Герб горада Ліды, наданы 17 верасня 1590 г.
№ 4 (999) 26 СТУДЗЕНЯ 2011 г.
За ўсіх спрабуе адказаць міністэрства культуры
Трусаву А.А.,
вул. Румянцава, д. 13,
г. Мінск
Аб звароце
Паважаны Алег Анатольевіч!
Міністэрства культуры разгледзела Ваш зварот, накіраваны Грамадскай прыёмнай кандыдата ў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнкі, і ў рамках сваёй кампетэнцыі адказвае, што сёння галоўныя акцэнты дзяржаўнай культурнай палітыкі накіраваны на зберажэнне і развіццё культурнага патэнцыялу.
На дасягненне асноўных мэт развіцця нацыянальнай культуры накіравана зацверджаная Урадам краіны Дзяржаўная праграма "Культура Беларусі" на 2011-2015 гады. Пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь створаны грамадскі савет па пытаннях культуры і мастацтва, падрыхтаваны прапановы аб аб'яўленні 2011 года ў Рэспубліцы Беларусь Годам культуры і мовы. Таксама са снежня 2010 г. пачаў працаваць Інстытут культуры Беларусі (Інбелкульт).
Міністэрства культуры пастаянна садзейнічае захаванню і папулярызацыі беларускай мовы, кантралюе выкананне Плана мерапрыемстваў па папулярызацыі і пашырэнні сферы выкарыстання беларускай мовы ў жыцці грамадства на 2010 і наступныя гады.
Дзяржаўныя мастацкія калектывы і творчая інтэлегенцыя прымаюць актыўны ўдзел ў традыцыйным свяце беларускага пісьменства, якое ў пачатку верасня штогод праводзіцца ў розных гарадах рэспублікі. Адзначаюцца юбілеі выдатных дзеячаў літаратуры. Так, Міністэрствам культуры сумесна з іншымі органамі дзяржаўнага кіравання і зацікаўленымі арганізацыямі падрыхтаваны праекты Указа Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб святкаванні юбілеяў класікаў беларускай літаратуры М.Багдановіча, Янкі Купалы і Якуба Коласа.
У плане папулярызацыі беларускай мовы значацца такія пункты як распрацоўка праектаў заканадаўчых актаў; стварэнне інтэрнэт-сайтаў Міністэрства культуры, арганізацый і ўстаноў культуры і мастацтва; пастаноўка спектакляў у дзяржаўных тэатрах Беларусі па творах класічных і сучасных беларускіх аўтараў; фінансаванне па дзяржаўнаму заказу музычных праграм вядучых музычных калектываў і выканаўцаў на вершы беларускіх паэтаў; выкарыстанне роднай мовы пры правядзенні фестываляў, урачыстых сходаў, канцэртаў і г.д.; выпуск рэкламнай прадукцыі і многае іншае.
Ва ўстановах адукацыі Міністэрства культуры ўсё больш дысцыплін выкладаецца на беларускай мове. Усе спецыяльныя дысцыпліны выкладаюцца толькі на беларускай мове. Арганізаваны факультатывы па беларускай мове для паступаючых у вышэйшыя навучальныя ўстановы адукацыі.
У навучальных установах сістэмы Міністэрства культуры традыцыйнымі сталі алімпіяды па беларускай мове і літаратуры, конкурсы мастацкага слова, факультатывы па вывучэнню новых правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. Так, у БДУ культуры і мастацтваў на факультэце інфармацыйна-дакументных камунікацый традыцыйна праводзіцца конкурс на лепшае веданне беларускай мовы сярод студэнтаў першага курса. Стала традыцыйным правядзенне ў межах грамадска-культурнай акцыі "Я ганаруся табой, Беларусь" пазнавальных фальклорна-гульнёвых праграм, тэатралізаваных народных свят: "Прыйшлі Каляды - усе людзі рады", "Масленку сустракаем, зіму праважаем", "Пакроўскія забавы" і іншыя. У сакавіку 2010 г. у Віцебскім каледжы культуры і мастацтваў праведзена алімпіяда на лепшае веданне беларускай мовы, пераможцы якой прынялі ўдзел у абласной алімпіядзе сярод ССНУ Віцебскай вобласці (усяго прымалі ўдзел 26 навучальных устаноў). У кастрычніку 2010 г. праведзены конкурс на лепшага чытальніка вершаў У. Караткевіча. Рэгулярна праводзяцца фальклорна-гульнёвыя праграмы "Я ганаруся табой, Беларусь".
Вялікі дзякуй за Вашы грамадскія ініцыятывы па папулярызацыі і пашырэнні сферы выкарыстання беларускай мовы ў развіцці грамадства і жадаю Вам моцнага здароўя, творчага натхнення, дабрабыту, здзяйснення планаў.
З павагай,
Т.І. Стружэцкі, Намеснік Міністра.
75 гадоў Васілю Сёмуху
Васіль Сёмуха нарадзіўся 18 студзеня 1936 года на хутары Ясенец у Пружанскім раёне. У шасцігадовым узросце страціў бацькоў: нацысты расстралялі іх за сувязь з партызанамі. Але сямейная трагедыя не стала для яго бар'ерам у знаёмстве з нямецкай культурай. Ён скончыў рамана-германскае аддзяленне філфака Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Працаваў рэдактарам у выдавецтве, выкладчыкам нямецкай мовы, літсупрацоўнікам.
Перакладае з украінскай, латышскай, польскай, лацінскай і іншых моў. Але з'яўляецца галоўным перакладчыкам мастацкай літаратуры з нямецкай.
Дзякуючы яму па беларуску з'явіліся «Фаўст» Гётэ, «Так сказаў Заратустра» Ніцшэ, «Мефіста» Клаўса Мана, «Кніга гадзін» Рыльке, «Марыя Сцюарт» Шылера, Біблія…
У 1967 перакладчык звярнуўся да міністра замежных спраў БССР з незвычайнай просьбай. Ён прапанаваў запрасіць ва ўрада ФРГ кампенсацыю за страчаную ім маёмасць, а на атрыманыя грошы выдаць свой пераклад «Фаўста». У выніку Васіля Сёмуху выключылі з Саюза пісьменнікаў.
Яшчэ ў 1995 годзе ён апублікаваў свой пераклад «Парфумы» Патрыка Зюскінда, фільм па якой у ХХІ ст. стаў надзвычай папулярным.
