Папярэдняя старонка: Краўцэвіч А.К.

Аўтар: Краўцэвіч Аляксандр,
Дадана: 05-02-2025,
Крыніца: pawet.net.

Спампаваць

Аляксандр Краўцэвіч, доктар гіст. навук

Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага (навучальны дапаможнік)

Рэцэнзенты:

Валянцін Голубеў, доктар гіст. навук

Алесь Смалянчук, доктар гіст. Навук

Сістэматызаваны выклад крыніц, гістарыяграфіі па ўзнікненні і пачатковай гісторыі Вялікага Княства Літоўскага. Апісанне перадумоваў, чыннікаў і хады працэсу дзяржаваўтварэння. Шматлікія цытаты з важнейшых крыніц, аб'ёмная бібліяграфія

маюць аблегчыць прыгатаванне лекцый і заняткаў для выкладчыкаў ВНУ, а таксама самастойнае вывучэнне праблемы генезісу Вялікага Княства Літоўскага. Артыкулы, рэцэнзіі, дыскусіі ў Дадатках дэталізуюць важныя аспекты праблемы і паказваюць звязаныя з ёй супярэчнасці не толькі навуковага характару. Дапаможнік створаны на аснове манаграфій аўтара "Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага" і "Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага 1248-1377 г."

На вокладцы змешчаны малюнак-рэканструкцыя Наваградка 13-14 ст. Паўла Татарнікава

Афармленне: © Міхаліна Краўцэвіч

ISBN 978-5-00076-061-1

© Аляксандр Краўцэвіч, 2025

ЗМЕСТ

ТЛУМАЧЭННЕ КАРЫСТАЛЬНІКАМ

ПРАДМОВА

УВОДЗІНЫ

Дэфініцыя дзяржавы

Перыядызацыя гісторыі Вялікага Княства

Літоўскага эпохі самастойнасці (1248-1569 г.)

Фазы дзяржаваўтварэння

Тэрміналагічныя заўвагі

Тэма 1. КРЫНІЦЫ

1.1. Пісьмовыя крыніцы

1.1.1. Наратыўныя (апавядальныя) крыніцы Галіцка-Валынскі летапіс Лівонская старэйшая рыфмаваная хроніка

Усходнеславянскія летапісы

"Апісанне земляў"

Хроніка Лівоніі Генрыха Латвійскага

Хроніка Прускай зямлі Пятра Дусбурга

Хроніка Лівоніі Германа фон Вартберге

Менш важныя і пазнейшыя наратыўныя крыніцы

1.1.2. Актавыя матэрыялы і эпісталярый (пасланні - булы папаў рымскіх)

Дамова 1219 г., ідэя "эвалюцыі і заваёвы" і міфічная летувіская дзяржава

Крытыка тэзы летувіскай "эвалюцыі і заваёвы"

1.1.3. Як працаваць з пісьмовымі крыніцамі

1.2. Археалагічныя, мовазнаўчыя і этнаграфічныя крыніцы

Тэма 2. ГІСТАРЫЯГРАФІЯ

2.1. Летувацэнтрычная канцэпцыя

2.2. Беларусацэнтрычная канцэпцыя Ермаловіча

2.3. Біэтнічная канцэпцыя

2.4. Гістарыяграфія першай сталіцы

2.5. Гістарыяграфія міжэтнічных адносінаў

2.6. Гістарыяграфія лакалізацыі Гістарычнай Літвы

Тэма 3. ПЕРАДУМОВЫ. ПАНЯМОННЕ

НАПЯРЭДАДНІ НОВАЙ ДЗЯРЖАВЫ

3.1. Еўрапейскі кантэкст

3.2. Гаспадарка

3.3. Этнічная сітуацыя (карта 1)

3.4. Балта-славянскі кантакт і ўтварэнне ВКЛ

3.5. Палітычны стан (карта 2)

Тэма 4. ЛАКАЛІЗАЦЫЯ ГІСТАРЫЧНАЙ ЛІТВЫ (карта 3)

4.1. Сціслая характарыстыка паняцця "Літва"

4.2. Тры значэнні тэрміну "Літва"

4.3. Паходжанне назвы "Літва"

4.4. Лакалізацыя пачатковай Літвы на 12-13 ст.

4.4.1. Лакалізацыя Генрыка Лаўмяньскага

4.4.2. "Літоўская зямля" Аляксеюса Лухтанаса і Вітаўтаса Ушынскаса

4.4.3. Літва Міколы Ермаловіча

4.4.4. Пераход ад Літвы этнічнай да Гістарычнай Літвы (харонім)

4.5. Гістарычная Літва (харонім)

4.5.1. Гістарычная Літва паводле Мацея Любаўскага

Тэма 6. БАРАЦЬБА ЗА ВЫЖЫВАННЕ

6.1. Вайна з Галіцка-Валынскім княствам

6.1.1. Першая вайна (1248-1254 г.)

