мовах. Першая п'еса-вадэвіль «Мужчына, будзь мужчынам!» (пастаўлена Беларускім рэсп. тэатрам юнага гледача ў 1966), Аўтар п'ес «Тры дні і тры ночы» (пастаўлена ў 1967), «Амністыя» (1971, пастаўлена тэатрам імя Янкі Купалы ў 1970, асобнае выданне ў 1972, аднайменны кінафільм у 1982), «Апошняя інстанцыя» (1976, пастаўлена ў 1974), «Наследны прынц» (1976, пад назвай «Наследнік» пастаўлена ў 1976), «Мошенник поневоле» (паводле рамана М. Ларні «Чацвёрты пазванок», пастаўлена ў 1978), «Паядынак» (1985, пастаўлена ў 1985), «Мудрамер» (апублікавана і пастаўлена ў 1987), "Мудрамер-два" (1998) . Аўтар зборнікаў «П'есы» (1979) і «Мудрамер» (1989). Напісаў сцэнар мастацкага кінафільма «Сын старшыні» (пастаўлены ў 1976), тэлефільмаў «Траянскі конь» (пастаўлены ў 1980), «Мудрамер» (пастаўлены ў 1989), а таксама некалькіх сцэнарыяў дакументальных тэле- і кінафільмаў ("Мінск - горад - герой", 1974; "Імгненне перамогі", 1975 і інш.).
Выдаў дакументальную аповесць пра Менскае падполле 1941-1944 гг. «Мінск» (1982), кнігу публіцыстыкі, эсэ «Чужая беда» (1987).
Лаўрэат прэміі Саюза журналістаў СССР (1984) і Дзяржаўнай прэміі БССР (1988) за п'есу «Мудрамер».
Паважаныя сябры і прыхільнікі ТБМ
запрашаем ВАС на ўрачыстае паседжанне, прысвечанае 20-годдзю ТБМ.
27 верасня (нядзеля). Пачатак у 13.00.
АДРАС: вул. Машэрава, 8 (сядзіба БНФ).
Ад шчырага сэрца
З 26 жніўня ў Літаратурным музеі Максіма Багдановіча адкрыта мастацкая выстава "Беларусі з любоўю". У экспазіцыі прадстаўлены работы графікаў першай трэці ХХ стагоддзя, якія падараваў Рэспубліцы Беларусь "у знак удзячнасці і любові да зямлі продкаў" калекцыянер Леанід Закс.
Леанід Іванавіч Закс мае вялікую калекцыю рускага авангарду. У ёй ёсць творы самых значных прадстаўнікоў гэтай галіны мастацтва. Спадар Закс шукае, знаходзіць і набывае творы такіх аўтараў, як У. Татлін, І. Клюн, А. Экстэр, Л. Папова, Эль Лісіцкі, В. Разанава, І. Чашнік, Н. Ганчарова, І. Чэрвінка, Н. Удальцова, Ж. Пуні і іншыя. Але магчыма прыходзіць да разумення чулага і ўдзячнага чалавека, якім з'яўляецца Леанід Іванавіч, патрэба не толькі браць, але і аддаваць. Без усякай на тое карысці, а проста дзеля ўласнага сумлення. Варты вялікай павагі ўчынак такога чалавека, і таму падчас прэзентацыі гучала шмат слоў павагі і ўдзячнасці. На адкрыццё прыйшло багата паважаных гасцей - гэта і прадстаўнікі пасольстваў розных краін, супрацоўнікі Міністэрства культуры, дырэктары менскіх музеяў і мастацтвазнаўцы. Узнёслую атмасферу з густам аформленай залы падтрымлівала ўдала падабраная музыка ў выкананні фартэпіянага дуэта - Наталлі Котавай і Валерыя Барсукова, салістаў Беларускай дзяржаўнай філармоніі.
Пад час урачыстай часткі прэзентацыі выставы, у прамовах Віктара Кураша, намесніка Міністра культуры Рэспублікі Беларусь, дырэктара музея Максіма Багдановіча Таццяны Шэляговіч, аўтара праекта Пятра Хацько, мастацтвазнаўцы Ларысы Міхневіч, адзначалася каштоўнасць перададзеных Леанідам Заксам твораў, якія ўзбагацяць мастацкую калекцыю музейнага фонду Рэспублікі Беларусь. Кожны з выступоўцаў выказаў словы ўдзячнасці за вельмі шчодры падарунак і спадзяванні на далейшае цеснае і плённае супрацоўніцтва. 23 творы арыгінальнай графікі першай трэці ХХ стагоддзя, аўтарства такіх вядомых мастакоў як Уладзіміра Татліна, Івана Клюна, Пятра Львова, Аляксандра Архіпенкі, а таксама аўтограф Івана Клюна, з гэтага часу будуць захоўвацца ў фондах Літаратурнага музея Максіма Багдановіча.
Каб адчуць атмасферу творчасці, як мастакоў, так і паэта, варта кожнаму хто дбае пра сваю эстэтычную дасканаласць завітаць на выстаўку "Беларусі з любоўю" і на свае вочы пабачыць сапраўдныя мастацкія каштоўнасці. Паспрабаваць увайсці ў час, у якім зараджаліся не толькі новае ХХ стагоддзе, але і фармаваліся зусім іншыя для таго часу духоўныя і інтэлектуальныя каштоўнасці.
Спяшайцеся! Выстава працуе толькі да 27 верасня.
Наталля Камко, малодшы навуковы супрацоўнік Літаратурнага музея М. Багдановіча
РАЗМОВА З ПАМЯЦЦЮ
Кніга Ніла Гілевіча "У ноч на Пакровы" выйшла летась накладам усяго 100 асобнікаў. Ніводнага сур'ёзнага водгуку ў друку на кнігу не было.
Што ты мучаеш, памяць, мяне -
Так бязлітасна, так неадчэпна?
Ніл Гілевіч.
Кніга паэзіі Ніла Гілевіча "У ноч на Пакровы", якая выйшла ў чэрвені 2008 года, ёсць трывожная памяць народнага паэта за лёс Беларусі, беларускай мовы і культуры. Паэта, які "адплаціў народу", чым моц яго магла, не пакідае пачуццё віны:
Вось і холад. Скора снег
сцежкі зацярусіць.