Кавалер ордэна «За заслугі перад Федэратыўнай Рэспублікай Германіяй», латвійскага «Ордэна трох крыжоў». Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі.
З юбілеем, Ганна Станіславаўна
РАДЗЬКО (па мужу Халшчанкова) Ганна Станіславаўна (н. 21.1. 1951, в. Банцавічы Лідскага р-на), бел. спявачка. Заслужаная артыстка Беларусі (1982). Скончыла Менскую музычную навучальню імя М. Глінкі (1978) і Менскі інстытут культуры (1992). У 1969 - 71 салістка нар. ансамбля «Лідчанка» раённага Дома культуры, з 1971 Камерна-інструментальнага ансамбля Беларускага тэлебачання і радыё. Голас Радзько (альт) народнага плану, вызначаецца прыгожым тэмбрам, шырокім дыяпазонам. У рэпертуары бел. і рускія нар. песні: «Ох, і сеяла Ульянаўна лянок», «Сон-трава», «Кавалёк», «Мора-мора», «Ой, мілы мой», «Туман ярам», «Зелен гай» і інш. Гастралявала ў краінах СНД, Польшчы, Аўстрыі і інш. Выступае на Беларускім тэлебачанні і радыё.
Прэмію Лынькова - за папулярызацыю беларускай мовы
У Бабруйску ўлады заснавалі спецыяльную прэ-мію імя пісьменніка і літарату-разнаўца Міхася Лынькова.
Бабруйскі гарвыканкам вырашыў прысуджаць прэмію імя Лынькова дзеячам культуры, мастацтва, адукацыі, прадстаўнікам сродкам масавай інфармацыі за значныя дасягненні ў папулярызацыі беларускай мовы.
Міхась Лынькоў - народны пісьменнік Беларусі, акадэмік Акадэміі навук Беларусі. Ад 1925 года ён працаваў у штодзённай бабруйскай акруговай газеце "Камуніст", праз тры гады стаў яе рэдактарам. На старонках "Камуніста" друкаваліся першыя вершы, фельетоны, апавяданні Лынькова.
Ён выступіў адным з ініцыятараў стварэння бабруйскага аддзялення беларускага літаратурнага аб'яднання "Маладняк". "Маладнякоўцы" рабілі літаратурныя вечарыны на прадпрыемствах і ў воінскіх часцях Бабруйска. "Камуніст" пры Лынькове стаў штомесяц друкаваць літаратурны дадатак "Вясна", выйшаў у свет альманах "Уздым".
Цяпер імем Міхася Лынькова названа адна з вуліц у Бабруйску, на будынку гарадской друкарні ў яго гонар размешчана мемарыяльная дошка. Заснаванне новай прэміі - знак павагі да пісьменніка і да роднай мовы.
Ілона Іванова.
Беларускае пяціборства. Юбілейнае…
12 студзеня ў Магілёве адбылося "Беларускае пяці-борства-Х". Юбілейнае спаборніцтва адзначылася тым, што сродкаў на яго правядзенне амаль не знайшлося і патэнцыйным удзельнікам паведамлялася, што прызоў можа і не быць. На жаль, не дапамог і аблвыканкам, куды арганізатары звярнуліся з пэўнымі спадзяваннямі на тое, што заканчваўся 2010 год, абвешчаны на Магілёўшчыне годам роднай мовы, і прыхільнасць аблвыканкама да беларускай справы магла выразіцца хаця б у пакунку цукерак для кожнага пераможцы пяціборства. Але і на гэта абласное ідэялагічнае ўпраўленне сродкаў не знайшло. Тым не менш, паспаборнічаць захацелі 18 дзяўчат і 24 хлопцы - рэкордная колькасць.
Мінулым разам пера-могу атрымала васьмікласніца з Бабруйска Насця Жыркевіч. Гэта дзівосны вынік, бо на спаборніцтва запрашаюцца навучэнцы 9-11 класаў, і васьмікласнікі тут з'яўляюцца рэдка. Але калі хтосьці з іх хоча паўдзельнічаць, то яго ці яе дапускаюць, бо спаборніцтва адкрытае - удзельнічаюць усе, хто хоча, пусцілі б нават і першакласніка. Перамога Насці надала імпэту і Бабруйску, і васьмікласнікам. З Бабруйска і Бабруйскага раёна зараз прыехалі амаль палова спаборнікаў - дваццаць, з Магілёва крыху менш - 16, і па два прадстаўнікі з Бялынічаў, Мсціслава і Чэрыкава. Васьмікласнікаў сярод іх было ажно дзесяць. Праўда, на гэты раз васьмікласнікі сябе так не праявілі. Лепшы з іх, Церашонак Зміцер, заняў 16 месца.
Пасля традыцыйнай кніжнай латарэі, вынікам якой кожны спаборнік у парадку лёсавання мог выбраць сабе адну цікавую кнігу (а хто і дзве) з тых, што сабралі валанцёры ТБМ, спаборнікі прыступілі да выканання заданняў. На гэты раз іх было пяць.
Першае заданне патра-бавала развязаць дзве простыя матэматычныя задачы. Задачы сапраўды простыя - геаметрычная (А. Вылічыць перы-метр трохвугольніка з старанамі 12 см, 17 см і вышынёй 15 см) і арыфметычная (Б. 40 пра-цэнтаў класа складаюць хлопчыкі. На колькі працэнтаў дзяўчынак болей, чым хлопчыкаў і на колькі працэнтаў хлопчыкаў менш, чым дзяўчынак?). Для першай патрабуецца ведаць толькі знакамітую тэарэму Піфагора, якую звычайна ўсе ведаюць, дзякуючы яе папулярнаму выкарыстанню, для другой - толькі разумець, што такое працэнт (праграма пятага класа).