6.1.2. Залежнасць ад Галіцка-Валынскага княства (1254-1258 г.)

6.1.3. Аднаўленне і ўмацаванне незалежнасці ВКЛ (1258-1263 г.)

6.2. Кароткая гісторыя каралеўства Літва (1253-1260 г.)

6.2.1. Пачатковая назва дзяржавы і тытул манарха

6.3. Першы ўнутраны крызіс (1263-1264 г.)

6.4. Першы дуумвірат. Войшалк (1264-1267 г.) і Шварн (1264-1270 г.)

Тэма 7. СТАБІЛІЗАЦЫЯ ДЗЯРЖАВЫ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ 13 СТ.

7. 1. Стабілізацыя пры Трайдэне (1270-1282 г.)

7.1.1. Пералом. Ад абароны да наступу 1270-1274 г. Вайна з Інфлянцкім ордэнам. Напады на Польшчу. "Малая вайна" з Валынскім княствам

4.5.2. Непаразуменне з Уласна Літвой (Гістарычнай Літвой) Ежы Ахманьскага

4.5.3. Лакалізацыя Гістарычнай Літвы Міхаілам Спірыдонавым

4.5.4. Крытыка сумніўных версій

4.5.5. "Завілейская Літва"

4.5.6. Літва і Аўкштота

Высновы

Тэма 5. ДЗЕЯ. УЗНІКНЕННЕ ВКЛ (карта 4)

5.1. Пачатковы імпульс працэсу дзяржаваўтварэння

5.2. Саюз Наваградка з Міндоўгам - пачатак ВКЛ

Тэма 6. БАРАЦЬБА ЗА ВЫЖЫВАННЕ

6.1. Вайна з Галіцка-Валынскім княствам

6.1.1. Першая вайна (1248-1254 г.)

6.1.2. Залежнасць ад Галіцка-Валынскага княства (1254-1258 г.)

6.1.3. Аднаўленне і ўмацаванне незалежнасці ВКЛ (1258-1263 г.)

6.2. Кароткая гісторыя каралеўства Літва (1253-1260 г.)

6.2.1. Пачатковая назва дзяржавы і тытул манарха

6.3. Першы ўнутраны крызіс (1263-1264 г.)

6.4. Першы дуумвірат. Войшалк (1264-1267 г.) і Шварн (1264-1270 г.)

7.1.2. Унутраны стан дзяржавы Трайдэна

7.2. "Цёмныя гады" (1283-1292 г.)

7.2.1. Тварам у твар з Ордэнам. Пачатак пруска-літоўскай вайны

7.2.2. Кшталт знешнепалітычнай дактрыны

7.3. Пачаткі дынастыі Гедыміна (1292-1295 г.)

7.4. Віцень. "Рыцар збройны на кані…" (1295-1315 г.)

7.4.1. Ваяр, сын ваяра

7.4.2. Ліцвінскі плацдарм у паўночнай Смаленшчыне

7.4.3. Гаспадарства мацнее

ПАДСУМАВАННЕ: ВЫНІКІ ПЕРШАГА

ЭТАПУ ДЗЕЙНАСЦІ ВКЛ (1248-1315 Г.)

СПІС СКАРОТАЎ

КАРТЫ І ТАБЛІЦА Ў ТЭКСЦЕ

СПІС ЛІТАРАТУРЫ

Крыніцы

Бібліяграфія

ХРАНАЛОГІЯ ГІСТОРЫІ ВКЛ ДА ПАЧАТКУ ГАСПАДАРАННЯ ГЕДЫМІНА

ДАДАТКІ

Дадатак 1. Дакументы Міндоўга

Дадатак 2. Артыкул "Дыскусія ці сварка?"

Дадатак 3. Рэцэнзія на кнігу Роўэл С.К. "Уздым Літвы: Паганская імперыя…"

Дадатак 4. Дыскусія А.Краўцэвіча з В.Насевічам і М.Спірыдонавым

Дадатак 5. Рэцэнзія на кнігу М. Ермаловіча "Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае"

Дадатак 6. Артыкул "Каранацыя Міндаўга…"

Дадатак 7. Артыкул "Працэс балта-славянскіх кантактаў на Панямонні і ўтварэнне ВКЛ"

Дадатак 8. Артыкул "Да праблемы этнічнай ідэнтыфікацыі ВКЛ"

Дадатак 9. Дыскусія А.Краўцэвіча з Эльмантасам Мейлусам

Дадатак 10. Рэцэнзія на кнігу Ахманьскі Е. "Літоўская этнічная мяжа на ўсходзе…"

КАРТЫ

Карта 1. Славізацыя Беларусі

Карта 2. Ваенныя паходы летапіснай Літвы ў 12-13 ст.

Карта 3. Гістарычная Літва

Карта 4. Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага

ТЭСТЫ

Кніга ў PDF

 

Top