А чаму чуццё віны
точыць-не здаўмею.
Што я мог, ды не зрабіў
дзеля Беларусі?
Божа моцны, падкажы -
мо яшчэ паспею...
У ноч на Пакровы.
Як і заўжды, грамадзянскі голас аўтара гучыць "трывожна, бунтарна, зазыўна", як "Сурма Пузыні", з адметнай лірычнасцю і філасофскім сэнсам, як "Беларуская пастараль": "Думамі высокімі // Між жывых жыві. //(А ў каго ж усё-такі//Рукі... у крыві?).
Не пакідаюць абыякавымі вершы, у якіх мы чуем голас паэта-патрыёта, якому баліць "лёс беларускае мовы" і лёс Радзімы: "Трое маладых", "У дзень найвялікшага свята", "Жахліва", "Да расправы над Інстытутам літаратуры ў НАНБ", "I хочам..", "Даруй, Гасподзь...", ''Зварот", "'Па загадзе беларуса-жэрцаў. Памяці Ф. Аляхновіча", "Марадзёры", "За што?! I - дакуль?", "I будзем...", "Розніца", "Даруйце, мае дарагія", асабліва "Мая дзіцячая рэпліка з гадоў акупацыі да ўчарашняй дыскусіі мужоў сталых":
Напярэдадні Дня Перамогі
у гэтым, 2007-м,
знаўцы гісторыі нашай
дыскусію распачалі -
у свабодным эфіры:
ці справядлівай ці несправядлівай
была барацьба беларусаў
супроць акупантаў нямецкіх?
Такое пытанне для Ніла Гілевіча гучыць абразліва, жахліва. Ён адчуў сябе тым бездапа-можным адзінаццацігадовым хлапчуком, якім ён быў у сярэдзіне ліпеня сорак трэцяга, у твар якому "глядзіць // чорным колцам бліскучым // сталёвая дула. // Я хачу падхапіцца, // а сілы няма, і ад жаху // крычу безгалоса: // "Дзядзечкі! Міленькія! // Вы пра што тарарэкаеце? // Пра якую -// такую і гэткую - праўду?". Кадры з ваеннага дзяцінства і сёняшняй рэальнасці, нібы кіношныя, недарэчна перамяшаліся.
Наіўны хлапчук быў.
Таму і крычаў:
ну а раптам пачуюць?
А раптам пачуюць і ўспомняць
пра суд у Нюрнбергу?
Балюча ўсведамляць, што не пачулі. На жаль такіх момантаў у жыцці народнага паэта Беларусі многа. Ніл Сымонавіч мне аднойчы са скрухай распавядаў, як яго запрашалі на сустрэчы, а потым званілі і адмянялі іх, спасылаючыся на недарэчныя прычыны. Вось аб такіх запрашэннях аўтар піша ў вершы "Аповяд пра трубу" , які заканчвае радкамі:
Мае чытачы дарагія,
Мае аднаверцы,
я вельмі вас вельмі прашу:
не клічце мяне
да сябе на сустрэчу,
сябры, не вярэдзьце душу.
Чытайце - пакуль дзікуны
не пакідалі ў вогнішча-
кнігі і кніжкі мае.
Пасля і сустрэчы прадоўжым.
Прадоўжым!
Час прыйдзе.
Наступіць.
Ужо настае.
Паэт верыць, што такі час настане, і тады:
Расхмарыцца,
сыдзе-сплыве за далёкі, .
сляпы і глухі небасхіл
чорная навісь, .
і выблісне сонца,
пасля - і зусім распагодзіцца,
і будуць
пазумкваць вясёлыя пчолкі
і лянотна-паважна пагудваць
у тон ім чмялі, -
на нашай
усё яшчэ ў красках і зёлках
зямлі!
Расхмарыцца.
Шчырую любоў і пашану выказвае аўтар украінскаму народу і вялікаму паэту Ўкраіны Тарасу Шаўчэнку ў "Слове з нагоды атрымання ордэна князя Яраслава Мудрага". Дзякуючы "Садку вішнёваму каля хаты" вялікага Кабзара, Ніл Гілевіч напісаў свой першы верш. У кватэры паэта ёсць месца, якое ён называе іканастасам. Побач з партрэтамі Купалы, Коласа, Багдановіча, партрэт і Шаўчэнкі. Такую ж любоў мы адчуваем і ў "Юбілейным пасланні" Найдзену Вылчаву, балгарскаму паэту і перакладчыку, вялікаму сябру Беларусі і беларускай літаратуры, які напісаў сваім сынам Уладзіміру і Самуілу запавет:
"Заклінаю вас:
Не будзьце хілымі!
1 пад небам роднай стараны
Толькі .
Перад брацкімі магіламі
На калені падайце, сыны!"
Гэты запавет вельмі блізкі аўтару, яго грамадзянскай пазіцыі. Паэтаў зрадніла тая высакародная місія. якую яны выконваюць па прапагандзе брацкіх літаратур.
I любоўю... О, мой пабрацім!
Як і ты, з любові я не выбыў.
Нават трохі ганаруся тым
Што спрычыніў твой любоўны выбар,
Што пасобіў далучыць цябе -
Дар твой светлы, позірк галубіны
Да паўсталага ў тузе-журбе
Слова вешчага маёй краіны.
У "Баладзе пра рогат пераможцы на бойным полі пад Шэгешварам 31 ліпеня 1849 года" лірычны герой і сам аўтар разам з угорскім паэтам "расхрыстаным, голагаловым" маёрам уцякаюць ад "двухжыльнага казака-вусача":
Вось-вось разарвецца сэрца.
I ўсё ж бяжыць яшчэ.
Ды ўжо зусім за плячыма -
Раз'юшаны конскі храп.
I ён павярнуўся тварам
Да смерці. Не ў спіну каб...
Тады, тузануўшы повад,
Вусач асадзіў каня.
I выбухнуў страшны рогат
На сонечным схіле дня.