Але ж прымітыўна простых задач на пяціборстве не прапануюць. Нават малыя веды трэба ўмець варыятыўна выкарыстоўваць, веды трэба ажывіць розумам, кемлівасцю. Спадзяванні на гэта былі, бо значную частку спаборнікаў складалі ўдзельнікі абласных матэматычных алімпіяд. Але спадзяванні не спраўдзіліся. Тое, што ў задачы А магчымыя два адказы, бо трохвугольнік з дадзенымі элементамі можа быць востравугольным ці тупавугольным, заўважыў толькі Мікіта Кузняцоў з Бабруйска, але і ён не атрымаў максімальнага бала, бо зрабіў вылічальныя памылкі (дзеці калькулятараў! - адбяры ў іх гэтую цацку і ўжо 20 на 20 не могуць перамножыць!). З працэнтамі ж разабраліся толькі 8 спаборнікаў ды яшчэ трое былі блізкімі да гэтага. Астатнія ўсё здзіўляліся: няўжо на два пытанні задачы Б розныя адказы. Сапраўды розныя: дзяў-чынак у паўтара раза болей, г.зн. на 50 працэнтаў болей, хлопчыкаў у паўтара раза меней, г.зн. прыблізна на 33 працэнты меней.
Другое заданне (у намінацыі "гісторыя") патрабавала распавесці пра постаці, чые імёны носяць вуліцы Магілёва. Было прапанавана 12 прозвішчаў, з якіх можна было выбраць любыя тры. Удалыя адказы знайшліся ў Алеся Балберава і Юлі Фешчуковай, натуральна магілёўцаў, хаця прозвішчы К. Сіманава, О. Шмідта, К. Арлоўскага, Т. Сурты, В. Турава, С. Кавалеўскай павінны быць вядомымі не толькі магілёўцам (пра Турава часцей пісалі, што гэта заснавальнік Тураўскага княства).
Другая частка гэтага задання гучала так: "Калі б у вашым горадзе ці раённым цэнтры забудоўваліся тры новыя вуліцы, то прозвішчы якіх людзей вы прапанавалі б для іх назваў? Чаму?" Найперш прапаноўвалі прозвішчы пісьменнікаў, якія на слыху. Трэба сказаць, адбіралі з густам: В. Быкава, У. Караткевіча і Ф. Скарыну (па 8 прапаноў), Я. Коласа і М. Багдановіча (па 6), Я. Купалу (4), А. Адамовіча, М. Танка, М. Гарэцкага, К. Крапіву, Я. Маўра, М. Гусоўскага. Успаміналі Еўфрасінню Полацкую, К. Каліноўскага, Л. Сапегу, У. Мулявіна, М. Шагала, герояў апошняй вайны. Спаборнік з армянскім прозвішчам Азацян прапанаваў для свайго Бабруйска вуліцу Лазара Богшы і вуліцу імя лётчыкаў, якія летась загінулі ў Польшчы.
Былі і досыць забаўныя прапановы. "Я б назвала вуліцу ў гонар расійскай царыцы Екацярыны ІІ, бо, па-першае, яна была ў Магілёве, а па-другое, трэба ж неяк адзначыць той перыяд, калі Бела-русь адносілася да расійскіх земляў". "… вуліцу Дугласа. Не ведаю, як іншыя, а я ганаруся тым, што продкі таленавітага актора нарадзіліся на Магілёўшчыне". "Я б назваў дзве вуліцы ў гонар маршала Жукава і маршала Суворава, яны абаранялі Бабруйск ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў і ад захопнікаў з Венгрыі і Прусіі". "Я б надаў вулі-цы прозвішча Пятра Пе-ршага, таму што Расійская імперыя, у склад якой уваходзіла і наша краіна, была вельмі моцнай дзяржавай" (ну канешне, яшчэ, помніцца, Скарына гасцяваў у цара Пятра). "… у гонар Мураўёва, які камандаваў Беларускім фронтам і ўнёс вялікі ўклад у перамогу над фашызмам".
А гэта ўжо проста крык душы: "… я назваў бы вуліцу ў гонар Нашага Прэзідэнта, таму што Аляксандр Рыгоравіч зрабіў для Беларусі ўсё, што можа. У нас нізкія цэны на тавары першай неабходнасці. Ён заключае розныя здзелкі з іншымі прэзідэнтамі… Гэта адзіны чалавек, які, на мой погляд, чэсны, справядлівы, мірны… На яго месцы ў Краіне нашай я ўвёў бы адну беларускую мову, таму што гэта мова нашай краіны і яна павінна быць адзінай."
Чытач зацікавіцца, як журы ацаніла такую прапанову. Кожная дастаткова абгрунтаваная прапанова ацэньвалася ў пяць балаў. Гэтую мы ацанілі ў тры балы, бо спадабалася канцоўка прапановы, а спаборніку патлумачым (кожны спаборнік атрымае лісты з паведамленнем вынікаў яго працы і з адпаведнымі тлумачэннямі), што зніжка ў два балы грунтуецца на тым, што імёнамі жывых людзей вуліцы называць не прынята. Вартасць постаці ў гісторыі павінен выверыць час.
У трэцім заданні (намінацыя "прыродазнаўства") пыталася, чаму дрэвы трашчаць зімой у моцныя маразы і чаму летам маланка толькі апякае смалістыя хваёвыя дрэвы, а ліставыя ад удару маланкі часта разрываюцца. Людзі павінны ведаць законы прыроды, часткай якой яны самі з'яўляюцца. Але тут сум-ны вынік. Больш-менш прыймальных адказаў набралася не болей за дзясятак.
У чацвёртым (літаратурным) заданні скарысталі параду Алеся Белакоза. Паколькі ў Магілёве 2010 год быў абвешчаны годам роднай мо-вы, прапанавалі спаборнікам успомніць выказванні вядомых беларускіх паэтаў, пісьменнікаў пра родную мову. Праграмай прадугледжана, што яны павінны ведаць "…каб ня ўмёрлі!" Мацея Бурачка, заклік Цёткі "Мейце сілу і адвагу трымацца роднага слова!" ці Купалаўскія радкі "Чаго вам хочацца, панове?.." Прыблізна палова спаборнікаў нешта з гэтага ўспомніла, што можна лічыць пазітыўным вынікам. Астатнія спрабавалі стварыць нейкае сваё выказ-ванне пра родную мову (за-даннем гэта дапускалася).
Пятае заданне з'явілася на пяціборстве ўпершыню. Раней бал за мову вызначаўся толькі за якасць мовы, на якой выкладзена праца спаборніка. Паколькі гэты бал паступова зніжаўся (у 2006 годзе адна памылка прыпадала ў сярэднім на 30 слоў, у 2007 - на 25, у 2008 - на 16, у 2009 - на 17, у 2010 - на 13, а зараз нават дзесяці слоў вучні не могуць напісаць без памылкі), аргка-мітэт вырашыў падмацаваць моўны бал дадатковым задан-нем. Да таго ж, захацелася дапамагчы тым, хто захоча засвоіць мову, адной ідэяй.
У далёкія гады майго школьніцтва мы любілі гуляць у розныя моўныя гульні, так ці інакш гэта дапамагала за-своіць мову (на той час - рускую). Адна з такіх гульняў заключалася ў тым, што наўздагад з слоўніка выбіралася дастаткова доўгае слова, з літар якога трэ было насастаўляць як мага больш новых слоў - назоўнікаў у назоўным склоне, не памяншальных і не імён уласных. Хто больш наскладвае, той і перамог. Гэтую гульню мы і прапанавалі ў пятым заданні: скласці новыя словы з літар слова "пяціборства". Тут перамог Павел Емельянаў, які наскладваў аж 27 слоў.
Журы давялося патра-ціць два дні, каб праверыць працы і вызначыць пераможцаў.
Першае месца заняла адзінаццацікласніца Магілёўскай гімназіі № 1 Фешчукова Юля. Клас, у якім вучыцца Юля, мае гуманітарны кірунак, таму па матэматыцы і прыродазнаўстве яе балы даволі нізкія. Але балы ў астатніх намінацыях самыя высокія, што і дазволіла ёй істотна апярэдзіць іншых спаборнікаў. Акрамя галоўнага прыза, Юля атрымае тры адмысловыя пры-зы за перамогі ў асобных намінацыях.
На другім месцы леташняя пераможца Жыркевіч Насця. Ёй, пераможцы аблас-ной матэматычнай алімпіяды, задача А з пяціборства паддалася толькі напалову.
На трэцім месцы адзінаццацікласнік з той жа Бабруйскай гімназіі № 3, дзе вучыцца Насця, Емельянаў Па-вел. З гэтай гімназіі ўдзельнічалі ў пяціборстве-Х яшчэ некалькі навучэнцаў розных класаў і ўдзельнічалі досыць паспяхова: да памянутых ужо другога і трэцяга месцаў яны далучылі чацвёртае (Азацян Арцём) і шостае (Храпко Алёна). Можна гаварыць аб нейкім адкрыцці высокаэфектыўнай навучальнай установы - нізкі паклон яе адміністрацыі і настаўнікам.
А на заканчэнне - зноў пра сумнае. "Беларускае пяціборства" праведзена ўжо дзесяць разоў. Маюцца цікавыя набыткі, дзясяткі публікацый у беларускіх СМІ, дзяржаўных і незалежных, масавых і навукова-метадычных, маніторынг дазваляе рабіць слушныя вы-сновы з пэўнай перспектывай. На Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі "Су-часная моўная адукацыя ў Рэспубліцы Беларусь" прачы-таны даклад, падрыхтаваны па матэрыялах беларускага пя-ціборства з канкрэтнымі пра-пановамі міністэрству адука-цыі, падтрыманымі ўдзельні-камі канферэнцыі. Падрыхта-вана да друку кніга "Каб не ўпадобіцца чыраю, або Як арганізаваць і правесці Бела-рускае пяціборства" (шукайце яе на сайце Nastaunik.info).
Але гэтае спаборніцтва так і засталося адметнасцю адной Магілёўскай вобласці. У нас не атрымалася вывесці яго на ўзровень рэспублікі. І, як ужо адзначалася напачатку, яно засталося прыватнай ініцыятывай невялікай купкі настаўнікаў, якія трацяць на гэта свае сілы, свой час і, здараецца, свае сродкі (як на гэты раз) або сродкі добраахвотных фундатараў, калі яны знаходзяцца. Выказванне ад-наго з іх хочацца тут прывесці: "Калі нейкая справа дапамагае людзям стаць больш разум-нымі, то трэба ўкладваць у яе сродкі, бо жыць сярод разумных людзей прыемней і выгодней, чым сярод неразумных." Але і ў гэтага разумнага чалавека грошы лішнімі не бываюць.
Як бы там ні было, "Беларускае пяціборства" мы гатовы перадаць у надзейныя рукі, калі яны знойдуцца. Хацелася б, каб гэта былі рукі дзяржавы. Лепш бы дзяржавы Беларусь. Можна і іншай. Калі ж такія рукі не знойдуцца, то наступнае пяціборства верагодней не адбудзецца…
Міхась Булавацкі,
Магілёў.