Пачуццё асабістай годнасці дае кожнаму чалавеку сілу. I вось такую сілу ўбачыў вораг у вачах паэта Шандара Пецёфі і не вытрымаў: "скалануўся ў жаху //І - пікай пырнуў з пляча". У гэтай сітуацыі мацнейшы духам аказаўся паэт, нягледзячы на смерць.
У вершы "Аб рыфме "свабоду - народу" паэт дае параду наватарам у паэзіі:
У нашай паэзіі
Самая моцная рыфма-
Тая, што з сэрца,
Якое ад болю ахрыпла.
Лірычны герой верша "Браканьер", у якім лёгка ўгадваецца сам аўтар, "жыў з мазаля". " У раскошу не пнуўся. //І дажыў да гадоў, калі час // азірнуцца. I ён азірнуўся":
А татулькі-матулькі мае!
Ажно страшна самому паверыць:
як ён мог так бяздарна свой век ;
змарнаваць, спуставаць, збраканьерыць?
Тое ўсё, чым штодзённа жывуць
і чым цешацца ў свеце паэты -
абышло, абмінула яго
як не вартага радасцяў гэтых.
Паэт іранізуе над сабой, але не шкадуе, што жыццё прайшло так.
Дзіўны лёсу свайго браканьер!
Недарэка. Ды нават і рэдкі.
У свяцілішчы нашых пісьмён -
шмат няцэпкіх. Хай будзе і гэткі.
Аўтар усёй сваёй дзейнасцю і творчасцю імкнуўся спасцігнуць праўду жыцця:
Чым больш я на свеце і жыў і мадзеў -
ішачыў, цярпеў і змагаўся, -
тым болей да праўды дабрацца хацеў,
да праўды ўсім духам ірваўся.
I што ж дала праўда?
I вось яна ўрэшце адкрылася мне -
У поўнай істоце. Ва ўсёй галізне. ..
...I праўда мяне зруйнавала.
Чым больш я на свеце...
Ніл Гілевіч - шматгранны паэт. Яго паэзія мае сваю непаўторную адметнасць стылю і мовы. Тэматыка лірыкі шырокая. Дапытлівае вока заўважае ўсё.
У вершы "Даўні запіс пра Арменію" аўтар з замілаваннем гаворыць аб адносінах дзяцей у гэтай краіне: "усе да малых прамаў-ляюць тут толькі любоўю".
Ды не такою, як мы да сваіх
прамаўляем звычайна-
не нервовай, не воклічнай,
не павучальнай,
а якойсьці, якойсьці...
не ведаю як і сказаць...
галубінагалосай.
Ніл Гілевіч - майстра сатырачнага верша. У "Баечцы пра грыб" і "Не выйдзе, лі-рычная мышка, нічога не выйдзе" аўтар вы-смейвае літаратараў-прыстасаванцаў. Лірыка "з нявострым ад роду пяром", які паўвека ціха прасядзеў "пад венікам ці памялом" аўтар трап-на параўноўвае з мышкай. Не па душы аўтару і тыя з пісьменнікаў, хто здрадзіў роднай мове:
"Я ўжо, хлопцы, не пісьменнік!
Я ўжо, хлопчыкі, пісацель!"
У вершы "Па звычцы" паэт спрабуе жартаваць над сваёй хваробаю, але "трывога ж расце // не жартам. Бяда прагрэсуе", паэт з болем гаворыць:
Няўжо дажывуся, калі на лісце
і пёрка рука не пасуне?
Нягледзячы на тое, што на творчым шляху паэта сустракалася многа "дабрадзеяў" паэт у вершы "I я дарую вам..." шчыра піша:
Ну, што ж! Нам іншай долі Бог не даў.
Такія мы. Але й на ўздых апошні
Я цвердзіць буду, хто б ні спавядаў:
Усякі быў мой верш, але не пошлы.
Яго мне вера ўберагла мая.
Таму і ведаю, чыёю воляй
Я мушу ўсім вам дараваць. I я
Дарую вам. А болей? Што ж вам болей?..
Ёсць у жыцці аўтара і моманты радасці. Гэта і "майстра-маг Віктар Казько" (верш ''Дзякуй, брат!"), і музыка (верш "Грае Ірына Шуміліна"), і пеўчыя гурты ( верш "Ветрык" і "Менка"), і выхад першых нумароў "Літаратурнай Беларусі" (верш "Вера і вернасць. Сіла і моц").
Глыбока кранаюць сваёй нязмушанай шчырасцю і лірычнасцю вершы "Глыток з дзедавай студні". "Маўчанне каля занядбаных магіл", "Даруй, Гасподзь...", "Санет беларускаму мёду", "Пра порткі", а таксама вершы , прысвечаныя незабыўнай спадарожніцы жыцця, Ніне Іванаўне: "Для чаго ты іх мне падарыла",
"Дзіўнае штось" :
...дзіўнае штось
адчуваю я ўсёю істотаю...
................................
Быццам бы, быццам, нарэшце,
і скончыцца наша расстанне-разлука.
Скончыцца гэтая
наканаваная мне неадкупная мука.
У вершы "Згадка пра паланез" мы разам з паэтам сумуем ад таго, што больш ніколі не прыйдзецца яму слухаць "Паланез" Агінскага разам з жонкай:
Не перанесці...
Не вытрываць...
Сэрца заходзіцца. Млее ў грудзёх.
Сілы, здаецца, пакінуць вось-вось,
і ператнецца дыханне...
Як жа так сталася?
Як жа так сталася, што без цябе
слухаю гэтую боскую музыку?
Сам. Без цябе.
Тваё крэсла пустуе.
У вершы "Наша з табою" успамін "светлаю згадкай", "болем удзячнасці лёсу // праз сэрца праходзіць":
Болем, але не пакутным,
А толькі салодка-шчымлівым.
Болем, які мне гаворыць,
Што быў я папраўдзе шчаслівым.
У аўтара ёсць абавязак перад спадарож-ніцай жыцця, які ён мае намер выканаць:
Капі, дасць Бог, для памяці тваёй я
шчэ зраблю я тое, што хачу -
без крыўд сыду на вечны супакой
і перад лікам Маці Прасвятой
апошні раз удзячна памаўчу.