Віншуем сяброў ТБМ, якія нарадзіліся ў лютым
Абраменка Эдуард Якаўлевіч Андруцэвіч Станіслаў Вячас. Ануфрыенка Валянціна Аскерка Валянціна Валянцін. Аўкштулевіч Тамара Яўген. Аўсеенкава Кацярына Валер. Ахрамчук Віктар Георгіевіч Бабічаў Антон Вячаслававіч Багдановіч Эвеліна Паўлаўна Багдзевіч А.І. Баравік Марыя Якаўлеўна Бардош Іна Анатольеўна Барысік Мікалай Богуш Мікалай Болбас Вадзім Іванавіч Бубен Уладзімір Бублікава Лілія Бубновіч Іна Іванаўна Бузо Алег Леанідавіч Бязрукая Аксана Юр'еўна Бяліста Марына Бярэзіна Надзея Уладзімір. Вабішчэвіч Таццяна Іванаўна Васючэнка Пятро Васільевіч Ваўрышук Наталля Юр'еўна Вашкевіч Марына Верхачуб Уладзімір Васіл. Войткун Галіна Вотэхаўна Вярцейка Алесь Галякевіч Яўген Ціханавіч Гаравы Леанід Антонавіч Гарнастай Алена Гарэлава Ганна Гарэцкі Іосіф Аляксандравіч Гільвей Вацлаў Голуб Аксана Уладзіміраўна Грынь Сяргей Іванавіч Грышан Мікола Паўлавіч Губарэвіч Настасся Уладзім. Губарэвіч Юрый Іванавіч Гуцалік Галіна Дамашэвіч Уладзімір Максім. Дземідовіч Вольга Валер. Дзенісевіч Павел Алегавіч Дзеружынскі Авяр'ян Авяр. Дзмітручына Ганна Мікал. Добыш Генадзь Канстанцін. Драгун Павел Якаўлевіч Драздова Марыя Аркадз. Дубіцкі Віктар Сымонавіч Емяльянава Аляксандра Вік. Жаўняровіч Ганна Дзмітр. Жук Мікалай Жукоўская Л. С. Забаўская Святлана Засім Тамара Заяц Генадзь Мікалаевіч Іваніцкі Павел Яўгенавіч Ігаценка М.І. Іжохіна Надзея Іванаўна Іжохіна Таццяна Мікалаеўна Калядка Таццяна Рыгораўна Камесніковіч Вольга Камінская Аліна Аляксандр. Канановіч Ірына Канапацкі Ібрагім, памёр Канашэнка Рыгор Канойка Ігар Карбановіч Сяргей Карнеева Алена Віктараўна Касаржэўскі Віктар Іванавіч Касцючык Валянціна Міхайл. Качура Яўген Кірэеў Антось Мікалаевіч Кішкурна Уладзімір Герасім. Клімовіч Наталля Клімчык Генадзь Кляшчонак Алена Ковель Уладзімір Корзан Ала Вікеньцеўна Краснабаеў Артур Мікал. Красоўскі Сяргей Уладзімір. Крук Алена Крываногава Святлана Крыванос Алеся Крывапуст Дзмітры Валер. Крысюк Людміла Крэйніна Людміла Міхайл. Кузьмянкова Наталля Алег. Курыленка Юлія Кур'ян Астап Андрэевіч Кухаронак Аляксандр Дзміт. Кухарэнка Настасся Кучаравенка Паліна Уладзім. Кучынскі Віталь Паўлавіч Лабада Анастасія Лагодская Ірына Ладыга Сяргей Паўлавіч Лазарэвіч Аляксандр Лашкоўская Рэгіна В. Ліс Тамара Літаш Вольга Літвінава Людміла Сямёнаўна Лопух Таццяна Уладзімір. Лукашонак Тамара Лукашэвіч Тамара Георг. Лыч Леанід Міхайлавіч Лявончыкава Дз. Ляшчынскі Іван Купрыянавіч Мазынскі Валер Яўгенавіч Макарэвіч Аляксандр Васіл. Маліноўская Таццяна Рыгор. Марачкін Ігар Аляксеевіч Мартынаў Мікола Рыгоравіч Маслюкова Алена Аляксан. Матавілава Кацярына Ігар. Маталёнак Леанід Аляксанд. Машнюк Тацяна Аляксандр. Мельнікаў Мікалай Аляксан. Мінько Жанна Мірановіч Міхаіл Місуна Раман Мішчанкова Юлія Анатол. Мудроў Максім Мурашка Ігар Мянькоў Юры Уладзіміравіч Мяцельскі Мікалай Міхайл. Надокунева Ірына Наскоў Міхаіл Андрэевіч Нікіценка Таццяна Пятроўна Нікіцін Віталь Новікава Яна Нялепа В. Падашвялёў Дзмітры Аляк. Памецька Ніна Казіміраўна Панізоўцаў Сямён Сямёнавіч Парфёнаў Аляксандр Іван. Паўкштэла Сюзана Алегаўна Петрашкевіч Аляксандр Ан. Петрашкевіч Часлава Петрушкевіч Ала Мікал. Піўко Юрый Плітко Віктар Васільевіч Працко Святлана Аляксанд. Прыгожын Аркадзь Ілліч Пухоўская Таццяна Фёдар. Пяткевіч Марына Пяткевіч Уладзімір Сцяпан. Пятровіч Аксана Іванаўна Пятроўскі Аляксандр Ражкоў Леанід Мікалаевіч Райчонак Аляксандр Алег. Ракевіч Мікалай Раманцэвіч Валянціна Карл. Рачко Мікалай Рудніцкая Яніна Ружыцкі Павел Аляксандр. Русак Андрэй Рымко Вольга Рысявец Раіса Рыгораўна Савасцеева Людміла Савіцкі Мікалай Іванавіч Садоўская Яна Францаўна Сакалова Алена Георгіеўна Сарока Андрэй Іванавіч Сахута Яўген Міхайлавіч Свістун Сяргей Серада Алеся Сяргееўна Сідарук Лілія Мікалаеўна Сіманёнак Людміла Іванаўна Сіплівеня Жана Сямёнаўна Старавойтаў Сяргей Мікал. Старжынскі Андрэй Стома Анастасія Страчук Аляксандр Сярг. Строганаў Вадзім Вячаслав. Стэпановіч Язэп Міхайлавіч Сучок Міхась Сцепанішчава Вера Андр. Сцефановіч Галіна Іванаўна Сямдзянава Галіна Георг. Сянкевіч Мікалай Іванавіч Тарэлка Міхаіл Уладзімір. Трубкін Аляксей Анатол. Туровіч Алесь Тэрэз Віктар Утохіна Наталля Ушакоў Сяргей Аляксандр. Філюта Ніна Рыгораўна Хадневіч Васіль Хацкевіч Анатоль Канстанц. Хмянчук Марыя Іванаўна Ходар Аляксандр Цімохін Леанід Аляксандр. Ціткоўскі Ігар Адамавіч Цішакіна Ірына Пятроўна Цэдрык Ганна Васільеўна Цярэнцьеў Зміцер Ігаравіч Чарнышова Зоя Чарняўскі Сцяпан Чыбісаў Мікола Чылік Ніна Аляксандраўна Шалкевіч Віктар Антонавіч Шаўчук Аляксандр Мікал. Шашута Алесь Шпакаў Фелікс Шундрык Георг Шчарбакоў Ян Сяргеевіч Шчасная Марыя Шырвель Андрэй Раманавіч Язукевіч Ганна Чаславаўна Яканюк Данат Лявонавіч Янушэўскі Віктар Пятровіч Ярмусік Эдмунд Станіслав. Яшчэня Ірына Яшын Дзмітры Іванавіч
Да 150-годдзя з дня нараджэння Яўхіма Карскага РУП "Белпошта" выпусціла мастацкі маркаваны канверт. Мастак М. Рыжы.
Каляндар павінен быць аб'ектыўна-дакладным
Пасля невялікага перапынку на радасць усім шчы-рым беларусам пачаў выда-вацца беларускамоўны каляндар "Родны край". Немалыя намаганні прыклала да гэтай падзеі перадавая беларуская грамадскасць у тым ліку і ТБМ. Застаецца радавацца не толькі таму, што тыраж яго павялічваецца з кожным годам, але і афармленне, вёрстка змяняюцца ў лепшы бок. Такі каляндар не сорамна падараваць і госцю. Нажаль, знаёмства са зместам календара "Родны край" на 2011 год вы-клікае і некаторыя пытанні. Напрыклад, па якому прынцыпу складальнік адбіраў персаналіі. У выдадзеным календары персаналіі прадстаў-лены перш за ўсё імёнамі беларускіх пісьменнікаў і паэ-таў, артыстаў, жывапісцаў, музыкантаў, кампазітараў. Ёсць у гэтым пераліку шырока вя-домыя постаці. Ёсць постаці, вядомыя толькі вельмі абмежаванаму колу творцаў (я зусім не супраць, каб іх успом-нілі, ведалі). Але недаравальна, калі ў календары "Родны край" на 2011 год аніводнага слова пра 80 - годдзе народнага паэта Беларусі Н. Гілевіча, або добра ўсім вядомых паэтаў Г. Бураўкіна (75-годдзе), А. Вяр-цінскага (80-годдзе), беларускага пісьменніка З. Бядулі (125-годдзе з дня народзінаў). Чаму абышлі 75-годдзе з дня нара-джэння В. Турава, беларускага кінарэжысёра, народнага артыста Беларусі. Ці не з палі-тычных меркаванняў гэта зро-блена ў адносінах да Н. Гіле-віча, Г. Бураўкіна, А. Вярцінскага. Мо таму, што гэтыя паэты засталіся вернымі Саю-зу беларускіх пісьменнікаў?
Сярод персаналій у календары "Родны край" амаль няма вядомых беларускіх вучоных і грамадскіх дзеячоў. Напрыклад, 17.09.2011 г. споўняецца 120 гадоў з дня нараджэння вядомага географа А. Смоліча і грамадскага дзеяча, які уваходзіў у склад урада БНР.
28 траўня будзе адзначацца 130 гадоў з дня нараджэння Івана Луцкевіча, беларускага археолага, музеязнаўца і грамадскага дзеяча. Але пра гэта вы не прачытаеце ў календары. Думаецца, што макет календара "Родны край" на 2012 г. павінен абмяркоўвацца ў навуковых колах і прайсці рэцэнзію ў ТБМ.
Пятро Рогач,
кандыдат гіст. навук, дацэнт.
Ад рэдакцыі. Канешне, неўключэнне ў каляндар таго ці іншага юбіляра па палітычных матывах - недапушчальнае. Разам з тым і рэдакцыя "Нашага слова" мае шматгадовы досвед складання календароў, і, нажаль, кожны год некалькі знакавых асобаў не трапляюць у каляндар без ніякай палітыкі, а з-за недагляду. Мы ўжо сёння просім дасылаць свае прапановы ў каляндар на 2012 год. Такія ж прапановы, думаем, можна дасылаць і ў выдавецтва "Беларусь", якое выдае каляндар "Родны край".
Ахвяраванні на ТБМ
Вяргей Валянціна - 50000 р. г. Менск
2. Шкірманкоў Фелікс - 25000 р., г. Слаўгарад
3. Анісім Алена - 12000 р., г. Менск
4. Брызгуноў Алесь - 20000 р., г. Менск
5. Міцкевіч Вольга - 8000 р. Менск
6. Невядомы - 100000 р., г. Менск
7. Таўгень Л.С. - 8000 р., г. Валожын
8. Пятроўская Л.С. - 8000 р., г. Валожын
9. Сівы С.А. - 3000 р., г. Валожын
10. Гарбачэўскі В. Р. - 10000 р., г. Валожын
11. Бацян В.С. -№000 р. Валожын
12. Трапашка М. У. - 6000 р., г. Валожын
13. Місевіч Мар'ян - 120000 р. м. Падсвілле,
Глыбоцкі р-н
14. Чахоўскі Аляксандр - 13000 р., г. Менск
15. Сакалоўскі Вік. - 20000 р., г. Ваўкавыск
16. Ждановіч Міхась - 10000 р., г. Менск
17. Багінская А.Н. - 20000 р., г. Менск
18. Руданок Алег - 5000 р., г. Новаполацк
19. Цынгалёў Васіль - 10000 р., г. Жлобін
20. Максімчук Раман - 50000 р., г. Менск
21. Бабко Аркадзь - 20000 р., г. Менск
22. Талерчык Тамара - 50000 р. г. Гродна
23. Бялевіч А.Н. - 30000 р., г. Полацк
24. Жбанава В.В. - 10000 р., г. Магілёў
25. Стома Ларыса - 5000 р., г. Менск
26. Беражная Вольга - 20000 р., г. Ліда
27. Пружанская суполка - 327770 р.
28. Лягушоў Алег - 40000 р., ст. Ясень,
Асіповіцкі р-н
29. Конік Ю.А. - 10000 р., г. Менск
30. Целехан Сяргей - 6000 р., Пінск
31. Давідоўскі Ігар - 25000 р., г. Менск
32. Савіч Валер - 50000 р., г. Пінск
33. Павідайка В.М. - 20000 р., г. Менск
34. Мацкоўская Наталля - 6000 р., г. Менск
Дзейнасць ГА "ТБМ імя Францішка Скарыны" па наданні роднай мове рэальнага статуса дзяржаўнай вымагае вялікіх выдаткаў. Падтрымаць ТБМ - справа гонару кожнага грамадзяніна краіны.
Просім Вашыя ахвяраванні дасылаць на адрас, вул. Румянцава, 13, г. Мінск, 220034, альбо пералічыць на разліковы рахунак ТБМ №3015741233011 у Аддзяленні № 539 ААТ "Беінвестбанка" код 739 (УНП 100129705) праз любое аддзяленне ашчадбанка Беларусбанк.