"Калі, дасць Бог, для памяці тваёй"
Ніл Гілевіч заўсёды быў і застаецца верным абранаму шляху:
3 чаго пачаў калісь, тым і канчаю. .
Пакуль пяро не выпала з рукі -
Табе, народзе мой, я прысвячаю
I самыя апошнія радкі.
Жыві! Працуй! Твары свой лёс уласны!
Сам, сам сабе дарогу пракладай!
I слова роднае як дзень свой ясны
Да скону свету пагасіць не дай!
"3 чаго пачаў калісь, тым і канчаю"
Тамара Аўсяннікава , г. Магілёў.
IV канферэнцыя беларусаў краін Балтыі
У Вільні 5-6 верасня 2009 г. адбылася IV канферэнцыя беларусаў краін Балтыі, арганізаваная Таварыствам беларускай культуры ў Літве. На ёй прысутнічалі госці з Беларусі, Латвіі, Эстоніі, Польшчы, Расеі. Не абмінулі ўвагай і літоўскія ўлады (вялікім гонарам для ТБК была прысутнасць прэм'ерміністра Андруса Кубілюса, генеральнага дырэктара Дэпартамента нацмяншынь Арвідаса Даўнаравічуса і др.), а таксама старшынь літоўскіх грамадскіх арганізацый (Альфонсас Аўгуліс, Казімерас Гаршва і інш.).
Працу каферэнцыі пачалі з прывітальнага слова старшыні ТБК Хведара Нюнькі, які ўсім пажадаў плённа правесці гэтыя два дні.
Затым удзельнікаў віталі прадстаўнікі літоўскай улады. Вельмі прыемным быў той момант, калі прамаўляў прэм'ерміністр Літоўскай Рэспублікі Андрус Кубілюс. Ён між іншым адзначыў, што беларусы з'яўляюцца неад'емнай часткай Вільні і гісторыі ВКЛ. "У нас была агульная дзяржава, і мы маем агульныя карані, якія толькі нязначна розняцца між сабой", гаварыў прэм'ер.
І іншыя прадстаўнікі літоўскіх уладаў гаварылі аб значным укладзе беларусаў у гісторыю Вільні і аб іх глыбокіх каранях у Літве. Не раз падкрэслівалася мірнае суіснаванне нашых народаў і тое, што яны ўзбагачалі адзін другога на працягу ўсёй тысячагадовай гісторыі.
Варта адзначыць, што фармат самой канферэнцыі розніўся ад папярэдніх. Гэтым разам для прыбыўшых беларускіх суполак з іншых краін давалася заданне прадставіць сябе на гэтай канферэнцыі. І на гэта адразу адгукнуліся беларускія суполкі Балтыйкага рэгіёну.
Суполка з Калінінграда ўжо не першы раз рэпрэзентавала сябе ігрой на цымбалах. У іх прыгожым мілагучным гучанні чуліся гукі далёкае і занядбанае Бацькаўшчыны і надзея на яе адраджэнне.
Прыемна здзівілі беларусы Латвіі сваёй праграмай. У прыгожых і дзіўных галасах беларусаў з Рыгі чуліся спевы не толькі з далёкае Італіі, але і галасы зямлі продкаў, якія заклікалі вяртацца да каранёў, да вытокаў. У іх, не толькі заклік вяртання да матулі, якая заўжды чакае, але і вяртання да шматпакутнае Бацькаўшчыны, якая, як і матуля, спадзяецца пабачыць сваіх сыноў, параскіданых па свеце.
Польскія беларусы, дарэчы, як і эстонскія, распавялі ў асноўным аб сваіх уласных праблемах, аб сітуацыі беларускай меншасці ў сваіх краінах і аб беларускіх СМІ ў іх. Варта адзначыць, што ў Польшчы яны пастаўлены на высокі ўзровень, выдаецца штотыднёвая газета "Ніва", працуе беларускае радыё "Рацыя", выходзяць беларускія перадачы на польскім радыё.
Большасць выступоўцаў акцэнтавала крыжовы шлях Беларусі і гаварыла аб склаўшыхся беларускіх праблемах у розных краінах і магчымых сродках іх вырашэння. Самая вялікая праблема сённяшняга часу - гэта дэнацыяналізацыя беларусаў, страта імі сувязі з этнічнымі каранямі. Калі розныя нацыі маюць падтрымку сваіх нацыянальных дзяржаў, то беларусы гэтай магчымасці пазбаўленыя. Разлічываць на ўнутраны патэнцыял беларусаў замежжа не прыходзіцца. Калі яшчэ год дваццаць назад былі моцныя беларускія асяродкі, якія сваім духам падпітвалі і падтрымлівалі беларускасць, то на дадзены момант у большасці сваёй іх самыя актыўныя дзеячы адыйшлі да нябеснай Беларусі і, магчыма, адтуль і падтрымліваюць нас, але тут, на зямлі, гэтага не дастаткова.
Спадар Зянон Пазьняк у каторы раз падкрэсліў неабходнасць кансалідацыі і супольных дзеянняў па выратаванні Беларусі. Еўразвязу далёка да праблем нашае Бацькаўшчыны, і там нават і не разумеюць нашых праблем. Да прыкладу, звычайныя выбары прэзідэнта. Шаноўны прамоўца лічыць злачынствам увогуле ўдзел у іх, бо гэта легалізуе рэжым. І таму байкот і толькі байкот зможа стаць тым чыннікам, з дапамогай якога можна перамагчы гэтую антыбеларускую акупацыйную ўладу. У Беларусі, па словах спадара Зянона, склалася яшчэ адна небяспека, калі ўлада ў краіне апынулася ў руках наменклатуры. Менавіта чыноўнік вырашае ўсё ў краіне. Чынавенства стала своеасаблівай бізнеспраслойкай у краіне. Калі самыя багатыя людзі - не бізнесоўцы, а яны, прыслужнікі рэжыму. Чые дзеці ў асноўным навучаюцца ў прыстыжных еўрапейскіх навучальных установах? Дзеці чыноўнікаў. Хто раскрадае краіну? Бюракраты.
Спадар Алег Трусаў у сваім выступленні адзначыў шмат станоўчых вынікаў, зробленых па вяртанні беларускай мовы ў грамадства. Ён перакананы, як і 10 год назад, што ўлада, перадусім чынавенства, беларускую мову не пакіне. Праблема ў гэтым пакаленні чыноўнікаў, якое было выхавана ў савецкай сістэме і паіншаму не разумела Беларусь, як частку той эпохі і расейскамоўную, без гісторыі і герояў. А вось гэтае пакаленне, якое ўзгадавалася ў гады незалежнасці, пачынае разумець Беларусь і спрычыняецца да яе адраджэння. Спадар Алег таксама не пагаджаецца з Зянонам Пазьняком у тэрміне акупацыя . Па яго словах ніякай акупацыі няма, проста ўлада трымаецца ў антыбеларускіх руках, але не акупацыйных.
Мікола Статкевіч гаварыў пра слабасць, раз'яднанасць беларускай апазіцыі і пра яе асноўную праблему - адсутнасць лідэра.
Павел Севярынец у каторы раз прамаўляў аб вялікім духовым патэнцыяле нацыі і аб хрысціянскіх каштоўнасцях беларусаў, на якіх павінна будавацца незалежная Беларусь.
Прадстаўнікі грамадскіх арганізацый, дзеячы культуры і навукі ў асноўным спыняліся на ўласных праблемах, з якімі сутыкаюцца, працуючы на ніве беларускасці, а таксама дзяліліся і поспехамі, якіх змаглі дасягнуць у гэтых цяжкіх умовах.
Спадар Вячка Целеш (Рыга) адзначыў, што ў Вільні, у адрозненні ад Рыгі, ёсць не толькі месцы, дзе некалі віравала беларускасць, але і помнікі беларускасці, гэта мемарыяльныя шыльды, гэта магілы беларускіх дзеячоў, да якіх можна прыйсці пакланіцца і ўскласці кветкі.
Але і ў самой Рызе не ўсё так трагічна. Дзейнічае грамадская арганізацыя беларусаў "Світанак", ёсць беларуская школка. Так што яшчэ беларускі дух там лунае. Хаця ў даваеннай Латвіі было 4 беларускія дзяржаўныя гімназіі, вялікая колькасьць школ. Дзе яны сёння?
Спадарыня Маргарыта Пярова з Пецярбурга распавяла і аб беларушчыне і ў гэтай, як яна зазначыла, беларускай сталіцы. Сапраўды, на пачтаку ХХ стагоддзя, было два цэнтры, дзе пачыналася беларускае адраджэнне: Вільня і Пецярбург. Пецярбург звязаны з імем Браніслава ЭпімахШыпілы. Да таго ж у ім было вельмі шмат беларускіх дзеячоў. Сп. Пярова займаецца пытаннямі папаўнення фондаў беларускіх кніг у бібліятэцы СанктПецярбурга і прасіла, памагчымасці, дапамагаць ёй у гэтай справе і ахвяроўваць кнігі, матэрыялы, фільмы, звязаныя з Беларуссю. Лістуючыся з архівамі сп. Пяровай ўдалося ўстанавіць і больш дакладную дату смерці Антона Луцкевіча, які адыйшоў у вечнасць не ў 1946 г., а 23 сакавіка 1942 г.
Шмат сумнага гучала ў выступе Ганны Кандрацюк. Яна сябе абазначыла беларускай з Белавежы. Але, на жаль, беларусы ў Польшчы, па яе словах, не маюць будучыні, сёння яны ўсё больш і больш суадносяць сябе да палякаў. Яна адзначыла і вялікую працу па захаванні беларускай спадчыны рэгіёну, якая праводзіцца ў Беластоку.
Доктар Лілея Плыгаўка з Віленскага педагагічнага ўніверсітэта распавяла аб стварэнні беларускай кафедры ва ўніверсітэце і стварэнні Віленскай беларускай школы імя Францішка Скарыны. Зазначыла, што кафедра ў той час паўстала дзякуючы старанням Хведара Нюнькі. Сёння кафедра ператворана ў цэнтр беларусістыкі, але працягвае працу, рыхтуе студэнтаў па беларусістыцы. Як зазначыла сп. Лілея, выпускнікі ўніверсітэта пачынаюць несці беларускасць у масы, бо час іх навучання так ці іначай сфармаваў у іх усведамленне беларускасці.
На канферэнцыі адбылася прэзентацыя новага двухсерыйнага дакументальнага фільма ТБК рэжысёра Вольгі Мікалайчык "Беларускія справы".
З прыгожым канцэртам выступіла Віленская беларуская школа імя Францішка Скарыны. У іх прагучала шмат беларускіх патрыятычных песняў, у тым ліку і дзве "Пагоні". Праспявалі і песню на словы Зянона Пазьняка, які прысутнічаў у зале, "Ave, Maria".
Вялікую падзяку хочацца выказаць грамадскаму аб'яднанню "Бацькаўшчына" за аказанне дапамогі ў правядзенні канферэнцыі. На ёй прысутнічалі прэзідэнт згуртавання Алена Макоўская і яе намеснік Ніна Шыдлоўская. Усе гэтыя два дні яны былі разам з намі. А на прыканцы ўсіх удзельнікаў парадавалі арганізаваным канцэртам у ратушы, дзе мы змаглі пазнаёміцца з беларускай музыкай ХІХ ст. і музыкай беларускага сярэднявечча.
Вядоўцамі на канферэнцыі былі Крыстына Балаховіч і Андрусь Старавойтаў, якія гэтыя два дні вялі праграму і знаёмілі ўдзельнікаў.
Канферэнцыя прыняла шэраг зваротаў. Пазнаёміцца з імі можна на нашым сайце westki.info/tbk.