ЮБІЛЕЙ ЗНАНАГА КРАЯЗНАЎЦА ГАРАДЗЕНШЧЫНЫ
2010 год, 22 снежня. Аўдыторыя Гарадзенскага ўніверсітэта імя Я. Купалы перапоўнена. У Гародні адзначаўся юбілей Апанаса Пятровіча Цыхуна (нар. у 1910 г.) і праходзіла прэзентацыя яго кнігі "...Улюбёны я ў сваю зямлю". Арганізатарамі мерапрыемства выступілі абласная рада ТБМ імя Ф. Скарыны (намеснік старшыні абласной рады і ўкладальнік названай кнігі Іван Буднік) і кафедра беларускай мовы Гарадзенскага ўніверсітэта (загадчык кафедры прафесар Мікалай Аляксандравіч Даніловіч). На сустрэчу і прэзентацыю кнігі прыйшлі выкладчыкі Купалаўскага ўніверсітэта, настаўнікі, студэнтыфілолагі.
Калі на экране з'яўляецца партрэт юбіляра, вядоўца Іван Буднік тлумачыць, што А.П. Цыхун вітае ўсіх прысутных: тых, хто ведаў яго як паэта, даследчыка краязнаўца, Заслужанага настаўніка Беларусі, і тых, хто прыйшоў глыбей пазнаёміцца з яго жыццёвым і творчым шляхам. Ён з кагорты тых вядомых людзей Гарадзеншчыны, пра якіх сам пісаў:
О край мой любы!
Край герояў!
Край ніў бязмежных і лугоў,
Край рэк люстраных і азёраў,
Край слаўных дочак і сыноў!
Паходзіць гэты неардынарны чалавек з невялікай вёскі Кунцаўшчына, што за 35 кіламетраў ад Гародні. Прайшоў ён у жыцці доўгі і складаны шлях. Вучыўся ў Лашанскай школе, якую ў свой час скончылі вядомыя ў Беларусі людзі: міністр асветы Беларусі 20х гадоў Антон Баліцкі, Герой Савецкага Саюза генерал Міхаіл Грыгаровіч, вядомая партызанка Вольга Соламава. Пасля школы Апанас Цыхун вучыўся ў польскай настаўніцкай семінарыі, служыў у польскім войску, працаваў на сельскай гаспадарцы, у школе, ваяваў на франтах Другой Сусветнай вайны … шмат прайшоў і шмат паспытаў, пакуль не знайшоў сваё месца ў жыцці. Найбольш плённы перыяд яго працы - работа інспектарам аддзела адукацыі Гарадзенскага райвыканкама з 1949 па 1968 гады.
Сваімі думкамі пра Апанаса Цыхуна, сапраўднага беларускага патрыёта, барацьбіта за родную мову, падзяліўся старшыня абласной арганізацыі ТБМ імя Ф. Скарыны А.І. Крой. Ён ведаў сп. Цыхуна як аднаго са стваральнікаў Таварыства беларускай мовы ў Гарадзенскім раёне, арганізатара краязнаўства на Гарадзеншчыне. Яго намаганнямі быў створаны ў 1964 г. першы ў Беларусі музей акадэміка Я.Ф. Карскага. Як дасведчаны педагог ён быў настаўнікам многіх пакаленняў.
Прафесар А.М. Пяткевіч засяродзіў увагу прысутных на пашуковакраязнаўчай працы і паэтычных творах А. Цыхуна. У гады інспектарства ён вёў напружаныя пошукі мясцовых і архіўных матэрыялаў пра свайго знакамітага земляка - сусветна вядомага славіста, заснавальніка беларускай філалагічнай навукі акадэміка Я.Ф. Карскага. Вывучэнне і папулярызацыя яго дзейнасці сталі важнейшай справай жыцця А.П. Цыхуна. Пра Я. Карскага ён апублікаваў каля дзесяці артыкулаў, напісаў краязнаўчабіяграфічны нарыс "Акадэмік з вёскі Лаша", склаў фотаальбом. Як даследчыка А. Цыхуна цікавіла гісторыя роднага краю, яго фальклорнае і моўнае багацце. Ім напісана звыш 20 артыкулаў пра лёс былых насельнікаў краю - яцвягаў, пра беларускіх татараў, пра дзеячоў беларускай гісторыі і культуры. Шмат цікавага ён паведаміў пра знакамітых землякоў: вядомага вучонага, асветніка М. Пачобута-Адляніцкага, паэта і педагога І.С. Легатовіча, былога міністра асветы А.В. Баліцкага, генерала В.Л. Гуліду, заходнебеларускага паэта Макара Краўцова. Апанасу Пятровічу шанцавала на знаёмствы з выдатнымі, таленавітымі людзьмі: пісьменнікамі Васілём Быкавым і Янкам Брылём, навукоўцамі Фёдарам Янкоўскім, Генадзем Каханоўскім, Барысам Кітом, дзеячамі культуры Рыгорам Шырмам, Аляксандрам Шыдлоўскім і іншымі, і ён пакінуў пра іх цікавыя ўспаміны.
Аб скарбах народнай мовы і вуснапаэтычнай творчасці, здабытых нястомным іх збіральнікам А. П. Цыхуном цікава распавёў прафесар М.А. Даніловіч, якога злучала з юбілярам сяброўскае захапленне гэтай тэмай. Каля пяцідзесяці гадоў Апанас Пятровіч займаўся збіральніцкай працай і выдаў кнігі "Скарбы народнай мовы" і "Песні з народных глыбіняў" (беларускія народныя песні Гарадзенскага раёна). Змест кнігі "Скарбы народнай мовы" складаюць слоўнік рэгіянальнай лексікі (да 10 тысяч лексем), каля тысячы ўстойлівых народных выслоўяў, назвы населеных пунктаў раёна, тапонімы, гідронімы басейна гарадзенскай Свіслачы. Напэўна, няма ў Гарадзенскім раёне вёскі ці мястэчка, куды б не завітаў за сваё жыццё Апанас Пятровіч. Таму і атрымаўся лексічны слоўнік надзвычай цікавы і каштоўны. Яго чытаеш як паэтычную кнігу: настолькі вобразнае, багатае, змястоўнае, эмацыянальнае амаль кожнае слова і настолькі ўдала ілюструецца яго ўжыванне. Мікалай Аляксандравіч шматлікімі прыкладамі падкрэсліў слушнасць сваёй думкі (словы і выразы: жалопкаць, скудлаваць, адбіяна; калі не дасі сляпому жабраку, табе самому земкачэ выпра; каханне па д плотам, а вяселле потым і інш). Нездарма працу А. Цыхуна Народны паэт Беларусі Ніл Гілевіч назваў "патрыятычным подзвігам настаўніка". Слоўнік паслужыць крыніцай узбагачэння літаратурнай мовы, гэта сапраўдны духоўны скарб народа. Таму і напісаў А. Цыхун "Гімн роднай мове":
Ты, родная мова,
як звон жаўруковы,
Як неба прываблівых
думак і мар!