Канферэнцыя адбылася. Беларусы засведчылі пра сваю прысутнасць у гэтым свеце, у Літве, распавялі пра свой крыжовы гістарычны шлях і пра свае праблемы, абазначылі далейшыя кірункі дзейнасці, каб і на далей захоўваць тысячагодовы свет беларускай нацыі, з надзеяй у яе ўваскрашэнне.
Алесь Адамковіч, Вільня
Беларусы-ліцвіны ў Маскве ў 1612 годзе
(Заканчэнне. Пачатак у папярэднім нумары.)
Малымі сіламі С. Жулкеўскі, якому было ўжо 63 гады і стан здароўя не лепшы, падрыхтаваў удар, карыстаючыся тым, што сілы Дз. Шуйскага знаходзіліся ў двух лагерах. Вось гэтыя войскі С. Жулкеўскі запланаваў разбіць па чарзе.
24 чэрвеня (4 ліпеня па новым стылі) 1610 года раніцай, калі маскоўскае войска на чале з камандуючым яшчэ спала, С. Жулкеўскі пачаў атаку на лагер маскоўскага войска. Спачатку коннікі гетмана штурмавалі тры гадзіны маскоўскі лагер. Урэшце левае крыло маскоўскай арміі перад лагерам было разбіта. Частка наёмных жаўнераў, супраць якіх дзейнічала ліцвінская і польская конніца ды запарожскія казакі пасля бою капітулявал. Усяго бітва пад Клушынам цягнулася пяць гадзін. Дз. Шуйскі загадаў адступаць, а ў пагоню кінулася конніца супраціўніка, і некалькі тысяч уцекачоў было забіта падчас пагоні. Разгром маскоўскага войска быў поўны. Нагадаем, што у С. Жулкеўскага перад бітвай пад Клушынам было 6325 чалавек конніцы, 200 пяхоты і 4 невялікія гарматы. А ў Дз. Шуйскага было 35 тысяч чалавек. Гэта была ганебная параза расійскага войска.
У выніку С. Жулкеўскі пайшоў на Маскву. Па дарозе расійскія гарады пераходзілі да цара Уладзіслава. Ілжэдзмітрый II зноў падышоў да Масквы. Яго страшэнна баяўся баярскі ўрад Васіля Шуйскага, бо маскоўская бедната чакала свайго "народнага цара" і мела магчымасць пры яго ўваходзе ў Маскву рабаваць баярскія і купецкія дамы, а заадно і царскі палац. Супраць цара Васіля Шуйскага былі настроены пасадскае насельніцтва (гараджане) і дваране.
17 (27) ліпеня 1610 года ў Маскве адбыўся дзяржаўны пераварот. Дваране пад кіраўніцтвам Захара Ляпунова скінулі Васіля Шуйскага з пасаду. З. Ляпуноў публічна назваў яго "бл... сынам". Пасля такой абразы Шуйскі ўжо не мог быць царом па тагачасных паняццях. 3 яго сарвалі царскае адзенне, пастрыглі ў манахі (і яго жонку) і вывезлі ў манастыр.
Уладу ў Маскве ўзяла Баярская дума на чале з князем Ф.М. Мсціслаўскім (унукам апошняга ўдзельнага мсціслаўскага князя) і стварыла ўрад - сямібаяршчыну.
Беларуска-ліцвінскія і польскія войскі ў Маскве
Улетку 1610 года Масква апынулася ў блакадзе. У сяле Каломенскім стаяў Ілжэдзмітрый II, а ў Мажайску ~ гетман С. Жулкеўскі. Пад пагрозай захопу Масквы казакамі і сялянамі Ілжэдзмітрыя II князь Мсціслаўскі вырашыў аддаць Маскву гетману Жулкеўскаму. У першай палове жніўня 1610 года Жулкеўскі падышоў да Масквы. Маскоўскі ўрад сямібаяршчыны пачаў перамовы з ім .
Перамовы скончыліся падпісаннем у жніўні новага дагавору паміж С. Жулкеўскім (ад імя Жыгімонта) і сямібаяршчынай, якая прызнала царом Уладзіслава Жыгімонтавіча. 28 жніўня 1610 года маскоўскія баяры, а потым і гараджане прысягнулі новаму цару, для чаго была выдадзена "крыжацалавальная" грамата. Прысягу новаму цару прынеслі і іншыя гарады. Аднак Жігімонт Ваза сына ў Маскву не адпусціў, бо спадзяваўся сам стаць царом маскоўскім.
У Маскве быў створаны новы ўрад цара Уладзіслава. У ноч на 21 верасня (1 кастрычніка) у Маскву была ўведзена залога з войскаў С. Жулкеўскага. Жулкеўскі арганізаваў у лагер караля Жыгімонта пад Смаленскам вялікае пасольства, куды ўключыў найбольш значных палітычных дзеячаў на чале з князем В.В. Галіцыным і растоўскім мітрапалітам Філарэтам (былым тушынскім патрыярхам). Потым і сам Жулкеўскі вярнуўся пад Смаленск, прыхапіўшы з сабой Васіля Шуйскага з двума яго братамі (усе яны памерлі ў палоне). У Маскве застаўся кіраваць Аляксандр Іванавіч Гасеўскі (у расійскіх выданнях памылкова яго называюць Гансеўскім), рэферндарый Вялікага Княства Літоўскага, стараста Веліжскі. Ён прадстаўляў інтарэсы законнага цара Уладзіслава. Яму дапамагалі кіраваць баярын Міхаіл Глебавіч Салтыкоў і думны дваранін Фёдар Андронаў.
Дарэчы, у савецкім падручніку па гісторыі СССР (т.1, 1948 г.) для гістарычнага факультэта Маскоўскага дзяржаўнага універсітэта пад рэдакцыяй акадэміка Б.Д. Грэкава гэтыя падзеі апісваюцца пад рубрыкай "Урад Уладзіслава і яго палітыка" (с.389). У дарэвалюцыйных падручніках перыяд 1610-1612 гадоў пазначаны як цараванне цара Уладзіслава.
Становішча гэтага ўраду спачатку нават умацавалася, бо ў снежні 1610 года быў забіты Ілжэдзмітрый II у сувязі з супярэчнасцямі ў яго лагеры. Аднак кароль Жыгімонт так і не адпусціў у Маскву свайго сына.
Узяцце Масквы другім апалчэннем у 1612 годзе
Такім чынам, у Маскве і некаторых іншых расійскіх гарадах знаходзіліся ліцвінскапольскія залогі разам з аддзеламі расійскіх дваранаў, якія служылі ўраду расійскага цара Уладзіслава. Нагадаем, што ліцвінскапольская залога ў Маскве знаходзіўся па запрашэнні самой Баярскай думы.
Аднак значная частка расійскага грамадства выступіла супраць новага маскоўскага ўраду, бо разглядала яго як акупацыйны. Да таго іншаземцы захапілі частку замель Расіі, рабавалі насельніцтва. Ад улады была адхілена значная частка баярства і дваранства, што выклікала іх незадаволенасць сваім становішчам. Пашыраліся патрыятычныя настроі.
У сакавіку 1611 года першае апалчэнне з расійскіх дваран, стральцоў, служылых казакоў, з аддзелаў прыхільнікаў ужо да таго часу забітага Ілжэдзмітрыя II - князя Дз. Трубяцкога і атамана Івана Заруцкага - на чале з Пракопіем Ляпуновым пайшло на Маскву. Пасля няўдачнай спробы захапіць горад першае апалчэнне перайшло да аблогі Масквы. Пасля забойства П. Ляпунова казакамі ў ліпені 1611 года большасць дваранапалчэнцаў разышлася. Трубяцкі і Заруцкі прысягнулі і "цалавалі крыж царонку", "марынкіну сыну" (немаўлятку, які быў сынам Ілжэдзмітрыя II і Марыны Мнішак) і "білі чалом гасударыні царыцы Марыне Юр'еўне ўсяе Русі".
3 Масквы князь Мсціслаўскі рассылаў граматы, у якіх прасіў народ не падтрымліваць Трубяцкога і Заруцкага, а падпарадкоўвацца "вялікаму князю Уладзіславу Жыгімонтавічу ўсяе Русі". Аднак у правінцыі ўсё болып пашыраліся настроі абраць цара "усёй зямлёй Расійскай дзяржавы".
У Ніжнім Ноўгарадзе ў 1612 годзе было ўтворана другое земскае апалчэнне, сфармаванае вайсковым кіраўніком князем Дзмітрыем Пажарскім і земскім старастам Кузьмом Мініным. У сакавіку 1612 года другое апалчэнне пайшло на Маскву праз паволжскія гарады, у тым ліку Яраслаўль.
Ліцвінскапольская залога ў Маскве, не атрымліваючы грошай і харчавання, хацела пакінуць расійскую сталіцу яшчэ вясной 1612 года. Але гетман вялікі літоўскі Ян Кароль Хадкевіч двойчы прарываўся ў Маскву з Гомеля і прывозіў адтуль запасы харчавання. Ён і ўгаварыў залогу пачакаць, пакуль прыедзе сам кароль Жыгімонт з сынам і разлічыцца з жаўнерамі.
У жніўні 1612 года войска Дз. Пажарскага і К. Мініна падыйшло да Масквы і пачало штурм горада. У выніку штурма горад быў заняты войскамі другога апалчэння, за выключэннем умацаванага Кітайгорада і Крамля, якія аказаліся ў аблозе.
У гэты час залога Крамля І Кітайгорада складаўся з 1500 чалавек, зведзеных у тры палкі. Адным з палкоў камандаваў палкоўнік Язэп Будзіла, мазырскі харунжы, другім ~ палкоўнік Эразм Стравінскі (са шляхецкага роду Менскага ваяводства). Трэцім палком камандаваў шляхціц з Украіны Мікалай Струсь (ён жа агульны начальнік). Большую частку залогі складалі ліцвіны (пацяперашняму беларусы). Акрамя беларусаў у залозе былі наёмныя жаўнеры - немцы і французы. I толькі на чацвёртым месцы ~ палякі.
Апалчэнне Мініна і Пажарскага, да якога далучыліся казакі з першага апалчэння пад кіраўніцтвам князя Дзмітрыя Цімафеевіча Трубяцкога (з тушынцаў), поўнасцю адрэзала цэнтральны раён Масквы ад знешняга наваколля. У залозе пачаўся голад, і жаўнеры крамлёўскай зплогі з'елі ўсіх коней, што яшчэ былі ў конных аддзелах. 22 кастрычніка (1 лістапада) апалчэнцы ўзялі Кітайгорад.
У гэтых умовах камандаванне залогі Крамля па дамоўленасці з князем Дз.М. Пажарскім, выпусціла з Крамля рускіх жанчын жонак баяраў, дваран і іншых рускіх людзей, што супрацоўнічалі з беларускапольскімі акупантамі.
Нягледзячы на пагрозы казакоў з першага апалчэння, што яны заб'юць Дзмітрыя Пажарскага (на той час галоўнакамандуючага), які не дазволіў ім рабаваць і гвалтаваць рускіх жанчын, Дз. Пажарскі са сваімі воінамі сам прыняў ля адной з крамлёўскіх брам гэтых жанчын і ўзяў іх пад сваю апеку.
Потым зусім згаладалая залога згадзілася на капітуляцыю з умовай захаваць жыццё палонным. Спачатку, 27 кастрычніка (6 лістапада), выпусцілі з Крамля рускіх баяраў. Гэта былі дзеячы "сямібаяршчыны". Сярод іх былі князі Ф.І. Мсціслаўскі, І.М. Варатынскі, баярын Іван Мікітавіч Раманаў з 15гадовым пляменнікам Міхаілам Фёдаравічам Раманавым (абраным у лютым 1613 года расійскім царом на Земскім саборы). Былі адпушчаны і іншыя баяры і дваране. Казакі зноў прыбеглі, але толькі паспелі сарваць з некаторых дарагое адзенне і абрабавалі іх. Зноў служылыя людзі (дваране) Дз.М. Пажарскага выратавалі баяраў і дваран.