Ты нацыі нашай
жыццё і аснова,
Бясцэнны скарб сэрцаў,
прадзедаўскі дар!
Гэты верш прагучаў у пранікнёным выкананні студэнткі філфака.
Апанаса Цыхуна як інтэлігента з народа вабілі народныя традыцыі, культурнае жыццё роднага краю. Ён ахвотна адгукаўся на запрашэнні работнікаў бібліятэк, дамоў культуры, школ. Гэты вечны вандроўнік са значком выдатніка народнай асветы і значком "Пагоня", Заслужаны настаўнік школ Беларусі ехаў і выступаў перад сельскімі жыхарамі, моладдзю, школьнікамі. З гарадзенскімі кампазітарамі ў яго здаўна ўстанавіліся творчыя сувязі. Цеснае супрацоўніцтва склалася ў яго з Заслужаным работнікам культуры кампазітарам Аляксандрам Шыдлоўскім, які напісаў шмат песень на вершы А. Цыхуна. Кампазітар Я. К. Петрашэвіч выканаў уласную песню на яго верш "Восем сыноўарлянят" і расказаў аб сваім шматгадовым з ім сяброўстве, прачытаў свае вершы, прысвечаныя юбіляру. А выдатны музыкант і выканаўца Анатоль Куніцкі ўсхваляваў прысутных песняй Івана Адамовіча на Цыхуноў верш "Зорка нязгасная".
Чалавек добразычлівы, ён, як магніт, прыцягваў да сябе людзей розных пакаленняў, неабыякавых да лёсу роднага краю, знаходзіў з імі агульную мову і паразуменне. Яго і цяпер добра памятаюць яго землякі, паведаміў былы настаўнік Луцкаўлянскай сярэдняй школы, а цяпер кіраўнік мясцовага музея У. С. Козыраў. У музеі побач з іншымі слыннымі сынамі Гарадзеншчыны знаходзіцца і імя А.П. Цыхуна і экспазіцыя папаўняецца новымі матэрыяламі.
... У свой час, яшчэ пры жыцці, Апанас Пятровіч са скрухай часам гаварыў:
- Адно мне шкада, што пасля мяне ветрам можа разнесці ўсё, што гадамі збіраў.
Сёння мы можам сказаць, што яго хваляванні былі дарэмныя, яго працай, здабытымі "скарбамі народнай мовы" цікавяцца людзі сталыя і маладыя, пенсіянеры і студэнты, яго землякі і жыхары Беларусі. Даведваюцца аб мінулым сваёй краіны з "Пройдзеных шляхоўпуцявін", адкрываюць для сябе самабытнасць роднай мовы па яго слоўніку, знаёмяцца з славутымі сынамі і дочкамі сваёй краіны. Цікавяцца таму, што ён сам быў неабыякавым да лёсу роднай мовы, культуры, да лёсу роднай Беларусі. Ён умеў размаўляць з чытачом душою, якая ззяла, свяцілася любоўю да чалавека працы, да роднай прыроды. Таму і звяртаўся ён у "Малітве бабулі"
Божа мілы, Божа моцны,
Ты нас сцеражы.
Ад няволі і пакутаў
Ты нас захавай.
Цябе молім, цябе просім:
Зберажы наш край.
Захавай нам нашу мову,
Песні зберажы
І вярні нам продкаў славу -
Просім - памажы!
У заключэнне мерапрыемства І. Буднік расказаў аб выдадзенай да юбілею А.П. Цыхуна кнізе "...Улюбёны я ў сваю зямлю", змест якой складаюць як нарысы, артыкулы і вершы яго самога, так і ўспаміны аб ім ягоных сяброў і аднадумцаў. Падрыхтавана да друку другая кніга А. Цыхуна - поўнае выданне слоўніка "Скарбы народнай мовы". Будзем чакаць новых сустрэч з вядомым краязнаўцам.
Роза Рымар
Імгненне і вечнасць
У менскім выдавецтве "Кнігазбор" у 2010 годзе выйшла кніга вершаў Васіля Рагаўцова "Імгненне і вечнасць". У кнігу ўвайшло ўсё лепшае са зборнікаў «Сутон-не» (1995), «Долягляд» (1998), «На роскрыжы дарог» (2008), а таксама новыя вершы
Як суразмерыць вялікае і малое, імгненне і вечнасць - гэтыя пытанні ў першую чаргу турбуюць паэта. Роздум яго скіраваны і на спрадвечныя каштоўнасці чалавека, любоў, дабрыню, высакароднасць, самаахвярнасць. Слова паэта свежае і вобразнае.
У кароткіх вершах-роздумах аўтар ставіць мноства пытанняў, часта пакідаючы іх без адказу. Але ў гэтым ёсць і патаемны сэнс: важна паставіць пытанне і запрасіць у суразмоўцы самога чытача, нават змусіць яго задумацца над тым, што хвалюе аўтара. Гэта - як своеасаблівае запрашэнне да дыялогу праз аўтарскую задуму.
Наш кар.
Не стала Ўладзіміра Місцюка
На 65 годзе жыцця не стала прадстаўніка нашай суполкі "Гісторыя" (да 2006 года) паэта Ўладзіміра Мікалаевіча Місцюка, які апошнім часам жыў у вёсцы Дулічы.
Яшчэ ў 1971 годзе Вольга Іпатава раіла яму выдавацца. У той час паэты былі добра забяспечаныя матэрыяльна. Уладзімір Місцюк быў чалавекам вельмі сціплым. Ён марудзіў ажно 35 гадоў, але ў 2006 годзе выдаў кнігу "З любоўю да жыцця". Яе наклад мізэрны - 20 асобнікаў.
Паэт друкаваўся ў часопісе "Вожык", газеце "Прысталічча", перыядычным друку Гарадзеншчыны. Ён вельмі любіў дачок, унукаў і асабліва ўнука Серафіма. У. Місцюк сябраваў з многімі беларускімі паэтамі і паэтамі, але ў творчыя саюзы не ўваходзіў.
Аляксей Шалахоўскі.