Дз. Пажарскі прыняў рускіх баяр з "вялікім гонарам". На наступны дзень, 28 кастрычніка (7 лістапада) 1612 года, капітулявала ўся крамлёўская залога. Я. Будзіла выйшаў са сваім палком праз Траецкую браму да войска Дз. Пажарскага, а М. Струсь з інышмі жаўнерамі ~ праз некалькі брам на Красную (гэта значыць Красивую, а не Чырвоную) плошчу да казакоў Д. Трубяцкога. Жаўнеры Я. Будзілы засталіся цэлымі, а на Краснай плошчы жаўнераў, якія складалі зброю, абрабавалі і шмат каго забілі.
Заканчэнне смуты
Пасля ўзяцця Масквы Ніжагародскім апалчэннем К. Мініна і Дз. Пажарскага смута ў Расіі працягвалася яшчэ некалькі гадоў. Яшчэ дзейнічалі казацкія аддзелы, што былі прыхільнікамі царыцы Марыны і яе сына Івана. У 1614 годзе Марына Мнішак з сынам былі схоплены. Трохгадовы хлопчык быў павешаны, а Марына памерла ў турме. Як адзначае расійскі гісторык С.М. Салаўёў: "Найміты (татары з нагайскай арды) спусташалі ўскраіны, пераправіліся цераз Аку, паваявалі каломенскія, серпухоўскія, бароўскія месцы і прыходзілі нават у Дамадзедаўскую падмаскоўную воласць. Ратныя людзі рабавалі па дарогах, не атрымліваючы жалавання". Цар Міхаіл Фёдаравіч Раманаў скардзіўся на пасяджэнні сабора 1 верасня 1614 года: "Зладзеіказакі, многія людзі праваслаўных хрысціян забіваюць і паляць рознымі мукамі".
Трэба нагадаць, што ўладу ў Маскве пасля яе вызвалення ў 1612 годзе зноў узяла "сямібаяршчына" (за выключэннем двух яе ўдзельнікаў), якая ў свой час у 1610 годзе пасля звяржэння цара Васіля Шуйскага капітулявала перад польскабеларускім войскам і ўкраінскімі казакамі. У склад новага ўраду Расіі пасля абрання ў лютым 1613 года новага цара Міхаіла Фёдаравіча Раманава, акрамя "сямібаяршчыны", увайшлі і прадстаўнікі тушынскага лагера, якія рашуча падтрымлівалі Ілжэдзмітрыя II, а пасля яго смерці ~ Уладзіслава Жыгімонтавіча і акупантаў. Гэта былі сваякі маладога цара па матчынай лініі Барыс і Міхаіл Салтыковы, іншыя сваякі Раманавых, таксама калабаранты, князь Іван Чаркаскі, Фёдар Шарамецеў і князь Барыс ЛыкаўАбаленскі. Але цяпер яны баранілі Расію, а дакладней, сваю ўладу.
У наступныя гады кароль Жыгімонт дапамагаў сыну Уладзіславу як "маскоўскаму цару" заваёўваць землі па ўсходзе, але недахоп грошай не дазволіў сабраць вялікае войска. У 1613 годзе маскоўскае войска падышло да Смаленска, але ў красавіку 1614 года беларускаліцвінскае войска Яна Пятра Сапегі і Аляксандра Лісоўскага вызваліла горад ад аблогі. У 1615 годзе беларускія войскі Януша Кішкі і А. Лісоўскага зрабілі рэйды адцаведна на Старадуб і Бранск.
У 1617-1618 гадах каралевіч Уладзіслаў Жыгімонтавіч сам узначаліў паход на Маскву, каб вярнуць сабе трон. Праз Беларусь пайшло яго войска на чале з гетманам Я.К. Хадкевічам. Да Уладзіслава ўжо на расійскай тэрыторыі далучыліся ўкраінскія казакі на чале са сваім гетманам Пятром КанашэвічамСагайдачным, данскія казакі і рэшткі казацкасялянскіх аддзелаў часоў паўстання Івана Балотнікава. Іх пазіцыя падмацоўвалася шматлікімі дарчымі граматамі Уладзіслава розным групам насельніцтва, у тым ліку ільготы сялянам.
Напалоханы ўрад Міхаіла Раманава пачаў рыхтаваць войскі. Маскоўсія ваяводы пераходзілі на бок Уладзіслава. Яны здалі яму Дарагабуж і Вязьму. У кастрычніку 1618 года Уладзіслаў з захаду, а Сагайдачны з поўдня падышлі да Масквы і размясціліся каля Арбацкай брамы. Але штурм сталіцы вынікаў не даў. Не былі ўзяты таксама Мажайск і ТроіцаСергіеў манастыр. Вычарпаныя баявыя рэсурсы і значныя страты ў людзях прымусілі абодва бакі пайсці на перамовы. 1 (11) снежня 1618 года ў сяле Дэўліна было заключана Дэўлінскае перамір'е на 14 з паловай гадоў. Да Вялікага Княства Літоўскага адыходзіла Смаленская зямля (за выключэннем Вязьмы), да Польшчы НоўгарадСеверскія і Чарнігаўская землі. Уладзіслаў захаваў тытул "цара Маскоўскага і ўсяе Расіі", але на троне застаўся Міхаіл Раманаў. Вось толькі тады, у канцы 1618 года і скончылася вайна 1609-1618 гадоў, а не ў 1612м.
Такім чынам, дата, якая святкуецца ў Расіі - 4 лістапада (замест 7 лістапада), не стасуецца ні з народным адзінствам, ні з датамі гістарычных падзей, а стасуецца са святам Рускай Праваслаўнай царквы ~ днём цудадзейнага абраза Казанскай Божай Маці (4 лістапада паводле новага стылю).
Зразумела, што гэтае дзяржаўнае свята ў Расіі штучнае і людзьмі ўсур'ёз не ўспрымаецца. Гады два таму газета "Новые нзвестня" праводзіла апытанне чытачоў, якое свята 4га ці 7га лістапада яны адзначаюць. Адказ быў шчыра расійскім: "П'ём і 4га, і 7га". I толькі ў Беларусі дзень 7 лістапада застаецца святочным.
Анатоль ГРЫЦКЕВІЧ